Στωικοί φιλόσοφοι: Τα ζώα δεν μπορούν να ξεχωρίσουν το καλό από το κακό ενώ οι άνθρωποι μπορούν

Παρά την ύπαρξη επιμέρους στοιχείων που φαίνεται να διαφοροποιούν τους εκπροσώπους της Στοάς κατά τις τρεις φάσεις της και τα οποία αναμφισβήτητα οφείλονται στην προσωπικότητα ενός εκάστου εξ αυτών, σε γενικές γραμμές η στάση τους απέναντι στα ζώα χαρακτηρίζεται από μια συνέπεια.

Για τους στωικούς, τα ζώα αποκλείονται από τον λόγο, προνόμιο των θεών και των ανθρώπων και για τους ίδιους απαραίτητη συνθήκη, ώστε εκείνα να αποκτήσουν αξία ανάλογη του ανθρώπου και να θεωρηθούν άξια σεβασμού και ηθικής θεώρησης. Εξού και ο διαχωρισμός μεταξύ έλλογων και άλογων όντων: τα δεύτερα δεν έχουν τίποτε το θεϊκό, δεν είναι ικανά να γνωρίσουν τους θεούς, δεν μπορούν να κάνουν σχέδια για το μέλλον ούτε να συλλάβουν αιτιακές σχέσεις, δεν έχουν ελεύθερη βούληση ούτε κάποια αρετή, δεν είναι σε θέση να γνωρίσουν την ευτυχία, δεν μπορούν να διακρίνουν το καλό από το κακό, δεν είναι σε θέση να δημιουργήσουν οργανωμένες κοινωνίες που να διέπονται από νόμους και θεσμούς, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις εντυπώσεις, αλλά όχι να τις κατανοήσουν. Είναι πολύ μεγάλη η ανομοιότητα ανάμεσα σε έλλογα και άλογα, σύμφωνα με τα λόγια του Χρυσίππου που μεταφέρει ο Διογένης Λαέρτιος. Επομένως τα τελευταία τοποθετούνται εκτός της σφαίρας της ηθικής και είναι αδύνατον να νοηθούν δεσμοί δικαιοσύνης μεταξύ των ανθρώπινων και των υπόλοιπων υπάρξεων, καθώς τα άλογα έχουν δημιουργηθεί για να είναι απλώς «μέσα», για να εξυπηρετούν διάφορους σκοπούς και το συμφέρον των ανθρώπων.

Για τον στωικό φιλοσοφικό στοχασμό ενώπιον του ανθρώπου ανοίγεται ένας ορίζοντας δυνατοτήτων και ευκαιριών: μολονότι κοσμολογικά ο άνθρωπος είναι το αποκορύφωμα των μορφών θνητής ζωής, από την άλλη αυτός ο ανασφαλής βενιαμίν της φύσης κινδυνεύει, αντί να υψωθεί στην ημίθεα τάξη της σοφίας και της σύνεσης, να γκρεμιστεί στο επίπεδο του «άλογου κτήνους».

Με δυο λόγια, για τη Στοά το ανθρώπινο ζώο είναι μονάχα ένα πλάσμα τοποθετημένο στη μέση της φυσικής κλίμακας (scala naturae) ικανό να μεταβάλει –μόνο αυτό στον κόσμο– τη φυσική ταυτότητά του στη διάρκεια της ζωής του. Έμβρυο όμοιο με φυτό, προικισμένο με καθαρές φυτικές ικανότητες, όταν βρίσκεται στην κοιλιά της μητέρας, γεννιέται και ερχόμενο σε επαφή με τον αέρα αποκτά μια ψυχή ανάλογη εκείνης των ζώων. Όταν πια μεγαλώσει –και μονάχα μετά την παιδική ηλικία– ο άνθρωπος αναπτύσσει τον λόγο, τη γλώσσα και τη λογική-ορθολογική σκέψη που τον τοποθετεί πάνω από τα άλογα· εντούτοις ολοκληρώνει τη φυσιολογική έφεσή του να καταστεί ένα σκεπτόμενο ον, μονάχα όταν είναι σε θέση να κάνει να καρποφορήσουν τα χαρίσματά του, όταν γίνει ένας σοφός ισάξιος των θεών.