Ποσειδώνιος ο Ρόδιος

Ποσειδώνιος ο Ρόδιος

  Γεννήθηκε περίπου το έτος 135 π.Χ., δεν ήταν «Σύριος», αλλά ελληνικής καταγωγής ,η οικογένειά του λένε ότι μπορεί να ανήκε στην πολιτική ηγεσία και πιθανότατα πήρε το θρόνο σε διαφορές περιόδους της φθίνουσας περιόδου στην Αυτοκρατορία των Σελευκιδών . Ο πατέρας του ήταν, φυσικά, αρκετά πλούσιος για να χρηματοδοτήσει το γιο που σπουδάζει στην Αθήνα. Οι βιβλιοθήκες τότε ήταν εξαιρετικές εκεί , και οι σχολές της φιλοσοφίας εκεί είχαν ακόμα το κέντρο τους.

Ο Πανεπιστήμων

Ο Ποσειδώνιος ο Ρόδιος ή ο Απαμεύς (περ. 135 π.Χ. – 51 π.Χ.) ήταν Έλληνας πολυμαθής Στωικός φιλόσοφος, αστρονόμος, γεωγράφος, πολιτικός, ιστορικός και δάσκαλος που γεννήθηκε στην Απάμεια της Συρίας. Τον θεωρούσαν τον πολυμαθέστερο άνθρωπο του κόσμου για την εποχή του. Τίποτα από το τεράστιο έργο του δεν έχει σωθεί ως ολότητα σήμερα, αλλά μόνο αποσπάσματα.

Ο Ποσειδώνιος, γνωστός και με το προσωνύμιο «ο Αθλητής» ήταν γόνος μιας ελληνικής οικογένειας της Απαμείας, μιας ελληνιστικής πόλεως πλάϊ στον ποταμό Ορόντη, στη βόρεια Συρία. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του όμως το έζησε στη Ρόδο και πέθανε είτε στη Ρόδο είτε στη Ρώμη.

Ο Ποσειδώνιος ολοκλήρωσε τις ανώτερες σπουδές του στην Αθήνα, όπου μαθήτευσε κοντά στον γηραιό πλέον
Παναίτιο, (195-109 π.χ.) τον επικεφαλής της Στωικής Σχολής. Περί το 95 π.Χ. εγκαταστάθηκε στη Ρόδο, κράτος με φήμη ως προς τις επιστημονικές έρευνες, και έγινε Ρόδιος πολίτης.

Πολιτικά αξιώματα

Και όχι μόνο έγινε πολίτης, αλλά συμμετείχε ενεργά στην πολιτική ζωή της Ρόδου, φθάνοντας στα ανώτερα αξιώματα ως ένας από τους πρυτάνεις (κάτι σαν προέδρους με εξάμηνη θητεία) της. Υπηρέτησε εξάλλου ως πρεσβευτής στη Ρώμη το 87 - 86 π.Χ., κατά την εποχή του Μάριου και του Σύλλα.

Μαζί με άλλους Έλληνες διανοουμένους, ο Ποσειδώνιος ευνοούσε τη Ρώμη ως μία σταθεροποιητική δύναμη σε έναν ασταθή κόσμο. Οι διασυνδέσεις του με τη ρωμαϊκή ανώτερη τάξη ήταν σημαντικές όχι μόνο για την πολιτική του, αλλά και για τις επιστημονικές του έρευνες. Η είσοδός του στους ρωμαϊκούς κυβερνητικούς κύκλους τον διευκόλυνε να πραγματοποιήσει τα ταξίδια του στη Δύση, πέρα από τα ρωμαϊκά σύνορα.

Ταξίδια

Αφού καθιερώθηκε στη Ρόδο, ο Ποσειδώνιος έκανε ένα ή περισσότερα ταξίδια στον τότε γνωστό κόσμο με επιστημονικούς-ερευνητικούς σκοπούς. Ταξίδεψε στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Αφρική (ιδίως τη βόρεια), την Ιταλία, τη Σικελία, τη Δαλματία (και γενικά τις ανατολικές ακτές της Αδριατικής), τη Γαλατία και τη Λιγουρία.

Στην Ισπανία, στις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού (στο σύγχρονο Κάδιξ), ο Ποσειδώνιος μελέτησε τις παλίρροιες. Παρατήρησε ότι οι ημερήσιες παλίρροιες συνδέονταν με την τροχιά και οι μηνιαίες με τη φάση της Σελήνης, ενώ έκανε υποθέσεις για τη σχέση των ετήσιων περιοδικοτήτων των παλιρροιών με τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια.

Στη Γαλατία ο Ποσειδώνιος μελέτησε τους Κέλτες. Μας άφησε ζωηρές περιγραφές για συνήθειες που τις είδε με τα μάτια του όταν ζούσε ανάμεσά τους: άνθρωποι που πληρώνονταν για να αφήνουν να τους σκίζουν τους λαιμούς τους για δημόσια ψυχαγωγία και το κάρφωμα κρανίων ως τροπαίων πάνω από τις πόρτες. Αλλά σημείωσε ότι οι Κέλτες τιμούσαν τους Δρυίδες, τους οποίους ο Ποσειδώνιος θεώρησε ως φιλοσόφους και συμπέρανε ότι ακόμα και στους «βάρβαρους» λαούς «η υπερηφάνεια και το πάθος δίνουν τη θέση τους στη σοφία, και ο Άρης στέκεται με δέος ενώπιον των Μουσών». Ο Ποσειδώνιος συνέγραψε μια γεωγραφική πραγματεία για τη χώρα των Κελτών, έργο που σήμερα έχει χαθεί, αλλά που έχει υποστηριχθεί ότι υπήρξε μία από τις πηγές του βιβλίου «Γερμανία» του Τάκιτου.

Σύμφωνα με τον Seabrook,(δημοσιογράφο ερευνητή) αν ο εφευρέτης του μηχανισμού των Αντικυθήρων ήταν Ίππαρχος, ο μεγαλύτερος όλων των αρχαίων Ελλήνων αστρονόμων, που έζησε στο νησί της Ρόδου περίπου το 140-120 π.Χ. και είναι αυτός που θεωρείται ότι ίδρυσε μία σχολή που διατηρήθηκε από τον Ποσειδώνιο, ίσως 'έχει κάποια σχέση με αυτό που αναφέρει ο Ρωμαίος λόγιος συγγραφέας Κικέρων,(106-43 π.Χ.) ο οποίος σπούδασε εκεί, αναφέρει λοιπόν για μια συσκευή που ... "κατασκευάστηκε πρόσφατα από τον φίλο μας τον Ποσειδώνιο."

Η σχολή του Ποσειδωνίου

Τα πολλά έργα και οι διαλέξεις του Ποσειδωνίου του χάρισαν μια αυθεντία και φήμη παντού στον ελληνορωμαϊκό κόσμο, ενώ στη Ρόδο αναπτύχθηκε γύρω του μία σχολή. Ο εγγονός του Ιάσων, που ήταν γιος της κόρης του και του Μενεκράτους από τη Νύσα, συνέχισε τη σχολή του Ποσειδωνίου στη Ρόδο. Παρότι λίγα πράγματα είναι γνωστά για την οργάνωση της σχολής του, είναι βέβαιο ότι ο Ποσειδώνιος είχε ένα σταθερό αριθμό Ελλήνων και Ρωμαίων φοιτητών.

Τα έργα και η σκέψη του

Ο Ποσειδώνιος πλησίαζε στο να είναι κάτοχος όλης της ανθρώπινης γνώσεως της εποχής του, και σε αυτό έμοιαζε με τον Αριστοτέλη και με τον Ερατοσθένη. Προσπάθησε να δημιουργήσει ένα ενιαίο σύστημα για την κατανόηση του ανθρώπινου νου και του Σύμπαντος, που θα παρείχε μια εξήγηση και ταυτόχρονα έναν οδηγό για την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Ο Ποσειδώνιος έγραψε έργα για τη Φυσική, τη Μετεωρολογία, τη Φυσική Γεωγραφία, την Αστρονομία, την Αστρολογία και τη μαντεία, τη Σεισμολογία, τη Γεωλογία και την Ορυκτολογία, την Υδρολογία, τη Βοτανική, την Ηθική, τη Λογική, τα Μαθηματικά, την Ιστορία, τη Φυσική Ιστορία, την Ανθρωπολογία, και τη Στρατηγική. Οι μελέτες του ήταν μεγάλες και σε βάθος διερευνήσεις των αντικειμένων τους, έστω και με κάποια λάθη.
Κανένα από τα έργα του δεν έχει σωθεί ακέραιο μέχρι σήμερα, αλλά μόνο αποσπάσματα «σπαράγματα», ενώ οι τίτλοι και τα θέματα πολλών από τα βιβλία του είναι γνωστά.

Φιλοσοφία

Για τον Ποσειδώνιο η Φιλοσοφία ήταν η βασική τέχνη και όλες οι ξεχωριστές επιστήμες ήταν υποκείμενές της. Μόνο η Φιλοσοφία μπορούσε κατ' αυτόν να ερμηνεύσει το Σύμπαν. Το σύνολο των έργων του, από τα επιστημονικά ως τα ιστορικά, είναι και φιλοσοφικά.

Ο Ποσειδώνιος δεχόταν τη Στωική υποδιαίρεση της Φιλοσοφίας σε «Φυσική» (μαζί με τη Μεταφυσική και τη Θεολογία), «Λογική» (περιελάμβανε και τη Διαλεκτική) και «Ηθική» (Διογ. Λαέρτιος. Βίοι φιλοσόφων, βιβλίο 7). Αυτές οι τρεις κατηγορίες ήταν για τον Ποσειδώνιο αδιαχώριστα και αλληλοεξαρτώμενα μέρη μιας οργανικής ολότητας. Τις παρομοίαζε με ένα ζωντανό πλάσμα, του οποίου η Φυσική ήταν το κρέας και το αίμα, η Λογική τα οστά και οι τένοντες που συγκρατούν ενωμένο τον οργανισμό, και η Ηθική – το σημαντικότερο μέρος – την ψυχή. Το μεγάλο φιλοσοφικό όραμα του Ποσειδωνίου ήταν πως το ίδιο το Σύμπαν είχε μία παρόμοια εσωτερική διασύνδεση, μέσα από την κοσμική «συμπάθεια», σε όλες του τις εκφάνσεις, από την ανάπτυξη του φυσικού κόσμου ως την ιστορία της ανθρωπότητας.

Παρότι συνεπής Στωικός, ο Ποσειδώνιος ήταν εκλεκτικός. Ακολουθούσε όχι μόνο τους παλαιότερους Στωικούς, αλλά και τους Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Είναι πιθανό ότι είχε γράψει ένα σχόλιο πάνω στον «Τίμαιο» του Πλάτωνα. Ο Ποσειδώνιος υπήρξε ο πρώτος Στωικός που απέκλινε από το δόγμα ότι τα πάθη της ψυχής είναι λανθασμένες κρίσεις και υιοθέτησε την άποψη του Πλάτωνα για την ψυχή, δηλαδή ότι τα πάθη είναι σύμφυτα με την ανθρώπινη φύση. Ο Ποσειδώνιος δίδασκε ότι εκτός από τις λογικές λειτουργίες η ανθρώπινη ψυχή είχε και πάθη όπως ο θυμός, το πάθος για εξουσία, πλούτο, κλπ., αλλά και πόθους για έρωτα, τροφή, κλπ.. Η Ηθική ήταν το πρόβλημα του πώς να χειριστούμε αυτά τα πάθη και να αποκαταστήσουμε τη λογική ως την κυρίαρχη λειτουργία.

Ο Ποσειδώνιος αντίθετα συμφωνούσε με το Στωικό δόγμα του Λόγου, που στη συνέχεια ενσωματώθηκε στο χριστιανικό δόγμα.

Φυσική

Ο Ποσειδώνιος υπεστήριζε τη θεωρία της κοσμικής (συμπαντικής) «συμπαθείας», της οργανικής διασυνδέσεως όλων των φαινομένων στο Σύμπαν, από τον ουρανό ως τη Γη, ως ένα μέρος ενός λογικού σχεδιασμού που ένωνε την ανθρωπότητα με όλα τα πράγματα στο Σύμπαν, ακόμα και όσα ήταν χρονικά και χωρικά απομακρυσμένα μεταξύ τους. Παρά το ότι ο δάσκαλός του Παναίτιος αμφισβητούσε τη μαντεία, ο Ποσειδώνιος χρησιμοποίησε τη θεωρία της κοσμικής συμπαθείας για να υποστηρίξει την πίστη του στη μαντεία (είτε την αστρολογική, είτε τα «προορατικά» όνειρα) ως ένα είδος επιστημονικής προβλέψεως (Κικέρων, De Divinatione, ΙΙ 42).

Αστρονομία

Αποσπάσματα από το αστρονομικό έργο του Ποσειδωνίου σώζονται μέσα από την πραγματεία του Κλεομήδη «Κυκλική θεωρία μετεώρων», όπου το πρώτο κεφάλαιο του δεύτερου βιβλίου φαίνεται ότι έχει στο μεγαλύτερο μέρος του αντιγραφεί από τον Ποσειδώνιο. Ο Ποσειδώνιος πίστευε ότι ο Ήλιος εξέπεμπε μια «ζωτική δύναμη» που διαπερνούσε το Σύμπαν, ενώ προσπάθησε να μετρήσει την απόσταση και τις διαστάσεις του. Περί το 90 π.Χ. ο Ποσειδώνιος εκτίμησε την αστρονομική μονάδα ως 9893 φορές την ακτίνα της Γης, που είναι περί το ήμισυ της πραγματικής της τιμής. Ωστόσο, για τη διάμετρο του Ηλίου βρήκε μία τιμή μεγαλύτερη και ακριβέστερη από αυτές που πρότειναν άλλοι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι, μεταξύ των οποίων και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος.

Ο Ποσειδώνιος έκανε επίσης ένα υπολογισμό της διαμέτρου και της αποστάσεως της Σελήνης. Γνωρίζουμε επίσης ότι είχε κατασκευάσει ένα φορητό υπολογιστή των κινήσεων των ουράνιων σωμάτων, παρόμοιο με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων όπως αυτός αποκαλύφθηκε μετά την πρόσφατη ανάλυση (2006-2008), και ίσως τον ίδιο τον μηχανισμό αυτό, που χρονολογείται στην ίδια περίπου περίοδο. Σύμφωνα με τον Κικέρωνα (De Natura Deorum, ΙΙ 34), το φορητό «πλανητάριο» του Ποσειδωνίου έδειχνε τις ημερήσιες κινήσεις του Ηλίου, της Σελήνης και των 5 γνωστών τότε πλανητών.

Γεωγραφία, Εθνολογία και Γεωλογία.

Η φήμη του Ποσειδωνίου πέρα από τους στενά φιλοσοφικούς κύκλους είχε αρχίσει να απλώνεται τουλάχιστον από τη «δεκαετία του 80» (89-80 π.Χ.) με τη δημοσίευση του έργου του για τον ωκεανό και τις γύρω περιοχές, μια συνολική παρουσίαση των γεωγραφικών ζητημάτων σύμφωνα με την τρέχουσα επιστημονική γνώση, αλλά και ένα όχημα για την εκλαΐκευση των θεωριών του για τις εσωτερικές διασυνδέσεις του κόσμου, για το πώς όλες οι δυνάμεις αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους και αυτή η διασύνδεση ίσχυε και για την ανθρώπινη ζωή, τόσο στην προσωπική όσο και στην πολιτική σφαίρα. Σε αυτό το έργο ο Ποσειδώνιος ανέπτυσσε τη θεωρία του για την επίδραση του κλίματος στον χαρακτήρα ενός λαού και τη «γεωγραφία των φυλών». Αυτή η θεωρία δεν ήταν απλώς «βασική επιστήμη», αλλά είχε και πολιτικές προεκτάσεις: οι Ρωμαίοι αναγνώστες του πληροφορούνταν ότι η κλιματικώς κεντρική θέση της Ιταλίας ήταν ένα ουσιώδες συστατικό του πεπρωμένου της Ρώμης να κυριαρχήσει στην Οικουμένη. Ωστόσο, ως Στωικός, ο Ποσειδώνιος δεν προέβαινε σε κάποια θεμελιώδη διάκριση ανάμεσα στους πολιτισμένους Ρωμαίους ως κυρίαρχους του κόσμου και στους λιγότερο πολιτισμένους λαούς.

Ο Ποσειδώνιος μέτρησε την περιφέρεια της Γης με βάση τη θέση του αστέρα Κανώπου. Καθώς εξηγεί ο Κλεομήδης, ο Ποσειδώνιος παρατήρησε ότι ο Κάνωπος (Ο Κάνωπος (αρχικός τύπος Κάνωβος, απαντώμενος στους Ερατοσθένη και Πτολεμαίο), γνωστός και διεθνώς ως
Canopus, είναι ο φωτεινότερος αστέρας στον αστερισμό Τρόπιδα.) δεν ανέβαινε ποτέ πάνω από τον ορίζοντα στη Ρόδο, ενώ στην Αλεξάνδρεια τον είδε να ανεβαίνει μέχρι 7,5 μοίρες πάνω από τον ορίζοντα ... (το τόξο που αντιπροσωπεύει τη διαφορά του γεωγραφικού πλάτους των δύο τόπων είναι στην πραγματικότητα ίσο με 5 μοίρες και 14΄).

Ο Κάνωπος (αρχικός τύπος Κάνωβος, απαντάται στους Ερατοσθένη και Πτολεμαίο), γνωστός και διεθνώς ως Canopus, είναι ο φωτεινότερος αστέρας στον αστερισμό Τρόπιδα. ήταν το μέσον που ο Ποσειδώνιος μέτρησε τον περιφέρεια της Γης

Ο Ποσειδώνιος εκτιμούσε ότι η Ρόδος απείχε 5000 στάδια και βρισκόταν ακριβώς βόρεια της Αλεξανδρείας, οπότε η διαφορά στο ύψος του αστέρα σήμαινε ότι αυτή η απόσταση ισούται με το 1/48 της περιφέρειας της Γης. Ο υπολογισμός του επομένως για την περιφέρεια της Γης έδωσε ως αποτέλεσμα 240.000 στάδια. Οι περισσότεροι ιστορικοί της Επιστήμης θεωρούν ότι το στάδιο που χρησιμοποιούσε ο Ποσειδώνιος ήταν ίσο με 161 m, οπότε η τιμή αυτή αντιστοιχεί σε 38.600 χιλιόμετρα, πολύ κοντά στην πραγματική τιμή της περιφέρειας που περνά από τους πόλους (40.074 χιλιόμετρα).

Ο Ποσειδώνιος ήταν ενήμερος για την παρόμοια μέθοδο που είχε εφαρμόσει ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος έναν αιώνα νωρίτερα, με τη μέτρηση του ύψους του Ηλίου σε διαφορετικά πλάτη, η οποία είχε δώσει αποτέλεσμα 250.000 στάδια. Και των δύο σοφών τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά ακριβή. Ωστόσο, ο Ποσειδώνιος αναθεώρησε αργότερα τον αρχικό του υπολογισμό παίρνοντας την απόσταση Ρόδου-Αλεξανδρείας ίση με 3750 στάδια, πράγμα που μείωσε την τιμή του για την περιφέρεια της Γης σε 180.000 στάδια.

Ο Πτολεμαίος συζήτησε και προέκρινε αυτή την αναθεωρημένη τιμή του Ποσειδωνίου έναντι εκείνης του Ερατοσθένους στη «Γεωγραφία» του. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα οι μελετητές διαιρέθηκαν σε δύο «στρατόπεδα» ως προς την περιφέρεια της Γης: η μία πλευρά τους υπεστήριζε τον υπολογισμό του Ερατοσθένους, ενώ η άλλη την αναθεωρημένη τιμή του Ποσειδωνίου. Οι περισσότεροι πάντως τάσσονταν με τη δεύτερη πλευρά.

Ο Ποσειδώνιος, όπως και ο Πυθέας πριν από αυτόν, πίστευε ότι η παλίρροια προκαλείται από τη Σελήνη. Ωστόσο, έκανε λάθος ως προς τη φυσική αιτία: Νομίζοντας ότι η Σελήνη ήταν ένα μείγμα αέρα και φωτιάς, απέδωσε την αιτία των παλιρροιών στη θερμότητα της Σελήνης, που ήταν αρκετή για να «φουσκώσει» τα νερά της Γης, αλλά όχι αρκετή ώστε να τα εξατμίσει.

Ο Ποσειδώνιος κατέγραψε παρατηρήσεις σεισμών και ηφαιστείων, συμπεριλαμβανομένων μαρτυριών για ηφαιστειακές εκρήξεις στις Αιολίδες Νήσοι ή Νησιά του Αιόλου, στα βόρεια της Σικελίας.

Μετεωρολογία

Στα θέματα της Μετεωρολογίας ο Ποσειδώνιος ακολούθησε τον Αριστοτέλη. Υπεστήριξε θεωρίες για τις αιτίες της δημιουργίας των νεφών, της ομίχλης, του ανέμου, της βροχής, της πάχνης, του χαλαζιού, της αστραπής και του ουράνιου τόξου.

Μαθηματικά

Εκτός από τα όσα έγραψε για τη Γεωμετρία, ο Ποσειδώνιος πιστώνεται με τη διατύπωση-δημιουργία μαθηματικών ορισμών, ή τουλάχιστον για την ξεκάθαρη διατύπωση απόψεων για όρους όπως π.χ. «θεώρημα» και «πρόβλημα».

Ιστορία και στρατηγική

Με τις «Ιστορίες» του ο Ποσειδώνιος συνέχισε την «Παγκόσμια Ιστορία» του Πολυβίου. Η ιστορία του για την περίοδο 146 - 88 π.Χ. λέγεται ότι γέμισε 52 τόμους (Αθήναιου «Δειπνοσοφιστές», βιβλίο Δ΄). Οι «Ιστορίες» συνεχίζουν την καταγραφή της ανόδου και της επεκτάσεως της κυριαρχίας της Ρώμης, την οποία εμφανίζεται να υποστηρίζει.
Ο Ποσειδώνιος δεν ακολούθησε το πιο αντικειμενικό ύφος του Πολυβίου, γιατί ο Ποσειδώνιος θεωρούσε τα γεγονότα ως απόρροιες της ανθρώπινης ψυχολογίας. Ενώ κατανοούσε τα ανθρώπινα πάθη και παραλογισμούς, δεν τα συγχωρούσε και χρησιμοποιούσε την αφηγηματική του επιδεξιότητα για να εκμαιεύσει την επιδοκιμασία ή την καταδίκη των περιγραφόμενων πράξεων από μέρους του αναγνώστη.

Για τον Ποσειδώνιο η «Ιστορία» εκτεινόταν πέρα από τη Γη: η ανθρωπότητα δεν ήταν απομονωμένη στη δική της, πολιτική, Ιστορία, αλλά ήταν ένα τμήμα του κόσμου. Οι «Ιστορίες» του δεν αφορούν επομένως απομονωμένες ιστορίες λαών και ανθρώπων, αλλά εμπεριέχουν στοιχεία για όλους τους παράγοντες και δυνάμεις (γεωγραφικοί παράγοντες, ορυκτοί πόροι, κλίμα, διατροφή), που κάνουν τους ανθρώπους να δρουν ως τμήμα του περιβάλλοντός τους.

Ως προς το έργο του Ποσειδωνίου για τη στρατηγική, την «Τέχνη του Πολέμου», ο ιστορικός Αρριανός παραπονέθηκε ότι ήταν γραμμένο «για ειδικούς», πράγμα που υποδεικνύει ότι ο Ποσειδώνιος ίσως να είχε και εμπειρία από «πρώτο χέρι» από στρατιωτική ηγεσία.


Παγκόσμιος χάρτης σύμφωνα με τις ιδέες του Ποσειδώνιου (150-130 π.Χ.), κατασκευής του 1628 από τους χαρτογράφους Petrus Bertius και Melchior Tavernier.

Φήμη και επιδράσεις

Στην εποχή του Ποσειδωνίου τα γραπτά του, που κάλυπταν όλους σχεδόν τους κύριους γνωστικούς κλάδους, τον κατέστησαν μια διάσημη προσωπικότητα σε όλο τον ελληνορωμαϊκό κόσμο, ενώ τον χρησιμοποιούσαν συχνότατα ως πηγή οι σύγχρονοί του συγγραφείς, όπως ο Κικέρων, ο Λίβιος, ο Πλούταρχος, ο Στράβων (που αποκαλούσε τον Ποσειδώνιο «τον πολυμαθέστερο από όλους τους φιλοσόφους της εποχής μου»), ο Κλεομήδης,(αστρονόμος) ο Σενέκας ο Νεότερος, ο Διόδωρος Σικελιώτης (που χρησιμοποίησε τον Ποσειδώνιο ως πηγή για την «Ιστορική βιβλιοθήκη» του), κ.ά..

Παρά το ότι το ρητορικό και περίτεχνο ύφος γραφής του έγινε «ντεμοντέ» λίγο μετά τον θάνατό του, ο Ποσειδώνιος επιδοκιμαζόταν όσο ζούσε για τη λογοτεχνική και υφολογική του ικανότητα.

Ο Ποσειδώνιος ήταν η κυριότερη πηγή γνώσεων για τους Κέλτες της Γαλατίας και τον επικαλούνται ευρύτατα οι Τιμαγένης, Ιούλιος Καίσαρας, Διόδωρος ο Σικελιώτης και Στράβων επί του θέματος.

Φαίνεται ότι ο Ποσειδώνιος εκινείτο με ευκολία και άνεση ανάμεσα στα ανώτατα στρώματα της ρωμαϊκής κοινωνίας και ως πρεσβευτής της Ρόδου όπου ήταν για ένα διάστημα . Σχετίσθηκε με κάποιες από τις κορυφαίες μορφές της ύστερης Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, όπως ο Κικέρων και ο Πομπήιος (αμφότεροι τον επισκέφθηκαν αργότερα στη Ρόδο).

Ο Κικέρων παρακολουθούσε σε ηλικία 20-30 ετών ώς μαθητής τις παραδόσεις του (77 π.Χ.) και στη συνέχεια αλληλογραφούσε μαζί του, ενώ στο έργο του De Finibus ακολουθεί πιστά την παρουσίαση από τον Ποσειδώνιο της ηθικής διδασκαλίας του Παναιτίου.

Ο Πομπήιος ο Μέγας (106-48 π.Χ.) επισκέφθηκε τον Ποσειδώνιο στη Ρόδο δύο φορές, το 66 π.Χ. κατά την πετυχημένη εκστρατεία του κατά των πειρατών και το έτος 62 π.Χ. κατά τις εκστρατείες του στην Ανατολή, οπότε και ζήτησε από τον Ποσειδώνιο να γράψει τη βιογραφία του.

Ο Πτολεμαίος ήταν εντυπωσιασμένος από τη σοφία των μεθόδων του Ποσειδωνίου, που λάβαινε υπόψη του διορθώσεις για τη διάθλαση του φωτός κοντά στον ορίζοντα.

Ο Ποσειδώνιος ενίσχυσε τον Στωικισμό με τη σύγχρονη γνώση. Μετά τον δάσκαλό του Παναίτιο, διαδραμάτισε τον σημαντικότερο ρόλο, με τα γραπτά έργα του και τις προσωπικές του επαφές, στην εξάπλωση της Στωικής Φιλοσοφίας στον ρωμαϊκό κόσμο. Εκατό χρόνια αργότερα ο Σενέκας αναφερόταν στον Ποσειδώνιο ως έναν από εκείνους με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στη Φιλοσοφία.

Η επίδραση του Ποσειδωνίου πάνω στη φιλοσοφική σκέψη κράτησε μέχρι τον Μεσαίωνα, όπως φαίνεται από το λήμμα του στο «Λεξικό Σούδα».
Ποσειδώνιος, Ἀπαμεὺς ἐκ Συρίας ἢ Ῥόδιος, φιλόσοφος Στωϊκός: ἐπεκλήθη Ἀθλητής: σχολὴν δ' ἔσχεν ἐν Ῥόδῳ, διάδοχος γεγονὼς καὶ μαθητὴς Παναιτίου. ἦλθε δὲ καὶ εἰς Ῥώμην ἐπὶ Μάρκου Μαρκέλλου. ἔγραψε πολλά.

  ΠΗΓΕΣ

Το άρθρο για τον Ποσειδώνιο στην Encyclopedia Britannica του 1911
E. Vernon Arnold: «Ρωμαϊκός Στωικισμός» (1911)
Edwyn Bevan: «Στωικοί και σκεπτικιστές» (1913)
I. G. Kidd: Posidonius: Volume 3, The Translation of the Fragments (1999)
F. H. Sandbach: The Stoics, 2nd ed. (1994)
Α. Α.LONG, Η ελληνιστική φιλοσοφία: Στωικοί, Επικούρειοι, Σκεπτικοί. Μετάφραση Σ. Δημόπουλου και Μυρτώς Δραγώνα Μοναχού,εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1990,σελ.339-347
Ἀλέξανδρος Κεσίσογλου, «Σημειώσεις γιὰ τὴν “Ποιητικὴ” τοῦ Ποσειδωνίου ἀπὸ τὴν Ἀπάμεια » , Δευκαλίων, 17, 2 (1999), σσ. 309-319.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ -1

Ο Κλεομήδης ο επονομαζόμενος «Κοσμογράφος» ήταν αρχαίος Έλληνας αστρονόμος που έζησε είτε κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ., είτε στο τελος του 2ου και στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ.. Ωστόσο, ο ιστορικός της Επιστήμης Ότο Νοϊγκεμπάουερ τον χρονολογεί με βάση αστρονομικές παρατηρήσεις του στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα μ.Χ., πράγμα όμως που οφείλεται μάλλον στα σφάλματα των παρατηρήσεων του Κλεομήδη. Ο Κλεομήδης γεννήθηκε πιθανώς στη Λυσιμάχεια του Ελλησπόντου.

Ἦταν ὁ Κλεομήδης στωικὸς;

Τὸ ὕφος καὶ περιεχόμενον τοῦ ἔργου τοῦ Κλεομήδους κλίνει πρὸς τὴν ἀριστοτέλειαν φυσικήν, μεθόδους παρατηρήσεων καὶ ἑρμηνειῶν, κάτι ποὺ ὁμοίως χαρακτηρίζει τὸν Ποσειδώνιον. Τὸ ἐπιχείρημα τινῶν ὅτι ὁ Κλεομήδης εἰς τὸ Β' βιβλίον του ἐπιτίθεται κατὰ τῶν θεωριῶν τῶν ἐπικουρείων ἀναφορικῶς μὲ τὸ φαινόμενον μέγεθος τοῦ Ἡλίου, ἄρα εἶναι στωικός, δὲν εὐσταθεῖ. Καὶ ἄλλοι συνέγραψαν ἔργα κατὰ τῶν ἐπικουρείων ὡς ὁ γνωστὸς πλατωνιστὴς Πλούταρχος. Ἡ σύγχισις πιθανῶς νὰ προέκυψε ἐπειδὴ ὁ Κλεομήδης ἀντλεῖ ἀπὸ τὸ ἔργον τοῦ Ποσειδωνίου, ποὺ ἐπίσης πολλοὶ νομίζουν διὰ στωικὸν.

Ἂν καὶ ὁ Ποσειδώνιος φέρεται κατὰ τὴν νεότητά του νὰ παρακολούθησε διαλέξεις τοῦ στωικοῦ Παναιτίου, ἐν τούτοις ἤρθε εἰς ῥήξιν μὲ τὸν στωικισμόν ὡς μαρτυρεῖ ὁ Γαληνός εἰς τὸ Περὶ τῶν Ἱπποκράτους καὶ Πλάτωνος δογμάτων. Ὁ Ποσειδώνιος ἐστράφη πρὸς τὴν πλατωνικὴν καὶ κατόπιν πρὸς τὴν ἀριστοτελείαν φιλοσοφίαν, τῆς ὁποίας καὶ παρέμεινε ἐκφραστὴς ἕως τὸν θάνατόν του. Ὁ -χαρακτηριζόμενος ὡς στωικὸς- Στράβων, ἀσκεῖ κριτικὴν κατὰ τοῦ Ποσειδωνίου χαρακτηρίζοντάς τον ὡς ἀριστοτελικὸν καὶ αἰτιοκράτην: πολὺ γάρ ἐστι τὸ αἰτιολογικὸν παρὰ αὐτῷ καὶ τὸ Ἀριστοτελίζον, ὅπερ ἐκκλίνουσιν οἱ ἡμέτεροι διὰ τὴν ἐπίκρυψιν τῶν αἰτιῶν - "στὸ ἔργο του πλεονάζει ἡ αἰτοκρατία καὶ τὰ ἀριστοτελίζοντα στοιχεῖα, πράγματα ποὺ ἐμεῖς ἀπορρίπτουμε ἐπειδή θεωροῦμε τὶς αἰτίες κρυμμένες". Ὁ Ποσειδώνιος διαφοροποιεῖται ἐντελῶς ἀπὸ τοὺς στωικούς καὶ ἀπὸ τὸν Παναίτιον, ἐνῶ ἤσκησε ἔντονην κριτικὴν κατὰ τῶν δοξασιῶν τοῦ Χρυσίππου καὶ τοῦ Κλεάνθους ὡς παραδίδει ὁ Γαληνός:

-Διὰ τὴν περὶ Ψυχῆς θεωρίαν του περὶ Ψυχῆς, ὁ Ποσειδώνιος προτιμᾷ τὴν τριμερήν ψυχολογίαν τοῦ Πλάτωνος, μὲ σαφὴν διάκρισιν μεταξὺ τῶν ἀλόγων καὶ ἐλλόγων λειτουργιῶν, καὶ ὄχι τὴν ἐνιαίαν ἀντίληψιν τοῦ Χρυσίππου.
-Ἁποστασιοποιούμενος ἀπὸ τὸν Παναίτιον, ὁ Ποσειδώνιος ὑπερασπίζεται τὴν μαντικὴν, τὴν ἀστρολογίαν, τὴν ἰκανότητα τῆς ψυχῆς νὰ συλλαμβάνῃ, τῇ διαρκείᾳ ὕπνου ἢ ἐκστάσεως ἢ πρὸ τοῦ θανάτου, ἀνώτερα νοήματα καὶ νὰ προφητεύῃ - ἀπόψεις σαφῶς πλατωνικὰς.
-Προσανατολίζεται εἰς τὴν γνώσιν τῶν θείων πραγμάτων στρεφόμενος εἰς τὸν Πλάτωνα καὶ τὸν Πυθαγόρα, καὶ ὄχι εἰς τὸν ἠθικὸν ἀνθρωποκεντρισμόν τῶν στωικῶν.
-Διὰ νὰ ἀναιρέσῃ τὸν ἀθεϊσμόν τῶν ἐπικουρείων, ποὺ στηρίζεται εἰς περὶ φύσεως φιλοσοφίας, στρέφεται πρὸς τὴν ἐπιστήμην τῶν ἀκαδημαϊκῶν καὶ τῶν ἀλεξανδρινῶν, μὲ ἔμφασιν εἰς τὴν τοῦ Ἀριστοτέλους ἐπιστήμην, συνδέοντας τὰ μαθηματικὰ, τὴν ἀστρονομίαν, τὴν φιλοσοφίαν καὶ τὴν φυσικὴν ἐπιστήμην - κάτι ποὺ δὲν εἶχε ἐπαναληφθεῖ ἀπὸ τὴν ἐποχήν τοῦ Θεοφράστου.