Στην εποχή του Πλάτωνα δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε ξεκάθαρα την επιστήμη από τη φιλοσοφία. Μετά τον μεσαίωνα όμως γεννήθηκαν δύο πόλοι. Η επιστήμη και η πνευματικότητα. Με αποτέλεσμα να έχουμε δύο ακραία πρότυπα. Τον υλιστή επιστήμονα που αναγνώριζε μόνο όσα έβλεπε ή αντιλαμβανόταν με τις αισθήσεις ή τα όργανά του. Και τον πνευματικό αναζητητή ο οποίος αντιλαμβανόταν τα πάντα από μία δογματική τοποθέτηση που πολλές φορές η λογική επιχειρηματολογία δεν έβρισκε χώρο. Τα τελευταία 80 χρόνια όμως αυτό έχει ανατραπεί οριστικά και αμετάκλητα.Στη ραγδαία αλλαγή παραδείγματος συνετέλεσαν οι ανακαλύψεις στην σύγχρονη φυσική και βιολογία, η θεωρεία των συστημάτων, καθώς και η διεύρυνση της χαρτογράφησης της Ψυχής από την υπέρ-προσωπική ψυχολογία και την ψυχολογία του βάθους. Ανακαλύψεις που ξαναέθεσαν επιτακτικά το ζήτημα της σύνθεσης και σύζευξης του πνεύματος και της συνείδησης με την ύλη.
Η επιστήμη και ο ορθολογισμός ήταν ένα καθοριστικό βήμα απογαλακτισμού από τις δεισιδαιμονίες, τις θεοκρατικές πεποιθήσεις και την ‘μαγική σκέψη’ που επικρατούσαν στον μεσαίωνα. Ήταν η εφηβική επανάσταση της ανθρώπινης σκέψης, που μην ξεχνάμε προέκυψε και σαν αντίδραση στις ακρότητες της ιεράς εξέτασης, που είχε φτάσει να πουλάει κυριολεκτικά «άφεση αμαρτιών» με συγχωροχάρτια και να καίει ανθρώπους που είχαν αρχετυπικές ή προσωπικές πνευματικές εμπειρίες. Σαν εφηβική όμως επανάσταση έκαψε και πολλά χλωρά μαζί με τα ξερά. Απαξίωσε αξίες που η σοφία και η ενορατική εμπειρία αρχαίων πολιτισμών είχε κατακτήσει και εγκαθίδρυσε ένα Υλο-τροπικό «παράδειγμα» (με την έννοια του κοσμοειδώλου που η φιλοσοφία της επιστήμης προσδίδει στον όρο). Δεν διαχώρισε απλά το πνεύμα ή την συνειδητότητα από την ύλη, αλλά μάλλον αυθαίρετα υπονόησε ότι η συνειδητότητα ή το πνεύμα δεν είναι παρά παράγωγο της ύλης.
Βέβαια το υλοτροπικό αυτό «παράδειγμα», έχει φτάσει σήμερα στα όρια του. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι το υλοτροπικό ‘παράδειγμα’ σκέψης δεν είναι άμοιρο ευθυνών για την σημερινή κρίση, που είναι οικονομική, οικολογική, κοινωνική, κρίση αξιών και νοήματος, ακόμη και ιατρική κρίση με την ραγδαία αύξηση στις ψυχοσωματικές και τις αυτοάνοσες παθήσεις όπως και στις ψυχικές διαταραχές. Βέβαια κάθε κρίση είναι και μια χρυσή ευκαιρία για ωρίμανση και διεύρυνση. Έτσι στις μέρες μας βλέπουμε στην επιστήμη να προτείνονται θεωρίες ολοένα και περισσότερο ολιστικές για την εξήγηση της πραγματικότητας. Θεωρίες που προσπαθούν να συμπεριλάβουν τις ιδιότητες που αναδύονται σε συστήματα με υψηλή πολυπλοκότητα και υπερβαίνουν το άθροισμα των μερών τους. Τέτοιες ενοποιητικές θεωρίες προτείνονται όλο και περισσότερο στις μέρες μας. Στο πεδίο της ιατρικής παραδοσιακές πρακτικές όπως η ομοιοπαθητική, ο βελονισμός και η ενεργειακή ιατρική με την κλινική τους αποτελεσματικότητα στις ψυχοσωματικές και χρόνιες παθήσεις καθώς και με την σύγχρονή εξέλιξη της θεωρίας τους, επιχειρούν να υπερβούν αλλά και να εμπλουτίσουν το μηχανιστικό, ύλο-τροπικό, νόσο-κεντρικό ¨παράδειγμα¨ της δυτικής ιατρικής με ένα πλέον ολιστικό άνθρωπο-κεντρικό και όλο-τροπικό ιατρικό ‘παράδειγμα’, που αντιλαμβάνεται τον άνθρωπο ως μια ψυχο-σωματική-κοινωνική-πνευματική οντότητα, στην οποία επιπρόσθετα προκύπτει το φαινόμενο της συνείδησης.
Πολλές φορές η εποχή μας μοιάζει παράδοξη. Ο δυτικός κόσμος φαίνεται να ζει σε μία περίοδο αφθονίας. Ταυτόχρονα όμως με αυτή την αφθονία συναντάμε και μια τεράστια αύξηση ψυχολογικών συμπτωμάτων. Δεν σας κρύβω ότι πριν από πολλά χρόνια η κρίση πανικού, έμοιαζε σαν μια απόκοσμη κατάσταση που τη βίωναν ελάχιστοι άνθρωποι. Σήμερα η κρίση πανικού τείνει να γίνει καθημερινότητα.
Η οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη αν και συχνά βοηθάει δεν οδηγεί απαραίτητα στην ψυχική υγεία, στην ευτυχία και στην ευεξία. Μπορεί η ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, ο ελεύθερος χρόνος, το διαδίκτυο, τα κινητά, η ευκολία στην επικοινωνία, να έκανε τον κόσμο μας μια γειτονιά, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι ο κόσμος έγινε πιο ευτυχισμένος από τις προηγούμενες γενιές. Οι ρυθμοί ζωής έχουν ανέβει υπερβολικά και ο άνθρωπος έχει αποξενωθεί από θεμελιακές και ουσιαστικές ανθρώπινες αξίες όπως η συμπόνια, η αλληλεγγύη, ο αλληλοσεβασμός, η κατανόηση, η ενσυναίσθηση, η ανιδιοτέλεια, η αθωότητα, η αξιοπρέπεια, το φιλότιμο, η ευλάβεια, η χαρά, η άνεση η αγάπη, η φιλία. Αξίες που δεν καταμετρούνται με χρήματα. Αυτή η θεοποίηση του κέρδους και των οικονομικών μεγεθών οδηγεί σταθερά στην καταστροφή της φύσης αλλά και στην αποξένωση μας από τους φυσικούς μας εσωτερικούς ρυθμούς. Η απομάκρυνση μας αυτή από τη φύση, από το περιβάλλον μας, από τον εαυτό μας, έστρωσαν το δρόμο για την ραγδαία αύξηση σε αυτές τις ψυχολογικές διαταραχές. Μπορεί τώρα εμείς να το λέμε κρίση πανικού ή βαριά κατάθλιψη, σε παλαιότερους, πριν την βιομηχανική επανάσταση πολιτισμούς, το ονόμαζαν απώλεια ψυχής. Το να μπορέσει κάποιος να ησυχάσει, να γαληνεύσει την ασίγαστη φλυαρία του νου του και να έλθει σε επαφή με μια πιο ουσιαστική πλευρά της ύπαρξης του, δυσκόλεψε πολύ στις μέρες μας.
Περίσσεψαν οι περισπασμοί που δρουν σαν κλέφτες της προσοχής μας και αφορούν πλαστές και έξωθεν επιβαλλόμενες «ανάγκες» που αποστραγγίζουν την ενέργεια μας και μας αποσπούν από την ικανότητα να αφουγκραστούμε την εσωτερική μας αναγκαιότητα και νομοτέλεια . Υπάρχει και κάτι άλλο: η εποχή μας, εάν δούμε την πορεία της ανθρωπότητας σαν οργανισμό, είναι σαν να βρίσκεται στην εφηβική της φάση. Όπου έκανε την επανάσταση της σε σχέση με την πραγματικότητα και τη πατερναλιστική θρησκευτική ηγεμονία αλλά το έκανε με τρόπο ακραίο και εν μέρει ναρκισσιστικό. Επικρατεί ένας ακραίος εξοβελισμός κάθε δυσφορίας και με κάθε κόστος. Δηλαδή υπάρχει μία μανιακή προδιάθεση να εξαλείψουμε οτιδήποτε προκαλεί δυσφορία. Είτε αυτό είναι σύμπτωμα μιας αρρώστιας, είτε συναισθήματα πιο δύσκολα και απαιτητικά, όπως η θλίψη αλλά και ο θυμός και ο φόβος. Για να συμβεί μία μεταμόρφωση, οποιαδήποτε, χρειάζεται να περάσουμε από κάποια στάδια. Εάν εμείς εξοβελίσουμε, αρνηθούμε ή και καταπιέσουμε τα πιο δύσκολα και δυσάρεστα στάδια, απλά απομακρύνουμε τη δυνατότητα αυτής της μεταμόρφωσης. Απομακρύνουμε την δυνατότητα, να φτάσει η κατάσταση στο στάδιο της ωριμότητας της.
Στην παλέτα των συναισθημάτων η μετεξέλιξη και μεταμόρφωση της επιθετικότητας και του φόβου (που στην ακραία δυσανάλογη του μορφή, γίνετε πανικός) καθώς και των κάθε λογής αντιστάσεων που προκαλεί, σε εσωτερική γαλήνη και αγάπη, είναι κομβική και καθοριστική, είναι στοίχημα Ζωής. Μιας Ζωής που εκτός από αγώνας για την επιβίωση και επικράτηση, είναι και μια περιπέτεια, ένα ταξίδι προς την ωριμότητα, την ψυχολογική ανάπτυξη και την εσωτερική ενοποίηση. Στο ταξίδι αυτό η ψυχολογική και πνευματική μας μεταμόρφωση, προϋποθέτει την συνάντησή μας με την τραυματική μας περιοχή, την αναβίωση, την ενσωμάτωση και την μετουσίωση της.
Η Ψυχή μας, ο εσωτερικός μας θεραπευτής, δηλαδή η εσωτερική θεραπευτική μας νομοτέλεια, συνήθως ξέρει και τον τρόπο και τον δρόμο. Το στοίχημα είναι το πώς επανασυνδεόμαστε μαζί του, ώστε να τον αφουγκραστούμε, γαληνεύοντας τις αναταράξεις του νου μας και παίρνοντας απόσταση από τον μηχανικό και προγραμματισμένο μας, τρόπο σκέψης και αντίδρασης.
Ένα σύμπτωμα ή ένα συναίσθημα αποτελεί ένα μέρος μιας ευρύτερης διεργασίας που ο οργανισμός μας επέλεξε για να επαναφέρει την ομοιόσταση του, την ισορροπία του και εν τέλει την υγεία του. Αν σε αυτόν τον κύκλο επέμβουμε καταστέλλοντας και καταπιέζοντας το, ανακόπτουμε και διαταράσσουμε την εγγενή θεραπευτική πορεία, τον δρόμο, τον κύκλο, που ο ίδιος οργανισμός έχει επιλέξει, για να θεραπεύσει μία κατάσταση σε βάθος. Αν για παράδειγμα στην πορεία ενός πένθους καταστείλουμε το στάδιο του θυμού ή της θλίψης, αναστέλλουμε και την θεραπευτική πορεία προς την αποδοχή και την αναγέννηση. Ένα άλλο απλό παράδειγμα από την σωματική σφαίρα είναι αυτό της δηλητηρίασης. Σε μια δηλητηρίαση έχουμε εμετούς και διάρροιες. Αν χορηγήσουμε αντιεμετικό και αντιδιαρροϊκό φάρμακο ενδέχεται να καταστέλλουμε την θεραπευτική προσπάθεια του οργανισμού να απομακρύνει το δηλητήριο άμεσα.
Ο Γιουνγκ έλεγε ότι η κατάθλιψη είναι σαν μια μαυροφόρα γριά που σου χτυπά την πόρτα. Είναι καλό να της ανοίξεις και να ρωτήσεις τι ακριβώς θέλει. Γιατί για κάποιο λόγο είναι εκεί. Σημαίνει ότι η εσωτερική οικονομία επέλεξε το σύμπτωμα της κατάστασης σαν ένα alarm ότι κάτι δεν πάει καλά. Τώρα εάν εσύ απομακρύνεις βίαια το σύμπτωμα, μπορεί να προκύψει μια χρόνια κατάσταση δυσλειτουργία.
Γιατί ενώ φαινομενικά έχουμε καλύψει τις βασικές και όχι μόνο ανάγκες μας δεν φαίνεται να είμαστε πιο ευτυχισμένοι;
Υπάρχει στην υπαρξιακή ψυχολογία η πυραμίδα των αναγκών. Όπου στην βάση της πυραμίδας βρίσκονται οι φυσικές ανάγκες. Να έχεις στέγη και τροφή να μπορείς να πληρώσεις τις υποχρεώσεις σου, να νιώθεις ασφαλής. Το πόσο θεμελιακές και προαπαιτούμενες είναι αυτές οι ανάγκες το βιώσαμε έντονα τα χρόνια της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και το βιώνουν καθημερινά οι λαοί στον τρίτο κόσμο. Από εκεί και πάνω υπάρχουν άλλες ανάγκες. Όπως το να ανήκεις κάπου, να αγαπάς και να αγαπιέσαι αλλά και να βιώνεις τις εμπειρίες της κορύφωσης που αφορούν την εξατομίκευση και την αυτοπραγμάτωσή σου. Ανάλογα λοιπόν με τις δυνατότητες και τα χαρίσματα που διαθέτει κάποιος, έχει αντίστοιχες δυνατότητες να ανθίσει και να καρποφορήσει ως Ψυχή και ως οντότητα. Όταν συντελεστεί αυτή η πραγμάτωση, η Ζωή του αποκτά αυτόματα νόημα και πληρότητα. Έχει εκπληρώσει τον προορισμό του, τη δυνατότητά του.
Αυτές οι πιο απαιτητικές ανάγκες δεν ικανοποιούνται στη σημερινή εποχή. Εάν δεν σκύψει κανείς να ασχοληθεί με τις πνευματικές του ανάγκες, τότε χάνει την επαφή με τη ρίζα του, είναι σαν να ξεριζώνεται και να ξεραίνεται. Και ο υπέρ-καταναλωτισμός της εποχής μας δεν αφορά μόνο τα υλικά αγαθά. Δηλαδή κάποιος μπορεί να είναι καταναλωτής σε ταξίδια, σε γνωστούς, σε σεμινάρια, σε πνευματικότητα. Είναι άλλος αυτός που καταναλώνει, άλλος αυτός που «εμπειριώνει». Μπορείς να καταναλώνεις συνεχώς χωρίς να έχεις καμία εμπειρία από αυτή την κατανάλωση αν δεν αφήνεις χρόνο να την μεταβολίσεις, να την αφομοιώσεις και να την μετουσιώσεις . Ένας από τους λόγους που υφίσταται αυτό, είναι ότι κερδίσαμε σε παροχές και σε υπηρεσίες και χάσαμε σε ποιοτικό χρόνο. Αλλά επειδή ο ποιοτικός χρόνος είναι απαραίτητος για να φτάσουν τα πράγματα και η κατανόηση τους, στο στάδιο της ωριμότητας, η απώλεια του έχει μεγάλο κόστος.
Είναι η φαρμακευτική αγωγή η πρώτη γραμμή απάντησης σε αυτή την κατάσταση; Αδιαμφισβήτητα πολλοί άνθρωποι βοηθιούνται από αυτή. Αδιαμφισβήτητα όμως πολλοί επίσης αποκτούν δεκανίκια τα οποία δεν τους βοηθούν μακροπρόθεσμα ενώ κάποιοι βιώνουν καταστροφικά αποτελέσματα.
Σύμφωνα με την εμπειρία μας τα τελευταία 30 χρόνια, θεωρώ ότι στον χώρο της ψυχικής υγείας γίνονται δύο, αντιδιαμετρικά αντίθετα, λάθη. Το πρώτο είναι η αντίσταση στην ψυχική διαταραχή και η άρνησή της. Σε αυτό συνεισφέρει σημαντικά το ‘στίγμα’ της ψυχικής νόσου που δυστυχώς επικρατεί εκτεταμένα στην Ελλάδα και ειδικότερα στην ελληνική επαρχία, ακόμα και σήμερα. Επίσης εδώ συνεισφέρει και η απώλεια της επαφής με την πραγματικότητα, που εξ ορισμού χαρακτηρίζει τις ψυχωτικές διαταραχές. Εδώ η λελογισμένη και ενδεικνυόμενη χρήση της χημικής φαρμακευτικής αγωγής μπορεί κυριολεκτικά να σώσει Ζωές και να ξεμπλέξει συστήματα από ανούσια επαναλαμβανόμενα και ατελέσφορα οικογενειακά δράματα. Μπορεί να βοηθήσει αποδιοργανωμένες ψυχές που υποφέρουν μες την κόλαση των νοητικών τους ψευδαισθήσεων να αποκτήσουν μια λειτουργική, ήρεμη ζωή μέσα στο κοινωνικό τους περιβάλλον μακριά από εγκλεισμούς και ψυχιατρικά ιδρύματα. . Ότι μπορούν να παίρνουν την αγωγή τους και να βρίσκονται στο σπίτι τους όντας λειτουργικοί, είναι πολύ σημαντικό.
Το δεύτερο λάθος είναι η τάση να ψυχιατρικοποιούνται υγιείς δυσφορικές αντιδράσεις σε αρρωστημένες καταστάσεις, σχέσεις και συνθήκες και να καταλήγουν σε χρόνια λήψη ψυχοφαρμάκων. Μία ψυχική αρρώστια είναι πολύ-παραγοντική. Ο άνθρωπος στη ζωή του περνά κάποιες εποικοδομητικές κρίσεις. Αυτές συχνά είναι απλά το έναυσμα για να απελευθερωθεί από νοσογόνους περιοριστικούς προγραμματισμούς, σχέσεις και συνθήκες που τον καθηλώνουν και εμποδίζουν την ψυχική και πνευματική του ανάπτυξη και ολοκλήρωση. Εάν αυτές τις κρίσεις τις ονομάσουμε αρρώστια και τις αντιμετωπίσουμε σαν τέτοια, τότε δυστυχώς αυτή τη μεταμορφωτική διαδικασία μπορούμε να τη σταματήσουμε. Και αυτό είναι ένας από τους κινδύνους της οργανικής ψυχιατρικής. Από την άλλη έχουμε και τις καταστάσεις που στην υπερπροσωπική ψυχολογία ονομάζουμε «κρίσεις πνευματικού συναγερμού», εμφανίζονται στο ζενίθ μιας πνευματικής και συνειδησιακής μεταμόρφωσης χαρακτηρίζονται από την αποδόμηση (παροδική) πολλών μηχανισμών του «εγώ», μπορεί να είναι πολύ έντονες και να προσομοιάζουν με ψυχωτικές καταστάσεις.
Η διαφορική διάγνωση από τα αποδιοργανωτικά ψυχωτικά επεισόδια στα πλαίσια μιας σχιζοφρένειας ή μιας διπολικής διαταραχής είναι συχνά δύσκολη και η φαρμακευτική αγωγή έχει και εδώ τη θέση της, γιατί πρωταρχικό μέλημα είναι η ασφάλεια και η ζωή του ανθρώπου. Εάν όμως, έστω και αφού καταλαγιάσει η κρίση, δεν τις αναγνωρίσουμε ως τέτοιες, μπορεί να καταδικάσουμε το προς μεταμόρφωση άτομο, στην εφ’ όρου ζωής λήψη αντιψυχωτικών που θα ανακόψει δια παντός την πνευματική και συνειδησιακή μεταμορφωτική του πορεία. Επίσης συχνά μια κατάσταση κατάθλιψης ή μια κρίση πανικού, σημαίνει ότι ο άνθρωπος πρέπει επιτακτικά να κάνει αλλαγές στη ζωή του. Εάν εδώ παρέμβουμε φαρμακευτικά και μάλιστα δια βίου, απομακρύνουμε το κίνητρο των αλλαγών που αυτές θα ήταν η ουσιαστική θεραπεία και απελευθέρωση στη ζωή του. Και βέβαια ένας άλλος πυλώνας είναι οι παρενέργειες των φαρμάκων αυτών. Εδώ εντάσσεται ο εξοβελισμός της δυσφορίας με κάθε κόστος που αναφέραμε παραπάνω. Σε μία κατάθλιψη μπορεί την αλλαγή που προσπαθούσε να εκμαιεύσει από τον άνθρωπο, να μην την πετύχει. Ότι με τα φάρμακα τον κάνουμε πιο παραγωγικό δεν σημαίνει ότι τον κάνουμε υγιή. Με αυτή την έννοια ναι, μπορεί τα φάρμακα να γίνουν δεκανίκια. Να βοηθήσουν κάποιον να κουτσαίνει ενώ θα μπορούσε να πετάει.
Γνωρίζουμε ότι πέρα από την ψυχιατρική, συνεχίζετε την έρευνα της θεραπείας και σε άλλους χώρους. Τι είναι αυτό που σας ωθεί προς αυτή την κατεύθυνση;
Το ότι στα πανεπιστήμια, η έμφαση δίνονταν κυρίως στη διάγνωση και στην νοσολογία και δευτερεύοντος στην θεραπεία που θεωρούνταν κυρίως αρμοδιότητα και πεδίο της έρευνας των φαρμακευτικών εταιριών με ενοχλούσε,δημιουργούσε δεύτερες σκέψεις και μια καταθλιπτική αμφιθυμία.
Τώρα, μιλώντας κανείς ειδικά για την ψυχιατρική, έχει να παρουσιάσει πολλές σχολές με διαφορετικές αφετηρίες και ερμηνευτικά εργαλεία. Κάθε σχολή λέει άλλα πράγματα. Προσεγγίζει την πραγματικότητα από διαφορετικές αφετηρίες και οπτικές. Προσεγγίζει τον «ελέφαντα» από άλλες γωνίες. Βέβαια αυτό που μετρά είναι το αποτέλεσμα και όλες ανάλογα με τις ενδείξεις τους, έχουν θεραπευτικά αποτελέσματα. Και δεν εννοούμε να φύγουν μόνο τα συμπτώματα, αλλά να βοηθηθούμε να ανακαλύψουμε τον εαυτό μας και να ζήσουμε μία ζωή με ευεξία και πληρότητα. Που να έχει νόημα για εμάς και όπου θα μπορούμε να πάρουμε την ευθύνη να καλύπτουμε τις ανάγκες μας, υλικές, πνευματικές, εξέλιξης και ωρίμανσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου