Πρώτα απ’ όλα, οι άνθρωποι είμαστε απίστευτα κοινωνικά ζώα. Ορισμένοι επιστήμονες μας χαρακτηρίζουν ακόμη και «υπερκοινωνικούς». Έχουμε συνεχώς επίγνωση των άλλων ανθρώπων, των σχέσεών μας μαζί τους και, το σημαντικότερο σε αυτό το πλαίσιο, της κοινωνικής μας θέσης.
Αυτό το τελευταίο είναι το κλειδί εδώ – εμείς οι άνθρωποι έχουμε επίσης ενστικτωδώς επίγνωση της γενικής ιεραρχίας, της ιεραρχίας και της θέσης μας στην κοινωνία. Θέλουμε να μας συμπαθούν, να μας σέβονται, να μας θαυμάζουν, σε υποσυνείδητο επίπεδο. Είναι ένα μεγάλο μέρος του τρόπου με τον οποίο κατανοούμε τη θέση μας στον κόσμο και υπογραμμίζει πολλά από τη συμπεριφορά και τα κίνητρά μας.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να βελτιώσουμε την κοινωνική μας θέση. Μπορούμε να πετύχουμε υψηλές αθλητικές επιδόσεις, να φέρουμε επιτυχίες στην εργασία, να αποκτήσουμε το μεγαλύτερο και καλύτερο σπίτι, να αγοράσουμε το πιο πρόσφατο gadget, το υψηλότερο σκορ στο Fortnite κ.ο.κ. Όπως και να το κάνετε, η αύξηση του κοινωνικού μας στάτους προκαλεί μια ωραία αίσθηση, επειδή όταν το κάνουμε, ενεργοποιεί τα μονοπάτια ανταμοιβής που δημιουργούν ευχαρίστηση στον εγκέφαλό μας. Ισχύει και το αντίστροφο – μελέτες έχουν δείξει ότι το πολύ χαμηλό κοινωνικό status είναι πολύ αγχωτικό και κακό για την ευεξία μας.
Επειδή όμως όλα αυτά είναι υποκειμενικά και σχετικά, ένας τρόπος για να βελτιωθεί η κοινωνική μας θέση είναι να μειώσει κάποιος άλλος τη δική του. Και έτσι, όταν βλέπουμε κάποιον να τα κάνει θάλασσα με τρόπους που τον κάνουν να «χαλά» την εικόνα του και έτσι να χάνει το κοινωνικό του κύρος, μπορούμε να νιώσουμε μια έκρηξη ικανοποίησης καθώς το δικό μας κύρος αυξάνεται, χωρίς κόστος για εμάς. Και έτσι, η ευθυμία.
Δεν συμβαίνει όμως κάθε φορά που κάποιος τα κάνει θάλασσα. Συνήθως, πρέπει να είναι ανάλογο (το να καταλήξει κάποιος που έχει έναν καλύτερο κήπο από εσάς σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα σπάνια είναι «ικανοποίηση»), και συχνά το θύμα είναι κάποιος που «το αξίζει», με κάποιο τρόπο. Οι καλοί, συμπαθείς άνθρωποι που βιώνουν την ατυχία σπάνια δημιουργούν τέτοιο συναίσθημα, ακόμα κι αν είναι ανώτερου επιπέδου στην ιεραρχία.
Όλα αυτά πηγάζουν από μια άλλη βαθιά ριζωμένη τάση του ανθρώπινου εγκεφάλου: την προκατάληψη του «δίκαιου κόσμου». Ο εγκέφαλός μας έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να υποθέτει ότι ο κόσμος είναι ένα δίκαιο μέρος, ακόμη και αν τα πραγματικά στοιχεία για αυτό δεν επιβεβαιώνονται. Ο εγκέφαλός μας ανταποκρίνεται στην αντιληπτή δικαιοσύνη και την ακεραιότητα όπως και στην αυξημένη κοινωνική θέση: του αρέσει πολύ.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να βελτιώσουμε την κοινωνική μας θέση. Μπορούμε να πετύχουμε υψηλές αθλητικές επιδόσεις, να φέρουμε επιτυχίες στην εργασία, να αποκτήσουμε το μεγαλύτερο και καλύτερο σπίτι, να αγοράσουμε το πιο πρόσφατο gadget, το υψηλότερο σκορ στο Fortnite κ.ο.κ. Όπως και να το κάνετε, η αύξηση του κοινωνικού μας στάτους προκαλεί μια ωραία αίσθηση, επειδή όταν το κάνουμε, ενεργοποιεί τα μονοπάτια ανταμοιβής που δημιουργούν ευχαρίστηση στον εγκέφαλό μας. Ισχύει και το αντίστροφο – μελέτες έχουν δείξει ότι το πολύ χαμηλό κοινωνικό status είναι πολύ αγχωτικό και κακό για την ευεξία μας.
Επειδή όμως όλα αυτά είναι υποκειμενικά και σχετικά, ένας τρόπος για να βελτιωθεί η κοινωνική μας θέση είναι να μειώσει κάποιος άλλος τη δική του. Και έτσι, όταν βλέπουμε κάποιον να τα κάνει θάλασσα με τρόπους που τον κάνουν να «χαλά» την εικόνα του και έτσι να χάνει το κοινωνικό του κύρος, μπορούμε να νιώσουμε μια έκρηξη ικανοποίησης καθώς το δικό μας κύρος αυξάνεται, χωρίς κόστος για εμάς. Και έτσι, η ευθυμία.
Δεν συμβαίνει όμως κάθε φορά που κάποιος τα κάνει θάλασσα. Συνήθως, πρέπει να είναι ανάλογο (το να καταλήξει κάποιος που έχει έναν καλύτερο κήπο από εσάς σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα σπάνια είναι «ικανοποίηση»), και συχνά το θύμα είναι κάποιος που «το αξίζει», με κάποιο τρόπο. Οι καλοί, συμπαθείς άνθρωποι που βιώνουν την ατυχία σπάνια δημιουργούν τέτοιο συναίσθημα, ακόμα κι αν είναι ανώτερου επιπέδου στην ιεραρχία.
Όλα αυτά πηγάζουν από μια άλλη βαθιά ριζωμένη τάση του ανθρώπινου εγκεφάλου: την προκατάληψη του «δίκαιου κόσμου». Ο εγκέφαλός μας έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να υποθέτει ότι ο κόσμος είναι ένα δίκαιο μέρος, ακόμη και αν τα πραγματικά στοιχεία για αυτό δεν επιβεβαιώνονται. Ο εγκέφαλός μας ανταποκρίνεται στην αντιληπτή δικαιοσύνη και την ακεραιότητα όπως και στην αυξημένη κοινωνική θέση: του αρέσει πολύ.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου