Η ανθρώπινη φύση

Ένας άνθρωπος, τελικά, γεννιέται ή γίνεται κακός; Έχουν ακουστεί άπειρες απόψεις, έχει χυθεί τόσο μελάνι ώστε να απαντηθεί με μία βεβαιότητα ή με ένα τουλάχιστον βασικό συμπέρασμα για ένα θεμελιώδες ερώτημα: Ένας άνθρωπος γεννιέται ή γίνεται αυτό που είναι; Ένας άνθρωπος είναι τελικά από τη γέννησή του καλός ή κακός ή γίνεται;

Ωστόσο , καλά και κακά στοιχεία ενυπάρχουν σε κάθε άνθρωπο, ένας σκληρός άνθρωπος μπορεί να εμφανίσει κάποια σημάδια ευαισθησίας, όπως και ένας άνθρωπος με ιδιαίτερα ευαίσθητο χαρακτήρα, μπορεί να επιδείξει κιόλας μεγάλη σκληρότητα. Αλλά μπορούμε να ορίσουμε το καλό και το κακό ως ένα διαρκές μοτίβο συμπεριφοράς που έχει υπερισχύσει σε έναν άνθρωπο και είναι μόνιμο.

Ο πρώτος που ασχολήθηκε με αυτό το θέμα δεν ήταν άλλος από το Σωκράτη. Ο Σωκράτης ως ο πρώτος ανθρωποκεντρικός φιλόσοφος που ασχολήθηκε με το μείζον αυτό ζήτημα, θεωρούσε ότι κανένας άνθρωπος δεν είναι από τη φύση του κακός ( σε αυτόν ανήκει η γνωστή φράση, ουδείς εκών κακός). Σύμφωνα με αυτόν, ένας άνθρωπος ο οποίος προβαίνει σε μία αξιόποινη πράξη, δεν έχει γνώση ότι αυτή του η πράξη είναι αντίθετη με την ηθική ή με αυτό που από την κοινωνία έχει οριστεί ως καλό (πχ κάποιος κλέβει, επειδή δεν έχει διδαχθεί ότι η πράξη του αυτή είναι αξιόποινη και ηθικά κατακριτέα). Άρα είναι η έλλειψη γνώσης (αγνωσία), εκείνη που κάνει έναν άνθρωπο καλό ή κακό.

Όμως, θα διαφωνήσει κάποιος προβάλλοντας ως επιχείρημα ότι πολλοί άνθρωποι διδάχθηκαν ότι η κλοπή είναι μία αξιόποινη πράξη όπως και ο φόνος και στο τέλος να ήταν αυτοί οι ίδιοι που σκότωσαν και έκλεψαν. Άρα, ήταν θέμα γνώσης η υπεροχή του καλού ή του κακού ή ένας άνθρωπος γεννιέται με έναν στοιχειώδη χαρακτήρα, ο οποίος πλάθεται με τα βιώματα – ειδικά αυτά που συμβαίνουν στην παιδική ηλικία;

Πολλοί υποστηρίζουν ότι η κύρια αιτία που σε έναν άνθρωπο μπορεί να υπερτερεί ο κακός, εγωιστής ή σκληρός χαρακτήρας να οφείλεται κατά κύριο λόγο στους γονείς και το κατά πόσο ένα παιδί αγαπήθηκε ή ανατράφηκε σωστά. Αυτό είναι ένα από τα λογικότερα επιχειρήματα, διότι ο άνθρωπος σε ένα μεγάλο βαθμό στα πρώτα χρόνια της ζωής του "ρουφάει" σα σφουγγάρι τις συμπεριφορές – καλές ή κακές – που έχουν υιοθετήσει οι γονείς του. Στην πορεία, αν το ίδιο άτομο έρθει αντιμέτωπο με την αδιαλλαξία ή τη σκληρότητα και την αδικία, και το ίδιο να υιοθετήσει αυτό τον τρόπο ζωής. Από την άλλη όμως υπήρξαν άνθρωποι που μεγάλωσαν σε ιδρύματα ή κακοποιήθηκαν από γονείς και να υπερίσχυσε μέσα τους ο καλός τους χαρακτήρας και τα θετικά τους γνωρίσματα.

Πολλοί διαφωνούν με την πεποίθηση ότι ένας άνθρωπος γεννιέται και έχει μεγαλύτερη ροπή στο καλό ή το κακό, διότι θεωρούν ότι ένα βρέφος δε μπορεί μέσα του να έχει κακία, μίσος, επιθυμία να βλάψει ή να προβεί σε κάποια αξιόποινη πράξη. Πολλοί αιτιολογούν την αντικοινωνική συμπεριφορά ως απόρροια εξωγενών από το άτομο γεγονότων (ένα παιδί μεγαλώνει σε περιβάλλον κακοποίησης και όταν μεγαλώσει κακοποιεί και το ίδιο τη γυναίκα του, ένας άνθρωπος κλέβει επειδή βρέθηκε σε μία τραγική οικονομική κατάσταση).

Ένας άνθρωπος, με τον ερχομό του στη ζωή, έχει και από εκείνη τη στιγμή έναν δικό του τρόπο αντίληψης ο οποίος με τα χρόνια, τα βιώματα και την ανατροφή πλουτίζει και αποκτά υπόσταση. Άρα ένας άνθρωπος μπορεί να έχει ήδη μία ροπή η οποία λόγω βιωμάτων να βγαίνει στην επιφάνεια. Δύο άνθρωποι μπορεί να μεγάλωσαν σε ένα ίδρυμα, ο ένας μεγαλώνοντας να ασχολήθηκε με τον εθελοντισμό επειδή συμπόνεσε άλλα παιδιά και να μη θέλει κάποιος άλλος να βιώσει την εγκατάλειψη, ενώ ο άλλος μπορεί να μίσησε τους υπόλοιπους επειδή εκείνοι μεγάλωσαν καλά και εκείνος στερήθηκε την αγάπη.

Με τον ίδιο τρόπο δύο άνθρωποι που νόσησαν, ο πρώτος να αγάπησε περισσότερο τους ανθρώπους γύρω του, ενώ ο δεύτερος να μισεί τους άλλους επειδή ήρθε σε εκείνον η ασθένεια. Άρα μπορεί να υπάρξει ως συμπέρασμα ότι ένας άνθρωπος μπορεί να έχει μέσα μία ροπή η οποία να βγαίνει στην επιφάνεια και να οξύνεται λόγω των βιωμάτων και των καταστάσεων.

Η ανθρώπινη ψυχή είναι τόσο δύσκολη, πολυεπίπεδη, δυσανάγνωστη, έχει τέτοια μοναδικότητα και βάθος που δε σταματάει να εκπλήσσει. Και σίγουρα, δε γίνεται να υπάρχει ένα και μόνο συμπέρασμα το οποίο να είναι απόλυτο, ειδικά σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα. Η ροπή του ανθρώπου είτε περισσότερο στο καλό, είτε περισσότερο στο κακό είναι ένας συγκερασμός τόσο κοινωνικών, οικογενειακών καταστάσεων, όσο και έμφυτης ροπής από τη γέννηση του ατόμου κιόλας.