Η αισιοδοξία, η χαρά και η ευδαιμονία δεν είναι άπιαστοι στόχοι. Μπορούμε να τις κατακτήσουμε, αρκεί να… εξασκηθούμε με τον σωστό τρόπο, υποστηρίζουν οι εκπρόσωποι της θετικής ψυχολογίας.Όλοι είμαστε εξοικειωμένοι -ίσως και περισσότερο από όσο θα θέλαμε- με τα αρνητικά συναισθήματα, όπως είναι ο θυμός, η ζήλια, ο φόβος, η ντροπή και η λύπη. Η θετική ψυχολογία εστιάζει στην άλλη άκρη του φάσματος των συναισθημάτων, εκεί όπου κυριαρχούν η ελπίδα, η χαρά, το ενδιαφέρον και η ικανοποίηση. Δεν πρόκειται, ωστόσο, για μια απλοϊκή άποψη που μας προτρέπει να… χαμογελάμε, ζώντας μια υποτιθέμενα ανέφελη ζωή, χωρίς ίχνος θυμού ή θλίψης. Αντιθέτως, πρόκειται για έναν νέο κλάδο της ψυχολογίας που μελετά τις θετικές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως η αισιοδοξία, το νόημα της ζωής και η ψυχική ανθεκτικότητα, οι οποίες μας ωθούν να εξελιχθούμε και να προοδεύσουμε.
Με πυξίδα τη χαρά Όταν βιώνουμε και εκφράζουμε με συστηματικό τρόπο στη ζωή μας θετικά συναισθήματα, όπως η χαρά, το ενδιαφέρον, η ευχαρίστηση, η ευγνωμοσύνη και η ικανοποίηση, έχουμε και απτά αποτελέσματα που αφορούν στη σκέψη, τη διάθεση, αλλά και την υγεία μας. Ποια είναι αυτά;
* Διευρύνουμε τον ορίζοντα της σκέψης μας.
* Αντιμετωπίζουμε καλύτερα τις συνέπειες των αρνητικών συναισθημάτων, τα οποία εξακολουθούν να υπάρχουν μεν, αλλά τα διαχειριζόμαστε πιο αποτελεσματικά, χωρίς να τα αφήνουμε να μας εξουσιάζουν.
* Εξασφαλίζουμε καλύτερη ψυχική υγεία και μεγαλύτερες ψυχολογικές αντοχές απέναντι στις αντιξοότητες και τα προβλήματα της ζωής μας.
* Κινητοποιούνται οι μηχανισμοί που μας φέρνουν πιο κοντά στην ψυχική ισορροπία και την ευημερία.
* Ωφελείται η υγεία μας. (Σήμερα υπάρχουν έρευνες σε εξέλιξη που αφορούν τα θετικά συναισθήματα και τον ρόλο τους στη υγεία και ιδιαίτερα στην πρόληψη, αλλά και στην καλύτερη αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων.)
Τα «κλειδιά» της θετικότητας
Η θετική στάση ζωής δεν εξαντλείται στο να έχουμε ένα μόνιμο χαμόγελο κολλημένο στα χείλη μας και να αγνοούμε ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Υπάρχουν ορισμένα βασικά «κλειδιά» που ενισχύουν τα θετικά συναισθήματα και την ικανοποίηση που αυτά επιφέρουν. Ας δούμε ποια είναι τα κυριότερα σύμφωνα με τις θεωρίες της θετικής ψυχολογίας.
1. Το νόημα της ζωής
Σήμερα οι περισσότεροι τείνουμε να ερμηνεύουμε τη ζωή και τις εμπειρίες μας μέσα από ένα αρνητικό πρίσμα (π.χ. «Είμαι πάντα άτυχος», «Σε μένα συμβαίνουν όλα», «Είμαι αδικημένος»). Η θετική ψυχολογία μάς προτρέπει να αναζητήσουμε μια συνειδητά πιο θετική στάση ζωής. Να υιοθετήσουμε ένα θετικό μοτίβο, το οποίο μας κινητοποιεί, μας χαρίζει ικανοποίηση και μας ωθεί να προσπαθήσουμε για την προσωπική μας βελτίωση, αλλά και για σκοπούς πέρα και πάνω από εμάς. Το νόημα της ζωής μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό για τον καθένα από εμάς. Ποια είναι τα συστατικά του, ωστόσο; Είναι η ύπαρξη ενός σκοπού (στη ζωή, την εργασία), η πίστη ότι ακολουθώντας τον σκοπό μας μπορούμε να κάνουμε κάποια διαφορά στον κόσμο, οι αξίες με τις οποίες πορευόμαστε, η αίσθηση της προσωπικής αξίας, αλλά και η ικανότητα αναγνώρισης μιας θετικής δυναμικής στα αρνητικά γεγονότα.
Με απλά λόγια, το μυστικό είναι να δώσουμε ένα θετικό νόημα στο σύνολο της ύπαρξής μας. Για παράδειγμα, ένας ερευνητής που δουλεύει 14 ώρες την ημέρα χωμένος στο εργαστήριό του νιώθει βαθιά ικανοποιημένος, επειδή η δουλειά του γίνεται για έναν σκοπό πέρα από το ιδιοτελές όφελος και σε εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου.
2. Η ψυχολογική ανθεκτικότητα
Γιατί κάποιος καταρρέει μπροστά σε μια δυσκολία, ενώ κάποιος άλλος όχι; Η ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε με αποτελεσματικότητα τις αντιξοότητες της ζωής ονομάζεται ψυχική αντοχή ή ανθεκτικότητα. Σημαντική παράμετρο της ψυχολογικής αντοχής αποτελεί το δίκτυο των σχέσεών μας με φίλους και συγγενείς και η ικανότητά μας να «χρησιμοποιούμε» αυτό το δίκτυο ώστε να ενισχύουμε τη βίωση θετικών συναισθημάτων. Η ανθεκτικότητα είναι ένας προστατευτικός παράγοντας απέναντι στα δύσκολα και δεν σημαίνει ότι μπορούμε να «τα κάνουμε όλα μόνοι μας». Αντιθέτως, αποτελεί δείγμα ψυχολογικής ανθεκτικότητας το να καταλαβαίνουμε πότε χρειαζόμαστε βοήθεια και να την αναζητάμε. Ακόμη ένα στοιχείο του ψυχικού σθένους είναι η ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και η πίστη ότι σε κάθε περίπτωση δεν είμαστε έρμαια των συνθηκών, αλλά υπάρχει έστω και κάτι που μπορούμε να κάνουμε.
3. Το απολαμβάνειν
Η ικανότητα να χαιρόμαστε με τα μικρά πράγματα που συμβαίνουν στην καθημερινή μας ζωή και να μην τα αφήνουμε να μας προσπερνούν είναι κάτι που, σύμφωνα με τους εκπροσώπους της θετικής ψυχολογίας, μπορούμε να καλλιεργήσουμε και να ενισχύσουμε. Η έννοια του «απολαμβάνειν» αφορά την ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε αλλά και να εντείνουμε τα θετικά βιώματα της ζωής μας, δηλαδή να νιώθουμε πιο έντονα τη χαρά, την ευχαρίστηση, την ευγνωμοσύνη και την περηφάνια.
Αλλάζοντας στάση ζωής
Έχουμε γεννηθεί και μεγαλώσει σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που μας έχει «εκπαιδεύσει» να εστιάζουμε διαρκώς σε ό,τι δεν πάει καλά. Επομένως, και η τάση των περισσοτέρων από εμάς να επικεντρωνόμαστε στα αρνητικά είναι αποτέλεσμα μάθησης, γεγονός που αποδεικνύει ότι μπορούμε να μάθουμε και… αλλιώς, δηλαδή έναν πιο θετικό τρόπο σκέψης. Η θετική ψυχολογία υποστηρίζει -και το αποδεικνύει βάσει ερευνών- ότι μπορούμε να υιοθετήσουμε μια θετική στάση ζωής με δεδομένο ότι θα κάνουμε μια συνειδητή προσπάθεια εξάσκησης.
* Καταρχήν απομακρυνόμαστε από τους ανθρώπους που σκέφτονται αρνητικά. ¶λλωστε, τα συναισθήματα -θετικά και αρνητικά- είναι αποδεδειγμένα μεταδοτικά.
* Λέμε «ναι» στις τεχνικές χαλάρωσης και διαλογισμού, επειδή μας βοηθούν να αποκτήσουμε επίγνωση του σώματός μας και καλύτερο έλεγχο των σκέψεών μας.
* Εκτελούμε ασκήσεις θετικών συναισθημάτων (ευγνωμοσύνης, αλτρουισμού κ.λπ.) στη ζωή μας, όπως αυτές που αναλύουμε στις διπλανές στήλες.
* Γυμναζόμαστε. Η άσκηση συμβάλλει στην ψυχοσωματική υγεία.
* Εξασκούμαστε σε ασκήσεις νοερής απεικόνισης, όπως η επικέντρωση στην εικόνα μια ήσυχης παραλίας ή σε ασκήσεις ανάκλησης μιας όμορφης εμπειρίας ή επιτυχίας. Τέτοιες ασκήσεις βοηθούν στην εστίαση της προσοχής, τη μείωση της υπερέντασης και την ενίσχυση αισθημάτων ικανοποίησης.
* Με τη βοήθεια κάποιου ειδικού, μπορούμε να «αναπλαισιώσουμε» το νόημα που αποδίδουμε σε γεγονότα και εμπειρίες της ζωής μας που μέχρι τώρα τα αντιλαμβανόμασταν αποκλειστικά αρνητικά.
Ασκήσεις συναισθημάτων Οι ασκήσεις που ακολουθούν είναι ενδεικτικές. Για να έχουν αποτέλεσμα, πρέπει να γίνονται συστηματικά και με υπομονή.
Για την ευγνωμοσύνη
Κάθε βράδυ καταγράφουμε 3 πράγματα που πήγαν καλά μέσα στην ημέρα μας για τα οποία είμαστε ευγνώμονες (π.χ. ότι ξυπνήσαμε χωρίς πονοκέφαλο, ότι κάποιος μας φέρθηκε ευγενικά).Έτσι εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας σε έναν τρόπο σκέψης που εστιάζει σε ό,τι πάει καλά και το οποίο πριν το αγνοούσαμε ή το θεωρούσαμε δεδομένο.
- Σκεφτόμαστε τα πρόσωπα που μας βοήθησαν στη ζωή μας και τους απευθύνουμε ένα γράμμα ευγνωμοσύνης, το οποίο δεν είναι απαραίτητο να τους το δώσουμε. Το κάνουμε για εμάς.
Για την ενίσχυση της ικανοποίησης
Σκεφτόμαστε διεξοδικά ποια είναι τα πράγματα που μας κάνουν να νιώθουμε καλά, με την έννοια ότι ασχολούμενοι με αυτά χάνουμε την αίσθηση του χρόνου (ο χρόνος σταματά, γιατί αυτό που κάνουμε μας ικανοποιεί ή μας δίνει χαρά).
Μπορεί να είναι π.χ. η φροντίδα του κήπου, το παιχνίδι με τον σκύλο, κάποιες πλευρές της εργασίας (όλες είναι λίγο δύσκολο!), η τηλεφωνική συνομιλία με τους γονείς, κάποιο χόμπι, όπως η επίλυση σταυρολέξων ή η χειροτεχνία. Αφού εντοπίσουμε τις δραστηριότητες που μας ευχαριστούν, επιλέγουμε μία και φροντίζουμε να την κάνουμε επί 2 εβδομάδες καθημερινά. Στη συνέχεια, επιλέγουμε μια άλλη και ασχολούμαστε και πάλι καθημερινά για 2 εβδομάδες.
Πρόκειται για ασκήσεις ευχαρίστησης που έχουν ένα νόημα για εμάς προσωπικά, χωρίς να χρειάζεται να έχουν απαραίτητα έναν μεγαλειώδη στόχο. Συχνά, κάποιες ευχάριστες δραστηριότητες μπορούν ταυτόχρονα να είναι ευκαιρία ή τρόπος να ενισχύσουμε κάποιες δεξιότητες (όπως η επίλυση προβλημάτων και η αποτελεσματική διαχείριση του χρόνου), αυξάνοντας έτσι και την αυτοπεποίθησή μας.
Για τον αλτρουισμό και την αίσθηση νοήματος
Στην ανατολίτικη φιλοσοφία, η οποία έχει δανείσει πολλά στοιχεία στη θετική ψυχολογία, η έννοια της αλληλεγγύης είναι ανεπτυγμένη και θεωρείται σημαντικός παράγοντας στον δρόμο για την ευτυχία. Σήμερα έχουν γίνει έρευνες που υποστηρίζουν ότι ο αλτρουισμός που εκφράζεται μέσα από τον εθελοντισμό και την προσφορά αυξάνει την αίσθηση της ικανοποίησης από τη ζωή, αλλά και το επίπεδο της υγείας. Φροντίζουμε, λοιπόν, να κάνουμε καθημερινά μια πράξη αλτρουισμού, που μπορεί να είναι κάτι απλό, όπως π.χ. να ταΐσουμε το σκυλάκι της γειτονιάς, να συμμετέχουμε στον σύλλογο γονέων του σχολείου, να δώσουμε τα παλιά βιβλία ή τα ρούχα που δεν φοράμε πια.
Πού εφαρμόζεται η θετική ψυχολογία
* Στην ψυχοθεραπεία, όπου τα θετικά συναισθήματα δεν θεωρούνται μόνο ενδείξεις επιτυχίας της θεραπείας, αλλά αποτελούν από μόνα τους μηχανισμό αλλαγής.
* Στην εκπαίδευση, όπου διεξάγονται έρευνες στο πλαίσιο των οποίων τα παιδιά διδάσκονται πώς να είναι ανθεκτικά, να χειρίζονται το στρες και να αναπτύσσουν ένα νόημα ζωής.
* Στην εργασία, όπου σε εργασιακούς χώρους μεγάλων πολυεθνικών, όπως η Google, εφαρμόζονται προγράμματα με βάση τη θετική ψυχολογία.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου