Κατά την αρχαιότητα οι Έλληνες εφεύραν διάφορα αστρονομικά όργανα απλής μορφής , αλλά μεγαλοφυούς συλλήψεως που συνέβαλαν τα μέγιστα στην εξέλιξη της ναυτιλίας. Όργανα που έδωσαν πρακτικές λύσεις σε προβλήματα μετρήσεων , εντυπωσιάζοντας με την απλότητα της επινοήσεως τους. Τέτοια όργανα ήταν η πλινθίδα, το γωνιόμετρο, το μετεωροσκόπιο και ο πολομετρητής. Εφευρέτης της πλινθίδας πιθανότατα ήταν ο αστρονόμος Ίππαρχος. Πρόκειται για ένα απλό όργανο , που παρουσιάζει ένα τέταρτο διαβαθμισμένου κύκλου, ενώ από το κέντρο κρέμεται ένα νήμα με ένα βάρος στο άκρο του. Στην μία ακτίνα του υπάρχει ένα σκόπευτρο έτσι ώστε να μπορούσαν να υπολογίσουν το ύψος ενός αστέρα ή του ήλιου.
Το γωνιόμετρο κατά πάσα πιθανότητα χρησιμοποιήθηκε από τον Ποσειδώνιο(135-51 π.Χ.) στον υπολογισμό της περιμέτρου της Γης. Η χρονολογία εφευρέσεως του προσδιορίζεται περίπου τον 4ο αιώνα π.Χ. Επίσης άγνωστη είναι και η τότε ονομασία του οργάνου αυτού, με τον όρο γωνιόμετρο να καθιερώνεται μεταγενέστερα για να καλύψει αυτό το κενό. Πρόκειται για ένα υποδιαιρεμένο κυκλικό δίσκο, που τοποθετούνταν στο επίπεδο της κατακόρυφου του τόπου και του αστέρα ή του ήλιου και μετρούσε την γωνιακή τους απόσταση. Ίσως ο δίσκος αυτός να ήταν μόνιμα τοποθετημένος κατά διάμετρο πάνω στους κατακόρυφους των αστεροσκοπείων της εποχής, με δυνατότητα περιστροφής γύρω από αυτήν και από το κέντρο του. Η ακρίβεια των μετρήσεων αποδεικνύει την μέγιστη ακρίβεια του οργάνου.
Το μετεωροσκόπιο κατασκευάσθηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ. από τον Κλαύδιο τον Πτολεμαίο, ο οποίος το αναφέρει στο έργο του «Γεωγραφικήν Υφήγησις». Δυστυχώς καμιά περιγραφή του δεν είναι διαθέσιμη και έτσι η μορφή του αποτελεί ένα αίνιγμα. Το συγκεκριμένο όργανο χρησίμευε για την πρακτική καταγραφή γεωγραφικών δεδομένων.
Ο πολομετρητής ήταν ένα ναυτιλιακό όργανο των αρχαίων ναυτικών, του οποίου η αρκετά απλουστευμένη χρήση γρήγορα ξεπεράστηκε με την εμφάνιση εξελιγμένων αστρονομικών οργάνων. Τον πολομετρητή τον συναντούμε στο σύγχρονο μυθιστόρημα του Αμερικάνου Frank Slauchter «Ο Χαρτογράφος» (1957). Ο πολομετρητής ήταν ένα απλούστατο ναυτικό όργανο , που μετρούσε το έξαρμα του πόλου, χωρίς να χρειάζεται αλμανάκ, πένα ή χαρτί για να βγάλει το ύψος του παραλλήλου στον οποίο ταξίδευε το πλοίο.
Αποτελούνταν από ένα σανίδι όπου στη μέση μιας από τις στενές πλευρές του υπήρχε μια ημικυκλική εγκοπή διαμέτρου 2 εκατοστών, κάτω από αυτήν την εγκοπή υπήρχε μια μικρή οπή από την οποία ξεκινούσε ένας αρκετά επιμήκης και χονδρός σπάγκος.
Μόλις λοιπόν, έπεφτε η νύχτα και έχει ξαστεριά, ο παρατηρητής κρατούσε με το αριστερό του χέρι το σανίδι από μια από τις μακριές πλευρές του τοποθετώντας το έτσι ώστε μέσα από την εγκοπή της πάνω πλευράς να βλέπει τον πολικό αστέρα και με την κάτω μικρή πλευρά να αγγίζει τον ορίζοντα. Το ζύγιζε και με το δεξί χέρι τέντωνε το σπάγκο μέχρι την άκρη της μύτης του. Έκανε έναν κόμπο σε αυτό το σημείο του σπάγκου και έτσι έχει σχηματισμένη μια γωνία που έχει κέντρο την άκρη της μύτης του και οι δύο νοητές γραμμές του ορίζοντα και του πολικού αστέρα αποτελούσαν τις πλευρές της.
Την άλλη νύχτα έκανε ξανά τη μέτρηση της γωνίας και αν ο κόμπος στο σπάγκο άλλαζε θέση, μεγάλωνε δηλαδή, προς τον πολικό τότε υπήρχε βόρεια διαφορά πλάτους, αν μεγάλωνε προς τον ορίζοντα τότε νότια. Η ναυτική πείρα του παρατηρητή δίδασκε κατά πόσο έπρεπε να διορθωθεί η πορεία, ούτως ώστε το πλοίο να κρατηθεί στην παράλληλό του και να φτάσει στον προορισμό του.
Όλα αυτά τα όργανα ήταν ευφυής εφευρέσεις που έδιναν λύσεις σε προβλήματα, που μας ξαφνιάζουν ακόμα και σήμερα με την απλότητα και το πρακτικό πνεύμα τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου