[333d] Τὸ μὲν οὖν πρῶτον ἐκαλλωπίζετο ἡμῖν ὁ Πρωταγόρας—τὸν γὰρ λόγον ᾐτιᾶτο δυσχερῆ εἶναι—ἔπειτα μέντοι συνεχώρησεν ἀποκρίνεσθαι. ― Ἴθι δή, ἔφην ἐγώ, ἐξ ἀρχῆς μοι ἀπόκριναι. δοκοῦσί τινές σοι σωφρονεῖν ἀδικοῦντες; ― Ἔστω, ἔφη. ― Τὸ δὲ σωφρονεῖν λέγεις εὖ φρονεῖν; ― Ἔφη. ― Τὸ δ᾽ εὖ φρονεῖν εὖ βουλεύεσθαι, ὅτι ἀδικοῦσιν; ― Ἔστω, ἔφη. ― Πότερον, ἦν δ᾽ ἐγώ, εἰ εὖ πράττουσιν ἀδικοῦντες ἢ εἰ κακῶς; ― Εἰ εὖ. ― Λέγεις οὖν ἀγαθὰ ἄττα εἶναι; ― Λέγω. ― Ἆρ᾽ οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ταῦτ᾽ ἐστὶν ἀγαθὰ ἅ ἐστιν ὠφέλιμα τοῖς ἀνθρώποις; [333e] ― Καὶ ναὶ μὰ Δί᾽, ἔφη, κἂν μὴ τοῖς ἀνθρώποις ὠφέλιμα ᾖ, ἔγωγε καλῶ ἀγαθά. ― Καί μοι ἐδόκει ὁ Πρωταγόρας ἤδη τετραχύνθαι τε καὶ ἀγωνιᾶν καὶ παρατετάχθαι πρὸς τὸ ἀποκρίνεσθαι· ἐπειδὴ οὖν ἑώρων αὐτὸν οὕτως ἔχοντα, εὐλαβούμενος ἠρέμα ἠρόμην. Πότερον, ἦν δ᾽ ἐγώ, λέγεις, ὦ [334a] Πρωταγόρα, ἃ μηδενὶ ἀνθρώπων ὠφέλιμά ἐστιν, ἢ ἃ μηδὲ τὸ παράπαν ὠφέλιμα; καὶ τὰ τοιαῦτα σὺ ἀγαθὰ καλεῖς; ― Οὐδαμῶς, ἔφη· ἀλλ᾽ ἔγωγε πολλὰ οἶδ᾽ ἃ ἀνθρώποις μὲν ἀνωφελῆ ἐστι, καὶ σιτία καὶ ποτὰ καὶ φάρμακα καὶ ἄλλα μυρία, τὰ δέ γε ὠφέλιμα· τὰ δὲ ἀνθρώποις μὲν οὐδέτερα, ἵπποις δέ· τὰ δὲ βουσὶν μόνον, τὰ δὲ κυσίν· τὰ δέ γε τούτων μὲν οὐδενί, δένδροις δέ· τὰ δὲ τοῦ δένδρου ταῖς μὲν ῥίζαις ἀγαθά, ταῖς δὲ βλάσταις πονηρά, οἷον καὶ ἡ κόπρος πάντων [334b] τῶν φυτῶν ταῖς μὲν ῥίζαις ἀγαθὸν παραβαλλομένη, εἰ δ᾽ ἐθέλοις ἐπὶ τοὺς πτόρθους καὶ τοὺς νέους κλῶνας ἐπιβάλλειν, πάντα ἀπόλλυσιν· ἐπεὶ καὶ τὸ ἔλαιον τοῖς μὲν φυτοῖς ἅπασίν ἐστιν πάγκακον καὶ ταῖς θριξὶν πολεμιώτατον ταῖς τῶν ἄλλων ζῴων πλὴν ταῖς τοῦ ἀνθρώπου, ταῖς δὲ τοῦ ἀνθρώπου ἀρωγὸν καὶ τῷ ἄλλῳ σώματι. οὕτω δὲ ποικίλον τί ἐστιν τὸ ἀγαθὸν καὶ παντοδαπόν, ὥστε καὶ ἐνταῦθα τοῖς μὲν ἔξωθεν τοῦ [334c] σώματος ἀγαθόν ἐστιν τῷ ἀνθρώπῳ, τοῖς δ᾽ ἐντὸς ταὐτὸν τοῦτο κάκιστον· καὶ διὰ τοῦτο οἱ ἰατροὶ πάντες ἀπαγορεύουσιν τοῖς ἀσθενοῦσιν μὴ χρῆσθαι ἐλαίῳ ἀλλ᾽ ἢ ὅτι σμικροτάτῳ ἐν τούτοις οἷς μέλλει ἔδεσθαι, ὅσον μόνον τὴν δυσχέρειαν κατασβέσαι τὴν ἐπὶ ταῖς αἰσθήσεσι ταῖς διὰ τῶν ῥινῶν γιγνομένην ἐν τοῖς σιτίοις τε καὶ ὄψοις.
***
γ) Ταύτιση δικαιοσύνης – σωφροσύνης.
Εμπρός λοιπόν, ας μη δείξουμε ότι αποκάμαμε, Πρωταγόρα, αλλά ας εξετάσουμε και ό,τι άλλο μένει. Πιστεύεις άραγε ότι ένας άνθρωπος την ώρα που αδικεί [333c] ενεργεί με σωφροσύνη, σ᾽ ό,τι άδικο κάνει;
Βέβαια πολλοί άνθρωποι το παραδέχονται αυτό, Σωκράτη· θα ήταν όμως ντροπή για μένα να το παραδεχτώ.
Τί λοιπόν, προς αυτούς ν᾽ απευθύνω το λόγο μου ή προς εσένα;
Αν σου κάνει ευχαρίστηση, συζήτησε πρώτα αυτή την άποψη, που έχουν οι πολλοί.
Το τίνος είναι η άποψη μ᾽ αφήνει εντελώς αδιάφορο, το μόνο που μ᾽ ενδιαφέρει είναι να μου δίνεις εσύ απαντήσεις, είτε παραδέχεσαι την άποψη αυτή είτε όχι. Γιατί εγώ προπάντων εξετάζω την άποψη· ίσως όμως το αποτέλεσμα να είναι να εξεταζόμαστε κι εγώ που ρωτώ κι εκείνος που δίνει τις απαντήσεις.
[333d] Που λες, στην αρχή ο Πρωταγόρας μάς έκανε το δύσκολο· έριχνε το βάρος στην άποψη, δηλαδή ότι τάχα η άποψη αυτή τον έφερνε σε δύσκολη θέση, αργότερα όμως δέχτηκε να δώσει απαντήσεις.
Έλα λοιπόν, ας πάρουμε το θέμα από την αρχή, του είπα. Έχεις τη γνώμη ότι μερικοί δείχνουν σωφροσύνη με το να κάνουν αδίκημα;
Έστω, είπε.
Όταν λες ότι σωφρονούν, εννοείς ότι σκέφτονται σωστά;
Ναι.
Κι όταν λες ότι σκέφτονται σωστά, εννοείς ότι η απόφασή τους είναι ορθή, την ώρα που αδικούν;
Τέλος πάντων, είπε.
Σε ποιά περίπτωση, όταν η άδικη πράξη τούς φέρνει ευτυχία ή όταν τους φέρνει δυστυχία;
Όταν τους φέρνει ευτυχία.
Παραδέχεσαι ότι ορισμένα πράγματα είναι καλά;
Το παραδέχομαι.
Λοιπόν, μήπως είναι καλά τα όσα είναι ωφέλιμα στους ανθρώπους;
[333e] Ε, μά τον Δία, ακόμα και να μην είναι ωφέλιμα στους ανθρώπους, εγώ τα λέω καλά.
Ο Πρωταγόρας εκτρέπει τη συζήτηση.
Λοιπόν μου φάνηκε ότι ο Πρωταγόρας είχε πια αγριέψει και αναστατώθηκε και του έγιναν μαρτύριο οι ερωτήσεις. Βλέποντάς τον σ᾽ αυτή την κατάσταση τον ρώτησα διακριτικά με γλυκό τρόπο: Ποιά πράγματα εννοείς ακριβώς, [334a] Πρωταγόρα; αυτά που σε κανέναν άνθρωπο δεν είναι ωφέλιμα ή αυτά που όπως κι αν τα πάρεις δεν είναι ωφέλιμα; Ακόμα κι αυτά τα τελευταία τα ονομάζεις καλά;
Κάθε άλλο, είπε. Αλλά εγώ ξέρω πολλά, και τρόφιμα και ποτά και φάρμακα και χίλια δυο άλλα, που είναι βλαβερά για τον άνθρωπο, και άλλα πάλι ωφέλιμα· κι άλλα που είναι αδιάφορα για τον άνθρωπο, όχι όμως για τ᾽ άλογο· κι άλλα που ωφελούν μόνο τα βόδια, κι άλλα μόνο τα σκυλιά· κι άλλα που δεν είναι ωφέλιμα σε κανένα από τα παραπάνω, ωφελούν όμως τα δέντρα· κι αν πάρουμε το δέντρο, υπάρχουν πράγματα που είναι βέβαια ωφέλιμα στις ρίζες, αλλά βλαβερά στα βλαστάρια — λόγου χάρη η κοπριά, [334b] όταν τη ρίξεις στη ρίζα οποιουδήποτε φυτού, είναι ωφέλιμη, αν όμως θελήσεις να τη ρίξεις πάνω στα φιντάνια και τα τρυφερά κλωνάρια, τα μαραίνει ολότελα· το ίδιο και το λάδι: είναι το πιο βλαβερό για όλα τα φυτά και θανάσιμο για τις τρίχες των άλλων ζώων, εκτός από του ανθρώπου· αντίθετα, δυναμώνει τις τρίχες του ανθρώπου και το υπόλοιπο σώμα του. Λοιπόν τόση ποικιλία παρουσιάζει το καλό και τόσες μορφές παίρνει, ώστε και σ᾽ αυτή την περίπτωση [334c] —για τον άνθρωπο— το λάδι είναι ωφέλιμο στην επιδερμίδα του, αλλά θανάσιμο για τα σωθικά του· αυτός είναι ο λόγος που οι γιατροί απαγορεύουν στον άρρωστο το λάδι, μόνο πολύ λίγες σταλαματιές επιτρέπουν στα φαγητά του, ίσα ίσα όσο να σβήνει την αηδία που προξενούν τα φαγητά και τα προσφάγια στην όσφρηση.
γ) Ταύτιση δικαιοσύνης – σωφροσύνης.
Εμπρός λοιπόν, ας μη δείξουμε ότι αποκάμαμε, Πρωταγόρα, αλλά ας εξετάσουμε και ό,τι άλλο μένει. Πιστεύεις άραγε ότι ένας άνθρωπος την ώρα που αδικεί [333c] ενεργεί με σωφροσύνη, σ᾽ ό,τι άδικο κάνει;
Βέβαια πολλοί άνθρωποι το παραδέχονται αυτό, Σωκράτη· θα ήταν όμως ντροπή για μένα να το παραδεχτώ.
Τί λοιπόν, προς αυτούς ν᾽ απευθύνω το λόγο μου ή προς εσένα;
Αν σου κάνει ευχαρίστηση, συζήτησε πρώτα αυτή την άποψη, που έχουν οι πολλοί.
Το τίνος είναι η άποψη μ᾽ αφήνει εντελώς αδιάφορο, το μόνο που μ᾽ ενδιαφέρει είναι να μου δίνεις εσύ απαντήσεις, είτε παραδέχεσαι την άποψη αυτή είτε όχι. Γιατί εγώ προπάντων εξετάζω την άποψη· ίσως όμως το αποτέλεσμα να είναι να εξεταζόμαστε κι εγώ που ρωτώ κι εκείνος που δίνει τις απαντήσεις.
[333d] Που λες, στην αρχή ο Πρωταγόρας μάς έκανε το δύσκολο· έριχνε το βάρος στην άποψη, δηλαδή ότι τάχα η άποψη αυτή τον έφερνε σε δύσκολη θέση, αργότερα όμως δέχτηκε να δώσει απαντήσεις.
Έλα λοιπόν, ας πάρουμε το θέμα από την αρχή, του είπα. Έχεις τη γνώμη ότι μερικοί δείχνουν σωφροσύνη με το να κάνουν αδίκημα;
Έστω, είπε.
Όταν λες ότι σωφρονούν, εννοείς ότι σκέφτονται σωστά;
Ναι.
Κι όταν λες ότι σκέφτονται σωστά, εννοείς ότι η απόφασή τους είναι ορθή, την ώρα που αδικούν;
Τέλος πάντων, είπε.
Σε ποιά περίπτωση, όταν η άδικη πράξη τούς φέρνει ευτυχία ή όταν τους φέρνει δυστυχία;
Όταν τους φέρνει ευτυχία.
Παραδέχεσαι ότι ορισμένα πράγματα είναι καλά;
Το παραδέχομαι.
Λοιπόν, μήπως είναι καλά τα όσα είναι ωφέλιμα στους ανθρώπους;
[333e] Ε, μά τον Δία, ακόμα και να μην είναι ωφέλιμα στους ανθρώπους, εγώ τα λέω καλά.
Ο Πρωταγόρας εκτρέπει τη συζήτηση.
Λοιπόν μου φάνηκε ότι ο Πρωταγόρας είχε πια αγριέψει και αναστατώθηκε και του έγιναν μαρτύριο οι ερωτήσεις. Βλέποντάς τον σ᾽ αυτή την κατάσταση τον ρώτησα διακριτικά με γλυκό τρόπο: Ποιά πράγματα εννοείς ακριβώς, [334a] Πρωταγόρα; αυτά που σε κανέναν άνθρωπο δεν είναι ωφέλιμα ή αυτά που όπως κι αν τα πάρεις δεν είναι ωφέλιμα; Ακόμα κι αυτά τα τελευταία τα ονομάζεις καλά;
Κάθε άλλο, είπε. Αλλά εγώ ξέρω πολλά, και τρόφιμα και ποτά και φάρμακα και χίλια δυο άλλα, που είναι βλαβερά για τον άνθρωπο, και άλλα πάλι ωφέλιμα· κι άλλα που είναι αδιάφορα για τον άνθρωπο, όχι όμως για τ᾽ άλογο· κι άλλα που ωφελούν μόνο τα βόδια, κι άλλα μόνο τα σκυλιά· κι άλλα που δεν είναι ωφέλιμα σε κανένα από τα παραπάνω, ωφελούν όμως τα δέντρα· κι αν πάρουμε το δέντρο, υπάρχουν πράγματα που είναι βέβαια ωφέλιμα στις ρίζες, αλλά βλαβερά στα βλαστάρια — λόγου χάρη η κοπριά, [334b] όταν τη ρίξεις στη ρίζα οποιουδήποτε φυτού, είναι ωφέλιμη, αν όμως θελήσεις να τη ρίξεις πάνω στα φιντάνια και τα τρυφερά κλωνάρια, τα μαραίνει ολότελα· το ίδιο και το λάδι: είναι το πιο βλαβερό για όλα τα φυτά και θανάσιμο για τις τρίχες των άλλων ζώων, εκτός από του ανθρώπου· αντίθετα, δυναμώνει τις τρίχες του ανθρώπου και το υπόλοιπο σώμα του. Λοιπόν τόση ποικιλία παρουσιάζει το καλό και τόσες μορφές παίρνει, ώστε και σ᾽ αυτή την περίπτωση [334c] —για τον άνθρωπο— το λάδι είναι ωφέλιμο στην επιδερμίδα του, αλλά θανάσιμο για τα σωθικά του· αυτός είναι ο λόγος που οι γιατροί απαγορεύουν στον άρρωστο το λάδι, μόνο πολύ λίγες σταλαματιές επιτρέπουν στα φαγητά του, ίσα ίσα όσο να σβήνει την αηδία που προξενούν τα φαγητά και τα προσφάγια στην όσφρηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου