Δίδυμος και Δίμορφος: Ένα μικρό σύστημα αστεροειδών με σημαντικό ρόλο για την Ανθρωπότητα

Είναι στο προσκήνιο αυτές τις μέρες ένας διπλός αστεροειδής, ένα σύστημα που αποτελείται από ένα κεντρικό αστεροειδή που ονομάζεται Δίδυμος και έναν μικρότερο που περιφέρεται γύρω από αυτόν, που ονομάζεται Δίμορφος. Ο λόγος για τον οποίο βρίσκονται στο προσκήνιο είναι ότι το διπλό αυτό σύστημα επιλέχθηκε από την NASA για να δοκιμαστεί μια μέθοδος αλλαγής πορείας ενός αστεροειδή με ανθρώπινη παρέμβαση, έτσι ώστε να ενδυναμωθεί το οπλοστάσιο της Ανθρωπότητας για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την περίπτωση που ένας αστεροειδής θα κινείται έτσι ώστε η τροχιά του να διασταυρωθεί με αυτή της Γης και την πιθανότητα να βρεθούν Γη και αστεροειδής στο ίδιο σημείο την ίδια χρονική στιγμή.

Είναι ευκαιρία, λοιπόν, να γνωρίσουμε αυτό το διπλό σύστημα. Πρώτα ο Δίδυμος: Ανακαλύφθηκε τον Απρίλιο του 1996 και οι παρατηρήσεις έδειξαν ότι περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο συμπληρώνοντας μια περιφορά κάθε 770 μέρες ή αλλιώς 2 χρόνια και 1 μήνα, με κύριο ημιάξονα (η μισή κύρια [μεγαλύτερη] «διάμετρος» της έλλειψης 1,645 Αστρονομικές Μονάδες (AU) περίπου. Το Νοέμβριο του 2003 πέρασε πολύ κοντά από τη Γη, σε μια απόσταση 7,18 εκατομμυρίων χιλιομέτρων και υπολογίζεται ότι θα βρίσκεται σε μια απόσταση 5,9 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη τον Νοέμβριο του 2123. Ο Δίδυμος, περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του με περίοδο 2,26 ώρες και οι μετρήσεις δείχνουν πως είναι ένα σώμα με σφαιροειδές σχήμα με μέση διάμετρο 780 μέτρα (0,78 με αβεβαιότητα 0,08 km).

Ο Δίμορφος, ο άλλος αστεροειδής του συστήματος, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το φεγγάρι του Δίδυμου, επειδή περιφέρεται γύρω του. Η περιφορά του ακολουθεί ανάδρομη τροχιά, δηλαδή κινείται αντίθετα από την φορά περιστροφής του κεντρικού σώματος, η οποία είναι κυρίως κυκλική με περίοδο 11,9 ώρες. Η διάμετρός του είναι περίπου 160 μέτρα (0,170 με αβεβαιότητα 0,030 km), ενώ ο κύριος ημιάξονας περιφοράς του είναι 1,19 με αβεβαιότητα 0,03 km. Ανακαλύφθηκε το 2003 και πήρε το όνομά του μετά από πρόταση του Καθηγητή στο Φυσικό του ΑΠΘ, Κλεομένη Τσιγάνη, με τη λογική ότι θα τον γνωρίσουμε σε δύο μορφές μία αυτή που έχει τώρα και μία αυτή που θα έχει μετά την ανθρώπινη επέμβαση σε αυτόν. Η πρώτη, πριν την επέμβαση, θα ληφθεί από την αποστολή DART της NASA, ενώ η δεύτερη, μετά την επέμβαση, μορφή θα ληφθεί από την αποστολή HERA της ESA λίγα χρόνια αργότερα.

Ας έλθουμε, τώρα, στον λόγο για τον οποίο ήλθε στο προσκήνιο το διπλό αυτό σύστημα αστεροειδών: Έχει προγραμματιστεί η αποστολή DART (Double Asteroid Redirection Test) της NASA, να αρχίσει την 24η Νοεμβρίου του 2021, με την εκτόξευση μιας διαστημοσυσκευής στον πύραυλο Falcon 9 της εταιρείας Space X. Στόχος το διπλό σύστημα των αστεροειδών Δίδυμου και Δίμορφου, με προγραμματισμένη πρόσκρουση της διαστημοσυσκευής στον μικρότερο από τους δύο, τον Δίμορφο, στο τέλος της επόμενης χρονιάς. Όπως έχει αναφερθεί στην αρχή του κειμένου, η NASA με την αποστολή αυτή θέλει να ελέγξει μια μέθοδο αλλαγής της τροχιάς του συστήματος, ώστε αν πετύχει να μπορέσει να εφαρμόσει την μέθοδο σε κάποιον αστεροειδή ο οποίος θα μπορούσε να απειλήσει τον πλανήτη μας.

Θα αναφερθούμε με περισσότερα στοιχεία όταν φθάσει η κατάλληλη ώρα, προς το παρόν ας μείνουμε στην πληροφορία για το διπλό σύστημα των αστεροειδών με μια πρόταση στους δασκάλους φυσικής: είναι πολύ καλή ευκαιρία με μια απλοποιημένη φόρμα να χρησιμοποιηθεί το όλο εγχείρημα και ειδικά οι πληροφορίες για το σύστημα των αστεροειδών για συζήτηση με τους μαθητές και τις μαθήτριές τους με εφαρμογή σημαντικών περιοχών της ύλης της Φυσικής. Ας το επιχειρήσουν!