Νεκρική Μάσκα

Το προσωπείο, με το οποίο αναπαράγεται η εικόνα του νεκρού, φορά ο νεκρός στην Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Ετρουρία, τη Ρώμη, το Μεξικό, στην προκαλομβιανή Αμερική, την Αφρική.

Στην Ελλάδα νεκρικά προσωπεία, και μάλιστα χρυσά, έχουν βρεθεί στις Μυκήνες και στον Μακεδονικό χώρο.

1. Μυκήνες
Είναι πιθανό ότι οι Μυκηναίοι πήραν την ιδέα του νεκρικού προσωπείου από τους Αιγυπτίους. Τα προσωπεία εκεί κατασκευάζονταν είτε από πολύτιμα υλικά, χρυσό και ασήμι, είτε από ύφασμα καλυμμένο με στόκο ή ασβεστοκονίαμα, το οποίο ζωγράφιζαν. Αυτού του είδους τα προσωπεία ήταν στυλιζαρισμένα και απέδιδαν τα γενικά χαρακτηριστικά των νεκρών. Αργότερα, στην περιοχή Φαγιούμ της Αιγύπτου χρησιμοποιήθηκαν ρεαλιστικά πορτραίτα, τα οποία ζωγραφίζονταν με εγκαυστική στο ξύλο όσο ακόμη το άτομο ήταν ζωντανό.

Στον ταφικό κύκλο Α των Μυκηνών βρέθηκαν προσωπίδες κατασκευασμένες από παχύ χρυσό έλασμα, και είναι έκτυπες, σφυρηλατήθηκαν σε ξύλινο πυρήνα με λεπτομέρειες, που μάλλον προστέθηκαν κατόπιν, με μικρό εργαλείο.

Οι προσωπίδες στερεώνονταν με νήμα, όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς από τις οπές που υπάρχουν στην περιοχή των αυτιών. Οι περισσότερες, με εξαίρεση αυτή του «Αγαμέμνονα» έχουν σχηματικά, τυποποιημένα χαρακτηριστικά, που οδηγεί στο συμπέρασμα πως δεν αποδίδουν ρεαλιστικά τα χαρακτηριστικά των προσώπων, οπωσδήποτε όμως γίνεται προσπάθεια να απεικονιστούν η ηλικία και η προσωπικότητα. Όλες είναι ανδρικές και όλες έχουν κλειστά τα μάτια.

2. Μακεδονία
Στους αρχαίους τάφους της Σίνδου βρέθηκαν χρυσά προσωπεία, γυναικεία και ανδρικά που ανήκαν σε πολεμιστές, κατασκευασμένα από χοντρό ή λεπτότερο έλασμα, όλα με κλειστά μάτια, εκτός από ενα γυναικείο Τα χαρακτηριστικά των προσώπων είναι πολύ προσεκτικά σκαλισμένα, τόσο που σε ένα από αυτά διακρίνονται τα προεξέχοντα ζυγωματικά, τα στενά χείλη και η έντονη κοίλανση γύρω από αυτά, που δίνουν την εντύπωση ότι η μάσκα σχηματίστηκε με τη συμπίεση του ελάσματος πάνω στο «ρουφηγμένο» από την αρρώστια πρόσωπο της νεκρής».Στα προσωπεία υπάρχουν από τέσσερις τρύπες, που σημαίνει ότι με νήμα συγκρατιόταν στο πρόσωπο του νεκρού, ώστε, όταν άρχιζε η αποσύνθεση, η μάσκα να έμενε πάνω στο κρανίο. Το κρανίο εξακολουθούσε να έχει ένα πρόσωπο, ο νεκρός διατηρούσε την ατομικότητά του.

Τα νεκρικά προσωπεία Μυκηνων και Μακεδονίας παρουσιάζουν ομοιότητες τόσο που εγείρεται το ερώτημα αν με κάποιον τρόπο μπορεί να συνδεθούν μεταξυ τους…

Η αλήθεια είναι ότι οι γενεαλογικοί μύθοι για την προέλευση των βασιλέων του μακεδονικού βασιλείου από τη Βορειοδυτική Πελοπόννησο, με πατρώο ήρωα τον Ηρακλή, αποτελούν τη φιλολογική εκδοχή μιας πολιτισμικής συγγένειας με τα δωρικά φύλα. Η εκδοχή αυτή επιβεβαιώνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα, που καταγράφουν τις πολιτισμικές συγγένειες στα ταφικά έθιμα, στη θρησκεία, στη γλώσσα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πολυτέλεια του προσωπείου ήταν ένδειξη γοήτρου, μιας κοινωνικής τάξης και μιας κοινωνίας που διαχειριζόταν και επεξεργαζόταν τον χρυσό.

Το γεγονός ότι τα νεότερα προσωπεία της Μακεδονίας ανήκουν και σε γυναικεία πρόσωπα μας επιτρέπει την εικασία ότι στην περιοχή και η γυναίκα μπορούσε να μετέχει των πλεονεκτημάτων του προσωπείου στον χρήστη της