HERMAN HESSE: Το βλέμμα ήταν περισσότερο θλιμμένο παρά ειρωνικό

Ο Λύκος της Στέπας μού έριξε τότε ένα πολύ σύντομο βλέμμα, ένα κριτικό βλέμμα για τα λόγια εκείνα και για το άτομο του ομιλητή, ένα αξέχαστο και τρομερό βλέμμα, για του οποίου τη σημασία θα μπορούσε να γραφτεί ολόκληρο βιβλίο! Το βλέμμα δεν έκρινε απλώς εκείνον τον ομιλητή, δεν εκμηδένιζε μόνο τον διάσημο άντρα με συντριπτική και ωστόσο λεπτή ειρωνεία, αυτό ήταν το λιγότερο. Το βλέμμα ήταν περισσότερο θλιμμένο παρά ειρωνικό, και μάλιστα αβυσσαλέα και απελπισμένα θλιμμένο.

Το περιεχόμενο αυτού του βλέμματος ήταν μια ήρεμη, κάπως επιβεβαιωμένη απογοήτευση, που είχε γίνει συνήθεια και, κατά κάποιον τρόπο, είχε ήδη πάρει μορφή. Δεν διαπερνούσε με την απελπισμένη του λαμπρότητα απλώς το άτομο του ματαιόδοξου ομιλητή, αλλά ειρωνευόταν και εκμηδένιζε την κατάσταση της στιγμής, την προσμονή και την καλή διάθεση του κοινού, τον κάπως υπερφίαλο τίτλο της ομιλίας που είχε προαναγγελθεί – όχι, το βλέμμα του Λύκου της Στέπας διαπερνούσε ολόκληρη την εποχή μας όλες τις δραστηριότητες, όλη τη φιλοδοξία, όλη τη ματαιοδοξία, όλο το επιφανειακό παιχνίδι μιας φαντασμένης ρηχής πνευματικότητας – και δυστυχώς το βλέμμα πήγαινε ακόμα πιο βαθιά, πήγαινε πιο μακριά από τα ελαττώματα και την απελπισία της εποχής μας, του πνεύματος και του πολιτισμού μας. Έφτανε ως την καρδιά όλης της ανθρωπότητας, διατύπωνε εύγλωττα μέσα σε ένα και μόνο δευτερόλεπτο όλες τις αμφιβολίες ενός διανοουμένου, ενός γνώστη όχι μόνο για την αξιοπρέπεια, αλλά και για το ίδιο το νόημα της ανθρώπινης ζωής.

Αυτό το βλέμμα έλεγε: “Κοίταξε τι μαιμούδες είμαστε! Κοίταξε πώς είναι ο άνθρωπος!”, κι όλη η διασημότητα, όλη η φρόνηση, όλες οι επιτεύξεις του πνεύματος, όλη η προσπάθεια για ανωτερότητα, μεγαλείο και σταθερότητα σε καθετί το ανθρώπινο κατέρρευσαν και έγιναν ένας μαιμουδισμός!

HERMAN HESSE, Ο ΛΥΚΟΣ ΤΗΣ ΣΤΕΠΑΣ