Τετάρτη 19 Δεκεμβρίου 2018

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΘΕΟΙ - ΑΡΤΕΜΗ, ανθρωποθυσίες και διαβατήριες τελετές

Άρτεμη και ανθρωποθυσίες

Η Άρτεμη απαιτεί ανθρωποθυσίες, όπως της Ιφιγένειας ή των ξένων στην Ταυρίδα. Είναι όμως και αυτή που σταδιακά επιβάλλει τον περιορισμό των ανθρωποθυσιών και την υποκατάσταση του ανθρώπινου θύματος με ζώο ή με ένα τελετουργικό αιματοχυσίας, όχι όμως φόνου. Την ημέρα της γιορτής της στις Αλές, στην ανατολική πλευρά του κόλπου της Αταλάντης, ο ιερέας τελούσε συμβολικά μιαν ανθρωποκτονία, καθώς πλήγωνε ελαφρά με το σπαθί τον λαιμό ενός άνδρα, απ' όπου έτρεχε λίγο αίμα. Κατάλοιπο ανθρωποθυσίας ήταν και το μαστίγωμα των νέων στη Σπάρτη μπροστά στο λατρευτικό είδωλο της θεάς, πράξη που μπορεί να αντανακλά την προσπάθεια για σκληραγωγία στη δωρική κοινωνία της Σπάρτης.
 
Στη θεά αποδιδόταν και η μεγάλη θνησιμότητα των παιδιών, κάτι που σε μυθολογικό επίπεδο μεταφράζεται ως διεκδίκηση για παιδοθυσίες και ως πράξη εξιλασμού, ώστε να μην πάρει περισσότερα παιδιά.
 
Τιμές γυναικών προς τη θεά και διαβατήριες τελετές
 
Τα κορίτσια στην ενηλικίωσή τους σχημάτιζαν χορευτικές ομάδες σε εορτές κυρίως προς τιμή της Αρτέμιδος, και αυτές οι γιορτές ήταν μια καλή ευκαιρία για τους νεαρούς να κάνουν γνωριμίες με κοπέλες (Πλούτ., Γυν. αρετ. 254a). Στις Καρυές της Λακωνίας, τόπος αφιερωμένος στην Αρτέμιδα και τις Νύμφες, υπήρχε άγαλμα της Καρυάτιδος Αρτέμιδος στην ύπαιθρο, όπου κάθε χρόνο οι παρθένες των Λακεδαιμονίων έστηναν πανηγύρι και χόρευαν ένα είδος τοπικού χορού (Παυσ. 3.10.7). Ο «χορός της Αρτέμιδος» έγινε αφορμή να ενωθεί ο Ερμής με μια χορεύτρια (Ιλ., Π 183), οι Διόσκουροι να αρπάξουν τις Λευκιππίδες, ο Θησέας την Ελένη. Οι μύθοι παραδίδουν ενώσεις όχι ακριβώς με την ίδια τη θεά αλλά με κοπέλες από τη συνοδεία της που κάποιες φορές τιμωρούνται από αυτήν για την απώλεια της παρθενίας τους.
 
Στη Βραυρώνα νεαρά κορίτσια, στην ηλικία των πέντε με δέκα χρόνων, ντυμένες με ρούχα στο χρώμα του κρόκου, προσποιούνταν τις αρκούδες. Σύμφωνα με τον μύθο μια άγρια αρκούδα είχε εξημερωθεί και περνούσε τον χρόνο της με τους ανθρώπους. Κάποτε μια κοπέλα που έπαιζε μαζί της, ενήργησε απερίσκεπτα και η αρκούδα γρατζούνισε την παρθένα. Τα αδέλφια του κοριτσιού, οργισμένα με το ατύχημα της αδελφής τους, λόγχισαν την αρκούδα και τη σκότωσαν. Όμως λοιμώδης ασθένεια έπεσε πάνω στους Αθηναίους, και όταν συμβουλεύτηκε το μαντείο, ο θεός είπε ότι θα απαλλαχτούν από τα δεινά, οι παρθένες προσποιούνταν την αρκούδα. Και οι Αθηναίοι όρισαν ότι καμία παρθένος δεν θα μπορούσε να παντρευτεί αν προηγουμένως δεν έπαιρνε μέρος στο τελετουργικό της αρκούδας, προφανώς ένα τελετουργικό διαβατήριας μύησης.
 
Αν και παρθένος θεά, στην Άρτεμη, την αρχαιότερη ως προς την ιστορία της λατρείας θεά που επηρέαζε ολόκληρη τη ζωή, οι μελλόνυμφες προσέφεραν τα κοριτσίστικα ρούχα και τα παιχνίδια τους. Τα ρούχα τους προσέφεραν και οι γυναίκες που είχαν γλιτώσει από τους κινδύνους που προκαλούσε η γέννα, και στις οποίες συμπαραστεκόταν ως λοχεία και λεχώ. Όμως και τα ρούχα των γυναικών που είχαν πεθάνει στη λοχεία προσφέρονταν από τους συγγενείς τους στο ιερό της στη Βραυρώνα της Αττικής, κοντά στον Μαραθώνα. Και επειδή οι θάνατοι στις επίτοκες και στις λεχώνες ήταν συχνά φαινόμενα, προφανώς γι' αυτό η Ήρα την αποκαλεί λέων γυναιξί.
 
Τα επίθετα (τα περισσότερα από κάθε άλλο θεό μετά τον πατέρα Δία), το ένδυμα, ο οπλισμός, οι ιδιότητές της και οι ιστορίες που την περιβάλλουν, υποδεικνύουν μια θεά με διευρυμένες ιδιότητες και παλαιά, που αν και καλλίστη, δεν υποτάσσεται στην κρίση ενός θνητού στον διαγωνισμό ομορφιάς με κριτή τον Πάρη.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου