ΣΕΜΕΛΗ
(αθάνατη)
Του Κάδμου η κόρη, η Σεμέλη, στο Δία γέννησε γιο λαμπρό,
σαν έσμιξε ερωτικά μαζί του, τον πολύτερπνο Διόνυσο,
έναν αθάνατο η θνητή. Μα τώρα και οι δυο είναι θεοί.
(Ησ., Θεογ. 943-945)
Η Σεμέλη ήταν κόρη του Κάδμου και της Αρμονίας, στον γάμο των οποίων παρευρέθηκαν οι θεοί. Ήταν αδελφή του Πολύδωρου, γενάρχη των Λαβδακιδών, και της Αυτονόης, της Ινώς και της Αγαύης -η παράδοση θέλει έναν ακόμη αδελφό, τον Ιλλυριό. Οι αδελφές της παντρεύτηκαν θνητούς, τον Αρισταίο η πρώτη, τον Αθάμαντα η δεύτερη, τον Εχίονα η τρίτη, ενώ εκείνη είχε την τύχη / ατυχία να την ερωτευτεί ο Δίας και, κρυφά από την Ήρα, να κοιμηθεί μαζί της. Εκείνη το έμαθε και με δόλο έσυρε τη Σεμέλη στον θάνατο. Καθώς ο Δίας είχε συγκατανεύσει να ικανοποιήσει όποιο αίτημα του προέβαλλε η αγαπημένη του, η Ήρα της υπέβαλε την επιθυμία να του ζητήσει να πάει κοντά της με τη μορφή που εκείνος είχε όταν ζητούσε την αγάπη της Ήρας -«μόνο με μένα παίρνει την πραγματική μορφή του», είπε η σύζυγος στην ερωμένη προκαλώντας την, παίρνοντας, σύμφωνα μόνο με τον Οβίδιο τη μορφή γριάς τροφού της (3.243 κ.ε.*). Ο Δίας, επειδή δεν μπορούσε να πάρει πίσω τον λόγο του, έφτασε στην κάμαρά της πάνω σε άρμα αστράπτοντας και βροντώντας, έριξε μάλιστα και κεραυνό. Η Σεμέλη έμεινε από τον φόβο της και, πεθαίνοντας, απέβαλε το έξι μηνών μωρό της, όμως ο Δίας το άρπαξε από τη φωτιά και το έραψε στον μηρό του.
Μετά τον θάνατο της Σεμέλης οι άλλες κόρες του Κάδμου διέδωσαν ότι η Σεμέλη με κάποιον θνητό είχε κοιμηθεί και είχε πει ψέματα για τον Δία, και πως γι' αυτόν τον λόγο κατακεραυνώθηκε. Οι συνέπειες και στις τρεις αδελφές από τη φημολογία που έσπειραν αλλά και από το γεγονός ότι η μια, η Ινώ, δέχτηκε να αναθρέψει τον Διόνυσο, προκαλώντας την οργή της Ήρας, η άλλη, η Αγαύη, αρνήθηκε τη θειότητα του Διόνυσου, προκαλώντας την οργή του θεϊκού ανεψιού της, ήταν οδυνηρές για τις ίδιες και για τους γιους τους. Η Αγαύη σε κατάσταση μανίας διαμελίζει τον γιο της Πενθέα, ο γιος της Αυτονόης ο Ακταίωνας διαμελίζεται από τα σκυλιά του και μεταμορφώνεται σε ελάφι, η Ινώ μαζί με τον γιο της Μελικέρτη πέφτουν στη θάλασσα. Όσο για το μωρό που ο Δίας έραψε στον μηρό του, όταν συμπληρώθηκε ο χρόνος που απαιτούνταν, ο Δίας έκοψε τα ράμματα και έφερε στον κόσμο τον Διόνυσο που όταν μεγάλωσε αναζήτησε τη μητέρα του στον Κάτω Κόσμο. Έτσι η Σεμέλη αναστήθηκε και ανέβηκε στον Όλυμπο με το όνομα Θυώνη.
Άλλες εκδοχές θέλουν το αίτημα προς τον Δία να διατυπώνεται από τη Σεμέλη χωρίς την παρέμβαση της Ήρας, μόνο από το παράπονο της νεαρής κοπέλας ότι αυτός που έλεγε ότι την αγαπούσε στην πραγματικότητα την περιφορνούσε, αφού πλάγιαζε μαζί της κρυμμένος και χωρίς κουβέντα (Διόδ. 4.2**).
Μια ναξιακή εκδοχή θέλει τον Δία να επιλέγει το νησί της Νάξου για να αφήσει το παιδί του και να το μεγαλώσουν οι εγχώριες Νύμφες, η Φιλία, η Κορωνίδα και η Κλείδη. Η ίδια παράδοση βάζει τον Δία να κατακεραυνώνει τη Σεμέλη, γιατί δεν επιθυμούσε το παιδί του να γεννηθεί από θνητή γυναίκα αλλά και οι δυο γονείς του να είναι αθάνατοι, ο ίδιος ως πατέρας που γονιμοποίησε τη Σεμέλη και ο ίδιος που σαν γυναίκα κυοφόρησε το παιδί (Διόδ. 5.52). Μια λακωνική παραλλαγή θέλει τον Κάδμο να εκθέτει ζωντανούς σε μια κιβωτό την κόρη και το παιδί της. Η κιβωτός ξεβράστηκε στη λακωνική γη, στην πόλη που μέχρι τότε λεγόταν Ὀρειᾶται και μετά Βρασιαί, ακριβώς για το γεγονός ότι εκεί εκβράστηκε το ξύλινο κιβώτιο. Οι Βρασιώτες έκαναν μια επιβλητική κηδεία στη Σεμέλη που στο μεταξύ είχε πεθάνει και ανέθρεψαν τον Διόνυσο στον τόπο τους· εκεί λέγανε ότι τον ανέλαβε η Ινώ ως τροφός του (Παυσ. 3.24). Λεγόταν, ακόμη, ότι υπήρχε άβατος ναός της Σεμέλης στον Κιθαιρώνα, όπου βρισκόταν και ο τάφος της, ενώ και στη Θήβα έδειχναν τον τάφο της στον ναό του Διόνυσου Λυσίου. Άβατο ήταν και το κεραυνοβολημένο δωμάτιο στο ερειπωμένο παλάτι του Κάδμου.
Περισσότερο ορθολογικές αναγνώσεις (Χάρακας, 1ος αι. μ.Χ.) θέλουν τον Κάδμο να θεωρεί τον Διόνυσο θεϊκό, τυχερό παιδί, γιατί σώθηκε από τη φωτιά, και οι άνθρωποι να ονομάζουν τη Σεμέλη Θυώνη για τον ίδιο λόγο, επειδή κάηκε από τη φωτιά που θεωρούνταν μέσο εξαγνισμού.
---------------------------
*Η Ήρα στη Σεμέλη
Ο Οβίδιος (3.273 κ.ε.) επινοεί λεπτομέρεις για το πώς η Ήρα εμφανίστηκε στη Σεμέλη και την έπεισε να ζητήσει από τον Δία να εμφανιστεί μπροστά της σε όλη του τη δόξα και να την πείσει ότι είναι αυτός και όχι κάποιος άνδρας που παριστάνει τον θεό, για να έχει τον έρωτά της:
Τότε σηκώθηκε από τον θρόνο της και κρυμμένη μέσα σε σύννεφο ήρθε στο κατώφλι της Σεμέλης. Αλλά προτού βγάλει το σύννεφο από πάνω της μεταμορφώθηκε σε γριά γυναίκα, τα μαλλιά της γκριζάρισαν, το δέρμα της οργώθηκε από ρυτίδες, τα πόδια της κύρτωσαν, το βήμα της έγινε ασταθές. Έκανε τη φωνή της να ακούγεται σαν από ηλικιωμένο άνθρωπο και προσποιήθηκε ότι ήταν η Βερόη, η τροφός της Σεμέλης από την Επίδαυρο. Έτσι, όταν έφτασαν και στο όνομα του Δία στο μέσο μιας μακριάς συνομιλίες, η Ήρα αναστέναξε και είπε: «Εύχομαι για το καλό σου, να είναι πραγματικά ο Δίας, αλλά η όλη ιστορία με βάζει σε υποψίες. Πολλοί άνδρες έχουν μπει στα υπνοδωμάτια αγνών γυναικών στο όνομα των θεών. Δεν αρκεί να είναι ο Δίας: πρέπει να δώσει μια απόδειξη της αγάπης του, αν πραγματικά είναι αυτός. Παρακάλεσέ τον να αναλάβει όλες τις δυνάμεις του, προτού σε αγκαλιάσει, και να εμφανιστεί σε όλη του τη δόξα, όπως όταν η Ήρα τον καλωσορίζει στον ουρανό.»
**Σεμέλη και Δίας
Και ο Δίας ερωτεύτηκε τη Σεμέλη για την ομορφιά της και, καθώς πλάγιαζε μαζί της κρυφά και χωρίς κουβέντα, αυτή νόμιζε ότι την περιφρονούσε. Γι' αυτό τον παρακάλεσε να την αγκαλιάσει και να της φέρεται ερωτικά όπως κάνει με την Ήρα. Έτσι, ο Δίας την πλησίασε, όπως ταίριαζε σ' ένα θεό, με βροντές και αστραπές, και φανέρωσε τον εαυτό του, καθώς την αγκάλιαζε. Και η Σεμέλη, που ήταν έγκυος, δεν μπόρεσε να αντέξει το μεγαλείο της θείας παρουσίας και απέβαλε, ενώ η ίδια πέθανε από τη φωτιά. Έπειτα ο Δίας πήρε το παιδί και το παρέδωσε στον Ερμή με την εντολή να το μεταφέρει στη σπηλιά που είναι στη Νύσα.
(Διόδ. 4.2)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου