Οι θεραπευτές οι ψυχολόγοι ή οι ψυχαναλυτές, επίσης, επιβεβαιώνουν ότι οι ασθενείς αρχίζουν να βελτιώνονται, όταν παύουν να αντιμετωπίζουν τους εαυτούς τους ως θύματα της αδικίας, όταν αρχίζουν να δέχονται τη ζωή τους όπως είναι, να λένε «έτσι είναι». Όχι ένα «έτσι είναι» πικρό και αγανακτισμένο, αλλά ένα «έτσι είναι» πλούσιο σε δύναμη και θάρρος, ένα «έτσι είναι» που παλεύει και χαρακτηρίζεται από ζωτική δύναμη. Δεν υπάρχει πλέον «είναι έτσι, δεν είχα πραγματικά καμία τύχη», αλλά «είναι έτσι: στο χέρι μου να το κάνω και να το κερδίσω». Έτσι είναι, η πραγματικότητα έχει ήδη διαμορφωθεί. Ακόμα κι η πιο ασήμαντη αξία της αποτυχίας μπορεί να μας δώσει, εντελώς στωικά, αυτή τη γενναιότητα να παραδεχτούμε τι είναι και τι δεν είναι στο χέρι μας.Ο Ρέι Τσαρλς έχασε την όρασή του στα εφτά του χρόνια και τη μητέρα του στα δεκαπέντε. Προηγουμένως, είχε δει τον νεότερο αδελφό του να πνίγεται. «Είχα την επιλογή», λέει, «να καθίσω σε μια γωνιά του δρόμου με ένα λευκό ραβδί κι έναν δίσκο ή να κάνω τα πάντα για να γίνω μουσικός». Παραδοχή καθαρά στωική, η οποία ταιριάζει με τη φράση του Επίκτητου: «Το μόνο που εξαρτάται από εσένα είναι να αποδεχτείς ή να απορρίψεις αυτό που δεν εξαρτάται από εσένα». Και μόνο το γεγονός ότι λέει «είχα την επιλογή» είναι ήδη αποκαλυπτικό.
Ο Ρέι Τσαρλς δεν ξόδεψε άσκοπα τις δυνάμεις του μεμψιμοιρώντας. Δέχτηκε την τύφλωση που δεν εξαρτιόταν από αυτόν για να προσπαθήσει να γίνει ο μουσικός και ο τραγουδιστής ιδιοφυΐα στον οποίο οφείλουμε τραγούδια όπως το Whal’d I Say, το Hit the Road Jack ή το Georgia on My Mind. Ήταν σε θέση να δεχτεί, καθαρά στωικά, τη διαφορά μεταξύ του τι δεν εξαρτιόταν από τον ίδιο (την απώλεια της μητέρας του, του αδελφού του και της όρασής της) και του τι εξαρτιόταν από αυτόν (να αναπτύξει το ταλέντο του, να αντισταθμίσει την τύφλωσή του με μια καταπληκτική μνήμη). Ίσως ακόμα και ο ίδιος να έπρεπε να παρακινηθεί από τη δύναμη της παραδοχής για να γίνει ο Ρέι Τσαρλς. «Είμαι τυφλός, αλλά υπάρχει πάντα κάτι πιο λυπηρό από αυτό, θα μπορούσα να είμαι μαύρος!» αστειεύτηκε μία μέρα σε έναν δημοσιογράφο. Ο Ρέι Τσαρλς αποδείχτηκε ικανός, μπροστά στις αντιξοότητες, αυτού του μεγάλου «έτσι είναι», αποστασιοποιημένος από οποιαδήποτε παραίτηση, γεμάτος ζωντάνια, χιούμορ, κέφι για ζωή. Δεν είπε «είναι άδικο». Είπε «ναι» στην πραγματικότητα, ένα «ναι» που μοιάζει με το «μεγάλο “ναι” στη ζωή» του Ζαρατούστρα του Νίτσε. Μπόρεσε να συναινέσει σε αυτό που είναι.
Ακριβώς ο στωικός τρόπος δράσης: δεν μετανιώνω για ό,τι δεν μπορώ να αλλάξω, κάνω τα πάντα να αλλάξω αυτό που μπορώ. Έτσι, η στωική αποδοχή δεν είναι καθόλου παραίτηση. Είναι μια επιβεβαίωση, μια επικύρωση του τι είναι. Όταν αντιμετωπίζουμε μια αποτυχία ή κάποια δοκιμασία, το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι αν είναι δίκαιη ή άδικη, αλλά το κατά πόσον ή όχι μπορούμε να αντλήσουμε από αυτή σοφία και αν μπορούμε να στηριχτούμε σε αυτή για να χτίσουμε κάτι άλλο.
«Αν μπορείς μ’ απλοχεριά όσα απόκτησες να δώσεις κι όταν έρθει η καταστροφή νέες λύσεις να βρεις…»
Έτσι αρχίζει το διάσημο ποίημα του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ Αν και τελειώνει με τον στίχο:
«Τότε, παιδί μου, θα ‘σαι άντρας κι άνθρωπος μαζί!»
Αυτοί οι στίχοι είναι γεμάτοι, επίσης, με στωική σοφία: πρέπει να ξέρεις να χάνεις για να γίνεις άνθρωπος. Να χάνεις και να αρχίζεις την ανοικοδόμηση. Οι διαμαρτυρίες ενάντια στην πραγματικότητα είναι μάταιες. Ακόμα χειρότερα: είναι αντιπαραγωγικές. Μας στερούν την τόσο χρήσιμη δύναμη για την ανοικοδόμηση. Mας εκτρέπουν από το πραγματικό. «Ούτε να γελάς ούτε να κλαις, να κατανοείς», έγραψε ο Σπινόζα στην Ηθική, με στωική διάθεση.
Υπάρχει κάτι από αυτό στο ποίημα του Κίπλινγκ: «Όταν έρθει η καταστροφή νέες λύσεις να βρεις»: χωρίς να παραπονιέσαι ότι είναι άδικο και να μεμψιμοιρείς. Με τη στωική δύναμη κάποιου που ξέρει ότι είναι ένα ασήμαντο κομμάτι του σύμπαντος, τόσο μικρός, που δεν μπορεί να αλλάξει την τάξη των πραγμάτων, αλλά ωστόσο ξέρει να συνδιαλέγεται με ό,τι είναι ισχυρότερο από αυτόν.
Η αποτυχία όταν υφίσταται, δεν εξαρτάται πλέον από εμάς. Από εμάς το μόνο που εξαρτάται είναι ο τρόπος που τη βιώσουμε. Μπορούμε να θρηνούμε για την «άδικη» μοίρα μας ή να δούμε την αποτυχία ως ευκαιρία να συναντηθούμε με την πραγματικότητα, μια πρόσκληση ώστε να γινόμαστε κάθε μέρα πιο στωικοί. Ο Ρέι Tσαρλς είχε δίκιο: έχουμε την επιλογή.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου