Μεταξύ των επιστημόνων – τόσο πιστών όσο και μη πιστών – υπάρχει μια ενιαία γραμμή ότι η επιστήμη και η θρησκεία είναι μη επικαλυπτόμενες περιοχές. Έτσι, το 1998 η αμερικανική Εθνική Ακαδημία Επιστημών εξέδωσε μια δήλωση υποστηρίζοντας ότι «Η επιστήμη δεν μπορεί να πει τίποτα για το υπερφυσικό. Είτε υπάρχει Θεός είτε όχι είναι ένα ζήτημα για το οποίο η επιστήμη είναι ουδέτερη»
Ωστόσο, σύμφωνα με μια έρευνα του ίδιου έτους, το 93% των μελών της Ακαδημίας δήλωσε ότι δεν πιστεύει σε κανέναν προσωπικό Θεό.
Επειδή περίπου το ίδιο ποσοστό από όλους τους πολίτες των ΗΠΑ λέει ότι πιστεύει σε ένα προσωπικό θεό, μας κάνει να αναρωτιόμαστε τι, αν όχι η επιστήμη τους, οδηγεί την αφρόκρεμα των Αμερικανών επιστημόνων να διαφέρουν τόσο δραματικά από το γενικό πληθυσμό.
Η πλειοψηφία των επιστημόνων σε όλα τα επίπεδα δεν πιστεύουν σε κανένα θεό. Ωστόσο, οι περισσότεροι δεν είναι πρόθυμοι να αμφισβητήσουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των άλλων. Είμαι ένας φυσικός ο οποίος είναι πρόθυμος να αμφισβητήσει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Οι θεοί λατρεύονταν από δισεκατομμύρια είτε υπάρχουν είτε δεν υπάρχουν. Και οι θεοί, αν υπάρχουν, πρέπει να έχουν παρατηρήσιμες συνέπειες. Έτσι, το ζήτημα της ύπαρξης τους είναι νόμιμο επιστημονικό ζήτημα που έχει βαθιά επίδραση στην ανθρωπότητα.
Μπορούμε να θεωρήσουμε την ύπαρξη του Θεού ότι είναι μια επιστημονική υπόθεση και ψάχνουμε τα εμπειρικά δεδομένα που την ακολουθούν. Πολλά από τα χαρακτηριστικά που συνδέονται με τον ιουδαϊκό – χριστιανικό – ισλαμικό Θεό έχουν συγκεκριμένες συνέπειες οι οποίες μπορούν να ελεγχθούν εμπειρικά. Ένας τέτοιος Θεός υποτίθεται ότι διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη λειτουργία του σύμπαντος και της ζωής των ανθρώπων. Σαν αποτέλεσμα, τα αποδεικτικά στοιχεία γι ‘αυτόν τον Θεό θα πρέπει να είναι εύκολα ανιχνεύσιμα από τα επιστημονικά μέσα.
Εάν ένα κατάλληλα ελεγχόμενο πείραμα κατέληγε σε μια παρατήρηση που δεν μπορεί να εξηγηθεί με φυσικό τρόπο, τότε η επιστήμη θα πρέπει να λάβει σοβαρά το ενδεχόμενο ενός κόσμου πέρα από την ύλη.
Μάλιστα τέτοια πειράματα έχουν επιχειρηθεί στο παρελθόν. Οι επιστήμονες έχουν ελέγξει εμπειρικά την αποτελεσματικότητα της προσευχής – προσευχές που τις λένε άλλοι. Αυτές οι μελέτες, κατ ‘αρχήν, θα μπορούσαν να δείξουν επιστημονικά ότι υπάρχει κάποιος θεός. Αν οι μελέτες έβρισκαν κατά αδιαμφισβήτητο τρόπο, σε ένα ελεγχόμενο πείραμα με εικονικό φάρμακο (όπως γίνονται οι μελέτες στην Ιατρική), ότι η μεσολαβητική προσευχή θεραπεύει τους αρρώστους, θα ήταν τότε δύσκολο να βρείτε μια φυσική εξήγηση. Όμως αυτό δεν συνέβη.
Παρόμοιες δοκιμές έχουν γίνει και για τις επιθανάτιες εμπειρίες. Μερικοί άνθρωποι έχουν μια επιθανάτια εμπειρία κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Έχουν αναφερθεί περιστατικά να αιωρούνται πάνω από το χειρουργικό τραπέζι και να βλέπουν όλα όσα συμβαίνουν στη συνέχεια. Είτε αυτό είναι μια πραγματική εμπειρία είτε μια ψευδαίσθηση αυτή η εμπειρία μπορεί να ελεγχθεί εύκολα με την τοποθέτηση ενός μυστικού μηνύματος σε ένα υψηλό ράφι έξω από τα μάτια του ασθενούς και το προσωπικό του νοσοκομείου. Αυτό το πείραμα έχει δοκιμαστεί, αλλά κανείς δεν έχει αναφέρει κάποια επιθανάτια εμπειρία να έχει διαβάσει το μυστικό μήνυμα.
Ακριβώς όπως η επιστήμη μπορεί να σχεδιάσει πειράματα για να ελέγξει την ύπαρξη του Θεού, μπορεί να ζητήσει επίσης αποδείξεις κι εναντίον της ύπαρξη ενός θεού στον κόσμο γύρω μας. Εδώ πρέπει να είμαστε σαφείς ότι δεν μιλάμε για αποδείξεις ενάντια σε οποιονδήποτε και όλους τους πιθανούς θεούς. Για παράδειγμα, ένας θεός που δημιουργεί το σύμπαν και στη συνέχεια απλά το αφήνει μόνο του (στην τύχη του) θα ήταν πολύ δύσκολο να παραποιηθεί. Αλλά κανείς δεν λατρεύει ένα θεό που δεν κάνει τίποτα απολύτως.
Αν ο Θεός είναι ο ευφυής σχεδιαστής της ζωής πάνω στη Γη, τότε θα πρέπει να βρούμε αποδείξεις για τη νοημοσύνη σε παρατηρήσεις της δομής της ζωής. Εμείς δεν την βρήκαμε. Το κίνημα του Ευφυούς Σχεδιασμού απέτυχε στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι η πολυπλοκότητα που βρέθηκε σε ορισμένα βιολογικά συστήματα είναι ανεπίδεκτα μείωσης και δεν μπορεί να εξηγηθεί μέσω της δαρβινικής θεωρίας της εξέλιξης. Η ζωή στη Γη μοιάζει ακριβώς όπως αυτή θα πρέπει να μοιάζει εάν προέκυπτε από τη φυσική επιλογή.
Οι περισσότερες θρησκείες υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι έχουν μια άυλη ψυχή που ελέγχει μεγάλο μέρος της διανοητικής διαδικασίας μας. Αν αυτό ήταν αλήθεια, τότε θα πρέπει να είμαστε σε θέση να παρατηρούμε με διανοητικό τρόπο παραγόμενα φαινόμενα, που να είναι όμως ανεξάρτητα της χημείας του εγκεφάλου. Εμείς δεν το είδαμε ποτέ.
Αν ο Θεός είναι η πηγή της ηθικής, τότε θα πρέπει να βρούμε στοιχεία για την υπερφυσική προέλευση στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Εμείς δεν τα βλέπουμε. Οι άνθρωποι που πιστεύουν δεν συμπεριφέρονται κατά μέσο όρο καλύτερα, και σε ορισμένες περιπτώσεις συμπεριφέρονται χειρότερα, από τους ανθρώπους χωρίς πίστη. Η ιστορία δείχνει ότι οι ηθικές και ηθικιστικές οδηγίες που οι περισσότεροι από εμάς εφαρμόζουμε δεν κατάγονται από τις μονοθεϊστικές θρησκείες, καθώς οι οπαδοί των θρησκειών μας κάνουν να πιστέψουμε. Αντίθετα, η ηθική συμπεριφορά φαίνεται να έχει εξελιχθεί κοινωνικά.
Και πάλι, αν ο Θεός απαντούσε στις προσευχές, θα πρέπει να βλέπουμε θαυματουργά αποτελέσματα αυτής της προσευχής. Με εκατομμύρια προσευχών που γίνονται κάθε μέρα για χιλιάδες χρόνια, θα περιμέναμε κάποιες να έχουν απαντηθεί έως τώρα με ένα επαληθεύσιμο τρόπο. Δεν έχουν γίνει.
Αν ο Θεός έχει αποκαλύψει κάποιες αλήθειες στην ανθρωπότητα, τότε αυτές οι αλήθειες πρέπει να είναι ελέγξιμες. Κατά τη διάρκεια χιλιάδων χρόνων πολλοί άνθρωποι έχουν αναφέρει θρησκευτικές ή μυστικιστικές εμπειρίες στις οποίες έχουν επικοινωνήσει με τον έναν ή τον άλλο θεό.
Μέχρι τώρα, θα έπρεπε να είχαμε δει κάποια επιβεβαιωμένα στοιχεία για αυτό, όπως ένα επαληθεύσιμα γεγονός που δεν θα υπήρχε μόνο στο κεφάλι του προσώπου που το λέει, αν είχε αποκαλυφθεί σε αυτούς. Εμείς δεν το έχουμε.
Αν ο Θεός είναι ο δημιουργός του σύμπαντος, τότε θα πρέπει να βρούμε αποδείξεις για αυτόν στην αστρονομία και τη φυσική. Εμείς δεν τις έχουμε. Η προέλευση του σύμπαντος, δεν χρειάστηκε θαύματα. Επιπλέον, η σύγχρονη κοσμολογία προτείνει ένα αιώνιο «πολυσύμπαν» στο οποίο πολλοί άλλοι κόσμοι έρχονται και παρέρχονται.
Εάν οι άνθρωποι είναι μια ειδική δημιουργία του Θεού, τότε το σύμπαν θα πρέπει να είναι ευχάριστο για την ανθρώπινη ζωή. Αυτή όμως δεν είναι. Οι θεϊστές ισχυρίζονται ότι οι παράμετροι του σύμπαντος είναι τέλεια συντονισμένοι για την ανθρώπινη ζωή. Δεν είναι. Το σύμπαν δεν είναι ρυθμισμένο για εμάς. Είμαστε εμείς ρυθμισμένοι στο σύμπαν. Μετά την αξιολόγηση όλων των αποδεικτικών στοιχείων, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το σύμπαν και η ζωή είναι ακριβώς όπως θα ήταν αναμενόμενο να τα δούμε αν δεν υπήρχε Θεός.
Τέλος, θα ήθελα να σχολιάσω την τρέλα της πίστης. Όταν η πίστη αποφαίνεται (δεσπόζει) πάνω στα γεγονότα, η μαγική σκέψη ριζώνει βαθιά και στρεβλώνει όλους τους τομείς της ζωής. Παράγει ένα νοητικό πλαίσιο στο οποίο οι έννοιες διατυπώνονται με βαθύ πάθος, αλλά χωρίς την παραμικρή προσοχή στα αποδεικτικά στοιχεία. Πουθενά δεν είναι αυτό τόσο εμφανές όσο στις ΗΠΑ σήμερα, όπου χριστιανοί, οι οποίοι επιδιώκουν να μετατρέψουν το έθνος σε μια θεοκρατία, κυριαρχούν στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα. Η τυφλή πίστη δεν είναι τρόπος για να δουλέψει ένας κόσμος.
Άρθρο του διακεκριμένου φυσικού Victor Stenger στο New Scientist
Ωστόσο, σύμφωνα με μια έρευνα του ίδιου έτους, το 93% των μελών της Ακαδημίας δήλωσε ότι δεν πιστεύει σε κανέναν προσωπικό Θεό.
Επειδή περίπου το ίδιο ποσοστό από όλους τους πολίτες των ΗΠΑ λέει ότι πιστεύει σε ένα προσωπικό θεό, μας κάνει να αναρωτιόμαστε τι, αν όχι η επιστήμη τους, οδηγεί την αφρόκρεμα των Αμερικανών επιστημόνων να διαφέρουν τόσο δραματικά από το γενικό πληθυσμό.
Η πλειοψηφία των επιστημόνων σε όλα τα επίπεδα δεν πιστεύουν σε κανένα θεό. Ωστόσο, οι περισσότεροι δεν είναι πρόθυμοι να αμφισβητήσουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των άλλων. Είμαι ένας φυσικός ο οποίος είναι πρόθυμος να αμφισβητήσει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Οι θεοί λατρεύονταν από δισεκατομμύρια είτε υπάρχουν είτε δεν υπάρχουν. Και οι θεοί, αν υπάρχουν, πρέπει να έχουν παρατηρήσιμες συνέπειες. Έτσι, το ζήτημα της ύπαρξης τους είναι νόμιμο επιστημονικό ζήτημα που έχει βαθιά επίδραση στην ανθρωπότητα.Μπορούμε να θεωρήσουμε την ύπαρξη του Θεού ότι είναι μια επιστημονική υπόθεση και ψάχνουμε τα εμπειρικά δεδομένα που την ακολουθούν. Πολλά από τα χαρακτηριστικά που συνδέονται με τον ιουδαϊκό – χριστιανικό – ισλαμικό Θεό έχουν συγκεκριμένες συνέπειες οι οποίες μπορούν να ελεγχθούν εμπειρικά. Ένας τέτοιος Θεός υποτίθεται ότι διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη λειτουργία του σύμπαντος και της ζωής των ανθρώπων. Σαν αποτέλεσμα, τα αποδεικτικά στοιχεία γι ‘αυτόν τον Θεό θα πρέπει να είναι εύκολα ανιχνεύσιμα από τα επιστημονικά μέσα.
Εάν ένα κατάλληλα ελεγχόμενο πείραμα κατέληγε σε μια παρατήρηση που δεν μπορεί να εξηγηθεί με φυσικό τρόπο, τότε η επιστήμη θα πρέπει να λάβει σοβαρά το ενδεχόμενο ενός κόσμου πέρα από την ύλη.
Μάλιστα τέτοια πειράματα έχουν επιχειρηθεί στο παρελθόν. Οι επιστήμονες έχουν ελέγξει εμπειρικά την αποτελεσματικότητα της προσευχής – προσευχές που τις λένε άλλοι. Αυτές οι μελέτες, κατ ‘αρχήν, θα μπορούσαν να δείξουν επιστημονικά ότι υπάρχει κάποιος θεός. Αν οι μελέτες έβρισκαν κατά αδιαμφισβήτητο τρόπο, σε ένα ελεγχόμενο πείραμα με εικονικό φάρμακο (όπως γίνονται οι μελέτες στην Ιατρική), ότι η μεσολαβητική προσευχή θεραπεύει τους αρρώστους, θα ήταν τότε δύσκολο να βρείτε μια φυσική εξήγηση. Όμως αυτό δεν συνέβη.
Παρόμοιες δοκιμές έχουν γίνει και για τις επιθανάτιες εμπειρίες. Μερικοί άνθρωποι έχουν μια επιθανάτια εμπειρία κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Έχουν αναφερθεί περιστατικά να αιωρούνται πάνω από το χειρουργικό τραπέζι και να βλέπουν όλα όσα συμβαίνουν στη συνέχεια. Είτε αυτό είναι μια πραγματική εμπειρία είτε μια ψευδαίσθηση αυτή η εμπειρία μπορεί να ελεγχθεί εύκολα με την τοποθέτηση ενός μυστικού μηνύματος σε ένα υψηλό ράφι έξω από τα μάτια του ασθενούς και το προσωπικό του νοσοκομείου. Αυτό το πείραμα έχει δοκιμαστεί, αλλά κανείς δεν έχει αναφέρει κάποια επιθανάτια εμπειρία να έχει διαβάσει το μυστικό μήνυμα.
Ακριβώς όπως η επιστήμη μπορεί να σχεδιάσει πειράματα για να ελέγξει την ύπαρξη του Θεού, μπορεί να ζητήσει επίσης αποδείξεις κι εναντίον της ύπαρξη ενός θεού στον κόσμο γύρω μας. Εδώ πρέπει να είμαστε σαφείς ότι δεν μιλάμε για αποδείξεις ενάντια σε οποιονδήποτε και όλους τους πιθανούς θεούς. Για παράδειγμα, ένας θεός που δημιουργεί το σύμπαν και στη συνέχεια απλά το αφήνει μόνο του (στην τύχη του) θα ήταν πολύ δύσκολο να παραποιηθεί. Αλλά κανείς δεν λατρεύει ένα θεό που δεν κάνει τίποτα απολύτως.
Αν ο Θεός είναι ο ευφυής σχεδιαστής της ζωής πάνω στη Γη, τότε θα πρέπει να βρούμε αποδείξεις για τη νοημοσύνη σε παρατηρήσεις της δομής της ζωής. Εμείς δεν την βρήκαμε. Το κίνημα του Ευφυούς Σχεδιασμού απέτυχε στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι η πολυπλοκότητα που βρέθηκε σε ορισμένα βιολογικά συστήματα είναι ανεπίδεκτα μείωσης και δεν μπορεί να εξηγηθεί μέσω της δαρβινικής θεωρίας της εξέλιξης. Η ζωή στη Γη μοιάζει ακριβώς όπως αυτή θα πρέπει να μοιάζει εάν προέκυπτε από τη φυσική επιλογή.
Οι περισσότερες θρησκείες υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι έχουν μια άυλη ψυχή που ελέγχει μεγάλο μέρος της διανοητικής διαδικασίας μας. Αν αυτό ήταν αλήθεια, τότε θα πρέπει να είμαστε σε θέση να παρατηρούμε με διανοητικό τρόπο παραγόμενα φαινόμενα, που να είναι όμως ανεξάρτητα της χημείας του εγκεφάλου. Εμείς δεν το είδαμε ποτέ.
Αν ο Θεός είναι η πηγή της ηθικής, τότε θα πρέπει να βρούμε στοιχεία για την υπερφυσική προέλευση στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Εμείς δεν τα βλέπουμε. Οι άνθρωποι που πιστεύουν δεν συμπεριφέρονται κατά μέσο όρο καλύτερα, και σε ορισμένες περιπτώσεις συμπεριφέρονται χειρότερα, από τους ανθρώπους χωρίς πίστη. Η ιστορία δείχνει ότι οι ηθικές και ηθικιστικές οδηγίες που οι περισσότεροι από εμάς εφαρμόζουμε δεν κατάγονται από τις μονοθεϊστικές θρησκείες, καθώς οι οπαδοί των θρησκειών μας κάνουν να πιστέψουμε. Αντίθετα, η ηθική συμπεριφορά φαίνεται να έχει εξελιχθεί κοινωνικά.
Και πάλι, αν ο Θεός απαντούσε στις προσευχές, θα πρέπει να βλέπουμε θαυματουργά αποτελέσματα αυτής της προσευχής. Με εκατομμύρια προσευχών που γίνονται κάθε μέρα για χιλιάδες χρόνια, θα περιμέναμε κάποιες να έχουν απαντηθεί έως τώρα με ένα επαληθεύσιμο τρόπο. Δεν έχουν γίνει.Αν ο Θεός έχει αποκαλύψει κάποιες αλήθειες στην ανθρωπότητα, τότε αυτές οι αλήθειες πρέπει να είναι ελέγξιμες. Κατά τη διάρκεια χιλιάδων χρόνων πολλοί άνθρωποι έχουν αναφέρει θρησκευτικές ή μυστικιστικές εμπειρίες στις οποίες έχουν επικοινωνήσει με τον έναν ή τον άλλο θεό.
Μέχρι τώρα, θα έπρεπε να είχαμε δει κάποια επιβεβαιωμένα στοιχεία για αυτό, όπως ένα επαληθεύσιμα γεγονός που δεν θα υπήρχε μόνο στο κεφάλι του προσώπου που το λέει, αν είχε αποκαλυφθεί σε αυτούς. Εμείς δεν το έχουμε.
Αν ο Θεός είναι ο δημιουργός του σύμπαντος, τότε θα πρέπει να βρούμε αποδείξεις για αυτόν στην αστρονομία και τη φυσική. Εμείς δεν τις έχουμε. Η προέλευση του σύμπαντος, δεν χρειάστηκε θαύματα. Επιπλέον, η σύγχρονη κοσμολογία προτείνει ένα αιώνιο «πολυσύμπαν» στο οποίο πολλοί άλλοι κόσμοι έρχονται και παρέρχονται.
Εάν οι άνθρωποι είναι μια ειδική δημιουργία του Θεού, τότε το σύμπαν θα πρέπει να είναι ευχάριστο για την ανθρώπινη ζωή. Αυτή όμως δεν είναι. Οι θεϊστές ισχυρίζονται ότι οι παράμετροι του σύμπαντος είναι τέλεια συντονισμένοι για την ανθρώπινη ζωή. Δεν είναι. Το σύμπαν δεν είναι ρυθμισμένο για εμάς. Είμαστε εμείς ρυθμισμένοι στο σύμπαν. Μετά την αξιολόγηση όλων των αποδεικτικών στοιχείων, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το σύμπαν και η ζωή είναι ακριβώς όπως θα ήταν αναμενόμενο να τα δούμε αν δεν υπήρχε Θεός.
Τέλος, θα ήθελα να σχολιάσω την τρέλα της πίστης. Όταν η πίστη αποφαίνεται (δεσπόζει) πάνω στα γεγονότα, η μαγική σκέψη ριζώνει βαθιά και στρεβλώνει όλους τους τομείς της ζωής. Παράγει ένα νοητικό πλαίσιο στο οποίο οι έννοιες διατυπώνονται με βαθύ πάθος, αλλά χωρίς την παραμικρή προσοχή στα αποδεικτικά στοιχεία. Πουθενά δεν είναι αυτό τόσο εμφανές όσο στις ΗΠΑ σήμερα, όπου χριστιανοί, οι οποίοι επιδιώκουν να μετατρέψουν το έθνος σε μια θεοκρατία, κυριαρχούν στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα. Η τυφλή πίστη δεν είναι τρόπος για να δουλέψει ένας κόσμος.
Άρθρο του διακεκριμένου φυσικού Victor Stenger στο New Scientist
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου