Η τριγωνική θεωρία της αγάπης

Τι είναι η αγάπη; Πώς μπορούμε να την ορίσουμε; Είναι η αγάπη ένα πράγμα ή ένα σύνολο από πολλά πράγματα; Υπάρχουν διαφορετικά είδη αγάπης; Είναι η αγάπη η ίδια για διαφορετικούς τύπους σχέσεων; Ορισμένοι ερευνητές προτείνουν ότι υπάρχουν πολλά είδη αγάπης. Ήδη από το 1886, ο Richard von Krafft-Ebing καθόρισε 5 είδη αγάπης: την αληθινή, τη συναισθηματική, την πλατωνική, τη φιλική και την αισθησιακή.

Αρκετές δεκαετίες αργότερα, ο ψυχοθεραπευτής A. Ellis πρότεινε πρόσθετες ποικιλίες αγάπης που περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές μορφές και βαθμούς, όπως τη συζυγική αγάπη, τη γονική αγάπη, την οικογενειακή αγάπη, τη θρησκευτική αγάπη, την αγάπη για ανθρωπότητα, την αγάπη για τα ζώα, την αγάπη για τα πράγματα, την αυτο-αγάπη, έρωτα, τη ψυχαναγκαστική αγάπη, κλπ.

Η τριγωνική θεωρία της αγάπης:

Το 1986 ο ψυχολόγος R. Sternberg πρότεινε την τριγωνική θεωρία της αγάπης, κατά την οποία στο εσωτερικό μιας ερωτικής σχέσης υπάρχουν 3 συστατικά στοιχεία: 1) Η οικειότητα που περιλαμβάνει την εγγύτητα, τη φροντίδα και τη συναισθηματική υποστήριξη, 2) Το πάθος που αναφέρεται στη φυσική έλξη και τη σεξουαλικότητα και 3) Τη δέσμευση, την απόφαση, δηλαδή, σε βραχύ χρόνο να είσαι και να μείνεις με κάποιον και μακροπρόθεσμα, τα κοινά σχέδια και οι κοινές κατακτήσεις δύο ανθρώπων. Από την μίξη αυτών των τριών στοιχείων, προκύπτουν επτά τύποι Αγάπης, επτά μορφές ερωτικής σχέσης που καλύπτουν όλα τα είδη των σχέσεων που είναι δυνατά στην ερωτική εμπειρία, με έναν 10 τύπο, τον τύπο Ο ή την Μορφή της μη Αγάπης να μην υπολογίζεται καθόλου.
H θεωρία που ξεκίνησε να αναπτύσσει το 1988, ανέπτυξε περαιτέρω με βιβλία του το 2004 μέχρι και σήμερα. Η θεωρία του, συνεκτική, απλή και απόλυτα κατανοητή, δίνει ένα πολύ χρήσιμο εξηγητικό μοντέλο για όλα τα είδη της σχέσης που συναντάμε γύρω μας. Και πιθανόν ένα πολύ καλό εργαλείο ανάλυσης και κατανόησης για το τι συμβαίνει στη ζωή μας και στην ζωή των ανθρώπων γύρω μας.

Τα 7 είδη ερωτικής σχέσης που προκύπτουν από την Τριγωνική Ερωτική Θεωρία του Sternberg φαίνονται παρακάτω:

1. Συμπάθεια – Το ν’αρέσει ο ένας στον άλλο (Liking)

Παρότι ακούγεται κάπως τετριμμένη αυτού του είδους η σχέση που δεν εμπεριέχει πάθος και μακροπρόθεσμη δέσμευση, δεν πρέπει να υποτιμάται σύμφωνα με τον ψυχολόγο. Τέτοιου είδους σχέσεις που βασίζονται στην αποδοχή, στην ζεστασιά και στην αμοιβαία συμπάθεια, έχουν δηλ. ισχυρό τον συναισθηματικό παράγοντα (Intimacy) μπορούν να γεννήσουν σχέσεις πραγματικής φιλίας.

2. Ξεμυάλισμα – Ξελόγιασμα, πάθος (Infatuation)

Είναι οι σχέσεις καθαρού πάθους. Οι ρομαντικές σχέσεις συνήθως ξεκινούν ως ξελόγιασμα και γίνονται ρομαντικοί έρωτες καθώς εισέρχεται με τον καιρό ο παράγοντας του συναισθηματικού δεσίματος. Ωστόσο, αν δεν αναπτυχθεί επίσης και ο παράγοντας της δέσμευσης, η ξεμυαλισμένη αγάπη μπορεί πολύ ξαφνικά να γίνει καπνός.

3. Άδεια αγάπη  (Empty Love)

 Η σχέση Άδειας Αγάπης χαρακτηρίζεται από δέσμευση (commitment), χωρίς συναισθηματικό δέσιμο (intimacy) και χωρίς σεξουαλική ενέργεια (passion). Σε κοινωνίες που τα συνοικέσια και οι προκαθορισμένοι γάμοι είναι συχνοί ή ο κανόνας, οι σχέσεις πολλές φορές ξεκινάνε ως Άδεια Αγάπη αλλά μπορούν να αναπτυχθούν σε άλλες μορφές με τον χρόνο αν υπεισέλθουν οι άλλοι δύο παράγοντες.
 
4. Ρομαντικός Έρωτας (Romantic Love)

Δημιουργείται ταυτόχρονα μέσα από το συναισθηματικό δέσιμο και στο σωματικό επίπεδο από την έξαρση του πάθους.

5. Συντροφική Αγάπη (Companionate Love)

Είναι το είδος της συναισθηματικής αλλά σωματικά χωρίς πάθος αγάπης που είναι δυνατότερη από τη φιλία επειδή είναι ισχυρό το στοιχείο της μακροπρόθεσμης δέσμευσης. Η σεξουαλική επιθυμία δεν είναι βασική παράμετρος σε αυτού του τύπου τις σχέσεις που συναντώνται συχνά σε γάμους όπου έχει παρέλθει το πάθος αλλά έχει αναπτυχθεί βαθιά στοργή και έχει παραμείνει το στοιχείο της δέσμευσης. Η αγάπη που μοιράζονται τα μέλη μιας λειτουργικής οικογένειας είναι μια μορφή συντροφικής αγάπης παρόμοια με την αγάπη που μοιράζονται οι πλατωνικοί φίλοι.

6. Άμυαλος  Έρωτας (Fatuous Love)

Συνήθως ο έρωτας που καταλήγει σε γάμο μετά από έναν ανεμοστρόβιλο φλερτ και χαρακτηρίζεται κυρίως από πάθος χωρίς την σταθεροποιητική επιρροή της συναισθηματικής σύνδεσης. Αυτό το είδος της αγάπης ωστόσο, δεν χαρακτηρίζει μια σχέση στην οποία το σεξ χρησιμοποιείται για να καλύψει προβλήματα δέσμευσης  ή στην οποία ο ένας από τους δύο αισθάνεται πιεσμένος ή εξαναγκάζεται να συναινέσει σεξουαλικά. Αυτού του είδους οι σχέσεις έχουν την τάση να μεταπίπτουν σε άδεια αγάπη.

7. Ολοκληρωμένος Έρωτας (Consummate Love)

Είναι η τέλεια μορφή έρωτα και η βάση για αυτό που όλοι αναγνωρίζουμε ως την ιδανική σχέση. Από τις 7 κατηγορίες αγάπης, ο ολοκληρωμένος έρωτας είναι αυτός που σχετίζεται με το «τέλειο ζευγάρι». Σύμφωνα με τον Sternberg, τέτοια ζευγάρια συνεχίζουν να κάνουν καταπληκτικό σεξ και μετά από 15 χρόνια μέσα στην σχέση. Δεν μπορούν να φανταστούν ότι θα ευτυχήσουν με κάποιον άλλο σε μακρό χρόνο και προσπερνούν τις διαφωνίες τους με ήρεμο, ορθολογικό τρόπο χωρίς να χάνουν την αξιοπρέπειά τους. Ωστόσο, ο Sternberg επισείει την προσοχή στο ότι το να διατηρήσεις έναν Ολοκληρωμένο Έρωτα μπορεί να είναι δυσκολότερο από το να τον βρεις εξαρχής. Τονίζει την σημασία του να μετατρέπονται και τα τρία συστατικά της σχέσης που εδώ βρίσκονται σε πλήρη αρμονία –συναισθηματικό δέσιμο, σεξουαλικό πάθος και ανάληψη δέσμευσης- σε συνεχή δράση. Γιατί «χωρίς έκφραση ακόμα και οι μεγαλύτεροι έρωτες πεθαίνουν». Εάν το πάθος αρχίσει να ξεθωριάζει ο ολοκληρωμένος έρωτας κινδυνεύει να μεταπέσει σε συντροφική αγάπη.

Καθώς μια σχέση αναπτύσσεται, η σημασία του κάθε στοιχείου αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Μια σχέση που βασίζεται σε ένα μόνο από τα παραπάνω στοιχεία είναι λιγότερο πιθανό να επιβιώσει από ό,τι μια σχέση που βασίζεται σε δύο ή και στα τρία στοιχεία. Είναι αδιαμφησβήτητο ότι η αγάπη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, για αυτό και το πιο σημαντικό είναι να έχεις τη διάθεση να αγαπήσεις και να αγαπηθείς.