Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις σχετικά με την περιγραφή των ανθρώπινων κινήτρων και συμπεριφοράς, που κυμαίνονται από καθαρά βιολογικό πρίσμα και μάλιστα τις περισσότερες φορές μπορούν να αναχθούν στην διατροφή, την αναπαραγωγή και την κυριαρχία και πολλές αιτιολογίες, καθεμία από τις οποίες θεωρείται μη αναγώγιμη στις άλλες. Όλες αυτές οι απόπειρες ταξινόμησης απλοποιούν πολύ την εικόνα, δημιουργώντας αρκετές στρεβλώσεις.
Μια εντελώς βιολογική προσέγγιση υποβιβάζει τον άνθρωπο στο επίπεδο του ζώου, αρνούμενη την ψυχολογία και αγνοώντας την πίστη του, όντας από καθαρά υλιστική θέση, εξετάζοντας την εκπαίδευση και την κοινωνικοποίηση. Μελετώντας την ιστορία των ψυχολογικών διδασκαλιών, είναι εύκολο να δει κανείς ότι υπήρξαν παρόμοιες προσεγγίσεις στην δεκαετία του 1920. Ωστόσο, τα πιο σύνθετα μοντέλα είναι εξίσου γραμμικά και προκλητικά ξεκάθαρα. Χωρίς να φτάσουμε στα άκρα, τα κίνητρα συμπεριφοράς μπορούν να χωριστούν στις εξής κατηγορίες: τα βιολογικά, τα κοινωνικά και τα πνευματικά. Κάθε άτομο έχει το δικό του σύστημα και την δική του ιεραρχία αξιών, κάτι που αγνοείται εντελώς από την πλειονότητα όσων χρησιμοποιούν αυτό το εργαλείο.
Για παράδειγμα, ένα από τα πιο διάσημα μοντέλα είναι το μοντέλο «Maslow’s Pyramid», το οποίο είναι μια απλουστευμένη, αποκαρδιωτική δημιουργική επεξεργασία των έργων του Abraham Maslow (1908-1970), προσαρμοσμένη για την επίλυση πρακτικών προβλημάτων διαχείρισης. Στην πραγματικότητα, οι πνευματικές ανάγκες (που περιλαμβάνουν θέματα αυτοπραγμάτωσης) δεν εμφανίζονται μετά την ικανοποίηση κοινωνικών και βιολογικών αναγκών. Και οι τρεις ομάδες κινήτρων υπάρχουν σε ένα άτομο ταυτόχρονα, η αναλογία και η πολυπλοκότητα όμως είναι διαφορετικές, όπως και τα συστήματα αξιών.
Οι ομάδες κινήτρων δεν είναι μεμονωμένες, επομένως αρχικά η βιολογική κυριαρχία στο κοινωνικό κομμάτι διεισδύει και παρατηρείται σε πολύ σύνθετη συμπεριφορά, σε θέματα εξουσίας, θέσης, ιεραρχίας, ηγεσίας, καθοδήγησης κ.λπ. Όταν όμως εξετάζουμε ζητήματα εξουσίας, είναι απαραίτητο να διαχωρίσουμε την εσωτερική ανάγκη του μεμονωμένου υποκειμένου και τα κίνητρα που χρησιμοποιεί για να την καθιερώσει σε σχέση με τους άλλους, όπως είναι η τιμωρία, η ανταμοιβή, ο νόμος, η εξουσία, κλπ.
Οι περιγραφές και οι ταξινομήσεις των κινήτρων συμπεριφοράς είναι πολύ δύσκολο να ενοποιηθούν, επομένως η δημιουργική αναζήτηση μπορεί να βασίζεται σε εντελώς διαφορετικά κίνητρα, που κυμαίνονται στο κάθε άτομο από την κοινότοπη επιθυμία να κερδίσει χρήματα, να επιβιώσει, να αποκτήσει κοινωνική θέση, να ικανοποιήσει την επιστημονική του περιέργεια κ.λπ.
Το κίνητρο για εξουσία δεν καταλήγει στην εκδήλωση κυριαρχίας για την πλειονότητα αυτών που βρίσκονται στην κορυφή. Η εξουσία δεν θεωρείται ως στόχος, αλλά ως εργαλείο για την επίτευξη πολλών άλλων στόχων, η λίστα και το βάρος των οποίων είναι καθαρά ατομικά. Ένα άτομο που προσπαθεί να ανέβει στην κορυφή, μοιάζει με έναν αθλητή που αγωνίζεται για πρωταθλήματα και μετάλλια και λίγα χρόνια αργότερα, έχοντας τελειώσει την καριέρα του, δεν ξέρει γιατί να συνεχίσει να ζει. Για τέτοιους ανθρώπους υπάρχει μια λέξη που τους χαρακτηρίζει, αυτή της εμμονής, που κάνει το άτομο να μοιάζει με ναρκομανή ή αλκοολικό, αφού στο κέντρο της προσωπικότητάς του υπάρχει ένας στόχος που αρχίζει να απορροφά οτιδήποτε άλλο.
Η εξουσία δεν αφορά την κυριαρχία στην καθαρή της μορφή, αλλά εν μέρει αφορά και αυτήν. Και, ναι, η εμμονή με την εξουσία κάνει ένα άτομο πολύ προβλέψιμο, δηλαδή το μετατρέπει σε αντικείμενο χειραγώγησης και ελέγχου κάποιου άλλου. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει όταν το χρήμα γίνεται αυτοσκοπός…
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου