Ο Χάρτης του Πίρι Ρέις, μυστήριο ή επιστήμη;

Από πότε είναι χαρτογραφημένη η γη; Υπήρχε κάποιος αρχαίος πολιτισμός με σύγχρονες γνώσεις και τεχνολογία, μερικές δεκάδες… χιλιάδες χρόνια πριν; Ο χάρτης σχεδιάστηκε από εξωγήινους; ή μήπως απλά ο Πίρι Ρέις ήταν μια διάνοια της εποχής του;

Περιεχόμενα

1.Η «ανακάλυψη» ενός μυστηρίου

2.Πίρι Ρέις, ο άνθρωπος της θάλασσας

3.Ενός μυστηρίου, μύρια έπονται

4.Η Ανταρκτική χωρίς πάγους…. Παρερμηνεία, σύμπτωση ή χαμένη ιστορία;

5.Η κληρονομιά του Πίρι Ρέις

Η «ανακάλυψη» ενός μυστηρίου Το 1929 εργασίες ρουτίνας πραγματοποιούνται στο εθνικό μουσείο της Τουρκίας. Ο διευθυντής του μουσείου, ανακαλύπτει κατά την αρχειοθέτηση ένα πορτολάνο (ναυτικός χάρτης), σχεδιασμένο πάνω σε δέρμα γαζέλας. Το εύρημα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για την επιστημονική κοινότητα του 1931, όταν και παρουσιάζεται σε ένα συνέδριο Ανατολιστών στο Λέιντεν της Γερμανίας, ενώ το 1932, θα παρουσιαστεί σε μια έκδοση του Illustrated London News. Από το σημείο αυτό θα ξεκινήσει ένα μεγάλο μυστήριο, το οποίο για αρκετά χρόνια, προκαλεί την επιστημονική κοινότητα και εξάπτει τη φαντασία ερευνητών και συνωμοσιολόγων.

Όμως τι είναι αυτό που προκαλεί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον σε ένα χάρτη του 1513, φτιαγμένο από έναν Τούρκο Ναύαρχο; Δεκάδες χάρτες της εποχής έχουν βρεθεί από αρχεία Άγγλων, Ισπανών, Πορτογάλων θαλασσοπόρων. Ο χάρτης του Πίρι Ρέις αποτελούσε ένα παγκόσμιο χάρτη της εποχής, Το τμήμα που έχουμε σήμερα στα χέρια μας, διαστάσεων 86x60 cm, περιλαμβάνει ένα κομμάτι της Ευρώπης (Πορτογαλία, Ισπανία), τη δυτική Αφρική, τον κεντρικό και νότιο Ατλαντικό και μέρος της κεντρικής και νότιας Αμερικής, μαζί με κάποιες προεκτάσεις ακτογραμμών, οι οποίες σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, αποτελούν χαρτογράφηση των βόρειων ακτών της Ανταρκτικής.

Πίρι Ρέις, ο άνθρωπος της θάλασσας

Ο Πίρι Ρέις υπήρξε περιβόητος Τούρκος ναύαρχος, άριστος γνώστης της ναυτικής τέχνης. Γεννήθηκε το 1470, πιθανότατα στη Καλλίπολη του Μαρμαρά. Από μικρός έδειξε ιδιαίτερο πάθος για τη θάλασσα, πάθος που θα τον οδηγήσει να βρεθεί στο πλευρό του θείου του Κεντάλ Ρέις, έμπειρου πειρατή. Ο θείος του θα του μάθει τα μυστικά της θάλασσας, τους κινδύνους που κρύβει, θα μάθει να χρησιμοποιεί τα ναυτικά όργανα και θα διδαχθεί να διαβάζει τα άστρα σαν χάρτη πλοήγησης. Το 1495, θα ενταχθεί στο τουρκικό στόλο, με το βαθμό του Ναυάρχου. Σύντομα ο Ρέις θα σημειώσει σημαντικές επιτυχίες απέναντι στο κραταιό Βενετσιάνικο στόλο, σε μια εποχή όπου η δύναμη της κάθε αυτοκρατορίας, βρισκόταν σε άμεση συνάρτηση με την εξασφάλιση των θαλασσίων μεταφορών.

Κοντά στα 1500 ο Πίρι στρέφεται στη χαρτογραφία, το νέο μεγάλο του πάθος. Ο Πίρι αναζητά χάρτες, είτε σύγχρονους είτε παλαιότερους, οι οποίοι θα εξασφάλιζαν μεγάλη ακρίβεια στην απεικόνιση και επομένως τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια για τα ταξίδια του τουρκικού στόλου.
Ως επί το πλείστον, οι θαλάσσιες οδοί μέχρι το 16ο αιώνα εξυπηρετούσαν τον «Παλαιό Κόσμο», την Ευρώπη, τη Β.Αφρική και την Οθωμανική αυτοκρατορία. Είναι λογικό επομένως, η τέχνη της χαρτογράφησης να αφορά κυρίως τη μεσόγειο. Όμως στο συγκεκριμένο χάρτη ο Πίρι Ρέις, έχει ενσωματώσει σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο, γεγονός που δεν δικαιολογείται από τα ταξίδια που έκανε ο ίδιος. Το 1932, ο Ακούρα Γιασούρ, πρόεδρος της Τουρκικής Εταιρείας Ιστορικών Μελετών θα λύσει αυτόν τον πρώτο γρίφο, μέσα από ένα επιστημονικό άρθρο.

Οι σημειώσεις του ίδιου του Πίρι Ρέις, δίνουν την απάντηση σύμφωνα με το άρθρο.

Πιο συγκεκριμένα ο Τούρκος ναύαρχος είχε σημειώσει: “Είναι ο μοναδικός χάρτης που υπάρχει στο είδος του πλέον. Για το σχεδιασμό του χρησιμοποίησα περίπου είκοσι παλιούς χάρτες και οκτώ Τζαφερίγιε (χάρτες από την εποχή του Μ.Αλεξάνδρου)”. Επίσης αναφέρει χαρακτηριστικά “…..o χάρτης μου είναι τόσο σωστός και αξιόπιστος για τις επτά θάλασσες, όσο είναι και οι χάρτες που απεικονίζουν τις θάλασσες των χωρών μας». Επομένως, όπως ομολογεί ο ίδιος, ο παγκόσμιος αυτός χάρτης του, είναι προϊόν σύνθεσης παλαιότερων χαρτών, ορισμένοι από τους οποίους ανάγονται στην εποχή του Μ.Αλεξάνδρου, δηλαδή 1000 χρόνια περίπου πριν από τη δημιουργία του χάρτη. Αυτό όμως δημιουργεί ένα ακόμη μεγαλύτερο μυστήριο, καθώς ο Κολόμβος είχε «ανακαλύψει» την Αμερική μόλις 20 χρόνια πριν (1492). Ποιες είναι επομένως οι πηγές του χάρτη; Πόσο μεγάλη ακρίβεια υπάρχει στο σχεδιασμό και ποια τεχνική ακολουθήθηκε; Οι ακτογραμμές που εμφανίζονται στο κάτω μέρος του χάρτη είναι αυτές της Ανταρκτικής;

"Είναι δυνατόν ο Πίρι Ρέις να χρησιμοποίησε αντιγραφές πρωτότυπων χαρτών που ανάγονται στο 3.700 π.Χ; Απλές συμπτώσεις ή αποδεικτικά στοιχεία ενός αρχαίου εξελιγμένου πολιτισμού;"



Ενός μυστηρίου, μύρια έπονται

Η πραγματικά μεγάλη ακρίβεια του χάρτη, υπήρξε για αρκετά χρόνια μια τεράστια δοκιμασία για τους ερευνητές. Το μυστήριο γίνεται ακόμη μεγαλύτερο, με την ομολογία του Ρέις, ότι δηλαδή το έργο του αποτελεί προϊόν αντιγραφής και σύνθεσης παλαιότερων έργων. Ποια έργα είναι αυτά που είχαν «εικόνα» για το σύνολο του κόσμου; Πόσο παλαιά είναι και ποια μέθοδο χαρτογράφησης είχαν ακολουθήσει οι δημιουργοί τους, σε μια εποχή όπου η πλειοψηφία του πληθυσμού θεωρούσε τη γη επίπεδη;

Χαρτογραφήσεις τέτοιου επιπέδου, προϋποθέτουν είτε εναέρια αποτύπωση είτε γνώσεις σφαιρικής τριγωνομετρίας και γνώση της μεθόδου της «αζιμουθιακής προβολής ίσων αποστάσεων». Όμως η εποχή της σύνθεσης του έργου, δεν δικαιολογεί ούτε εναέρια αποτύπωση, ούτε χρήση μεθόδων που αναπτύχθηκαν μόλις το 18ο αιώνα. Απάντηση στη σκανδαλώδη ακρίβεια του χάρτη, προσπάθησε να δώσει σε ένα επιστημονικό άρθρο ο Ρικ Σάντερς (περιοδικό 21ος αιώνας) το 2001. Ο Σάντερς σε συνεργασία με τον αστρονόμο Μπέρτ Κούπερ υποστηρίζουν πως οι αρχαίοι θαλασσοπόροι μπορούσαν να μετρήσουν το γεωγραφικό μήκος.

Για να υποστηρίξουν τη θέση τους οι δύο επιστήμονες αναφέρουν το παράδειγμα των Αιγυπτίων θαλασσοπόρων, οι οποίοι το 232 π.Χ κατάφεραν με ένα μικρό στολίσκο να φτάσουν στη δυτική Γουϊνέα. Μάλιστα στο ταξίδι αυτό ο ναυτικός Ράτα έκανε χρήση μιας υπολογιστικής μηχανής (τανάβα), η οποία αξιοποιώντας τους συσχετισμούς των μετρήσεων, των θέσεων της Σελήνης σε σχέση με τα άστρα, μπορούσε να αποδίδει με σχετική ακρίβεια το γεωγραφικό μήκος. Μέσω της ιστορίας αυτής, ο Σάντερς προσπάθησε να αποδείξει, πως οι αρχαίοι λαοί, είχαν θεωρητικά τη δυνατότητα να υπολογίσουν το γεωγραφικό μήκος με απόκλιση μόλις 10’ της μοίρας.

Όμως η προβολή που απαιτείται για το σχεδιασμό του χάρτη παραμένει ένας γρίφος. Η Ισαπέχουσα Αζιμουθιακή προβολή, τεχνική σύγχρονη, απαιτεί ένα συγκεκριμένο κέντρο, το οποίο ο ιστορικός Τσαρλς Χάπγκουντ (1904-1982) τοποθετεί ανάμεσα στην Συήνη (σημερινό Ασσουάν) και τον Τροπικό του Καρκίνου. Οι επιστήμονες απέδειξαν πως σε μία δεδομένη χρονική στιγμή η Συήνη και ο τροπικός του Καρκίνου ταυτίζονταν. Με απλά λόγια, η προβολή που χρησιμοποιήθηκε στο χάρτη του Πίρι Ρέις υποδεικνύει όχι μόνο ένα συγκεκριμένο τόπο, αλλά και έναν δεδομένο χρόνο. Αν λοιπόν θεωρήσουμε βάσιμη την υπόθεση του Χάπγγκουντ, τότε με τους κατάλληλους υπολογισμούς μπορούμε να σηματοδοτήσουμε το 3.700 π.Χ, ως περίοδο όπου Τροπικός του Καρκίνου και Συήνη συμπίπτουν. Όμως η υπόθεση αυτή τρομάζει…Είναι δυνατόν ο Πίρι Ρέις να χρησιμοποίησε αντιγραφές πρωτότυπων χαρτών που ανάγονται στο 3.700 π.Χ; Απλές συμπτώσεις ή αποδεικτικά στοιχεία ενός αρχαίου εξελιγμένου πολιτισμού;

Η Ανταρκτική χωρίς πάγους…. Παρερμηνεία, σύμπτωση ή χαμένη ιστορία;

Μια άλλη περίεργη σύμπτωση που δίνει τροφή για διάφορα σενάρια και εικασίες, είναι το κατώτερο τμήμα του χάρτη, το οποίο σύμφωνα με μερίδα μελετητών αποτελεί απεικόνιση των ακτογραμμών της Ανταρκτικής. Μόλις το 1949 μπόρεσε η επιστήμη να «σκανάρει» τις ακτογραμμές της Ανταρκτικής, οι οποίες εδώ και τουλάχιστον 6.000 χρόνια, βρίσκονται καλυμμένες με στρώμα πάγου που υπερβαίνει το 1 χλμ. Ο Χάπγκουντ αναπτύσσει τη δική του θεωρία θέλοντας να δώσει εξήγηση. Στο βιβλίο του «Η Μετατόπιση του Πλανητικού Φλοιού: Ένα κλειδί για ορισμένα βασικά προβλήματα των επιστημών της Γης», υποστηρίζει πως η Ανταρκτική δεν ήταν καλυμμένη με πάγο το 4.000 π.Χ. Ο Χάπγκουντ πιστεύει πως η Ανταρκτική δεν βρισκόταν στο Νότιο Πόλο, αλλά 3.000 χλμ βορειότερα, και πως ο μηχανισμός μετατόπισης του Φλοιού της Γης ευθύνεται για τη μετατόπιση της στη σημερινή της θέση.

Μια πιο ορθολογική και καθησυχαστική προσέγγιση ανατρέπει τον ισχυρισμό πως ο χάρτης απεικονίζει την ακτογραμμή της Ανταρκτικής. Πιο συγκεκριμένα, σύγχρονοι μελετητές ισχυρίζονται πως «η περίφημη» ακτογραμμή της Ανταρκτικής δεν είναι τίποτε περισσότερο από την γη του Πυρός. Ισχυρίζονται δηλαδή πως στην ουσία το «μυστηριώδες» κομμάτι αποτελεί μια «λοξή» συνέχεια της Λατινικής Αμερικής και τίποτα παραπάνω. Μάλιστα για να ενισχύσουν τη θέση τους, υποθέτουν, πως το τμήμα αυτό του χάρτη αποτελεί συρραφή από πορτογαλικό χάρτη. Βασίζουν αυτή την υπόθεση σε σκόπιμη «αλλοίωση» του χάρτη από τη μεριά των Πορτογάλων προκειμένου να ενισχύσουν τα αποικιακά τους δικαιώματα (μετέφεραν την ακτογραμμή ανατολικότερα προκειμένου να κατοχυρώσουν τα πορτογαλικά δικαιώματα, με βάση τη συνθήκη της Tordesillas, η οποία μοίραζε το μη χριστιανικό κόσμο ανάμεσα σε Ισπανία και Πορτογαλία).



Η κληρονομιά του Πίρι Ρέις

Τελικά τι κρύβει ο χάρτης του Τούρκου Θαλασσοπόρου; Υπήρξαν αρχαίοι πολιτισμοί με τόσο εξελιγμένες γνώσεις γεωγραφίας, οι οποίοι μετέδωσαν τη γνώση τους στα «κατώτερα» απομεινάρια της ανθρωπότητας, μετά από μια μεγάλη καταστροφή; Είναι ο χάρτης προϊόν εναέριας παρατήρησης; Ή απλά πρόκειται για ένα σπουδαίο έργο της εποχής των μεγάλων εξερευνήσεων; Όποια εκδοχή και αν προτιμά κανείς, γεγονός παραμένει, πως ο Πίρι Ρέις υπήρξε μια ιδιοφυία της εποχής του. Επίσης είναι αλήθεια πως για μεγάλο διάστημα η σύγχρονη επιστήμη είχε υποτιμήσει την αρχαία γνώση, τα επιστημονικά έργα και τα εργαλεία παρατήρησης ,καθώς και τα επιτεύγματα λαών όπως ο Αιγυπτιακός και ο Ελληνικός. Ίσως η ανθρωπότητα να νοιώθει πιο άνετα, όταν συγκρίνει τη δική μας εποχή, με αυτή του Μεσαίωνα, παρά με τους αρχαίους πολιτισμούς, της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Μεσοποταμίας. Τα μυστήρια που γεννά ο χάρτης θα παραμείνουν άλυτα στις ψυχές των πιο ρομαντικών. Για κάποιους άλλους αποτελούν απλά μια καλοστημένη φάρσα, από αυτές που συχνά η ιστορία στήνει...