Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΑΡΙΣΤ Πολ 1281a39–1281b21

(ΑΡΙΣΤ Πολ 1281a11–1284b34: Ποιοι πρέπει να ασκούν εξουσία στην πόλη) 

Η "αθροιστική θεωρία"

Περὶ μὲν οὖν τῶν ἄλλων ἔστω τις ἕτερος λόγος·
(40) ὅτι δὲ δεῖ κύριον εἶναι μᾶλλον τὸ πλῆθος ἢ τοὺς ἀρίστους
μὲν ὀλίγους δέ, δόξειεν ἂν λέγεσθαι καί τιν’ ἔχειν ἀπορίαν
τάχα δὲ κἂν ἀλήθειαν. τοὺς γὰρ πολλούς, ὧν ἕκαστός ἐστιν
[1281b] οὐ σπουδαῖος ἀνήρ, ὅμως ἐνδέχεται συνελθόντας εἶναι βελ-
τίους ἐκείνων, οὐχ ὡς ἕκαστον ἀλλ’ ὡς σύμπαντας, οἷον τὰ
συμφορητὰ δεῖπνα τῶν ἐκ μιᾶς δαπάνης χορηγηθέντων·
πολλῶν γὰρ ὄντων ἕκαστον μόριον ἔχειν ἀρετῆς καὶ φρο-
(5) νήσεως, καὶ γίνεσθαι συνελθόντων, ὥσπερ ἕνα ἄνθρωπον τὸ
πλῆθος, πολύποδα καὶ πολύχειρα καὶ πολλὰς ἔχοντ’
αἰσθήσεις, οὕτω καὶ περὶ τὰ ἤθη καὶ τὴν διάνοιαν. διὸ καὶ
κρίνουσιν ἄμεινον οἱ πολλοὶ καὶ τὰ τῆς μουσικῆς ἔργα καὶ
τὰ τῶν ποιητῶν· ἄλλοι γὰρ ἄλλο τι μόριον, πάντα δὲ
(10) πάντες. ἀλλὰ τούτῳ διαφέρουσιν οἱ σπουδαῖοι τῶν ἀνδρῶν
ἑκάστου τῶν πολλῶν, ὥσπερ καὶ τῶν μὴ καλῶν τοὺς καλούς
φασι, καὶ τὰ γεγραμμένα διὰ τέχνης τῶν ἀληθινῶν, τῷ
συνῆχθαι τὰ διεσπαρμένα χωρὶς εἰς ἕν, ἐπεὶ κεχωρισμέ-
νων γε κάλλιον ἔχειν τοῦ γεγραμμένου τουδὶ μὲν τὸν ὀφθαλ-
(15) μὸν ἑτέρου δέ τινος ἕτερον μόριον. εἰ μὲν οὖν περὶ πάντα
δῆμον καὶ περὶ πᾶν πλῆθος ἐνδέχεται ταύτην εἶναι τὴν
διαφορὰν τῶν πολλῶν πρὸς τοὺς ὀλίγους σπουδαίους, ἄδηλον,
ἴσως δὲ νὴ Δία δῆλον ὅτι περὶ ἐνίων ἀδύνατον (ὁ γὰρ
αὐτὸς κἂν ἐπὶ τῶν θηρίων ἁρμόσειε λόγος· καίτοι τί δια-
(20) φέρουσιν ἔνιοι τῶν θηρίων ὡς ἔπος εἰπεῖν;)· ἀλλὰ περὶ τὶ
πλῆθος οὐδὲν εἶναι κωλύει τὸ λεχθὲν ἀληθές.

***

Και περί μεν των άλλων αποριών θα ομιλήσωμεν αλλαχού· (40) το ότι δε πρέπει την κυρίαρχον εξουσίαν να κατέχη μάλλον το πλήθος ή οι άριστοι μεν ολίγοι δε, θα εφαίνετο ότι ευκόλως δύναται να λυθή, ως ενέχον λογικήν συνέπειαν ίσως δε και αλήθειαν τινα. Διότι οι πολλοί, έκαστος των οποίων [1281b] δεν είναι σπουδαίος ανήρ, ενδέχεται επί το αυτό συνελθόντες να είναι καλύτεροι εκείνων, ουχί βεβαίως έκαστος, μεμονωμένως, αλλ' ως σύνολον, όπως τα εκ συμβόλων συμπόσια καλύτερα είναι των διά της δαπάνης ενός μόνον παρασκευασθέντων. Έκαστος εκ των πολλών έχει μόριον τι αρετής και (5) φρονήσεως, επί της συνελεύσεως όμως των πολλών ως ακριβώς το πλήθος απαρτίζει ένα, ούτως ειπείν, άνθρωπον πολύποδα και πολύχειρα και πολλάς έχοντα αισθήσεις, ούτω και περί τα ήθη τούτων και την διάνοιαν συμβαίνει. Διά τούτο και καλύτερον οι πολλοί κρίνουν τα της μουσικής και των ποιητών έργα· διότι άλλοι άλλο μόριον καθ' έκαστον αντιλήψεως προς κρίσιν έχουν, συνεπώς δε πάντα (10) οι πάντες εν συνόλω. Αλλ' οι σπουδαίοι των ανδρών κατά τούτο διαφέρουν εκάστου των πολλών, καθ' ό,τι ακριβώς λέγεται ότι διαφέρουν οι ωραίοι των μη ωραίων και αι καλλιτεχνικαί εικόνες των αληθινών ανθρώπων, κατά τούτο δηλαδή, ότι φέρουν συγκεντρωμένα τους διεσπαρμένους και κεχωρισμένους ωραίους χαρακτήρας· εν τούτοις όμως, εάν επί μέρους εξετασθή το καλλιτεχνικόν απείκασμα, ενδέχεται να ευρεθή χαρακτήρ επί του πραγματικού, οίον τούτου ο (15) οφθαλμός άλλου δε άλλο μόριον, ωραιότερος του εν τη εικόνι. Ήδη λοιπόν, εάν μεν ενδέχεται να υπάρχη επί παντός 'δήμου' και επί παντός πλήθους η τοιαύτη διαφορά των πολλών προς τους ολίγους σπουδαίους, άδηλον είναι, ίσως δε, μα τον Δία, προκειμένου περί τίνων και αδύνατον είναι ―διότι το αυτό θα ηδύνατο τότε και επί των ζώων να λεχθή· και πράγματι, διά να ομιλήσω γενικώς, (20) κατά τι διαφέρουν μερικοί των θηρίων;― αλλ' ουδέν κωλύει να αληθεύη το λεχθέν προκειμένου περί ωρισμένου πλήθους.