1. Η περιφέρεια της ψυχής
Η περιφέρεια της ψυχής είναι αυτό το οποίο στον άνθρωπο χαρακτηρίζεται ως Διάνοια της ψυχής μέσω της οποίας η ψυχή αποκτά αντίληψη του εξωτερικού κόσμου. Αυτό σημαίνει ότι η διάνοια ενεργοποιείται όταν η ψυχή είναι ενσαρκωμένη δηλαδή όταν διαθέτει οργανισμό (και συνεπώς εγκέφαλο) και τότε η ψυχή χαρακτηρίζεται ως πνεύμα. Πνεύμα είναι το αποτέλεσμα της διάνοιας και της ψυχής. Αυτό σημαίνει ότι πνεύμα είναι ψυχή διανοούμενη δηλαδή ψυχή έχουσα οργανικό μέσο και συνεπώς εγκέφαλο (με τον οποίο η ψυχή συνδέεται άμεσα και συλλειτουργεί με αυτόν). Στην διάνοια η ψυχή συγκεντρώνει πληροφορίες από το περιβάλλον της, τις επεξεργάζεται, εξάγει δικά της συμπεράσματα (ανεξάρτητα αν αυτά είναι αληθή ή ψευδή), κατανοεί τα συμβαίνοντα στο περιβάλλον της και επικοινωνεί με το περιβάλλον της.
Κατά την γέννηση του ανθρώπου η διάνοιά του δεν περιλαμβάνει καμιά πληροφορία είναι δηλαδή ένας άγραφος χάρτης. Με την πάροδο των ετών και την ανάπτυξη του σώματος, η διάνοια εμπλουτίζεται με διάφορες πληροφορίες που διαβιβάζουν σ’ αυτήν οι πέντε αισθήσεις αλλά και με εντυπώσεις και συμπεράσματα που έχουν προκύψει από την επεξεργασία αυτών των πληροφοριών. Αποτέλεσμα αυτού είναι να δημιουργείται ένας «εσωτερικός» κόσμος με πληροφορίες και γνώσεις που έχει αποκτήσει και οι οποίες προέρχονται από το εξωτερικό κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον που ζει, την εκπαίδευσή του αλλά και τα γεγονότα της ζωής του. Του εσωτερικού αυτού κόσμου λαμβάνει άμεση γνώση το ψυχικό κέντρο και έτσι αποκτά συνείδηση του υλικού κόσμου που το περιβάλλει. Στην διάνοια συνεπώς συγκεντρώνονται όλες οι εικόνες και γνώσεις που αποκτά ο άνθρωπος κατά την διάρκεια της ζωής και οι οποίες αποτελούν το περιεχόμενο αυτής το οποίο αποθηκεύεται στην μνήμη του.
Η Μνήμη είναι το μέρος της διάνοιας στο οποίος συγκεντρώνονται όλες οι πληροφορίες που ο άνθρωπος αποκτά και παραμένουν εκεί συγκεντρωμένες και έτοιμες να ανακληθούν όταν απαιτείται γιατί οι διανοητικές λειτουργίες βασίζονται στο περιεχόμενο της μνήμης. Η μνήμη είναι μία από τις σπουδαιότερες λειτουργίες της διάνοιας γιατί με την μνήμη ο άνθρωπος αποκτά την συναίσθηση της συνέχειας της ζωής του και με την ανάμνηση των εμπειριών του εξάγει συμπεράσματα για τον τρόπο που θα συμπεριφερθεί. Ο Αριστοτέλης διακρίνει την Μνήμη από την Ανάμνηση και θεωρεί ως μνήμη την φυσική ικανότητα να συγκρατούμε και ανακαλούμε μια πληροφορία (π.χ. μια εικόνα) χωρίς την ανάγκη κάποιας προσπάθειας και ως ανάμνηση την κατόπιν προσπάθειας και αναζητήσεως ανάκληση μιας πληροφορίας η οποία συσχετίζεται με προσπάθεια και συλλογισμό. Επίσης, κατ’ άλλους, ανάμνηση είναι η εικονιστική και παραστατική δύναμη της ψυχής για γεγονός το οποίο έχει συμβεί στο παρελθόν και υπάρχει μέσα στην μνήμη. Η Μνήμη από μόνη της δεν θα είχε καμιά αξία αν δεν υπήρχε η λεγομένη νόηση και η νοητική λειτουργία της διάνοιας.
Η Νόηση είναι αποτέλεσμα της λειτουργίας της διάνοιας και περιλαμβάνει το σύνολο των διανοητικών λειτουργιών δηλαδή είναι η σκέψη στην ανώτερή της μορφή. Η νόηση δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει αν δεν υπήρχε η Μνήμη. Γενικά, θα μπορούσαμε να ειπούμε, ότι νόηση είναι η ικανότητα να καταλαβαίνουμε (σε διάκριση με τα αισθήματα) ενώ η άσκηση αυτής της ικανότητας είναι η ΔΙΑΝΟΗΣΗ η οποία είναι μια διακεκριμένη λειτουργία αντίληψης που προστίθεται στην ικανότητα να σκεπτόμαστε και η οποία δεν υπάρχει στα ζώα. Η διανοητική λειτουργία βασίζεται στην συγκριτική εξέταση και επεξεργασία εικόνων κλπ προερχομένων από τις αισθήσεις και των αισθημάτων ως και των συνειρμών αυτών που βρίσκονται αποθηκευμένες στην μνήμη και στην εξαγωγή λογικών συμπερασμάτων. Η λειτουργία της διανοήσεως επηρεάζεται και εκ του συναισθηματικού κόσμου του κέντρου της ψυχής. Ο Κάντιος θεωρεί ότι η νόηση αν δεν στηρίζεται σε δεδομένα εκ της αισθησιακής εποπτείας τότε καταλήγει σε κρίσεις και γνώσεις κενές από κάθε πραγματικό περιεχόμενο ενώ, αντίθετα, αν η αισθησιακή εποπτεία δεν συνοδεύεται από την νόηση αποβαίνει τυφλή.
Η Λογική είναι αποτέλεσμα της διανοητικής λειτουργίας δια της οποίας ο άνθρωπος εξάγει ορθά συμπεράσματα με την βοήθεια των οποίων αφενός μεν κατανοεί το περιβάλλον του αφετέρου δε αποφασίζει για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να πράξει. Η λογική, δηλαδή ο ορθός τρόπος σκέψεως, προσδίδει στην ανθρώπινη υπόσταση τις δυνατότητες για να αντεπεξέλθει στις συνθήκες της ζωής ώστε η ψυχική του ατομικότητα με σταθερότητα να εξελιχθεί. Η λογική τον βοηθά να σκέπτεται ορθά και μεθοδικά ώστε ο Λόγος να παρουσιάζει ειρμό και ορθότητα και τα πορίσματά του να είναι σύμφωνα με την πραγματικότητα. Αν λόγω οργανικών βλαβών η διάνοια δεν λειτουργεί φυσιολογικά ή οι από τις αισθήσεις μεταβιβαζόμενες παραστάσεις και πληροφορίες είναι λανθασμένες τότε η λογική μας δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά και η ψυχή δεν μπορεί να εξάγει ορθά συμπεράσματα. Επίσης σε άτομα, που λόγω προλήψεων και δεισιδαιμονιών δεν ζουν σύμφωνα με τις επιταγές της φύσεως, ή σε άτομα που παρουσιάζουν φαινόμενα εκφυλισμού (μέθυσοι, ναρκομανείς κλπ) η διανοητική τους λειτουργία δεν είναι κανονική με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εξάγει ορθά συμπεράσματα και το ψυχικό τους κέντρο δεν μπορεί να σχηματίσει σωστές ιδέες για τον κόσμο του περιβάλλοντός του ούτε να πάρει ορθές αποφάσεις για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να πράξει.
Η φαντασία είναι η ικανότητα της ανθρώπινης ψυχής να σχηματίζει εποπτικές εικόνες αντικειμένων οι οποίες υπάρχουν ή και δεν υπάρχουν στην μνήμη. Οι εικόνες αυτές μπορεί να είναι είτε αναπαραστάσεις αντικειμένων ή εποπτικών εικόνων των αισθήσεων οπότε ομιλούμε για αναπαραγωγική (ή μνημονική) φαντασία αντικειμένων ή εποπτικών εικόνων που υπάρχουν στην Φύση ή και δεν υπάρχουν αλλά εμφανίζονται ως νέα πρωτότυπα γεγονότα άγνωστα μέχρι τώρα τα οποία η δημιουργική δύναμη της ψυχής τα συνδυάζει κατά τρόπο νέο και μοναδικό ώστε να εμφανίζονται νέα γεγονότα ή εικόνες οπότε ομιλούμε για δημιουργική φαντασία. Με την δημιουργική φαντασία η ψυχή επιτυγχάνει την καθαρή και απλή αναπαράσταση πρωτοτύπων αντικειμένων ή εποπτικών εικόνων ή γεγονότων τα οποία δεν έχουν συμβεί αλλά έχουν την εικονιστική και παραστατική δύναμη γεγονότων τα οποία έχουν συμβεί. Επίσης με την δημιουργική φαντασία η συνείδηση αναπαριστάνει γεγονότα που είναι δυνατόν να συμβούν, γιατί βρίσκονται μέσα στις διεργασίες της Φύσεως, χωρίς όμως να έχουν συμβεί, ως επίσης και γεγονότα που υπερβαίνουν τις διεργασίες της Φύσεως. Η δημιουργική φαντασία, είναι μια από τις σημαντικότερες ψυχικές λειτουργίες και αποτελεί ένα βασικό στοιχείο το οποίο βοήθησε τον άνθρωπο στην τεχνολογική και πολιτισμική του πρόοδο.
Η ανάμνηση ομοιάζει με την μνημονική φαντασία ενώ διαφέρει από την λειτουργία της δημιουργικής φαντασίας γιατί η μεν ανάμνηση αναφέρεται μόνον σε υπαρκτές εικόνες κλπ που προέρχονται από τις αισθήσεις ως και αισθημάτων και συναισθημάτων που υπάρχουν στην μνήμη ενώ η δημιουργικής φαντασία αναφέρεται σε εικόνες που δεν υπάρχουν στην μνήμη αλλά δημιουργούνται ή σε συνδυασμό εικόνων που υπάρχουν στην μνήμη ή σε συνδυασμούς τμημάτων εικόνων που υπάρχουν στην μνήμη.
Στο ψυχικό κέντρο συγκεντρώνεται όλη εμπειρία που αποκομίζει η ψυχική ατομικότητα σε κάθε ενσάρκωσή της και είναι ανάλογες της εξελικτικής της βαθμίδας. Στην προκειμένη περίπτωση θα αναφερθούμε ιδιαίτερα στον άνθρωπο, ο οποίος είναι η πλέον εξελιγμένη βαθμίδα του γήινου περιβάλλοντος.
2. Το ψυχικό κέντρο
Το ψυχικό κέντρο του ανθρώπου αποτελεί το κέντρο του συναισθηματικού και ιδεολογικού του κόσμου, από το οποίο εκδηλώνονται σταδιακά οι Φυσικοί Νόμοι οι οποίοι συνιστούν και την εξελικτική του βαθμίδα. Από το ψυχικό κέντρο εκδηλώνονται όλες οι τάσεις που συνιστούν όλες τις ιδιαίτερες εκδηλώσεις της προσωπικότητάς του. Επίσης στο ψυχικό κέντρο έρχονται όλα τα αισθήματα προκειμένου να αξιολογηθούν.
Τα αισθήματα είναι ψυχικές καταστάσεις οι οποίες γεννιούνται από την αισθητική λειτουργία του σώματος και οφείλονται είτε σε μεταβολές του οργανισμού μας είτε σε αντιλήψεις που προέρχονται από τις αισθήσεις μας. Τα αισθήματα προκαλούν ευχαρίστηση ή δυσαρέσκεια σε διαφορετικούς βαθμούς εντάσεως. Το αίσθημα θα μπορούσε να διακριθεί σε παραστατικό αίσθημα και σε συγκινησιακό αίσθημα. Το παραστατικό αίσθημα είναι ένα φαινόμενο της αναπαραστατικής συνειδήσεως δηλαδή της αναμνήσεως κα της φαντασίας ενώ το συγκινησιακό αίσθημα είναι φαινόμενο της συναισθηματικής ζωής το οποίο εκδηλώνεται γενικά ως συναίσθημα. Έτσι π.χ. ομιλούμε γενικά για αίσθημα κρύου (και όχι για συναίσθημα κρύου) ως επίσης ομιλούμε για συναίσθημα χαράς ή λύπης και όχι για αίσθημα χαράς ή λύπης.
Τα συναισθήματα είναι ψυχικά γεγονότα του περιεχομένου της συνειδήσεως και εκδηλώνονται ως ευαρέσκεια ή δυσαρέσκεια σε διαφόρους βαθμούς εντάσεως και γενικότερα είναι η όλη ψυχική κατάσταση ή εκδήλωση η δημιουργούμενη εκ του εκάστοτε καθολικού περιεχομένου του ψυχικού βίου. Τα συναισθήματα εκδηλώνονται εκ της ανθρώπινης ψυχής, κάθε ψυχής μπορώ να ισχυρισθώ. Οι ψυχικές δυνάμεις για να εκδηλώνονται πρέπει να λαμβάνουν έννοια γνωστική, γιατί χωρίς αυτήν την έννοια δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν συναισθήματα εν ενεργεία. Ποτέ στην ανθρώπινη φύσει δεν δύναται να υπάρξει και ενεργή συναίσθημα χωρίς περιεχόμενο γνωστικής ιδιότητος, αδιάφορο αν η γνωστική του ιδιότητα είναι φωτεινή ή όχι. Δια να κατανοηθεί αυτό αρκεί να πούμε ότι τα συναισθήματα χωρίς την γνωστική τους ιδιότητα δεν μπορούν να γίνουν γνωστά ως συναισθήματα ούτε μπορούμε να υπαγάγουμε τα συναισθήματα στην κατηγορία των ιδεών, γιατί τότε δεν θα ελάμβαναν διαφορετική ονομασία των ιδεών. Θα είχαμε τότε μόνον ιδέας και σύνθεση αυτών σε γνώσεις και όχι συγκεκριμένη κατηγορία συναισθημάτων ως επίσης και αισθημάτων τα οποία επίσης οφείλουμε να διακρίνομε αυτών και περί του πως αυτά γίνονται και έρχονται εις το Είναι αυτών. (παραδείγματα συναισθημάτων: χαρά-λύπη, φόβος-αφοβία, αισιοδοξία-απαισιοδοξία κλπ σε όλους τους βαθμούς εντάσεώς τους).
Η θέληση είναι ο αρτιότερος Νόμος της ψυχής, εις τον οποίον καταλήγουν όλοι οι άλλοι νόμοι. Ο νόμος αυτός εκδηλώνεται ως άρτια νοητική λειτουργία έναντι της οποίας υποχωρούν όλα τα εμπόδια. Πολλοί διακρίνουν την θέληση σε «καλή» και «κακή» θέληση και θεωρούν ως καλή θέληση την σταθερή πρόθεση να πράξουμε το καλό και το δίκαιο και ως κακή θέληση την σταθερή πρόθεση να πράξουμε το κακό. Η θέληση γενικά προϋποθέτει κίνητρα και η μεν κακή θέληση προϋποθέτει υστεροβουλία και εκδηλώνεται όταν μέσα μας κυριαρχούν τα πάθη και ιδιαίτερα ο εγωισμός οπότε η κακή λεγομένη θέληση ταυτίζεται με την ισχυρογνωμοσύνη αυτού που είναι εμποτισμένος από ψευδείς δοξασίες και πάθη ενώ η καλή θέληση προϋποθέτει την απαλλαγή μας από τα πάθη και τις ψευδείς δοξασίες και την εναρμόνισή μας με τους φυσικούς νόμους. Συνεπώς η «καλή» θέληση είναι αυτή η οποία χαρακτηρίστηκε ανωτέρω ως ο αρτιότερος Νόμος της ψυχής.
Όταν εκδηλωθεί ο Νόμος της θελήσεως στην ψυχή του εξελιγμένου ανθρωπίνου πνεύματος δημιουργείται αυστηρή προσήλωση στους Φυσικούς Νόμους. Ο άνθρωπος ο οποίος έχει εκδηλώσει τον νόμο της θελήσεως ουδέποτε διανοείται να παραβιάσει τους Φυσικούς Νόμους και είναι έτοιμος να αυτοθυσιασθεί προκειμένου να παραμείνει προσηλωμένος προς τους Φυσικούς Νόμους.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου