Καταργούμε τα Χριστούγεννα;

Τι θα γινόταν αν καταργούσαμε τα Χριστούγεννα;
Τι θα γινόταν στην οικονομία αν δεν υπήρχε η καταναλωτική γιορτή, αλλά μόνο η θρησκευτική;
Ο Tim Harford αναφέρει.
Το 1939, ο Lew Hahn, επικεφαλής του Retail Dry Goods Association στις ΗΠΑ, επεσήμανε κάτι που τον ανησυχούσε: εκείνη την χρονιά η Ημέρα των Ευχαριστιών θα έπεφτε στις 30 Νοεμβρίου, που ήταν η τελευταία πιθανή ημερομηνία. Επειδή θεωρείται κακή αρχή να αγοράζει χριστουγεννιάτικα προϊόντα προτού περάσει η Ημέρα των Ευχαριστιών, εκτιμήθηκε ότι εκείνη την χρονιά η χριστουγεννιάτικη καταναλωτική περίοδος θα ήταν ιδιαίτερα μικρή.
Ο Hahn ανησυχούσε ότι οι καταναλωτές θα δαπανούσαν λιγότερο, επιβαρύνοντας την ήδη αδύναμη οικονομία. Κι έτσι, μίλησε με τον υπουργό Εμπορίου, τον Harry Hopkins, ο οποίος μίλησε με τον πρόεδρο Franklin Roosevelt, ο οποίος μίλησε στη συνέχεια στο λαό. Εξήγησε ότι καθώς η Ημέρα των Ευχαριστιών ήταν ομοσπονδιακή γιορτή, ήταν αρμοδιότητα του προέδρου να ορίσει την ημερομηνία εορτασμού της. Κι έτσι, επέλεξε η Ημέρα των Ευχαριστιών να γιορταζόταν στις 23 Νοεμβρίου.
Η απόφαση ήταν αμφιλεγόμενη. Ο Alfred Landon, υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων που ηττήθηκε από το Roosevelt το 1936, συνέκρινε αυτή την αυθαιρεσία με πράξεις του Αδόλφου Χίτλερ. Για περίπου δύο χρόνια η μισή χώρα γιόρταζε την Ημέρα των Ευχαριστιών με την παλαιά ημερομηνία και η άλλη μισή με τη νέα που υιοθέτησε ο Roosevelt. Σε δύο πολιτείες έγιναν και οι δύο ημέρες αργίες.
Όλα αυτά εγείρουν ένα βαθύτερο ερώτημα: Ποιες είναι οι μακροοικονομικές συνέπειες των Χριστουγέννων; Η απάντηση εξαρτάται από τις πολιτικές σας πεποιθήσεις. Οι συντηρητικοί, από τον Rick Santorum μέχρι τον Αlf Landon και τον George Osborne πιστεύουν ότι τα Χριστούγεννα δεν έχουν μεγάλη επιρροή στην υγεία της οικονομίας. Οι φιλελεύθεροι, από τον Ed Balls μέχρι τον Franklin Roosevelt και τον Paul Krugman πιστεύουν ότι τα Χριστούγεννα, από μακροοικονομικής άποψης είναι ανεκτίμητα.
Τονίζω ότι σε αυτό το σημείο κάνω υποθέσεις. Δεν έχω μιλήσει με κανέναν από αυτούς τους ανθρώπους για να μάθω τις θέσεις τους αναφορικά με τα Χριστούγεννα. Πρόκειται για εικασίες βάσει των απόψεων που έχουν εκφράσει οι προαναφερθέντες, αναφορικά με την ώθηση της οικονομίας μέσω δημοσίων δαπανών. Να σας εξηγήσω. Φανταστείτε ότι φέτος, την ημέρα των Χριστουγέννων, η Βασίλισσα, Ο Πάπας ακόμη και η Oprah Winfrey ανακοινώνουν πως τα Χριστούγεννα πρέπει εφεξής να είναι μία καθαρά θρησκευτική γιορτή. Δεν θα πρέπει να υπάρχουν δώρα και γλέντια. Εάν ο κόσμος σεβαστεί αυτή τη διακήρυξη, τότε, μόνο στις ΗΠΑ, δεν θα υπήρχαν τον επόμενο Δεκέμβριο καταναλωτικές δαπάνες ύψους 75 έως 100 δις δολ.
Και μετά, τι;
Μία πιθανότητα είναι η οικονομία να τα καταφέρει μια χαρά και χωρίς τα Χριστούγεννα. Αυτή είναι η κλασική άποψη της μακροοικονομίας. Τίποτα σημαντικό δεν θα αλλάξει με την κατάργηση των Χριστουγέννων. Θα διατηρήσουμε το ίδιο εργατικό δυναμικό, τις ίδιες δεξιότητες, τα ίδια εργοστάσια θα τους ίδιους σταθμούς παραγωγής ενέργειας, τον ίδιο χρηματοοικονομικό κλάδο και τα ίδια δίκτυα logistics. Η ικανότητα της οικονομίας να παράγει αγαθά και υπηρεσίες δεν θα μειωθεί και – μετά από μία περίοδο προσαρμογής κατά τη διάρκεια της οποίας τα εργοστάσια στολιδιών θα επανεξοπλιστούν και τα χριστουγεννιάτικα δέντρα θα ξαναφυτευτούν – όλα θα είναι μία χαρά.
Τι θα μπορούσε όμως, να αντικαταστήσει εποχικές καταναλωτικές δαπάνες σχεδόν 100 δισ. δολ.; Τίποτα σημαντικό, αλλά η αντικατάσταση και πάλι θα γίνει. Η παραγωγική δυναμική που απελευθερώνεται με την «εξαφάνιση» των Χριστουγέννων θα οδηγηθεί σε άλλες χρήσεις, οι τιμές θα μειωθούν αρκετά για να μας δελεάσουν να καταναλώσουμε τα χρήματά μας κατά τη διάρκεια άλλων εποχών του χρόνου. Πράγματι, η κατάργηση των Χριστουγέννων μπορεί να δώσει ήπια ώθηση στην ευημερία μας μακροπρόθεσμα, καθώς το στρίμωγμα όλων αυτών των δαπανών σε τόσο λίγες εβδομάδες, δημιουργεί πιέσεις στα εργοστάσια και τις αλυσίδες προσφοράς. Η εξομάλυνση των δαπανών μας μπορεί να αποδειχθεί πιο αποτελεσματική.
Η κλασική άποψη του πώς λειτουργεί η οικονομία είναι και η κλασική άποψη του George Osborne, του υπουργού Οικονομικών της Βρετανίας και των Ρεπουμπλικάνων στις ΗΠΑ. Η άποψή τους είναι πως η ώθηση της οικονομίας μέσω δημοσίων δαπανών δεν αποδίδει. Εάν μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες, υποστηρίζουν, τότε η οικονομία θα προσαρμοστεί και ο ιδιωτικός τομέας θα πάρει την σκυτάλη.
Από την άλλη πλευρά της συζήτησης, βρίσκεται ο κ. Balls, ο σκιώδης υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας καθώς και άλλοι γνωστοί Αμερικανοί οικονομολόγοι υπέρμαχοι της δημοσιονομικής ώθησης στην οικονομία, όπως ο κ. Krugman και ο Lawrence Summers. Ο κ. Krugman σχολίασε κάποτε ότι ο πανικός για μία επίθεση εξωγήινων θα βοηθούσε την οικονομία επειδή θα ανάγκαζε την κυβέρνηση να αυξήσει και πάλι τις δημόσιες δαπάνες.
Αφού δεν υπάρχουν εξωγήινοι, έχουμε τον Άγιο Βασίλη.
Η Κεϊνσιανή άποψη για το πώς λειτουργεί η οικονομία διαφέρει θεμελιωδώς από την κλασική άποψη: υποστηρίζει ότι η προσφορά δεν δημιουργεί αυτομάτως ζήτηση. Εάν καταργηθούν λοιπόν, τα Χριστούγεννα, ή εάν μία χρηματοοικονομική κρίση καταρρακώσει την εμπιστοσύνη του κόσμου και εκμηδενίσει το διαθέσιμό εισόδημά τους, οι καταναλωτές θα δαπανούν λιγότερο.
Σε αυτή την περίπτωση, η προσαρμογή των τιμών μπορεί να μην τους πείσει να αλλάξουν τρόπο σκέψης. Μπορεί μάλιστα να μην υπάρξουν προσαρμογές τιμών. Εάν εξαφανιστούν οι χριστουγεννιάτικες δαπάνες, μπορεί να περάσουν χρόνια μέχρι να καλύψει το κενό η οικονομία. Αυτά τα εργοστάσια θα εξακολουθούν να υπάρχουν και οι εργαζόμενοι θα παραμένουν διαθέσιμοι – αλλά θα βρίσκονται σε αδράνεια.
Ποιος έχει, λοιπόν, δίκιο; Θα πρέπει να ομολογήσω πως είμαι προκατειλημμένος. Είμαι επιφυλακτικός ως προς την αποδοτικότητα πολλών προγραμμάτων δαπανών του Δημοσίου, αλλά και ως προς τις καταναλωτικές αποφάσεις των Χριστουγέννων. Και στις δύο περιπτώσεις, δίνεται πολύ μεγάλη προσοχή στο φαίνεσθαι και ελάχιστη σε αυτό που πραγματικά χρειάζεται ο αποδέκτης (των δαπανών ή του δώρου). Μακροπρόθεσμα, ελπίζω τόσο σε μικρότερο κράτος, όσο και σε λιγότερα Χριστούγεννα.
Αυτό όμως, είναι κάτι που θα αποφασίσει το πνεύμα των μελλοντικών Χριστουγέννων. Παρά τη δική μου προκατάληψη, πρέπει να αναγνωρίσω ότι φέτος τα Χριστούγεννα, τα επιτόκια είναι κοντά στο μηδέν. Μέχρι να αλλάξει αυτό, οι φιλελεύθεροι θα έχουν καλύτερα επιχειρήματα. Η αύξηση των δαπανών επιφέρει ώθηση της οικονομίας, ανεξαρτήτως εάν προέρχονται από το υπουργείο Οικονομικών ή από το Βόρειο Πόλο.