Ο χρόνος θα αναθεωρήσει τις απαντήσεις που δίνουμε στα ερωτήματά μας

Όλοι μας, σε κάποια στιγμή της ζωής μας, ανακαλύπτουμε ότι η ύπαρξη μας αποτελεί κάτι το ιδιαίτερο, το αμεταβίβαστο, το πολύτιμο.

Σχεδόν πάντα η αποκάλυψη αυτή πραγματοποιείται στην εφηβεία.

Η ανακάλυψη του εαυτού μας εκδηλώνεται ως επίγνωση της μοναξιάς μας.

Ανάμεσα σε μας και στον κόσμο υψώνεται το άπιαστο, το αόρατο τείχος της συνείδησης μας.

Κατά τη γέννηση μας νιώθουμε μόνοι. Τα παιδιά όμως και οι ενήλικες μπορούν να ξεφύγουν από τη μοναξιά και να ξεχαστούν με το παιχνίδι ή με τη δουλειά.

Ο έφηβος αντίθετα, αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στη παιδική και τη νεανική ηλικία, μένει για λίγο μετέωρος μπροστά στον άπειρο πλούτο του κόσμου.

Ο έφηβος εκπλήσσεται με την ίδια του την ύπαρξη.

Και την έκπληξη του αυτήν τη διαδέχεται ο στοχασμός: σκυμμένος πάνω από τον ποταμό της συνείδησής του αναρωτιέται αν αυτό το παραμορφωμένο από το νερό πρόσωπο που ξεπροβάλλει σιγά-σιγά μπροστά του είναι όντως το δικό του.

Η μοναδικότητα της ύπαρξης - σαφής αίσθηση στο παιδί - μετατρέπεται σε πρόβλημα και απορία, σε συνείδηση που θέτει ερωτήματα.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τους λαούς που δεν έχουν ακόμη «ενηλικιωθεί».

Η ύπαρξη τους εκδηλώνεται ως ερώτημα: Πώς θα εκφράσουμε αυτό που είμαστε;

Πολλές φορές η ιστορία διαψεύδει τις απαντήσεις μας σ' αυτά τα ερωτήματα, ίσως γιατί αυτό που ονομάζεται «χαρακτήρας ενός λαού» δεν είναι τίποτε άλλο από ένα πλέγμα αντιδράσεων σ' ένα συγκεκριμένο ερέθισμα.

Ωστόσο είναι δυνατόν οι αντιδράσεις σε διάφορες περιστάσεις να ποικίλλουν και μαζί τους να αλλάζει ο αμετάβλητος δήθεν χαρακτήρας του λαού.

Παρά την απατηλή, σχεδόν πάντα, φύση των δοκιμίων περί ψυχολογίας των λαών, θεωρώ ιδιαίτερα αποκαλυπτική την εμμονή με την οποία οι ίδιοι οι λαοί στρέφονται σε ορισμένες χρονικές περιόδους στην ενδοσκόπηση και αναρωτιούνται για την ύπαρξη τους.

Συνειδητοποίηση της ιστορίας σημαίνει συνειδητοποίηση της μοναδικότητάς μας. Στιγμή ανάπαυλας και περίσκεψης πριν από τη δράση.

«Όταν ονειρευόμαστε ότι βλέπουμε όνειρο, το ξύπνημα δεν θ' αργήσει να 'ρθει», έλεγε ο Νοβάλις.

Το ότι ο χρόνος θα αναθεωρήσει τις απαντήσεις που δίνουμε στα ερωτήματά μας δεν έχει λοιπόν καμιά σημασία.

Ο έφηβος αγνοεί επίσης τις μελλοντικές μεταλλαγές που θα υποστεί αυτό το ανεξιχνίαστο πρόσωπο που καθρεφτίζεται μέσα στο νερό, ανεξιχνίαστο εκ πρώτης όψεως σαν ιερή πλάκα με επιγραφές και σύμβολα, το προσωπείο του γέρου συνθέτει την ιστορία των άμορφων χαρακτηριστικών που κάποτε γεννήθηκαν συγκεχυμένα και διαμορφώθηκαν αβέβαια κάτω από μια έκπληκτη ματιά.

Χάρη σ' αυτήν τη ματιά, τα χαρακτηριστικά έγιναν πρόσωπο κι αργότερα προσωπείο, απέκτησαν σημασία, ιστορία.