Κατάθλιψη: θέμα χημείας;

Όταν ο Ιπποκράτης έφερε επανάσταση στην ιατρική τον 5ο αιώνα π.Χ., διέκρινε τη «μελαγχολία» ως τη μία από τις τρεις κύριες διανοητικές διαταραχές, μαζί με τη μανία και τη φρενίτιδα (εγκεφαλικός πυρετός). Όταν η ένταση της δυσθυμίας και της θλίψης ήταν τόση που μπορούσαν να θεωρηθούν ασθένεια, το αίτιο αποδιδόταν σε ασυμμετρία της μέλαινας χολής, ενός από τους τέσσερις «χυμούς» που ρυθμίζουν την υγεία.

Παρ’ ότι η θεωρία του Ιπποκράτη έχει προ πολλού εγκαταλειφθεί, η αντίληψη ότι οι οργανικές ανισορροπίες μπορούν να προκαλέσουν ψυχολογικές ασθένειες, όπως η κατάθλιψη, έχει αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου.

Ο Θλιμμένος Εγκέφαλος

Μια πρόσφατη επανάσταση που συμβάλλει στην κατανόηση της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι η Τομογραφία Εκπομπής Ποζιτρονίων ή, αλλιώς, ΤΕΠ, που μας επιτρέπει να διαπιστώσουμε ποιες περιοχές του εγκεφάλου δραστηριοποιούνται κατά τη διάρκεια ενός συγκεκριμένου γεγονότος. Οι σαρώσεις ΤΕΠ έδειξαν ότι ένα τμήμα του εγκεφαλικού επιχειλίου συστήματος, ο έλικας του προσαγωγίου, είναι ιδιαίτερα ενεργό όταν οι άνθρωποι είναι θλιμμένοι ή πάσχουν από κατάθλιψη. Πολύ κοντά βρίσκεται ο πρόσθιος αύλακας του προσαγωγίου, που όπως εικάζεται σχετίζεται με την αισιοδοξία, αλλά που ενδέχεται να αλλάξει αν το άτομο βιώσει αρκετές κρίσεις κατάθλιψης.

Ο προμετωπιαίος φλοιός, το τμήμα του εγκεφάλου που μεταφέρει τις πιο σύνθετες σκέψεις και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, σχετίζεται με τα συναισθήματα. Συνήθως οι καταθλιπτικοί εμφανίζουν μειωμένη δραστηριότητα στο αριστερό τμήμα του προμετωπιαίου φλοιού και είναι αυξημένες οι πιθανότητες κάποιος να εμφανίσει κατάθλιψη, εάν αυτή η περιοχή του εγκεφάλου υποστεί βλάβη.

Χημικές Επιδράσεις

Υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένες χημικές ανισορροπίες σχετίζονται με την κατάθλιψη. Ίσως θυμάστε, από τη σελίδα 13. ότι οι νευροδιαβιβαστές είναι οι χημικοί μαντατοφόροι που αποστέλλονται από το ένα εγκεφαλικό κύτταρο στο άλλο. Δύο από αυτές τις χημικές ουσίες, η σεροτονίνη και η νοραδρεναλίνη, ανιχνεύονται συνήθως σε αρκετά χαμηλά ποσοστά συγκέντρωσης σε άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη, ενώ υψηλά επίπεδα νοραδρεναλίνης παρατηρούνται συνήθως στους πάσχοντες από μανία.

Πολλές από τις ποικίλες σωματικές και φαρμακευτικές θεραπευτικές αγωγές για την κατάθλιψη φαίνεται πως αυξάνουν την ποσότητα των χημικών αυτών ουσιών στον εγκέφαλο. Η στέρηση του ύπνου REM (των ονείρων), τα ηλεκτροσόκ (δείτε απέναντι) και η έκθεση στο φως του ήλιου, για άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη τον χειμώνα, μπορεί να συμβάλουν στον περιορισμό του προβλήματος και στην αύξηση των επιπέδων αυτών των νευροδιαβιβαστών. Επιπλέον, οι τρεις κυριότεροι τύποι φαρμάκων που περιορίζουν επιτυχώς την κατάθλιψη,αυξάνουν τη διαθεσιμότητα αυτών των χημικών ουσιών. Περιέργως, ωστόσο, πριν προλάβουν τα φάρμακα να δράσουν, τα επίπεδα των χημικών ουσιών πέφτουν στα επίπεδα όπου βρίσκονταν κατά την περίοδο της κατάθλιψης.

Για Όλα Ευθύνεται το Σώμα;

Εάν η κατάθλιψη μπορεί να συνδεθεί με οργανικές καταστάσεις όπως οι ανισορροπίες των χημικών ουσιών σε υπερ-ενεργά τμήματα του εγκεφάλου, καθίστανται περιττές οι ψυχολογικές θεραπείες; Ούτε κατά διάνοια! Ο ψυχολόγος Μάρτιν Σέλιγκμαν έχει αποκαλύψει το μικρό ένοχο μυστικό’ της ψυχοφαρμακολογίας: Τα φάρμακα και η σωματική θεραπευτική αγωγή δεν θεραπεύουν τους ασθενείς, τούς βοηθούν μόνο να διαχειριστούν τα συμπτώματα (δηλαδή, είναι «ημίμετρα»). Οι ψυχολόγοι έχουν διαπιστώσει ότι όσοι πάσχουν από κατάθλιψη όχι μόνο αισθάνονται διαφορετικά, αλλά συχνά σκέφτονται και διαφορετικό. Η κατάθλιψη συχνά επανέρχεται και παρ’ ότι τα φάρμακα μπορεί να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της ασθένειας, όταν αυτή εκδηλώνεται δεν εμποδίζουν την επανεμφάνισή της. Η μεταβολή του τρόπου που οι καταθλιπτικοί αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη διαχείριση της κατάστασης.