Πῶς γὰρ ἄν, ἦ δ᾽ ὅς, φαίην;
Οὐκοῦν καὶ περὶ τοῦ ἀγαθοῦ ὡσαύτως· ὃς ἂν μὴ ἔχῃ διορίσασθαι τῷ λόγῳ ἀπὸ τῶν ἄλλων πάντων ἀφελὼν τὴν [534c] τοῦ ἀγαθοῦ ἰδέαν, καὶ ὥσπερ ἐν μάχῃ διὰ πάντων ἐλέγχων διεξιών, μὴ κατὰ δόξαν ἀλλὰ κατ᾽ οὐσίαν προθυμούμενος ἐλέγχειν, ἐν πᾶσι τούτοις ἀπτῶτι τῷ λόγῳ διαπορεύηται, οὔτε αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν φήσεις εἰδέναι τὸν οὕτως ἔχοντα οὔτε ἄλλο ἀγαθὸν οὐδέν, ἀλλ᾽ εἴ πῃ εἰδώλου τινὸς ἐφάπτεται, δόξῃ, οὐκ ἐπιστήμῃ ἐφάπτεσθαι, καὶ τὸν νῦν βίον ὀνειροπολοῦντα καὶ ὑπνώττοντα, πρὶν ἐνθάδ᾽ ἐξεγρέσθαι, εἰς Ἅιδου [534d] πρότερον ἀφικόμενον τελέως ἐπικαταδαρθεῖν;
Νὴ τὸν Δία, ἦ δ᾽ ὅς, σφόδρα γε πάντα ταῦτα φήσω.
Ἀλλὰ μὴν τούς γε σαυτοῦ παῖδας, οὓς τῷ λόγῳ τρέφεις τε καὶ παιδεύεις, εἴ ποτε ἔργῳ τρέφοις, οὐκ ἂν ἐάσαις, ὡς ἐγᾦμαι, ἀλόγους ὄντας ὥσπερ γραμμάς, ἄρχοντας ἐν τῇ πόλει κυρίους τῶν μεγίστων εἶναι.
Οὐ γὰρ οὖν, ἔφη.
Νομοθετήσεις δὴ αὐτοῖς ταύτης μάλιστα τῆς παιδείας ἀντιλαμβάνεσθαι, ἐξ ἧς ἐρωτᾶν τε καὶ ἀποκρίνεσθαι ἐπιστημονέστατα οἷοί τ᾽ ἔσονται;
[534e] Νομοθετήσω, ἔφη, μετά γε σοῦ.
Ἆρ᾽ οὖν δοκεῖ σοι, ἔφην ἐγώ, ὥσπερ θριγκὸς τοῖς μαθήμασιν ἡ διαλεκτικὴ ἡμῖν ἐπάνω κεῖσθαι, καὶ οὐκέτ᾽ ἄλλο τούτου μάθημα ἀνωτέρω ὀρθῶς ἂν ἐπιτίθεσθαι, ἀλλ᾽ ἔχειν [535a] ἤδη τέλος τὰ τῶν μαθημάτων;
Ἔμοιγ᾽, ἔφη.
Διανομὴ τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, τὸ λοιπόν σοι, τίσιν ταῦτα τὰ μαθήματα δώσομεν καὶ τίνα τρόπον.
Δῆλον, ἔφη.
Μέμνησαι οὖν τὴν προτέραν ἐκλογὴν τῶν ἀρχόντων, οἵους ἐξελέξαμεν;
Πῶς γάρ, ἦ δ᾽ ὅς, οὔ;
Τὰ μὲν ἄλλα τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἐκείνας τὰς φύσεις οἴου δεῖν ἐκλεκτέας εἶναι· τούς τε γὰρ βεβαιοτάτους καὶ τοὺς ἀνδρειοτάτους προαιρετέον, καὶ κατὰ δύναμιν τοὺς [535b] εὐειδεστάτους· πρὸς δὲ τούτοις ζητητέον μὴ μόνον γενναίους τε καὶ βλοσυροὺς τὰ ἤθη, ἀλλὰ καὶ ἃ τῇδε τῇ παιδείᾳ τῆς φύσεως πρόσφορα ἑκτέον αὐτοῖς.
Ποῖα δὴ διαστέλλῃ;
Δριμύτητα, ὦ μακάριε, ἔφην, δεῖ αὐτοῖς πρὸς τὰ μαθήματα ὑπάρχειν, καὶ μὴ χαλεπῶς μανθάνειν. πολὺ γάρ τοι μᾶλλον ἀποδειλιῶσι ψυχαὶ ἐν ἰσχυροῖς μαθήμασιν ἢ ἐν γυμνασίοις· οἰκειότερος γὰρ αὐταῖς ὁ πόνος, ἴδιος ἀλλ᾽ οὐ κοινὸς ὢν μετὰ τοῦ σώματος.
Ἀληθῆ, ἔφη.
[535c] Καὶ μνήμονα δὴ καὶ ἄρρατον καὶ πάντῃ φιλόπονον ζητητέον. ἢ τίνι τρόπῳ οἴει τά τε τοῦ σώματος ἐθελήσειν τινὰ διαπονεῖν καὶ τοσαύτην μάθησίν τε καὶ μελέτην ἐπιτελεῖν;
Οὐδένα, ἦ δ᾽ ὅς, ἐὰν μὴ παντάπασί γ᾽ ᾖ εὐφυής.
Τὸ γοῦν νῦν ἁμάρτημα, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ ἡ ἀτιμία φιλοσοφίᾳ διὰ ταῦτα προσπέπτωκεν, ὃ καὶ πρότερον εἴπομεν, ὅτι οὐ κατ᾽ ἀξίαν αὐτῆς ἅπτονται· οὐ γὰρ νόθους ἔδει ἅπτεσθαι, ἀλλὰ γνησίους.
Πῶς; ἔφη.
***
[534b] Μα εγώ, όσο για τ᾽ άλλα κι όσο τουλάχιστο μπορώ να σε παρακολουθήσω, είμαι σύμφωνος μαζί σου.Δεν ονομάζεις λοιπόν διαλεκτικό εκείνον που μπορεί να γνωρίσει με το λογισμό την ουσία του κάθε πράγματος; Και δε θα πεις για έναν που δεν είναι ικανός να κάμει αυτό το λογισμό, ούτε με τον εαυτό του ούτε και με άλλον, πως δεν έχει νου γι᾽ αυτό το πράγμα;
Πώς θα μπορούσα βέβαια να μην το πω;
Το ίδιο λοιπόν και με το αγαθό, αν ένας που δεν είναι σε θέση να ορίσει με το λόγο, αφού τη χωρίσει απ᾽ όλα τ᾽ άλλα [534c] την ιδέα του αγαθού και να περάσει, όπως σε μάχη, μέσα απ᾽ όλους τους ελέγχους βάζοντας όλη του την προθυμία να στηρίζει τον έλεγχό του όχι στη δοξασία αλλά στην ουσία, και να τα βγάλει πέρα ως το τέλος με το λογισμό αδιάπτωτο, δε θα πεις βέβαια ποτέ για έναν τέτοιο πως είναι σε θέση να γνωρίζει το καθαυτό αγαθό, αλλά κι ούτε κανέν᾽ άλλο αγαθό· κι αν τύχει κάπου να ᾽γγίξει κάποιο φάντασμα του αγαθού, με τη δοξασία κι όχι με την επιστήμη το άγγιξε, κι αφού πέρασε τη ζωή του κοιμάμενος κι ονειρευάμενος, πριν να προφτάσει να ξυπνήσει εδώ, θα κατεβεί στον Άδη [534d] για να παραδοθεί στον τέλειο κι ατέλειωτον ύπνο.
Μά το Δία, και μ᾽ όλη μου τη δύναμη μάλιστα θα τα πω αυτά.
Τα δικά σου όμως τα παιδιά, που ανατρέφεις τώρα και εκπαιδεύεις με τα λόγια, ανίσως γίνει καμιά φορά να τ᾽ αναθρέψεις και πραγματικά, δε θα τ᾽ άφηνες, υποθέτω, ποτέ να γίνουν άρχοντες και να έχουν στο χέρι τους μεγαλύτερα συμφέροντα της πολιτείας, αν ήταν ό,τι είναι στη γεωμετρία οι άλογες γραμμές που λένε.
Όχι βέβαια.
Δε θα τους επιβάλεις λοιπόν νόμο αυτής προπάντων της παιδείας να γίνονται κάτοχοι, που με το μέσο της θα μπορούν να ρωτούν και ν᾽ αποκρίνονται επιστημονικότατα;
[534e] Μάλιστα θα βάλω ένα τέτοιο νόμο, με τη βοήθειά σου, εννοείται.
Δεν παραδέχεσαι λοιπόν τώρα πως η διαλεκτική είναι βαλμένη ψηλά στην κορφή σαν επιστέγασμα πάνω απ᾽ τ᾽ άλλα μαθήματα, και πως δεν υπάρχει άλλο μάθημα που θα μπορούσαμε σωστά να το τοποθετήσομε παραπάνω, και έτσι πήρε [535a] πια τέλος το ζήτημα για τα μαθήματα;
Μάλιστα.
Ώστε σου μένει τώρα το ζήτημα της διανομής, σε ποιούς θα επιβάλομε αυτά τα μαθήματα και με ποιό τρόπο.
Έτσι φαίνεται.
Ποιοί και πότε πρέπει να εκπαιδεύονται στα διάφορα μαθήματα
Θυμάσαι λοιπόν πρωτύτερα για την εκλογή των αρχόντων, τί λογής τους εκλέξαμε να είναι;
Πώς όχι;
Κατά τα άλλα λοιπόν πρέπει να παραδεχτείς πως είναι ανάγκη να εκλέξομε φύσεις σαν και κείνες· πρέπει δηλαδή να προτιμήσομε τους σταθερότερους και αντρειότερους και όσο είναι δυνατό και τους [535b] ωραιότερους· και έξω απ᾽ αυτά πρέπει να ζητούμε απ᾽ αυτούς όχι μόνο ευγενικό και επιβλητικό χαρακτήρα, αλλ᾽ ακόμα και να έχουν τις φυσικές προδιαθέσεις όσες χρειάζονται για την εκπαίδευση αυτή.
Και ποιές τέτοιες ξεχωρίζεις;
Οξύτατη αντίληψη, ευλογημένες μου, πρώτα πρέπει να υπάρχει, για να παίρνουν όχι με δυσκολία τα μαθήματα. Γιατί πολύ περισσότερο χάνουν το θάρρος των κι αποκάνουν οι ψυχές με τα δύσκολα μαθήματα παρά με τα σωματικά γυμνάσια· γιατί αυτός ο κόπος ανήκει πιο αποκλειστικά στην ψυχή, αφού είναι δικός της μονάχα κι όχι κοινός μαζί με το σώμα.
Αλήθεια.
[535c] Πρέπει λοιπόν να ζητούμε άνθρωπο με ισχυρή μνήμη, με ακατάβλητη θέληση και με φιλοπονία σε όλα. Γιατί αλλιώς πώς νομίζεις πως θα θελήσει κανείς να υποβάλλεται και στους σωματικούς κόπους και μαζί να επιβαρύνεται και με τόση μελέτη και μάθηση;
Κανείς βέβαια, αν δεν είναι ξεχωριστά προικισμένος από τη φύση.
Ώστε η σημερινή της αποτυχία και η περιφρόνηση έχει πέσει απάνω στη φιλοσοφία, όπως το ᾽λεγα και πριν, γι᾽ αυτό το λόγο: γιατί καταπιάνονται μ᾽ αυτήν άνθρωποι όχι με αξία· επειδή έπρεπε να καταγίνουνται μ᾽ αυτήν άνθρωποι όχι νόθοι, αλλά γνήσιοι.
Πώς;
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου