Οι γαλαξίες αποκαλύπτονται

Άλλοι είναι υπέρλαμπροι, άλλοι έχουν παράξενες δομές, άλλοι γεννοβολούν ασταμάτητα άστρα, άλλοι παράγουν σπάνια κοσμικά φαινόμενα. Πρόκειται για μοναδικούς σε όψη και «συμπεριφορά» γαλαξίες, την ύπαρξη των οποίων αγνοούσαμε μέχρι πρόσφατα

Ο στόλος των διαστημικών τηλεσκοπίων αλλά και τα ολοένα και πιο ισχυρά επίγεια τηλεσκόπια, ανάμεσα στα άλλα, εντοπίζουν συνεχώς νέους γαλαξίες, κάποιοι εκ των οποίων είναι πραγματικά ξεχωριστοί. Πρόκειται για σπάνιους γαλαξίες με μοναδικά και εντυπωσιακά χαρακτηριστικά. Ας δούμε ορισμένους από αυτούς.

Ο φάρος
Πριν από λίγες ημέρες ερευνητές του Εργαστηρίου Αεριώθησης της NASA (το γνωστό JPL) χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο WISE εντόπισαν στις εσχατιές του Σύμπαντος έναν γαλαξία ο οποίος είναι ο πιο φωτεινός που έχει εντοπιστεί ως σήμερα. Ο WISE J224607.57-052635.0 βρίσκεται στην ασύλληπτη απόσταση των 12,5 δισ. ετών φωτός από εμάς και η λέξη «λάμπει» είναι ίσως φτωχή για να τον περιγράψει.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτός ο γαλαξίας έχει φωτεινότητα ίση με εκείνη 300 τρισ. άστρων σαν τον Ηλιο! Ο εντυπωσιακός γαλαξίας ανήκει σε μια σπάνια κατηγορία, που ονομάζεται «υπερβολικά φωτεινοί υπέρυθροι γαλαξίες». Η υπερβολική λαμπρότητά του πιθανώς οφείλεται σε μια κολοσσιαία μελανή οπή στο κέντρο του, η οποία «καταπίνει» μεγάλες ποσότητες αερίων που την περιβάλλουν. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «The Astrophysical Journal».

Η δίνη
Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα μια εντυπωσιακή φωτογραφία του γαλαξία Μ51Α (Whirlpool), στον οποίο οι επιστήμονες έχουν προσδώσει, λόγω του σχήματός του, το όνομα «Γαλαξίας της δίνης». Ο σπειροειδής γαλαξίας διαθέτει ιδιαίτερα καθαρή δομή βραχιόνων, για αυτό και μοιάζει με μια κοσμική δίνη.
Νέες παρατηρήσεις στον συγκεκριμένο γαλαξία ανέτρεψαν τα δεδομένα που γνωρίζαμε για αυτόν. Δεν βρίσκεται σε απόσταση 23 εκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς, όπως πιστεύαμε, αλλά σε απόσταση 30 εκατομμυρίων ετών φωτός ενώ η διάμετρός του δεν είναι 40 χιλιάδες έτη φωτός αλλά 60 χιλιάδες. Η νέα φωτογραφία αποτελεί σύνθεση εικόνων των διαστημικών τηλεσκοπίων Hubble και Chandra.

Ο γυμνός
Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble προσέθεσε άλλη μια επιτυχία στην τεράστια λίστα των ανακαλύψεων που έχει κάνει στο Σύμπαν από τη στιγμή που τέθηκε σε λειτουργία το 1990. Το Hubble εντόπισε έναν μυστηριώδη γαλαξία σε απόσταση 60 εκατ. ετών φωτός από τη Γη.
Ο γαλαξίας που έλαβε την κωδική ονομασία IC 335 δεν διαθέτει σπείρες και σύμφωνα με τους ειδικούς η μελέτη του μπορεί να προσφέρει νέα στοιχεία, όχι μόνο για τη δημιουργία γαλαξιών αλλά και για τον σχηματισμό του Σύμπαντος. Οι πρώτες παρατηρήσεις δείχνουν ότι ανήκει σε σπάνιο τύπο γαλαξιών, τους SO, που είναι ευρύτερα γνωστοί με τον όρο φακοειδείς γαλαξίες. Ενας φακοειδής γαλαξίας είναι η ενδιάμεση μορφή εμφάνισης μεταξύ ελλειπτικού και σπειροειδή γαλαξία.

Το πυροτέχνημα
Ενα εντυπωσιακό από πολλές πλευρές κοσμικό φαινόμενο εντόπισε ομάδα αστρονόμων από διάφορα μεγάλα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, όπως το ΜΙΤ και το Χάρβαρντ. Χρησιμοποιώντας τρία διαστημικά τηλεσκόπια (Hubble, Chandra, Spitzer) οι ερευνητές εντόπισαν μια γαλαξιακή συγχώνευση.
Οι γαλαξιακές συγκρούσεις δεν είναι σπάνιες, αλλά η συγκεκριμένη είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή. Παράγει υπέρλαμπρη ακτινοβολία ακτίνων Χ στο Σύμπαν και φυσικά η όλη διεργασία, όπως συμβαίνει συνήθως, εκτός από ακτινοβολία παράγει και χιλιάδες νέα άστρα.
Οι δύο γαλαξίες που συγχωνεύονται είναι ο NGC 2207 και ο IC 2163 οι οποίοι βρίσκονται σε απόσταση 130 εκατ. ετών φωτός από τη Γη στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η υπέρλαμπρη ακτινοβολία προέρχεται από άστρα που βρίσκονται κοντά σε μελανές οπές. Οι ειδικοί έχουν εντυπωσιαστεί από την ένταση του φαινομένου και εικάζουν ότι είναι πιθανό κάποια από τις εμπλεκόμενες μελανές οπές να ανήκει σε έναν άγνωστο μέχρι σήμερα τύπο.

Ο Τ-rex
Πρόσφατα εντοπίστηκε στα βάθη του Σύμπαντος ένας πανάρχαιος γαλαξίας που δημιουργήθηκε όταν ο κόσμος βρισκόταν ακόμη στην παιδική του ηλικία. Ο γαλαξίας αυτός όμως καλύπτεται εξωτερικά από ένα κοσμικό πέπλο, ένα πυκνό στρώμα σκόνης, και δεν ήταν δυνατή η μελέτη του.
Ομάδα αστρονόμων στις ΗΠΑ χρησιμοποιώντας επίγεια και διαστημικά όργανα παρατήρησης κατάφεραν να διεισδύσουν στο εσωτερικό του αποκαλύπτοντας ότι επρόκειτο για ένα γιγάντιο εργοστάσιο παραγωγής άστρων που όμοιό του δεν υπάρχει πλέον στο Σύμπαν. Η επιστημονική κοινότητα έδωσε στον γαλαξία αυτόν το παρατσούκλι «Σπίθα» αλλά κάποιοι έσπευσαν να τον χαρακτηρίσουν ως τον… Τυραννόσαυρο Ρεξ των γαλαξιών.
Η Σπίθα βρίσκεται σε απόσταση περίπου 11 δισ. ετών φωτός από εμάς, δημιουργήθηκε δηλαδή περίπου 3 δισ. έτη μετά τη γέννηση του Σύμπαντος. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και τον υπέρυθρο φασματογράφο του αστεροσκοπείου Keck στη Χαβάη καταφέρνοντας να εισχωρήσουν στο εσωτερικό του αρχαίου γαλαξία.
Όπως όλοι οι γαλαξίες της πρώιμης εποχής του Σύμπαντος, έτσι και η Σπίθα είχε μικρό μέγεθος σε σχέση με εκείνους που σχηματίστηκαν αργότερα.
Η Σπίθα έχει διάμετρο 6 χιλιάδων ετών φωτός όταν ο δικός μας γαλαξίας (που έχει μεσαίο γαλαξιακό μέγεθος) έχει διάμετρο 100 χιλιάδες έτη φωτός. Όμως η Σπίθα μπορούσε να παράγει περί τα 300 άστρα ετησίως ενώ ο δικός μας γαλαξίας υπολογίζεται ότι παράγει περί τα δέκα άστρα ετησίως.