Η Σχολή της Μιλήτου και ο Αναξίμανδρος

Ο Αναξίμανδρος υπήρξε μαθητής και διάδοχος του Θαλή στη διεύθυνση της Σχολής της Μιλήτου.

 

Μιλήτου, Σχολή. Φιλοσοφική σχολή στη μικρασιατική Μίλητο, κατά την αρχαιότητα. Η σχολή ιδρύ­θηκε γύρω στο 600 π.Χ. και θεωρείται το πρώ­το πανεπιστήμιο του κόσμου. Μοναδικός καθηγη­τής της ήταν ο Θαλής, ο οποίος δίδασκε μερικές δεκάδες φοιτητών. Από τον Αριστοτέλη έχουμε μερικές πλη­ροφορίες για το έργο της σχολής, τις οποίες έγραψε περίπου 250 χρόνια μετά τον θάνατο του Θαλή. 

 

Ο Αριστοτέλης, ωστόσο, ασχολείται μόνο με τις φιλοσοφικές θεωρίες της Σχολής, ενώ μόνο από μεταγενέστερους συγγραφείς σώθηκαν μερικές πληροφορίες που μας βοηθούν να σχηματί­σουμε κάποια εικόνα για το έργο της.

Ο Θαλής είχε επιδοθεί στην απόδειξη γεωμετρικών προ­τάσεων, η αλήθεια των οποίων είχε διαπιστωθεί εμπει­ρικά. Αναφέρονται μερικές αποδείξεις θεωρημάτων περί ομοιότητας καθώς και η κατασκευή κάποιου απλού οργάνου, με τη βοήθεια του οποίου μπορούσε να υπολογιστεί από την παραλία η απόσταση ενός πλοίου που πλησίαζε. 

 

Λέγεται πως για τη μέτρηση της απόστασης αυτής είχε αποδείξει το θεώρημα πως «αν δύο τρίγωνα έχουν μία πλευρά ίση και τις προσκείμενες γωνίες ίσες, είναι ίσα». Δεν υπάρχουν πληροφορίες αν ο Θαλής είχε ασχοληθεί με τη θεωρία των αριθμών. Ωστόσο, είναι γνωστές οι αστρονομικές του ενασχολήσεις και οι μετεωρολο­γικές του έρευνες. Θεωρείται ο πρώτος μετεωρολόγος του κόσμου και ο πρώτος φυσικός, αφού αυ­τός ανακάλυψε τον μαγνητισμό και τον ηλεκτρισμό. 

 

Έχει παραμείνει μνημειώδης η πρόβλεψή του, πολλούς μήνες νωρίτερα, της έκλειψης του Ηλίου της 28ης Μαΐου του 585 π.Χ.)Αντάξιος μαθητής του και διάδοχός του στη διεύθυνση της σχολής υπήρξε ο Αναξίμανδρος (βλ. λ.). Ήταν ο πρώτος που επινόησε την κατασκευή των ηλιακών ρολογιών, τα οποία έστη­σε στη Λακεδαίμονα, όπως μας πληροφορεί ο Διο­γένης ο Λαέρτιος.

 

«Ανακάλυψε πρώτος τον γνώ­μονα και έστησε στη Λακεδαίμονα τις συσκευές που δείχνουν με τη σκιά τις τροχιές και τις ισημερίες», όπως αναφέρει και ο Φαβωρίνος στην πραγματεία του που φέρει τον τίτλο Παντοδαπή Ιστορία. Κατα­σκεύασε επίσης ηλιακά ρολόγια.

 

Ο Αναξίμανδρος είχε κληθεί στη Σπάρτη, που ήταν εκείνη την εποχή μια πολύ ισχυρή δύναμη, για να εγκαταστήσει στη Λακεδαίμονα αστεροσκοπεία και ηλιακά ρολόγια, που είχαν ως όργανα παρατηρήσεων τους γνώ­μονες. Ο Κικέρων, μάλιστα, μας δίνει την πληροφορία ότι το αστεροσκοπείο στη Λακεδαίμονα είχε στηθεί από τον Αναξίμανδρο στην κορυφή του Ταΰγετου.

 

 

Ο Αναξίμανδρος στις έρευνές του φαί­νεται πως είχε υπερβεί και τον δάσκαλό του. Στην αστρονομία, είναι ο πρώτος που σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει τη γεωμετρία για τον υπολογισμό των αποστάσεων και των μεγεθών του Ηλίου και της Σελήνης, προκαλώντας τον θαυμασμό των συγχρόνων και των μεταγενεστέρων του για το εκπλη­κτικό για την εποχή του εγχείρημα. Κατάπληξη προ­ξενεί στους συγχρόνους η θεωρία του Αναξίμαν­δρου ότι το παν ήταν κάποτε διάπυρο και ενιαίο και από αυτό προήλθαν οι άλλοι κόσμοι.

 

Η σημερινή επιστήμη δεν είναι σε θέση να προσθέσει τίποτα περισσότερο στη θεωρία αυτή. Ο Αναξίμανδρος είχε γράψει πολλές πραγματείες σχεδόν για όλους τους κλάδους των θετικών επιστημών, οι οποίες δυστυχώς χάθηκαν. Για το περιεχόμενο αυτών των πραγματειών έχουμε ελάχιστες πληροφορίες, από συγγραφείς που έζησαν τουλάχιστον πεντακόσια χρόνια μετά τον θάνατο του Μιλήσιου φιλοσόφου. Ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγονται ο Αέτιος, ο Πλούταρχος, ο Ιππόλυτος, ο Θέων ο Σμυρναίος και άλλοι.

 

Κατά τον Ιππόλυτο, ο Αναξίμανδρος πρέσβευε πως η Γη βρίσκεται στη μέση του κόσμου, αλλά δεν στηρίζεται πουθενά και αιωρείται λόγω της έλξης των ουράνιων σωμάτων που βρίσκονται γύρω της. Ο Θέων ο Σμυρναίος μας δίνει την πληροφορία ότι, κατά τον Αναξίμανδρο, η Γη είναι μετέωρη και κινείται «περί το του κόσμου μέσον». Περίπου εκατό χρόνια πριν από τους πυθαγόρειους φιλοσόφους Ικέτα και Εκφάντη, στους οποίους ο Κοπέρνικος αναγνωρίζει σε μια επιστολή του προς τον πάπα πως είχαν διατυπώσει τη θεωρία του ηλιοκεντρικού συστήματος, ο Αναξίμανδρος είχε πρώτος διατυπώσει τη θεωρία αυτή. Ο σπόρος που είχε σπείρει ο Θαλής αναπτύχθηκε απίστευτα με τον Αναξίμανδρο. Είναι ο πρώτος που κατασκεύασε γεωγραφικό χάρτη της τότε οικουμένης, και ο πρώτος που έγραψε πραγματεία φυσικής ιστορίας.

 

Ο Θεμίστιος το τονίζει αυτό: «Ο Α­ναξίμανδρος τόλμησε πρώτος από όσους Έλληνες γνωρίζουμε να γράψει βιβλίο περί φύσης». Ο Διο­γένης ο Λαέρτιος και ο Λατίνος συγγραφέας Πλί­νιος μας παρέχουν την πληροφορία ότι ο Ανα­ξίμανδρος είχε κατασκευάσει σφαίρα. Πρόκειται για την κατασκευή του πρώτου πλανητάριου του κόσμου, όπου ήταν σημειωμένες οι κινήσεις του Ηλίου και των πλανητών. 

 

Από τον Αναξίμανδρο επίσης γράφτηκε το πρώτο βιβλίο γεωμετρίας του κόσμου καθώς και το πρώτο βιβλίο γεωγραφίας. Από τον Πλούταρχο επίσης γνωρίζουμε τη βιολο­γική θεωρία του Αναξίμανδρου για την προέλευση του ανθρώπου από τα ψάρια, η οποία ενέπνευσε τον Δαρβίνο και τους μεταγενέστερους βιολόγους. )

 

Τρί­τος και τελευταίος, όπως φαίνεται, διευθυντής της σχολής ήταν ο Αναξιμένης (βλ. λ.), που επο­νομαζόταν Φυσικός, γιατί εξακολούθησε με ζήλο τις έρευνες του δασκάλου του, Αναξίμανδρου, επά­νω στα φυσικά φαινόμενα. Ελάχιστες πληροφορίες έχουν περισωθεί για το έργο του Αναξιμένη, αλλά από αυτές που υπάρχουν, φαίνεται ότι είχε βαδίσει ακριβώς πάνω στα χνάρια που είχε χαράξει ο μεγάλος του δάσκαλος των φυσικών επιστημών.