ΠΕΡΙ ΑΡΕΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΚΙΑΣ

Το ίδιο αυτό τώρα, όταν υπάρχει στις ανθρώπινες υποθέσεις, ξεγελάει τους περισσότερους ανθρώπους, που πιστεύουν ότι, αν περιβάλλονται από τεράστιες κατοικίες και συγκεντρώνουν πλήθος δούλων και χρημάτων, θα ζήσουν ευχάριστα.

Όμως η ευχάριστη και ευτυχισμένη ζωή δεν προέρχεται από εξωτερικά πράγματα, αλλά αντίθετα, ο άνθρωπος αντλεί από το δικό του χαρακτήρα, σαν από πηγή, την απόλαυση και τη χαρά που προσθέτει στα πράγματα τα οποία τον περιβάλλουν.

Όταν καίει η λαμπρή φωτιά, πιο χαρούμενο μοιάζει το σπίτι, και ο πλούτος είναι πιο ευχάριστος και η φήμη και η δύναμη πιο λαμπρές, αν συνοδεύονται από τη χαρά που βγαίνει μέσα από την ψυχή· έτσι επίσης οι άνθρωποι υπομένουν τη φτώχεια, την εξορία και τα γηρατειά ανάλαφρα και με προσήνεια, ανάλογα με τη φυσική ηρεμία και πραότητα του χαρακτήρα τους.

Οι ενασχολήσεις συνολικά και ο τρόπος ζωής, αν συνοδεύονται από αρετή, είναι χωρίς βάσανα και ευχάριστα, ενώ, αντίθετα, κάθε ανάμειξη κακίας κάνει εκείνα τα πράγματα που φαίνονται λαμπρά, πολύτιμα και επιβλητικά, να γίνονται λυπηρά, αηδιαστικά και ανεπιθύμητα στους
κατόχους τους.

Αυτόν στην αγορά τον έχουν για ευτυχισμένο,
μόλις όμως ανοίξει την πόρτα του σπιτιού, είναι τρισάθλιος·
όλα η γυναίκα του τα κανονίζει, διατάζει και συνεχώς μαλώνει. -ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ

Ωστόσο, δεν είναι δύσκολο ν’ απαλλαγεί από μια κακή γυναίκα, αν είναι αληθινός άντρας και όχι δούλος· στη δική του κακία όμως δεν γίνεται να κάνει αγωγή διαζυγίου, κι έτσι ν’ απαλλαγεί από τα βάσανα και να ηρεμήσει, μένοντας πλέον μόνος του. Αντίθετα, η κακία του, σύνοικός του μέσα στα ίδια του τα σπλάχνα πάντοτε, νυχθημερόν τον καίει χωρίς δάδα, και σε γεράματα τον πάει πρόωρα, (ΗΣΙΟΔΟΣ) καθώς είναι κουραστικός συνταξιδιώτης, λόγω της αλαζονείας της, σπάταλος συνδαιτυμόνας λόγω της βουλιμίας της, και σύντροφος στην κλίνη ενοχλητικός, γιατί με τις ανησυχίες, τις έγνοιες και τις ζήλιες διώχνει και χαλάει τον ύπνο. Ο ύπνος δηλαδή μόνο του σώματος γίνεται κοίμισμα και ανάπαυση, ενώ της ψυχής τρόμοι, όνειρα και ταραχές, εξαιτίας της δεισιδαιμονίας.

Σαν με πάρει νυσταγμένον η θλίψη, με σκοτώνουνε τα όνειρα μου, λέει κάποιος. Σε τέτοια κατάσταση φέρνουν τον άνθρωπο ο φθόνος, ο φόβος, ο θυμός και η ακολασία.

Την ημέρα, δηλαδή, η κακία, κοιτώντας έξω από τον εαυτό της και προσαρμόζοντας την στάση της με τους άλλους, ντρέπεται και καλύπτει τα αισθήματά της και δεν αφήνεται εντελώς στις ορέξεις της, αλλά συχνά αντιστέκεται και τις πολεμάει· στον ύπνο, όμως, όταν έχει ξεφύγει από τις κρίσεις και τους νόμους και έχει απομακρυνθεί όσο περισσότερο γίνεται από τα αισθήματα του φόβου και της ντροπής, ανακινεί όλες τις επιθυμίες της και ξυπνάει πάλι την κακοήθεια και την ακολασία της.

Σε τι έγκειται λοιπόν η ευχαρίστηση που δίνει η κακία, αν σε κανένα μέρος της δεν είναι δυνατό να βρεθεί η λύτρωση από τις έγνοιες και τη λύπη ή η αυτάρκεια, η αταραξία και η ηρεμία;

Η ευεξία και η υγεία του σώματος, άλλωστε, δίνουν χώρο για τη γέννηση των ηδονών της σάρκας· στην ψυχή, όμως, δεν είναι δυνατό να γεννηθεί ευφροσύνη ούτε σταθερή ευχαρίστηση, αν δεν εφοδιαστεί πρώτα με ευθυμία, αφοβία και θάρρος, σαν στήριγμά της ή σαν ακύμαντη γαλήνη· σε αντίθετη περίπτωση, ακόμα κι αν μας χαμογελάσει κάτι ελπιδοφόρο ή τερπνό, ξεπετιέται αίφνης η ταραχή, σαν σκόπελος μέσ’ την καλοκαιρία, και η ψυχή αναστατώνεται και συνταράσσεται μαζί της.

Σώρευσε χρυσάφι, μάζεψε ασήμι, στρώσε μονοπάτια περιπάτων, γέμισε το σπίτι σου με δούλους και την πόλη με οφειλέτες σου· αν δεν κατανικήσεις τα πάθη της ψυχής σου, αν δεν βάλεις τέλος στην απληστία σου και δεν απαλλαχτείς από τους φόβους και τις έγνοιες, είναι σαν να προσφέρεις κρασί σε κάποιον που έχει πυρετό, σαν να προσφέρεις μέλι σε κάποιον που πάσχει από χολή, και σαν να ετοιμάζεις φαγητά και λιχουδιές για κάποιους που πάσχουν από κοιλιακά και δυσεντερία, που δεν μπορούν να τα συγκρατήσουν ή να δυναμώσουν από αυτά, αλλά που τους επιδεινώνουν την κατάσταση.

Δεν βλέπεις τους αρρώστους πώς δυσαρεστούνται, πώς απορρίπτουν και αρνούνται τα ωραιότερα και ακριβότερα φαγητά, τα οποία τους προσφέρουν και προσπαθούν να τους κάνουν να φάνε με το ζόρι αυτοί που τους φροντίζουν, ενώ μετά, όταν η όλη κατάστασή τους έχει αλλάξει και η κανονική αναπνοή, το υγιές αίμα και η φυσιολογική θερμοκρασία έχουν επιστρέψει στα σώματά τους, πώς σηκώνονται και χαίρονται και νιώθουν ικανοποίηση τρώγοντας σκέτο ψωμί με τυρί και κάρδαμο;
Τέτοια κατάσταση δημιουργεί η λογική στην ψυχή.

Θα γίνεις αυτάρκης, αν κατανοήσεις ποιο είναι το καλό και το αγαθό. Θα ζεις πολυτελή ζωή μέσα στη φτώχεια σου και θα περνάς σαν βασιλιάς και δεν θα βρίσκεις μικρότερη ικανοποίηση στην ανέμελη ζωή του απλού πολίτη απ’ όση θα έβρισκες στη ζωή του στρατηλάτη ή του πολιτικού ηγέτη.

Αν επιδοθείς στην φιλοσοφία, δεν θα ζεις δυσάρεστα, αλλά σε όλα και απ’ όλα θα μάθεις να ζεις ευχάριστα.

Ο πλούτος θα σου δίνει χαρά για το καλό που θα μπορείς να κάνεις σε πολλούς, η φτώχεια για την απαλλαγή σου από πολλές φροντίδες, η διασημότητα για τις τιμές που θα σου προσφέρονται και η ασημότητα για το ότι δε θα σε φθονούν.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ