ΙΑΜΟΣ

<Φωτογραφία: Ίαμος (Ολυμπία, Ναός του Δία, Αν. Αέτωμα)

Πίνδαρος: "...από τα σπλάχνα της και με τις γλυκιές ωδίνες της γέννας ήλθε ο ΙΑΜΟΣ αμέσως στο φως.

Μέσα στην λύπη της τον άφησε στο έδαφος. Αλλά με το θέλημα των θεών, τον ανέθρεψαν δυο φίδια με γκρίζα μάτια, ταϊζοντάς τον με το άκακο φαρμάκι της μέλισσας.

Και όταν ο βασιλιάς [ο Αίπυτος] επέστρεψε από την πετρώδη Πυθώνα, ερώτησε όλους τους υπηρέτες στο σπίτι, για το παιδί που γέννησε η Ευάδνη.

Γιατί είπε πως είχε γεννηθεί από τον Φοίβο, και θα μπορούσε να γίνει για τους άνδρες της γης, ένας προφήτης έξοχος ανάμεσα σε όλους τους θνητούς και πως ποτέ δεν θα εξέλειπε η γενεά του".

Εκτός από τον μεγάλο μάντη Μελάμποδα, ένας, ακόμα, σπουδαίος μάντης της Ολυμπίας ήταν ο Ίαμος, μυθικός πρόγονος της οικογένειας των Ιαμιδών με θεϊκή καταγωγή. Η Πιτάνη, κόρη του θεού - ποταμού Ευρώτα, απέκτησε από τον Ποσειδώνα την Ευάδνη που ανατράφηκε από τον Αίπυτο το "θνητό" της πατέρα. Την Ευάδνη την ερωτεύτηκε ο Απόλλωνας κι απέκτησε μαζί της ένα γιο. Μη μπορώντας να αναγνωρίσει σαν δικό της και να το αναθρέψει το εγκατέλειψε, αλλά δυο φίδια, σταλμένα από το θεό, ανέλαβαν τη φροντίδα του. Μετά τη θαυματουργή σωτηρία του, η Ευάδνη βρήκε το γιο της ξαπλωμένο ανάμεσα σε ανθισμένους μενεξέδες. Έτσι το ονόμασε Ίαμο, το παιδί με τους μενεξέδες. Ο Αίπυπος ρώτησε για το παιδί το μαντείο των Δελφών κι ο Θεός του απάντησε πως ο μικρός Ίαμος θα γινόταν περίφημος μάντης και αρχηγός ενός μεγάλου γένους ιερέων και μάντεων.

Όταν μεγάλωσε ο Ίαμος, πήγε μια νύχτα στην όχθη του Αλφειού και επικαλέστηκε τον πατέρα του Απόλλωνα και τον παππού του Ποσειδώνα. Ο Απόλλωνας του παράγγειλε να ακολουθήσει τη φωνή του. Τον στην Ολυμπία στο βουνό Κρόνιο κι εκεί ο Απόλλωνας του χάρισε διπλή την μαντική ικανότητα. Ο Ίαμος, θα μπορούσε από τώρα να ακούει τη φωνή του πατέρα του, που δεν ήξερε να λέει ψέμματα, και αργότερα, όταν ο Ηρακλής θα καθιέρωνε τους Ολυμπιακούς Αγνώνες, θα ίδρυε ένα μαντείο κοντά στο βωμό του Δία. Έτσι ο Ίαμος στάθηκε ο γενάρχης της μεγάλης και πλούσια οικογένειας των Ιαμιδών, που ζούσε τιμημένη στην Ολυμπία και για πολλούς αιώνες υπηρετούσε στο ναό και στο μαντείο του Δία.

Το όνομα Ίαμος είναι προελληνικό. Η μεγαλόπρεπη σκηνή της προσευχής στο ποτάμι μας θυμίζει μαγικές ιεροτελεστίες που γίνονται κατά κανόνα μέσα στη νύχτα. Η επίκληση του Ποσειδώνα και η λεπτομέρεια πως ο Ίαμος μπαίνει στο ποτάμι ώστε να έρθει σε επαφή με το νερό, σε συνδυασμό με τα Σχόλια του Πίνδαρου, μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως αρχικά ο μύθος ήταν αρκαδικός και ο Ίαμος ήταν γιος του Ποσειδώνα - όχι του Απόλλωνα - και της Ευάδνης, γνήσιας κόρης του Αιπύτου.

Στα χρόνια του Πίνδαρου, η οικογένεια των Ιαμιδών ξεκινώντας από την Αρκαδία - ήδη ο Έλατος και ο Αίπυτος ήταν Αρκάδες, και η Ευάδνη στην Αρκαδία είχε μεγαλώσει- ήταν απλωμένη από τη Σπάρτη και τη Μεσσηνία ως την Ηλεία και τη Σικελία. Οι Ιαμίδες της Ηλείας κατοικούσαν στην Πίσα και υπηρετούσαν μαζί με άλλη αριστοκρατική οικογένεια τους Κλυτιάδες, ως ιερείς και μάντεις στο ιερό της Ολυμπίας. Η ιδιαίτερη μαντική τους μέθοδος ήταν η παρατήρηση της φλόγας που ανέβαινε από το ζώο καθώς καιγόταν στο βωμό (εμπυρομαντεία). Παράλληλα όμως χρησιμοποιούσαν και άλλους τρόπους μαντικής, όπως την παρατήρηση των σπλάχνων ή του δέρματος των θυμάτων. Φαίνεται ότι είχαν αποκτήσει και κάποια πολιτική δύναμη, που περιορίστηκε όμως σημαντικά όταν η Ολυμπία κατακτήθηκε από τους Ηλείους.

Στα 480 π.χ οι Σπαρτιάτες, για να κερδίσουν με το μέρος τους τον φημισμένο μάντη Τεισαμενό, που ήταν Ιαμίδης, αποφάσισαν να δώσουν σ΄ αυτό και τον αδερφό του τα δικαιώματα του Σπαρτιάτη πολίτη. Οι Ιαμίδες, ίσως, επιζητούσαν και από πιο παλιά μια σύνδεση με τη Σπάρτη, που ήταν τότε η ισχυρότερη δύναμη στην Πελοπόννησο. Η προσκόλληση στον ισχυρό, άρχισε με μια γενεαλογική προσέγγιση, που τη διευκόλυναν σημαντικά τα ρευστά περιγράμματα των ελληνικών μύθων. Έτσι η μητέρα του γενάρχη τους έγινε κόρη μιας Σπαρτιάτισσας ηρωίδας, της Πιτάνης και ο πατέρας του ο Ποσειδώνας μετατοπίστηκε μια γενιά πίσω, για να παραχωρήσει τη θέση του σε μιαν άλλη θεότητα, το θεό της μαντικής, τον Απόλλωνα.