ΓΑΜΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

Ο ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΛΙΑΝΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΥΔΙΚΗ,
ΕΥΧΕΤΑΙ ΕΥΤΥΧΙΑ

Μετά τις πατροπαράδοτες ιεροτελεστίες, που η ιέρεια της Δήμητρας τέλεσε για σας, όταν κλειστήκατε μαζί (στη νυφική κάμαρα), θεωρώ πως ο λόγος που αφορά εξίσου τους δυο σας και συνοδεύει τον υμέναιο θα μπορούσε επίσης να προσφέρει κάτι χρήσιμο και σε αρμονία με τα έθιμα1.

Οι παλιοί έβαλαν τον Ερμή2 δίπλα στην Αφροδίτη, πιστεύοντας ότι οι χαρές του έρωτα έχουν κυρίως ανάγκη τον λόγο, αλλά επίσης την Πειθώ3 και τις Χάριτες, ώστε με την πειθώ να παίρνουν ο ένας από τον άλλον ό,τι θέλουν, χωρίς τσακωμούς και καβγάδες.

Ο Σόλων συμβούλευε τη νύφη να μασουλήσει κυδώνι προτού πλαγιάσει με τον γαμπρό, θέλοντας έτσι να πει, καθώς φαίνεται, ότι η χάρη από τα χείλη και το στόμα της πρέπει να είναι πρώτα απ’ όλα αρμονική και γλυκιά.

Στην αρχή κυρίως πρέπει οι παντρεμένοι να φυλάγονται από διαφωνίες και συγκρούσεις, βλέποντας ότι και τα φτιαγμένα από διάφορα κομμάτια αντικείμενα διαλύονται εύκολα με το πρώτο τυχαίο γεγονός, αλλά μετά από καιρό, όταν οι αρμοί τους στεριώσουν, δύσκολα διαλύονται από τη φωτιά ή το σίδερο.

Όπως η φωτιά ανάβει εύκολα σε άχυρα, σε φιτίλι και στην τρίχα του λαγού, αλλά σβήνει γρήγορα αν δεν πιάσει σε κάτι άλλο που μπορεί να τη διατηρήσει και να τη θρέψει, έτσι και ο δυνατός έρωτας των νεονύμφων που λαμπαδιάζει με τη σωματική έλξη και την ορμή της ηλικίας, δεν πρέπει να θεωρηθεί διαρκής ούτε σίγουρος, αν δεν οικοδομηθεί πάνω στον χαρακτήρα, δεν αγγίξει τη φρόνηση και δεν γίνει διάθεση της ψυχής.

Ο Ρωμαίος, όταν τον επέπλητταν οι φίλοι του που έδιωξε ενάρετη, πλούσια και όμορφη γυναίκα, έδειξε την μπότα του και είπε: “Μα και τούτη είναι ωραία να την βλέπεις και καινούργια, κανείς όμως δεν ξέρει πού με χτυπά”. Και στη γυναίκα, λοιπόν, δεν πρέπει να βασίζεσαι στην προίκα, τη γενιά ή την ομορφιά της, αλλά σε πράγματα, με τα οποία αγγίζει περισσότερο τον άντρα της, δηλαδή τη συντροφιά, τον χαρακτήρα και τον τρόπο που επικοινωνεί, να μην παρουσιάζεται σε αυτά σκληρή και δυσάρεστη καθημερινά, αλλά βολική, χαρούμενη και αγαπητή.

Όπως οι γιατροί φοβούνται περισσότερο τους πυρετούς που ξεκινούν από κρυφές αιτίες και δυναμώνουν σταδιακά, παρά εκείνους που ξεκινούν από φανερά και σοβαρά προβλήματα, έτσι και οι μικρές, συνεχείς, καθημερινές συγκρούσεις ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα, που περνούν απαρατήρητες από τους πολλούς, φέρνουν διαφορές και καταστρέφουν τη συμβίωση.

Εκείνοι που προσφέρουν θυσία στην Ήρα, την προστάτιδα του γάμου, δεν καθαγιάζουν και τη χολή μαζί με τα άλλα μέρη του θυσιασμένου ζώου, αλλά τη βγάζουν και την πετούν δίπλα στο βωμό, θέλοντας με αυτό να πει όποιος καθιέρωσε το έθιμο πως η χολή και η οργή δεν πρέπει ποτέ να έχουν θέση στο γάμο. Αλλά και η αυστηρότητα της κυράς του σπιτιού, σαν αυτή του κρασιού, πρέπει να είναι ωφέλιμη και ευχάριστη κι όχι πικρή σαν της αλόης ούτε να θυμίζει φάρμακο.

Ο Ευριπίδης έχει δίκιο να κατακρίνει εκείνους που συνοδεύουν με τον ήχο της λύρας το κρασί. Η μουσική θα έπρεπε να επιστρατεύεται σε περιπτώσεις θυμού και θλίψης περισσότερο παρά να γίνεται πρόσθετο θέλγητρο για όσους είναι παραδομένοι στις απολαύσεις. Έτσι κι εσείς να θεωρείτε ότι κάνουν λάθος όσοι κοιμούνται μαζί χάριν της απόλαυσης, ενώ, όταν είναι θυμωμένοι και τσακωμένοι, κοιμούνται χωριστά και δεν επικαλούνται τότε κυρίως την Αφροδίτη, που είναι ο καλύτερος γιατρός για παρόμοιες περιπτώσεις. Αυτό διδάσκει σίγουρα και ο ποιητής, όταν βάζει την Ήρα να λέει:

και θα λύσω τους ατέλειωτους τσακωμούς τους,
ανεβάζοντάς τους στο κρεβάτι να ενωθούν με τον έρωτα.

Σχετικά με την αγάπη για τα στολίδια, εσένα, Ευρυδίκη, παρακαλώ να διαβάσεις και να προσπαθήσεις να έχεις πάντα στο μυαλό σου όσα έγραψε στην Αρίστυλλα η Τιμοξένα. Όσο για σένα, Πολλιανέ, μη νομίζεις ότι η γυναίκα σου θα απέχει από τις περιττές δαπάνες και τις πολυτέλειες, αν βλέπει ότι εσύ δεν περιφρονείς αυτά σε άλλους, αλλά αντίθετα ευχαριστιέσαι με τα επίχρυσα κύπελλα, τους ζωγραφισμένους τοίχους, τα στολίδια στα μουλάρια και τα περιδέραια στα άλογα. Πράγματι, είναι αδύνατον να διώξεις την πολυτέλεια από τα διαμερίσματα της γυναίκας, όταν κυκλοφορεί ελεύθερα στα διαμερίσματα του άνδρα.

Επιπλέον, είσαι αρκετά ώριμος για να ασχοληθείς με τη φιλοσοφία και εύχομαι να κοσμήσεις τον χαρακτήρα σου με συζητήσεις που βασίζονται στις αποδείξεις και τους συλλογισμούς, συναντώντας και κάνοντας συντροφιά με όσους μπορούν να σε ωφελήσουν. Για την γυναίκα σου, αφού συλλέξεις από παντού το χρήσιμο, όπως οι μέλισσες, κουβαλώντας το μέσα σου, να της το μεταδώσεις, να το συζητήσεις μαζί της και να κάνεις τους άριστους λόγους φίλους και οικείους της, διότι “είσαι” γι’ αυτήν “πατέρας”, “μητέρα αγαπημένη και αδερφός”.

Δεν είναι επίσης λιγότερο τιμητικό για έναν άντρα να ακούσει τη γυναίκα του να λέει: “Άντρα μου, για μένα είσαι όμως οδηγός, φιλόσοφος και δάσκαλος σε ό,τι πιο όμορφο και θεϊκό”.

Μελέτες τέτοιου είδους κατ’ αρχάς αποσπούν τη γυναίκα από κάθε άτοπη συμπεριφορά· γυναίκα που μελετάει γεωμετρία θα ντραπεί να είναι χορεύτρια και δεν θα ανακατευτεί με μαγικά λόγια και φίλτρα, όταν ακούει τα μαγικά λόγια του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα. Αν κάποια υπόσχεται πως θα κατεβάσει το φεγγάρι, θα γελάσει με την αμάθεια και τη βλακεία των γυναικών που τα πιστεύουν, αφού κι η ίδια έχει ιδέα από αστρονομία και έχει ακούσει για την Αγλαονίκη, την κόρη του Θεσσαλού Ηγήτορα, πως, γνωρίζοντας τα σχετικά με τις εκλείψεις και τις πανσελήνους και ξέροντας από πριν το πότε η σελήνη μπαίνει μέσα στη σκιά της γης, ξεγελούσε και έπειθε τις γυναίκες ότι είναι αυτή που κατεβάζει τη σελήνη.

Αν δεν λάβουν τον σπόρο των καλών λόγων και δεν μοιραστούν με τους άνδρες τους την παιδεία, αφημένες μόνες τους, γεννούν πολλές άτοπες ιδέες και ταπεινά σχέδια και πάθη.

Όσο για σένα, Ευρυδίκη, ας προσπαθήσεις να μιλάς με τα λόγια των σοφών και των αγαθών και πάντα να έχεις στην άκρη της γλώσσας σου εκείνα τα όμορφα λόγια, με τα οποία στόλιζες τις παρθενικές σου μέρες, όταν ήσουν μαζί μας, έτσι ώστε να δίνεις χαρά στον άντρα σου και να θαυμάζεσαι από τις άλλες γυναίκες, στολισμένη έτσι ξεχωριστά και μεγαλόπρεπα από μόνη σου. Δεν μπορείς να αποκτήσεις τα μαργαριτάρια της τάδε πλούσιας ή τα μεταξωτά της τάδε ξένης ούτε να τα φορέσεις χωρίς να τα αγοράσεις ακριβά, όμως τα στολίδια της Θεανώς, της Κλεοβουλίνης, της Γοργώς, της γυναίκας του Λεωνίδα, της Τιμόκλειας, της αδερφής του Θεαγένη, της αρχαίας Κλαυδίας, της Κορνηλίας, της κόρης του Σκιπίωνα και όλων των άλλων γυναικών, που υπήρξαν θαυμαστές και περιβόητες, μπορείς να τα φοράς, χωρίς να πληρώσεις και, στολίζοντας τον εαυτό σου μ’ αυτά, να ζεις ζωή δοξασμένη και ευτυχισμένη.

Αν η Σαπφώ πίστευε πως τα όμορφα ποιήματά της τής έδιναν το δικαίωμα να γράψει σε κάποια πλούσια γυναίκα,

Νεκρή θα κείτεσαι, μνήμη καμιά πίσω σου
δεν θ’ αφήσεις, γιατί δεν έχεις μερτικό στα ρόδα
της Πιερίας,
γιατί δεν θα έχεις πολύ περισσότερο εσύ το δικαίωμα να τρέφεις μεγάλη και λαμπρή ιδέα για τον εαυτό σου, αν έχεις μερτικό όχι μόνο στα ρόδα αλλά και στους καρπούς που φέρνουν οι Μούσες και χαρίζουν σε όσους θαυμάζουν την παιδεία και την φιλοσοφία;
--------------
1 Σύμφωνα με τα αρχαία Ελληνικά έθιμα μετά την τελετή του γάμου, κορίτσια, φίλες της νύφης, και άντρες, φίλοι του γαμπρού, οδηγούσαν το νιόπαντρο ζευγάρι στη νυφική κάμαρα, οι δύο σύζυγοι κλείνονταν μέσα και η συντροφιά έψαλλε απ’ έξω τα επιθαλάμια
2 Ο Ερμής ήταν προστάτης θεός των τεχνών και των επιστημών, αλλά υπό την προσωνυμία Λόγιος θεωρούνταν εφευρέτης των γραμμάτων και των αριθμών, προστάτης του λόγου και της εκφραστικής δύναμης.
3 Η Πειθώ, προσωποποίηση της πειστικής δύναμης και της γοητείας, ήταν ακόλουθος της Αφροδίτης και των Χαρίτων.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, ΗΘΙΚΑ