ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Βάκχαι (1058-1104)

Πενθεὺς δ᾽ ὁ τλήμων θῆλυν οὐχ ὁρῶν ὄχλον
ἔλεξε τοιάδ᾽· Ὦ ξέν᾽, οὗ μὲν ἕσταμεν
1060 οὐκ ἐξικνοῦμαι μανιάδων ὄσσοις νόσων·
ὄχθων δ᾽ ἔπ᾽ ἀμβὰς ἐς ἐλάτην ὑψαύχενα
ἴδοιμ᾽ ἂν ὀρθῶς μαινάδων αἰσχρουργίαν.
τοὐντεῦθεν ἤδη τοῦ ξένου θαυμάσθ᾽ ὁρῶ·
λαβὼν γὰρ ἐλάτης οὐράνιον ἄκρον κλάδον
1065 κατῆγεν ἦγεν ἦγεν ἐς μέλαν πέδον·
κυκλοῦτο δ᾽ ὥστε τόξον ἢ κυρτὸς τροχὸς
τόρνωι γραφόμενος περιφορὰν ἑλικοδρόμον·
ὣς κλῶν᾽ ὄρειον ὁ ξένος χεροῖν ἄγων
ἔκαμπτεν ἐς γῆν, ἔργματ᾽ οὐχὶ θνητὰ δρῶν.
1070 Πενθέα δ᾽ ἱδρύσας ἐλατίνων ὄζων ἔπι
ὀρθὸν μεθίει διὰ χερῶν βλάστημ᾽ ἄνω
ἀτρέμα, φυλάσσων μὴ ἀναχαιτίσειέ νιν,
ὀρθὴ δ᾽ ἐς ὀρθὸν αἰθέρ᾽ ἐστηρίζετο
ἔχουσα νώτοις δεσπότην ἐφήμενον.
1075 ὤφθη δὲ μᾶλλον ἢ κατεῖδε μαινάδας·
ὅσον γὰρ οὔπω δῆλος ἦν θάσσων ἄνω,
καὶ τὸν ξένον μὲν οὐκέτ᾽ εἰσορᾶν παρῆν,
ἐκ δ᾽ αἰθέρος φωνή τις, ὡς μὲν εἰκάσαι
Διόνυσος, ἀνεβόησεν· Ὦ νεάνιδες,
1080 ἄγω τὸν ὑμᾶς κἀμὲ τἀμά τ᾽ ὄργια
γέλων τιθέμενον· ἀλλὰ τιμωρεῖσθέ νιν.
καὶ ταῦθ᾽ ἅμ᾽ ἠγόρευε καὶ πρὸς οὐρανὸν
καὶ γαῖαν ἐστήριζε φῶς σεμνοῦ πυρός.
σίγησε δ᾽ αἰθήρ, σῖγα δ᾽ ὕλιμος νάπη
1085 φύλλ᾽ εἶχε, θηρῶν δ᾽ οὐκ ἂν ἤκουσας βοήν.
αἱ δ᾽ ὠσὶν ἠχὴν οὐ σαφῶς δεδεγμέναι
ἔστησαν ὀρθαὶ καὶ διήνεγκαν κόρας.
ὁ δ᾽ αὖθις ἐπεκέλευσεν· ὡς δ᾽ ἐγνώρισαν
σαφῆ κελευσμὸν Βακχίου Κάδμου κόραι
1090 ἦιξαν πελείας ὠκύτητ᾽ οὐχ ἥσσονες
[ποδῶν ἔχουσαι συντόνοις δρομήμασι
μήτηρ Ἀγαυὴ σύγγονοί θ᾽ ὁμόσποροι]
πᾶσαί τε βάκχαι, διὰ δὲ χειμάρρου νάπης
ἀγμῶν τ᾽ ἐπήδων θεοῦ πνοαῖσιν ἐμμανεῖς.
1095 ὡς δ᾽ εἶδον ἐλάτηι δεσπότην ἐφήμενον,
πρῶτον μὲν αὐτοῦ χερμάδας κραταιβόλους
ἔρριπτον, ἀντίπυργον ἐπιβᾶσαι πέτραν,
ὄζοισί τ᾽ ἐλατίνοισιν ἠκοντίζετο,
ἄλλαι δὲ θύρσους ἵεσαν δι᾽ αἰθέρος
1100 Πενθέως, στόχον δύστηνον, ἀλλ᾽ οὐκ ἤνυτον.
κρεῖσσον γὰρ ὕψος τῆς προθυμίας ἔχων
καθῆσθ᾽ ὁ τλήμων, ἀπορίαι λελημμένος.
τέλος δὲ δρυΐνοις συντριαινοῦσαι κλάδοις
ῥίζας ἀνεσπάρασσον ἀσιδήροις μοχλοῖς.

***
Και ο Πενθέας ο άμοιρος,
που δεν έβλεπε το πλήθος των γυναικών, είπε:
«Ξένε, από εδώ που στεκόμαστε
1060 το βλέμμα μου δεν φτάνει τις ψευτομαινάδες.
Αν όμως ανεβώ πάνω στο ύψωμα,
αν σκαρφαλώσω στον υψηλό αυχένα ενός ελάτου,
θα δω καλά τα αίσχη των μαινάδων.»
Και αμέσως βλέπω το θαύμα του ξένου.
Έπιασε την ουρανομήκη κορυφή ενός ελάτου
1065 και την έφερνε, την έφερνε, την έφερνε στο μαύρο χώμα.
Ελύγιζε όπως λυγίζει το τόξο ή όπως ο κυρτός τροχός
παίρνει το σχήμα που χάραξε ο τόρνος.
Έτσι ο ξένος,
οδηγώντας με τα χέρια του το κλωνάρι των βουνών,
το χαμήλωνε στο χώμα
—τα έργα του δεν ήσαν έργα ενός θνητού.
1070 Στερέωσε τον Πενθέα πάνω στα ελάτινα κλαδιά
και ανάμεσα στις παλάμες του άφηνε απαλά το βλαστάρι
να πάει ψηλά,
προσέχοντας να μην εκτιναχθεί.
Υψώθη ορθό στον ορθό ουρανό,
με τον αφέντη καθισμένο στη ράχη του.
1075 Όμως πιο πολύ τον είδαν παρά που είδε τις μαινάδες.
Γιατί καλά καλά δεν πρόφτασε να φανεί καθισμένος ψηλά,
και άξαφνα ο ξένος είχε γίνει άφαντος.
Μια φωνή —πιστεύω του Διονύσου—
αντήχησε από το βάθος του αιθέρα:
«Γυναίκες, φέρνω εκείνον που χλευάζει εσάς,
1080 εμένα και τα όργιά μου.
Τιμωρήστε τον».
Όσο μιλούσε, ανάμεσα στον ουρανό και στη γη
είχε απλωθεί ένα φως ιερού πυρός.
Σίγησε ο αιθέρας,
σίγησαν τα φύλλα στο δασωμένο φαράγγι,
1085 φωνή αγριμιού δεν άκουγες.
Οι μαινάδες δεν άκουσαν καθαρά τον ήχο,
σηκώθηκαν ορθές κι έφεραν ένα γύρο το κεφάλι.
Εκείνος τις κάλεσε πάλι.
Όταν οι κόρες του Κάδμου αναγνώρισαν την προσταγή του Βάκχου,
που ήχησε ολοκάθαρη,
1090 όρμησαν γρήγορες σαν το περιστέρι
—και μαζί τους οι βάκχες όλες.
Μέσα από την κοίτη του χειμάρρου και από γκρεμούς πηδούσαν,
ξέφρενες από τις πνοές του θεού.
1095 Μόλις είδαν τον αφέντη μου καθισμένο επάνω στο έλατο,
ανέβηκαν σ᾽ ένα βράχο που υψωνόταν απέναντι σαν πύργος
και άρχισαν να του ρίχνουν πέτρες με όλη τους τη δύναμη
και να εξακοντίζουν ελάτινους κλώνους.
Άλλες πετούσαν μέσα από τον αιθέρα θύρσους
1100 σημαδεύοντας τον Πενθέα —ένα στόχο θλιβερό—
όμως ματαίως.
Πιο ψηλά και από τον ζήλο τους καθόταν ο άμοιρος,
παγιδευμένος και αμήχανος.
Στο τέλος, έσκαβαν τις ρίζες
και με κλάδους δρυός, λοστούς όχι από σίδερο,
πάλευαν να ξεριζώσουν το έλατο.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΩΚΥΡΡΟΗ

ΩΚΥΡΡΟΗ

(φοράδα)

 

Η Ωκυρρόη, κόρη του Κένταυρου Χείρωνα και της Νύμφης Χαρικλώς, ονομάστηκε από τον τόπο όπου γεννήθηκε -στην όχθη ενός ρυακιού με γρήγορα νερά (ὠκὺς = γρήγορος, ορμητικός, ταχυκίνητος). Μόλις γεννήθηκε της δόθηκε το χάρισμα της μαντικής, όμως το χρησιμοποίησε άσκεπτα, καθώς αποκάλυψε στον πατέρα της και στον μικρό προστατευόμενο και μαθητευόμενό του Ασκληπιό τη μυστική ιστορία των θεών παρά τη σχετική απαγόρευση. Οι θεοί την τιμώρησαν μεταμορφώνοντάς την σε φοράδα. Από τότε ονομάστηκε Ιππώ. Την εκδοχή αυτή του μύθου παραδίδει ο Οβίδιος στις Μεταμορφώσεις του (2.635 κ.ε.). Η Ωκυρρόη ταυτίζεται πολλές φορές με την Ίππη.

 

Πολύ σπάνια είναι η απεικόνιση θηλυκού Κενταύρου. Στην Πέλλα βρέθηκε αποσπασματικό ψηφιδωτό με ζεύγος Κενταύρων, ενός αρσενικού και ενός θηλυκού. Ο αρσενικός Κένταυρος δεξιά κρατά φιάλη, η Κενταυρίνα αριστερά πιθανόν οινοχόη. Διακοσμούσε το κατώφλι του ανδρώνα με το ψηφιδωτό του κυνηγιού του λιονταριού (325-300 π.Χ.). Πάλι σε κατώφλι ανδρώνα στην ίδια πόλη (αρχές 3ου αι. π.Χ.) ψηφιδωτό (του Καναλιού) δείχνει Κενταυρίνα μπροστά σε άνοιγμα σπηλιάς, πιθανόν των Νυμφών και του Διονύσου. Με το αριστερό χέρι κρατά ραβδωτή φιάλη και με το δεξί ρυτό που καταλήγει σε κεφάλι, πιθανόν σκύλου· πίσω δηλώνεται σχηματικά ένα δέντρο. Η σπονδή που προσφέρει η Κενταυρίνα είναι πιθανό να αναπαριστά τελετή που θα γινόταν συχνά στον χώρο που διακοσμούσε το ψηφιδωτό. Στην περίπτωση αυτή, δεν θα πρέπει να αποκλείουμε μεταμφίεση πιστών ή ιερέων σε χορό Κενταύρων. Όσο για την παράσταση ζεύγους θηλυκών Κενταύρων που στεφανώνουν την Αφροδίτη σε ρωμαϊκό ψηφιδωτό του 2ου αι. μ.Χ., αυτό μπορεί να παραπέμπει στην ερωτική ιστορία της Ίππης και στην παγκυριαρχία της Αφροδίτης και του έρωτα, ανεξάρτητα από τις όποιες συνέπειες μιας ερωτικής συνεύρεσης.

 

Σε μια εποχή όμως με έντονη την εκκοσμίκευση του μύθου και τη χρήση του ως διακοσμητικού στοιχείου παρά ως θρησκευτικού, περισσότερο προκρίνουμε μια αισθητική ανάγνωση του έργου με τη συμμετρία και την ισορροπία μορφών και μοτίβων (στεφάνια), και μάλιστα την εποχή που η αυτοκρατορία ζούσε μέσα στην ευδαιμονία που της εξασφάλισε η Pax Romana.

Η επικοινωνία και το μικροκλίμα της συντροφικής σχέσης

Η επικοινωνία μεταξύ των συντρόφων αποτελεί δομικό στοιχείο για την ταυτότητα του ζευγαριού. Χτίζεται με την πάροδο του χρόνου και είναι το αποτέλεσμα συνάντησης των δύο προσώπων. Αποτελεί τη συνέχεια των «εαυτών» των συντρόφων. Η αυτοεκτίμηση, η εμπιστοσύνη, η ασφάλεια, η αυτογνωσία που έχει ο καθένας από τους δυο, θα γίνουν το «χωράφι», στο οποίο θα καλλιεργείται το «κοινό», το «μαζί», το ζευγάρι. Η καλλιέργεια δεν σταματά. Ούτε το θέρισμα.

 

Όσο είμαστε άνθρωποι που συνεχώς εμπλουτίζουμε την ταυτότητα και την προσωπικότητα μας, τόσο εμπλουτίζουμε και την ταυτότητα του ζευγαριού.

 

Όταν όμως δεν υπάρχει η αυτοεκτίμηση, η εμπιστοσύνη, η ασφάλεια, η αυτογνωσία ως στοιχεία στον κάθε σύντροφο, είναι πολύ εύκολο το «χωράφι» να μετατραπεί σε αρένα. Και η επικοινωνία να έχει μόνο στόχο την επικράτηση του ενός. Παιχνίδια εξουσίας. Ποιος θα έχει τον τελευταίο λόγο; Ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο; Ποιος πλήγωσε ποιον; Ποιος είναι το θύμα και ποιος ο θύτης; Ποιος θα φωνάξει περισσότερο; Ποιος θέλει τον καβγά και θέλει ποιος να τον αποφύγει; Ποιος θα χρησιμοποιήσει τα πιο σωστά λόγια για να αποστομώσει τον άλλον; Φαύλος κύκλος. Ο στόχος είναι η επικράτηση με κάθε κόστος και ο εξευτελισμός του άλλου προσώπου.

 

Αντίθετα, η λειτουργική επικοινωνία στο ζευγάρι εμπεριέχει ως προϋπόθεση την ανάδειξη του πιο καλού εαυτού  του άλλου. Εμπεριέχει την παραίτηση από την τελειότητα και την παραδοχή της ανθρώπινης φύσης. Μόνο αυτό επιτρέπει την ισότιμη σχέση, γιατί μόνο αυτό οδηγεί στην ανάληψη της προσωπικής ευθύνης για τους σπόρους που ρίχνω εγώ στο χωράφι. Η αυθεντική αγάπη με ελευθερώνει, γιατί δεν στηρίζεται  ούτε στη θυσία του εαυτού, αλλά ούτε στην κατηγόρια του άλλου. Μόνο αυτό επιτρέπει να ξεπεράσω τους φόβους και να συναντήσω τον αυθεντικό εαυτό μου, αλλά και το αυθεντικό πρόσωπο του άλλου.

Μόνο όταν βλέπω τον σύντροφό μου ως σύμμαχο μου, και όχι ως αντίπαλο, μπορώ να ακούσω με ανοιχτές όλες μου τις αισθήσεις.

Διαφορετικά θα κλειστώ και θα τον κατηγορήσω. Υπάρχουν όμως πολλοί μύθοι που αφορούν τις σχέσεις των ανθρώπων και έχουν δημιουργηθεί πολλές γενιές πίσω και είναι ακόμη σε ισχύ. Μύθοι που δηλητηριάζουν τη συντροφική σχέση και δεν επιτρέπουν την καλή κοντινότητα.

 

Η επικοινωνία του ζευγαριού δημιουργεί και το μικροκλίμα της σχέσης. Το μικροκλίμα της συντροφικής σχέσης είναι η ατμόσφαιρα που δημιουργείται στη σχέση από την αλληλεπίδραση των συντρόφων. Ποιο γίνεται το ζητούμενο στο ζευγάρι; Ο ανταγωνισμός; Οι παρεξηγήσεις; Η εξουσία; Η κάλυψη των αναγκών επιβίωσης; Η εκτόνωση; Σε αυτές τις περιπτώσεις οι σύντροφοι είναι αντίπαλοι και όχι σύμμαχοι. Το προχώρημα του ενός γίνεται πρόβλημα για τον άλλον. Η φροντίδα του ενός γίνεται η θυσία του άλλου. Η κοντινότητα γίνεται η αφορμή για την έκθεση των κακών στοιχείων του άλλου.

 

Αντίθετα, το καλό μικροκλίμα σε μια σχέση δεν καθορίζεται από τις εξωτερικές συνθήκες, αρνητικές ή θετικές. Είναι το κλίμα που επιτρέπει το καμάρι του ενός προς τον άλλον. Η έκθεση ενός αρνητικού στοιχείου του συντρόφου ακολουθείται από την πιο μεγάλη αγκαλιά, αφού όσο είμαστε άνθρωποι έχουμε τόσα αρνητικά όσα και θετικά. Μια δυσκολία γίνεται η αφορμή να καμαρώσω τις λύσεις που μπορεί να παράγει ο σύντροφός μου. Τα βλέμματα είναι γεμάτα εμπιστοσύνη, λαχτάρα, καμάρι. Το καλό μικροκλίμα παράγει σιγουριά, ελευθερία, ζεστασιά, εμπιστοσύνη. Έχει πείσμα, επιμονή, επιθυμίες και αποφάσεις ζωής που είναι για το καλό και των δύο συντρόφων. Έχει όρκους ζωής που προϋποθέτουν την ανάληψη της προσωπικής ευθύνης. Έχει έρωτα. Έχει αγάπη. Έχει καθαρότητα στα βλέμματα. Έχει λαχτάρα στην ψυχή.

H Αξία της Μοναχικότητας: Μια Δέσμη Φωτός προς τα Μέσα

Υπάρχουν φορές που νιώθεις μόνος ενώ είσαι περιστοιχισμένος από ανθρώπους και άλλες που νιώθεις συντροφευμένος ενώ πλάι σου δεν είναι κανείς. Η εμπειρία του να είναι κανείς μόνος βιώνεται εντελώς υποκειμενικά- έτσι που η παρουσία των άλλων μπορεί να μην παίζει παρά ελάχιστο ή κανένα ρόλο στο συναίσθημα της μοναξιάς. Κάποτε μάλιστα να το επιβαρύνει κιόλας, αφού το να αισθάνεσαι μόνος χωρίς πραγματικά να είσαι αποτελεί ίσως και την πιο πικρή μορφή μοναξιάς- και αυτό δεν είναι σπάνιο.

Οι περισσότεροι άνθρωποι ωστόσο αυτόματα συνδέουν την εμπειρία του να εισαι μόνος με τον πόνο της μοναξιάς. Ίσως γιατί η έννοια της μοναξιάς ξυπνάει μέσα μας τον βαθύτερο φόβο της εγκατάλειψης και της έλλειψης του «ανήκειν». Πολλοί από εμάς λοιπόν πασχίζουμε με κάθε τρόπο να την αποφύγουμε, προσπαθώντας να παραμένουμε διαρκώς σε επαφή με τους γύρω μας, συχνά με έναν καταταναγκαστικό τρόπο, δημιουργώντας όσο περισσότερες συνδέσεις γίνεται- μην τυχόν και μείνουμε μόνοι γιατί τότε…

Τότε, τι;

Ο Γάλλος επιστήμονας και φιλόσοφος Blaise Pascal έγραψε το 1964 (!) ότι «όλα τα προβλήματα της ανθρωπότητας πηγάζουν από την ανικανότητα του ανθρώπου να καθίσει ήσυχα σε ένα δωμάτιο μόνος του».

Τι λέτε;

Μήπως αυτή η εμμονή να είμαστε διαρκώς συνδεδεμένοι με κάθε δυνατό τρόπο με τους άλλους γύρω μας φτάνει να μας εμποδίζει να συνδεθούμε με τον ίδιο μας τον εαυτό; Και μήπως η αδυναμία να συνδεθούμε με τον εαυτό μας στερεί τελικά και τις σχέσεις με τους γύρω μας από την ουσιαστική ποιότητα της παρουσίας μας;

Μήπως πράγματι ο κόσμος μας θα ήταν καλύτερος αν που και που ο καθένας μας επέλεγε να καθήσει ήσυχα σε ένα δωμάτιο μόνος του;

Μοναξιά και μοναχικότητα δεν είναι το ίδιο. Είναι δύο διαφορετικές λέξεις που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν διαφορετικές καταστάσεις. Σύμφωνα με το περιοδικό Psychology Today:

“Η Μοναξιά είναι μια αρνητική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μια αίσθηση απομόνωσης. Νιώθει κανείς ότι κάτι λείπει. Είναι δυνατό να είναι με ανθρώπους και πάλι να αισθάνεται μόνος- ίσως την πιο πικρή μορφή μοναξιάς.

Η Μοναχικότητα είναι η κατάσταση του να είσαι μόνος χωρίς να αισθάνεσαι μοναξιά. Είναι μια θετική και εποικοδομητική κατάσταση εμπλοκής με τον εαυτό σου. Η μοναχικότητα είναι επιθυμητή, μια κατάσταση όπου όντας μόνος παρέχεις στον εαυτό σου υπέροχη και επαρκή συντροφιά”

Με αυτή την έννοια η μοναχικότητα παραπέμπει σε μια κατάσταση εντελώς διαφορετική, όπου το να είσαι μόνος με τον εαυτό σου μπορεί να είναι εξαιρετικά τροφοδοτικό και αναζωογονητικό, μια συναισθηματική αποστασιοποίηση που επιτρέπει να έλθεις σε επαφή με σένα τον ίδιο: για να στοχαστείς, να δημιουργήσεις, να χαλαρώσεις, να αναπνεύσεις βαθιά, να αφουγκραστείς τον εσωτερικό σου κόσμο.

Η συνθήκη της μοναχικότητας μας επιτρέπει να ρίξουμε μέσα μας μια δέσμη φωτός.

Φανταστείτε ότι διαθέτουμε έναν περιστρεφόμενο προβολέα, ο οποίος φωτίζει προς τα εκεί που τον κατευθύνουμε. Όταν είμαστε μέσα στον κόσμο, απορροφημένοι από τα εξωτερικά ερεθίσματα και την αλληλεπίδραση με τους άλλους, αυτός ο προβολέας είναι κυρίως στραμμένος προς τα έξω και δεν στρέφεται προς τα μέσα παρά μόνο βιαστικά και στιγμιαία για να κατευθύνει και πάλι το φως του έξω από εμάς. Όταν ο προβολέας είναι διαρκώς στραμμένος προς το εξωτερικό μας περιβάλλον, στερούμαστε τη δυνατότητα να δούμε και να συνειδητοποιήσουμε τι γίνεται μέσα μας. Χρειάζεται να αποσυρθούμε προκειμένου να έχουμε την πολυτέλεια να στρέψουμε αυτή τη δέσμη φωτός προς τα μέσα, να φωτίσουμε ό,τι υπάρχει εκεί και να έλθουμε ξανά σε επαφή με τον εαυτό μας.

Δεν είναι ασυνήθιστο βέβαια, ορισμένες φορές αυτή η επαφή να είναι ακριβώς εκείνο που θέλουμε να αποφύγουμε. Οι σχέσεις και η παρουσία των άλλων μπορεί να γίνεται ο κατάλληλος περισπασμός για να αποφύγουμε να σχετιστούμε με εμάς τους ίδιους. Και δεν πειράζει, όταν αυτό χρησιμοποιείται ως μια βραχυπρόθεσμη στρατηγική διαχείρισης των προβλημάτων μας.

Προσοχή όμως: όταν συμβαίνει παρατεταμένα κινδυνεύουμε από ένα άλλο είδος μοναξιάς, μια μοναξιά ενδοπροσωπική- που έχει κάνει με το να απομονώνουμε πλευρές και κομμάτια του εαυτού μας… και αυτό το είδος μοναξιάς κόβει βαθιά και πονάει πολύ…

Κάποια στιγμή στη ζωή μας, ερχόμαστε να αντιμετωπίσουμε όλοι τη βαθιά αλήθεια ότι στην ουσία είμαστε τελικά μόνοι, είτε περιστοιχιζόμαστε από άλλους, είτε όχι, και ότι αυτό είναι μέρος και συνθήκη της ανθρώπινης ύπαρξης.

Είμαστε ξεχωριστά άτομα που στην πραγματικότητα διψούν για σύνδεση με άλλα ξεχωριστά άτομα. Ίσως η μοναχικότητα να είναι ένας τρόπος να μπούμε σε διάλογο με αυτή ακριβώς την αλήθεια…

Και αφού πρώτα συνδεθούμε με τον ίδιο μας τον εαυτό να επιδιώξουμε να μπορούμε να συνδεθούμε από μια πιο δυνατή θέση με τους άλλους γύρω μας.

Όπως λέει και ποιητής Rainer Maria Rilke, στο Letters to a young poet (η μοναχικότητα) “…δεν είναι σε τελική ανάλυση κάτι το οποίο μπορούμε να πάρουμε ή να αφήσουμε. Είμαστε μοναχικοί. Μπορεί να έχουμε την αυταπάτη ότι δεν είμαστε και να συμπεριφερόμαστε σα να μην είναι έτσι… Αλλά πόσο καλύτερα θα ήταν αν το συνειδητοποιούσαμε, έστω κι αν αρχίζαμε να το υποθέτουμε… Πρόκειται στα αλήθεια να μας πιάσει ζάλη…” σαν κάποιον που τον έβγαλες από το δωμάτιο του, χωρίς προετοιμασία ή μετάβαση και τον έβαλες πάνω στην ψηλότερη οροσειρά. “Όμως είναι απαραίτητο να το βιώσουμε και αυτό, να βιώσουμε την ύπαρξη μας με την ευρύτερη δυνατή έννοια… ακόμη και το ανήκουστο- πρέπει να είναι δυνατό…”

Γι’ αυτό και μας παροτρύνει να βρούμε το κουράγιο να ανοίξουμε τον εαυτό μας σε κάθε είδους νέα, απρόβλεπτη εμπειρία ακόμη κι εκείνες τις οποίες δεν θεωρούμε τον εαυτό μας ικανό να αντιμετωπίσει αφού “μόνο κάποιος που είναι πραγματικά έτοιμος για όλα, που δεν εξαιρεί τίποτα, ούτε το πιο αινιγματικό, θα ζήσει τη σχέση με κάποιον άλλο σαν κάτι ζωντανό και θα αντλήσει ο ίδιος εξαντλητικά από την ίδια του την ύπαρξη»…

If you’re lonely when you’re alone, you’re in bad company. -Jean-Paul Sartre

When we cannot bear to be alone, it means we do not properly value the only companion we will have from birth to death—ourselves. -Eda LeShan

Λογική και συναίσθημα – Βρίσκοντας την ισορροπία

Ο εγκέφαλος χωρίζεται συμβολικά σε δύο ημισφαίρια. Η δεξιά πλευρά είναι το «συναισθηματικό» ή το «διαισθητικό» ημισφαίριο και η αριστερή είναι η «λογική» πλευρά. Η επίτευξη της ισορροπίας και επομένως της ευημερίας εξαρτάται από την σχέση ανάμεσα στις δύο αντίθετες πλευρές.

Φιλοσοφικά μιλώντας, το συναισθηματικό κέντρο είναι η πιο αρχαία περιοχή του εγκεφάλου. Παρόλα αυτά, η τωρινή είναι η νεότερη περιοχή, όπου ο λογικός και ο ορθολογικός νεοφλοιός μας επιτρέπει να εκτελούμε εξελιγμένα και πνευματικά καθήκοντα.

Το συναίσθημα και η λογική δεν είναι αντίθετες δυνάμεις καθώς τα συναισθήματα είναι η βάση της λογικής και μας βοηθούν να κρίνουμε τις εμπειρίες μας. Ο νευροεπιστήμονας Paul MacLean συγκρίνει την σχέση μεταξύ των λογικών και συναισθηματικών πλευρών του εγκεφάλου μας με την σχέση μεταξύ ενός ικανού καβαλάρη (έμπειρου και λογικού) και του αλόγου του (δυνατό και ενστικτώδες).

Η προσωπική ισορροπία καθορίζεται από την σχέση μεταξύ των συναισθηματικών και λογικών πλευρών του μυαλού σας.

Βρίσκοντας την προσωπική ισορροπία

Η αγγλική λέξη balance (=ισορροπία) προέρχεται από την λατινική aequilibrĭum, που αποτελείται από την λέξη «aequus» που σημαίνει «ίσος» και την λέξη «libra» που σημαίνει «εξισορρόπηση». Όλοι βλέπουμε την ισορροπία σε ιδιότητες όπως στην αρμονία, στην ισότητα, στην συγκράτηση, στην σοφία, στην λογική και φυσικά, στους ανθρώπους που έχουν μια καλή ψυχική υγεία.

Όταν ο συναισθηματικός και ο λογικός εγκέφαλος βρίσκονται σε ισορροπία, έχετε μια σαφή εικόνα του εαυτού και της κατάστασης σας. Για παράδειγμα, σε μια κατάσταση επιβίωσης, και τα δύο συστήματα (συναισθηματικό και λογικό) θα μπορούν να λειτουργούν ανεξάρτητα, αλλά αρμονικά.

Η συναισθηματική πλευρά θα σας έδινε την ενέργεια να πράξετε άμεσα (για παράδειγμα, να κρατηθείτε από κάγκελα ή από ένα πρεβάζι αν πέσετε από ένα γκρεμό). Αλλά η λογική πλευρά είναι αυτή που θα σκεφτόταν τι να κάνετε στην συνέχεια ( έτσι ώστε να μην κρέμεστε από τον γκρεμό για πάντα).

Η προσωπική ισορροπία καθορίζει την ευημερία.

Ο καβαλάρης και το άλογο

Ένας ικανός καβαλάρης πρέπει να μάθει να ελέγχει το άλογο του αν θέλει να το ιππεύσει. Ο έλεγχος του αλόγου είναι ευκολότερος για τον αναβάτη αν βρίσκεται σε ένα μονοπάτι χωρίς εμπόδια και αν έχει καλό καιρό. Αλλά, αν συμβεί κάτι απρόοπτο, όπως ένας δυνατός θόρυβος ή μια απειλητική συνάντηση με κάποιο ζώο, το άλογο θα αφηνιάσει. Ο καβαλάρης θα πρέπει να κρατηθεί σφιχτά, να διατηρήσει την ισορροπία και ευγενικά να ηρεμήσει το άλογο.

Ένα παρόμοιο φαινόμενο συμβαίνει όταν κάποιος βιώνει μια απειλητική κατάσταση, τρόμο ή ακόμα και σ3ξουαλική επιθυμία. Αυτού του είδους οι καταστάσεις κάνουν πιο δύσκολη την διατήρηση του ελέγχου. Αυτό συμβαίνει επειδή το μεταιχμιακό σύστημα ανιχνεύει μια έντονη κατάσταση και αποφασίζει ότι υπάρχει μια απειλή, έτσι αρχίζει να χάνει την σύνδεση με το ορθολογικό σύστημα (μετωπιαίος λοβός).

Επομένως, η νευροεπιστημονική έρευνα δείχνει ότι η κακή αντίληψη δεν προκαλεί περισσότερα τα περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα. Αλλά οι περιοχές που εστιάζουν στο άγχος ευθύνονται. Είναι πολύ δύσκολο να αναλογιστείτε τις λογικές ιδέες όταν ο συναισθηματικός εγκέφαλος σας βρίσκεται σε εγρήγορση και επικεντρώνεται στους αντιληπτούς κινδύνους.

Αλλά τι γίνεται αν ο καβαλάρης δεν μπορεί να ελέγξει το άλογο;

Μερικές φορές θυμώνετε με κάποιον που αγαπάτε ή φοβάστε κάτι που πρέπει να κάνετε. Αυτό οδηγεί σε μια εσωτερική διαμάχη. Το ένστικτο σας και ο εγκέφαλος αρχίζουν μια μάχη που δεν σας κάνει να αισθάνεστε όμορφα ανεξάρτητα από τον νικητή.

Αν ο καβαλάρης (λογικός εγκέφαλος) και το άλογο (συναισθηματικός εγκέφαλος) διαφωνούν, ποιος νικά; Αρχικά, θα μπορούσατε να πείτε ότι το άλογο θα νικήσει. Στην πραγματικότητα αυτό είναι το πιο πιθανό ότι θα συνέβαινε, τουλάχιστον πριν αναπτυχθεί εντελώς ο εγκέφαλος. Το οποίο σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες συμβαίνει γύρω στην ηλικία των 21.Πριν από αυτή, ο προμετωπιαίος λοβός εξακολουθεί να μην έχει σταματήσει να αναπτύσσεται. Εκτός και αν έχετε αναπτύξει δεξιότητες για να αντισταθμίσετε αυτή την αδυναμία, είναι το λιγότερο πιθανό να νικήσει στον αγώνα ενάντια στην ενέργεια του μεταιχμιακού συστήματος.

Μόλις ο εγκέφαλος ολοκληρώσει την ανάπτυξη του (ή σχεδόν την έχει ολοκληρώσει καθώς ποτέ δεν σταματά να αλλάζει) είναι πολύ πιο εύκολο για κάποιον να ελέγξει την ενστικτώδης και συναισθηματική πλευρά του. Φυσικά, η εμπειρία και οι ικανότητες που κερδίζονται με τις συγκυρίες της ζωής αποτελούν σπουδαία βοήθεια. Αυτά τα δύο εργαλεία, η εμπειρία και η συναισθηματική νοημοσύνη, είναι αυτές που σας βοηθούν να ελέγξετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα σας καθώς και τον συναισθηματικό εγκέφαλο. Το να τον αφήσετε ελεύθερο μπορεί να προκαλέσει όλεθρο στην ζωή σας.

«Ακολούθα την καρδιά σου αλλά πάρε και το μυαλό μαζί σου» -Άλφρεντ Άντλερ

Το Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού

«Το Χρυσό Λουλούδι είναι το Φως»

Το Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού είναι ένα αινιγματικό κινέζικο βιβλίο. H προέλευσή του είναι σκοτεινή. Φαίνεται ότι η γνώση που περιέχει, αρχικά, μεταδινόταν προφορικά. Αργότερα κυκλοφόρησε σε μορφή βιβλίου πιθανόν την εποχή της δυναστείας Τάγκ. Αποδίδεται στον Λου Γιέν ο οποίος ήταν γνωστός ως «ο Φιλοξενούμενος του Σπηλαίου». Αυτό μας κάνει να σκεφτούμε ότι πρόκειται για κάποιον ερημίτη του Ταοϊσμού. Άλλωστε οι διδασκαλίες τις οποίες περιέχει το κείμενο είναι Ταοϊστικές. Αργότερα ο σοφός αυτός ταυτίστηκε με έναν από τους οκτώ Aθανάτους του Ταοϊσμού, κάτι το οποίο δείχνει το υψηλό επίπεδο στο οποίο θεωρήθηκε ότι βρισκόταν. Στη Δύση το κείμενο το έκανε διάσημο ο Ρίτσαρντ Βίλχελμ, σημαντικός Γερμανός σινολόγος, ο οποίος έκανε και μια μνημειώδη μετάφραση του Ι Τσιγκ, του περίφημου Βιβλίου των Αλλαγών.

Κατ’ αρχήν να σημειώσουμε ότι πρόκειται για ένα πολύ μικρό βιβλίο, παρόμοια με το «Τάο Τε Τσιγκ» του Λάο Τσε. Όμως οι διδασκαλίες του είναι πολύ βαθιές. Πρόκειται για ένα έργο εσωτερικής αλχημείας. Η αλχημεία, μια λέξη και μια επιστήμη παρεξηγημένη στη Δύση, θεωρείται ότι ήταν μια από τις ενασχολήσεις των Ταοϊστών σοφών. Ποιος ήταν ο στόχος της; Εξωτερικά ήταν η ανακάλυψη του «Πόσιμου χρυσού» ή «Ελιξίριου της ζωής». Εμείς θα το μεταφράζαμε ως Μυστικό της Αθανασίας ή Αθάνατο Νερό στη λαϊκή παράδοση. Σε άλλες εξωτερικές εκδοχές στόχος ήταν η δημιουργία χρυσού με τεχνητό τρόπο. Αυτός ο στόχος αποδίδεται και στους Δυτικούς αλχημιστές. Όμως από εσωτερική άποψη ο σκοπός της αλχημείας, τόσο στην Ανατολή όσο και στην Δύση, ήταν η αναζήτηση του Εσωτερικού Χρυσού που βρίσκεται στον άνθρωπο, δηλαδή του αθάνατου πνεύματός του, η μετάλλαξη του μολυβιού της κατώτερης εξωτερικής προσωπικότητας στο χρυσό της εσωτερικής. Με μια τέτοια θεώρηση η προσέγγιση του κειμένου μας αλλάζει εντελώς προσανατολισμό και χαρακτήρα. Βέβαια συνεχίζει να είναι αινιγματικό, λόγω του ότι -όπως και τα παρόμοια Δυτικά κείμενα- γραμμένο σε εποχές διώξεων, έπρεπε να δώσει τις διδασκαλίες με καλυμμένο τρόπο. Αυτό βέβαια δημιουργεί τις διαφορετικές προσεγγίσεις αλλά και παρεξηγήσεις.

Οι βασικές έννοιες του κειμένου λοιπόν συσχετίζονται τόσο με το Τάο Τε Τσιγκ του Λάο Τσε, όσο και με τις έννοιες του Ι Τσιγκ του Βιβλίου των Αλλαγών. Τόσο το ένα όσο και το άλλο, τοποθετούν τον άνθρωπο σε αρμονία με τη φύση. Στο Τάο* βρίσκουμε την έννοια του Δρόμου, του Νοήματος της Ζωής, ενώ στον Νόμο των Αλλαγών βρίσκουμε την έννοια της αέναης ροής και της συνεχόμενης εναλλαγής, διδασκαλία η οποία συνοψίζεται στο ρητό του Ηράκλειτου «Τα πάντα ρεί».

Ο Κάρλ Γιούγκ στην εισαγωγή του στην γερμανική έκδοση του βιβλίου του Χρυσού Λουλουδιού, εκτός από το Τάο, αναφέρεται και στην Κυκλική Κίνηση και το Κέντρο. Η κυκλική κίνηση θεωρείται ότι ήταν πάντα στη σωστή της έννοια, μια κίνηση η οποία προϋποθέτει ένα κέντρο για να είναι κυκλική, αλλά και ότι οδηγεί προς το Κέντρο. Επομένως θα είναι σπειροειδής ή θα βασίζεται σε συγκεντρικούς, όλο και μικρότερους κύκλους. Οδηγεί τον άνθρωπο στο να ανακαλύψει το κέντρο του, διαφορετικά πρόκειται για «φαύλους κύκλους» που δεν οδηγούν πουθενά. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και η εξάσκηση σε κάποια εσωτερικά φιλοσοφικά συστήματα κινέζικων Πολεμικών Τεχνών βασίζεται στο βάδισμα σε κύκλο.

Ας επανέλθουμε όμως στο κείμενο μας:

Αρχικά μας λέει τι είναι το Χρυσό Λουλούδι. Το Χρυσό Λουλούδι είναι το Φως και βρίσκεται μέσα στον άνθρωπο. Όμως σύμφωνα με τη θεωρία της κίνησης και της εναλλαγής το φως κινείται. Υποκρύπτεται στο κείμενο ότι ο άνθρωπος αφήνει το φως να εξωτερικεύεται και να χάνεται. Η δύναμη της ζωής την οποία έχει μέσα του, ξοδεύεται ασυλλόγιστα σε κατώτερους στόχους. Αυτό που πρέπει να κάνει ο άνθρωπος -σύμφωνα πάντα με το κείμενο- είναι να ανακαλύψει και να εργαστεί πάνω στην «οπισθόδρομη κίνηση του φωτός», δηλαδή να στραφεί προς τον εσωτερικό του κόσμο, να ξεκινήσει μια «Εσωτερική Αναζήτηση». Αυτό είναι κάτι το οποίο συναντούμε σε όλες τις μεγάλες διδασκαλίες αλλά και συμβολικά στους μύθους όλων των λαών. Πρόκειται για το «κοίταγμα προς τα μέσα» το «Έσω Βλέπε» το οποίο προέτρεπε ο μεγάλος στωικός φιλόσοφος-αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος.

Αφού ο άνθρωπος ξεκινήσει αυτήν την εσωτερική αναζήτηση και κίνηση, θα ανακαλύψει κάποια στιγμή το κέντρο του. Θα χρησιμοποιήσει τη δύναμη που βρίσκεται στο κέντρο αλλά και θα το προστατεύσει.

Στη διαδικασία αυτή γεννιέται κυριολεκτικά ένα «έμβρυο» μέσα στον άνθρωπο. Πρόκειται για το έμβρυο του πνευματικού ανθρώπου. Ένας δεύτερος εαυτός. Αυτός ο εαυτός είναι μωρό για τους περισσότερους ανθρώπους και έτσι δεν μπορεί να κυβερνήσει τη ζωή τους. Οπότε έρχεται κάποιος «σφετεριστής» και κάθεται στον θρόνο του. Αυτό είναι πάλι κάτι το οποίο συναντούμε σε πολλούς μύθους. Πάντα ό ήρωας δεν κατέχει τον θρόνο, αλλά για να τον κατακτήσει, πρέπει να κατακτήσει πρώτα τον εαυτό του, μέσα από δοκιμασίες και κατορθώματα. Σύμφωνα με το κείμενο η διαδικασία της γέννησης αυτού του πνευματικού εμβρύου είναι παρόμοια με οποιουδήποτε άλλου εμβρύου: Κυοφορείται, γεννιέται, τρέφεται, μεγαλώνει. Οι φάσεις της γέννησης και της ανάπτυξης του πνευματικού αυτού «παιδιού» που γεννιέται μέσα στον άνθρωπο, είναι οι φάσεις του Αλχημικού Έργου. Είναι κρίμα να σκεφτούμε ότι σε κάποιους ανθρώπους αυτό το έμβρυο δεν γεννιέται ποτέ. Αυτό γίνεται, επειδή στους περισσότερους ανθρώπους κυριαρχεί η «εξώστροφη κίνηση». Όμως για να γεννηθεί και να αναπτυχθεί αυτό πνευματικό έμβρυο χρειάζεται η ανάπτυξη και η χρήση της «εσώστροφης κίνησης» δηλαδή ο άνθρωπος να στραφεί προς τα μέσα όπως αναφέραμε και παραπάνω.

Αφού λοιπόν γεννηθεί το έμβρυο χρειάζεται καθημερινή προσπάθεια με συνεχόμενη συγκέντρωση και διαλογισμό, για να αναπτυχθεί και να μεγαλώσει. Η διαδικασία μοιάζει με αυτήν του σκαραβαίου, ο οποίος μέσα σε μια μπάλα κοπριάς κυλάει το αυγό του, από το οποίο θα γεννηθεί ένας άλλος σκαραβαίος, που κάποια στιγμή θα πετάξει προς το φως, προς τον ήλιο. Ο σκαραβαίος στην αρχαία Αίγυπτο ήταν το σύμβολο του Μαθητή.

Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα – αφορισμούς που αναφέρονται στο βιβλίο:

«Όποιος αναζητάει την αιώνια ζωή, πρέπει να ψάξει να βρει τη θέση απ’ όπου ξεκινούν αρχικά η ουσία και η ζωή».

«Το νόημα του Ελιξηρίου της Ζωής βασίζεται ολοκληρωτικά στην οπισθόδρομη μέθοδο».

«Μόνο με τον στοχασμό και την ηρεμία δημιουργείται η αληθινή διαίσθηση.

Όλες οι μέθοδοι έχουν την πηγή τους στην ηρεμία. Αυτή η θαυμάσια μαγική μέθοδος δεν μπορεί να βυθομετρηθεί».

«Ολόκληρη η καρδιά παρακολουθεί αυτό που είναι μέσα. Η παρατήρησή της είναι εσωτερική. Οι σκέψεις δεν στρέφονται προς τα έξω».

«Όταν υπάρχει βαθμιαία επιτυχία στην κυκλοφορία του φωτός, ο άνθρωπος δεν πρέπει να εγκαταλείψει τις συνηθισμένες ασχολίες του…η ταυτόχρονη εκτέλεση των εγκόσμιων καθηκόντων δεν αποτελεί εμπόδιο» ( εδώ αντίθετα με ότι πολλοί νομίζουν, τονίζεται το ότι η εσωτερική εργασία δεν προϋποθέτει απαραίτητα να αποχωριστεί κανείς από τον κόσμο και τις καθημερινές του ασχολίες).

Αυτά είναι κάποια από τα πιο απλά αποσπάσματα από το βιβλίο του Χρυσού Λουλουδιού. Περιέχει βέβαια και αρκετά άλλα τα οποία μπορεί να επιλέξει ο αναγνώστης. Επίσης υπάρχουν πολλά γραμμένα με εντελώς συμβολικό χαρακτήρα. Σημαντικό τμήμα μέσα στο κείμενο αποτελούν οι αναφορές στην αναπνοή και στο σωστό τρόπο εκτέλεσής της. Αυτό μας θυμίζει ότι μέσα στο πλαίσιο του Ταοϊσμού υπήρχαν ασκήσεις που είναι ίδιες με τις ινδικής Χάθα Γιόγκα.

Περιληπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα απαραίτητα εργαλεία για το έργο στο οποίο αναφέρεται το βιβλίο είναι ο διαλογισμός, η συγκέντρωση, η εναρμόνιση των φυσικών λειτουργιών μεταξύ τους και με τη φύση, η σταθερότητα στην εργασία και τελικά το «να βλέπει κάποιος με την καρδιά». Αυτό το τελευταίο θέλει να μας δείξει ότι χρειάζεται να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε με τον καθημερινό κοινό νου και την ψυχρή υπολογιστική λογική, για να ξεκινήσουμε μια εργασία εσωτερικής μετάλλαξης πάντα προς το καλύτερο. Αυτό που απομένει είναι ο καθένας να διαβάσει αυτό το μικρό αινιγματικό βιβλίο με ανοικτή καρδιά και χωρίς προκαταλήψεις. Και όπως αναφέρεται στο βιβλίο:

« Η γη που δεν είναι πουθενά αυτή είναι η αληθινή πατρίδα»

«Όποιος αναζητάει την αιώνια ζωή, πρέπει να ψάξει να βρει τη θέση απ’ όπου ξεκινούν αρχικά η ουσία και η ζωή».
--------------------------
* Η Λέξη Τάο πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι έχει πάρα πολλές σημασίες.

RUEDIGER SCHACHE: Κάποιοι άνθρωποι φέρονται έντιμα και κάποιοι άλλοι όχι. Αυτό είναι όλο

Υπάρχει μια λέξη που επηρεάζει σημαντικά εσάς και το μαγνήτη σας: Ενοχή! Αν νοιώθετε “ένοχος”, ανεξάρτητα από το αν νοιώθετε ενοχές απέναντι στον ίδιο σας τον εαυτό ή απέναντι στους άλλους, γίνεστε θύμα. Γίνεστε εξαρτημένος από τη συγχώρεση, την επανόρθωση, τη γνώμη των άλλων. Αυτά τα συναισθήματα εκπέμπει ο μαγνήτης σας και τραβάει ανθρώπους που θέλουν να παίξουν μαζί σας το παιχνίδι της ενοχής και του θύματος.

Σε ένα δημοτικό σχολείο οι δάσκαλοι έκαναν ένα πείραμα. Είπαν στα παιδιά ότι σήμερα θα παίξουν ένα πολύ ιδιαίτερο παιχνίδι, το οποίο είχε σκοπό να διώξει από το κεφάλι τους μια πολύ άσχημη λέξη :”Ενοχή”.

Το πείραμα ήταν δομημένο σαν παιχνίδι και τα παιδιά συμμετείχαν εντυπωσιασμένα. Έπειτα μια μητέρα δήλωσε τα εξής: “Όταν η κόρη μου η Λίζα γύρισε σπίτι, ρώτησα όπως πάντα τι κάνατε σήμερα στο σχολείο. Εκείνη απάντησε:” Διώξαμε από το κεφάλι μας μια πολύ άσχημη λέξη.” Ρώτησα ποια λέξη ήταν αυτή; Η Λίζα σκέφτηκε για μια στιγμή, με κοίταξε χαμογελώντας πονηρά και είπε :Την ξέχασα”.

Δεν υπάρχει ενοχή στο Σύμπαν,. Υπάρχει μόνο αίτιο και αιτιατό. Κάτι συμβαίνει και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να συμβεί κάτι άλλο. Κάποιος κάνει κάτι, προκαλείται μια δράση και κάποιος άλλος αντιδρά. Η ενοχή είναι ένα συναίσθημα και όχι μια πραγματικότητα. Είναι μια επινόηση των ανθρώπων για να μπορούν να κρίνουν ή να κατακρίνουν εύκολα, για να θέτουν νόμους στο πλαίσιο της κοινωνικής συμβίωσης και , κυρίως, για να εξουσιάζουν τους άλλους.

Όπως και το καθετί, έτσι και την έννοια της “αθωότητας” μπορεί κανείς να την παρεξηγήσει. Φυσικά οι άνθρωποι κάνουν πράξεις που έχουν άσχημο αντίκτυπο σε άλλους ανθρώπους.  Δεν υπάρχει λόγος να ωραιοποιούμε τα πράγματα ή να επινοούμε δικαιολογίες για ανήθικη ή απερίσκεπτη συμπεριφορά. Αυτό που χρειάζεται είναι να αφαιρέσετε από μια λέξη στο κεφάλι σας, η οποία εδώ και αιώνες νοείται ως βάρος, την αρνητική επίδραση που ασκεί στο μαγνήτη σας.

Αυτό θα το καταφέρετε πιο εύκολα και πιο αποτελεσματικά αν το κάνετε όπως το παιδάκι στο παιχνίδι. Παριστάνετε ότι η λέξη “ενοχή” δεν υπάρχει. Αντικαταστήστε την με τη λέξη “αιτία”. Κατά τα άλλα δεν χρειάζεται να αλλάξετε τίποτα. Είναι ένα πολύ μικρό βήμα στο μυαλό σας, αλλά με μεγάλη απήχηση στη ζωή σας. Νοιώστε μέσα σας τι σας κάνει να αισθάνεστε πιο ελεύθεροι και χαλαροί:

“Ο πατέρας μου φταίει γιατί πάντα έκανε….”

ή

“Ο πατέρας μου έκανε συχνά τούτο και το άλλο. Το παρατηρούσα και άρχισα να πιστεύω ότι δεν είναι καλό. Αυτή η πεποίθηση έχει τώρα καταλήξει ως αιτία στο μαγνήτη μου και προσελκύει τέτοιου είδους ανθρώπους στη ζωή μου…”

Μια ιστορία ιδωμένη κατ΄ αυτόν τον τρόπο, από νέα σκοπιά, για ένα περιστατικό όπου κάτι προκαλέσατε θα μπορούσε λόγου χάρη να είναι η εξής:

“Έκανα ή έλεγα κάτι που σε έναν άλλο άνθρωπο είχε αρνητική επίδραση. Δεν ήταν πρόθεσή μου. Το λέω στο άτομο αυτό και στο τέλος κάνω κάτι για να επανορθώσω”. Το αν αυτό το άτομο το δέχεται ή όχι και το τι κάνει με την αντιπρότασή σας δεν είναι πλέον στο χέρι σας.

Κάντε ό,τι πιστεύετε ότι είναι σωστό. Μπορείτε μόνο να προτείνετε ότι θα επανορθώσετε, αλλά το αν ο άλλος θα το δεχτεί δεν είναι δική σας υπόθεση.

Ναι, μπορεί κάτι να σας κάνει να υποφέρετε. Ναι, μαθαίνετε από αυτό. Ναι, μπορείτε να επανορθώσετε για κάτι, αν αισθάνεστε ότι αυτό είναι το σωστό. Ναι, μπορείτε να πείτε στον άλλον ότι λυπάστε που είπατε ή κάνατε κάτι. Αλλά μέχρι εκεί μπορείτε να φτάσετε. Είστε ελεύθεροι πια. Αν ο άλλος θέλει να ενισχύσει κι άλλο τον πόνο του και να συνεχίσει να σας επικρίνει, είναι δική του απόφαση και όχι δική σας. Δεν είναι δική σας υποχρέωση να κάνετε τον άλλο να σας συγχωρήσει. Η συγχώρεση είναι μια ελεύθερη και εντελώς προσωπική απόφαση του κάθε ανθρώπου.

Η ενοχή είναι ένα συναίσθημα και όχι μια πραγματικότητα. Ένα θύμα  σκέφτεται την ενοχή και νοιώθει ένα βάρος. Ένας άνθρωπος που διαμορφώνει αποφασιστικά τη ζωή του, έχει στο μυαλό του το αίτιο και το αιτιατό και βρίσκει το δρόμο του.

Οι ενοχικές σκέψεις είναι ψυχοφθόρες, δημιουργούν ένα αίσθημα εξάρτησης (από τη διάθεση του άλλου) και προκαλούν κατάθλιψη.

Οι σκέψεις της αιτίας, οδηγούν τη δύναμη σε αλλαγή, συμβάλλουν στη γνώση και στην ανάπτυξη και επιφέρουν μια θετική στάση απέναντι στον εαυτό μας.

Ruediger Schache, Το Μυστικό Του Μαγνήτη Της Καρδιάς

Η αρχαία Ελλάδα, κοιτίδα της μαθηματικής σκέψης

Ολόκληρος ο δυτικός πολιτισμός γεννήθηκε και αναπτύχθηκε έχοντας ως βάση τον τρόπο σκέψης που χάραξαν, διαμόρφωσαν και δίδαξαν οι αρχαίοι Έλληνες. Για πρώτη φορά στην αρχαία Ελλάδα ο νους δεν ικανοποιείται με τις μυθολογικές ερμηνείες του κόσμου. Ο μελετητής δεν αρκείται να δώσει πρακτικές απαντήσεις στα προβλήματα, αλλά προσπαθεί να επεκταθεί παραπέρα σε όλα τα νοητά αντίστοιχα προβλήματα, να οδηγηθεί σε γενικεύσεις και σε αφαιρέσεις, να οικοδομήσει τον ορθό λόγο για να διατυπώσει με σαφήνεια έννοιες, ορισμούς και νόμους γενικούς. Αυτή η μετάβαση από το μύθο στο λόγο, στην επιστημονική σκέψη, ήταν ένα θαύμα, μια τομή, μια επανάσταση.

Η Φιλοσοφία γεννήθηκε τον 6ο π.Χ. αιώνα στην Ιωνία και η εξάπλωσή της στις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις ήταν η απαρχή μιας λαμπρής πορείας του ελληνικού πνεύματος στην αναζήτηση της αλήθειας, όχι για να εξυπηρετήσει πρακτικές ανάγκες, αλλά για να ικανοποιήσει πνευματικές ανησυχίες και αναζητήσεις.

Τα Μαθηματικά ήταν ένα ευρύτατο πεδίο πνευματικής αναζήτησης γι’ αυτό ασχολήθηκαν μαζί τους όλοι σχεδόν οι φιλόσοφοι εκείνης της εποχής.

Η απόδειξη, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πορεία εξέλιξης των Μαθηματικών, ξεκίνησε από τον Θαλή, αναπτύχθηκε από τον Πυθαγόρα και τους Πυθαγόρειους, συστηματοποιήθηκε από τον Πλάτωνα και κυρίως από τον Αριστοτέλη, χρησιμοποιήθηκε σε περισσότερο τελειοποιημένη μορφή από τον Ευκλείδη και θα μπορούσαμε να πούμε ότι τελειοποιήθηκε από τον Αρχιμήδη.

Η σύλληψη της ιδέας της αξιωματικής θεμελίωσης οφείλεται στους αρχαίους Έλληνες. Κλασικό παράδειγμα είναι η Ευκλείδεια Γεωμετρία. Στοιχεία όμως αξιωματικής θεμελίωσης βρίσκουμε και σε άλλα αρχαία ελληνικά κείμενα. Οι Πυθαγόρειοι π.χ. είχαν διευκρινίσει ότι η αποδεικτική διαδικασία πρέπει να έχει κάποια δεδομένα (τις υποθέσεις), και κάποιους αρχικούς συλλογισμούς. Ο Αριστοτέλης επίσης μας δίνει όλα τα στοιχεία μιας αξιωματικής θεμελίωσης. Αναφέρεται στις αρχικές έννοιες, -τις θέσεις, όπως τις ονομάζει- στους ορισμούς, στα αξιώματα, στην αποδεικτική διαδικασία και στην απόδειξη. Η αξιωματική θεμελίωση που ανέπτυξαν οι αρχαίοι Έλληνες είναι ίδια με εκείνη που χρησιμοποιούμε σήμερα.

Η Θεωρία Αριθμών είναι ένας άλλος τομέας που η επινόησή του οφείλεται στους Έλληνες. Για την ανάπτυξη αυτής της θεωρίας σημαντική ήταν η συμβολή των Πυθαγορείων, του Πλάτωνα στην Ακαδημία, καθώς και του Ευκλείδη με το έργο του «Στοιχεία». Καθοριστική ήταν επίσης συμβολή του Αρχιμήδη και του Διόφαντου.

Η Γεωμετρική Άλγεβρα είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των αρχαίων ελληνικών Μαθηματικών. Οι Έλληνες έλυναν πολλά προβλήματα της Αριθμητικής με τη βοήθεια της Γεωμετρίας, αλλά και πολλά γεωμετρικά προβλήματα με τη χρησιμοποίηση αριθμητικών υπολογισμών. Υπήρχαν έννοιες που μπορούσαν να θεωρηθούν και αριθμητικές και γεωμετρικές. Π.χ. οι αναλογίες, καθώς και η λύση των εξισώσεων μπορούν να θεωρηθούν ως κοινό μέρος της Αριθμητικής και της Γεωμετρίας.

Η Ανάλυση, που είναι σήμερα ο σημαντικότερος κλάδος των βασικών Μαθηματικών, έχει την αφετηρία της στην αρχαία Ελλάδα. Π.χ. ο Δημόκριτος καθόρισε την έννοια του απειροστού μεγέθους και έκαμε διάκριση μεταξύ φυσικού απειροστού (άτομο) και μαθηματικού απειροστού. Στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη υπάρχει η έννοια του απείρου και του συνεχούς μεγέθους. Τα παράδοξα του Ζήνωνα περιέχουν την έννοια του ορίου, της συνέχειας, καθώς και του αθροίσματος των απείρων όρων μιας ακολουθίας.

Στα έργα των Πυθαγορείων, του Ευδόξου και του Αρχιμήδη υπάρχουν τόσα και τέτοια στοιχεία μαθηματικής Ανάλυσης, ώστε τα έργα αυτά σήμερα θεωρούνται ως οι πρωτοπόροι της δημιουργίας του διαφορικού και του ολοκληρωτικού λογισμού.

Η Γεωμετρία είναι καθαρά ελληνική επιστήμη. Ο Ευκλείδης με τα Στοιχεία του οδηγεί τον τρόπο σκέψης της ανθρωπότητας για 2.300 χρόνια.

Η Αστρονομία ως επιστήμη βρήκε επίσης πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης στην αρχαία Ελλάδα. Ο Θαλής, ο Πυθαγόρας και οι Πυθαγόρειοι είχαν κάνει αρκετές αστρονομικές παρατηρήσεις και μετρήσεις. Είναι γνωστή η θεωρία του Αρίσταρχου του Σαμίου για τις κινήσεις της Γης. Ο Αρχιμήδης κατασκεύασε αρκετά αστρονομικά όργανα, με τα οποία υπολόγιζε το μέγεθος της Γης, της Σελήνης και του Ηλίου, την απόσταση της Γης από τον Ήλιο και τους πλανήτες, το μήκος της τροχιάς της Γης κ.λπ. Το έργο του Πτολεμαίου και του Ιππάρχου υπήρξε πηγή αναφοράς για όλους τους μεταγενέστερους αστρονόμους.

Έτσι, η αρχαία Ελλάδα υπήρξε η κοιτίδα όχι μόνο της μαθηματικής σκέψης αλλά και της επιστημονικής σκέψης γενικότερα.

ANTON CHEKHOV: Έτσι είναι οι καλλιεργημένοι άνθρωποι

“Οι καλλιεργημένοι άνθρωποι, πρέπει κατά τη γνώμη μου, να πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

Σέβονται την ανθρώπινη προσωπικότητα, και ως εκ τούτου είναι πάντα ευγενείς, ήρεμοι και πρόθυμοι να προσφέρουν στους άλλους. Δεν προκαλούν διαπληκτισμούς για ένα σφυρί ή για λίγο χαμένο καουτσούκ· αν ζουν μαζί με κάποιον δεν το θεωρούν παραχώρηση, και φεύγοντας δεν λένε «κανείς δε μπορεί να ζήσει μαζί σου». Συγχωρούν το θόρυβο, το κρύο και στεγνό κρέας και τις ευφυολογίες και την παρουσία ξένων στα σπίτια τους. Συμπονούν, και όχι μόνο τους επαίτες και τις γάτες. Οι καρδιές τους πονούν γι’ αυτά που τα μάτια δεν βλέπουν…

Ξαγρυπνούν τα βράδια για να βοηθήσουν τον Π. …, για να πληρώσουν για τους αδερφούς τους στο Πανεπιστήμιο, για να αγοράσουν ρούχα για τις μητέρες τους.

Σέβονται την ιδιοκτησία των άλλων, γι’ αυτό και πληρώνουν τα χρέη τους. Είναι ειλικρινείς και τρέμουν το ψέμα σαν τη φωτιά. Δεν ψεύδονται ούτε σε ασήμαντα θέματα. Το ψέμα προσβάλλει τον ακροατή και τον ταπεινώνει μπροστά στα μάτια του ομιλούντος.

Δεν κρατούν «πόζα», δεν φέρονται δημόσια όπως στα σπίτια τους, δεν καυχιούνται μπροστά στους ταπεινούς συντρόφους τους. Δεν παραδίδονται στη φλυαρία και στο να επιβάλλουν στους άλλους τα ανεπιθύμητα μυστικά τους. Από σεβασμό προς τα αυτιά των άλλων ανθρώπων, συχνότερα σιωπούν παρά μιλούν.

Δεν υποτιμούν τους εαυτούς τους επιζητώντας τη λύπηση. Δεν παίζουν στις χορδές των ξένων καρδιών, ώστε να μπορούν να τους φέρονται με ψεύτικο σεβασμό. Δεν λένε «με παρεξήγησαν» ή «έχω γίνει φτηνός», γιατί αυτός είναι αγώνας για πλασματικά κέρδη, χυδαίος, κάλπικος…

Δεν έχουν κενή ματαιοδοξία. Δεν ενδιαφέρονται για ψεύτικα διαμάντια όπως το να γνωρίζουν διασημότητες, να δίνουν χέρια με τον μεθυσμένο Π., να ακούν τους σχολιασμούς ενός τυχαίου θεατή σε μια έκθεση, να συζητιούνται στις ταβέρνες.

Αν κάνουν πράγματα άξια μιας δεκάρας δεν τριγυρνούν με αλαζονεία σαν να έχουν κάνει κάτι άξιο για εκατό ρούβλια, και δεν επιδεικνύονται όταν τους δέχονται κάπου όπου άλλοι έχουν απορριφθεί. Οι αληθινά ταλαντούχοι πάντα κρατούν την ταπεινότητά τους μέσα στο πλήθος, μένουν όσο μπορούν πιο μακριά από τη διαφήμιση. Ακόμα και ο Κρίλοφ έχει πει ότι ένα άδειο βαρέλι αντιλαλεί περισσότερο από ένα γεμάτο.

Αν έχουν ένα ταλέντο, του δείχνουν σεβασμό. Θυσιάζουν σε αυτό την ανάπαυση, τις γυναίκες, το κρασί, τη ματαιοδοξία… Είναι περήφανοι για το ταλέντο τους.

Πέρα απ’ αυτά, είναι σχολαστικοί. Καλλιεργούν στους εαυτούς τους την αγάπη για την καλαισθησία. Δε μπορούν να πλαγιάσουν με τα ρούχα τους, να βλέπουν στους τοίχους ρωγμές γεμάτες έντομα, να αναπνέουν ακάθαρτο αέρα, να περπατούν πάνω σε πάτωμα που κάποιος έχει φτύσει, να μαγειρεύουν το φαγητό τους πάνω από μια σόμπα πετρελαίου.

Επιζητούν όσο το δυνατόν περισσότερο να χαλιναγωγήσουν και να εξευγενίσουν τα σεξουαλικά ένστικτα. Αυτό που θέλουν σε μια γυναίκα δεν είναι συντροφιά στο κρεβάτι… Δεν αναζητούν την εξυπνάδα που ενυπάρχει στο συνεχές πλάγιασμα. Θέλουν συγκεκριμένα, αν είναι καλλιτέχνες, φρεσκάδα, κομψότητα, ανθρωπιά, την επιθυμία για μητρότητα…

Δεν καταπίνουν τη βότκα όλη μέρα κι όλη νύχτα, δεν ψάχνουν λαίμαργα στα ντουλάπια γιατί δεν είναι γουρούνια και το γνωρίζουν. Πίνουν μόνο όταν είναι ελεύθεροι, περιστασιακά. Γιατί θέλουν mens sana in corpora sano (νους υγιής εν σώματι υγιεί). Και ούτω καθεξής.

Έτσι είναι οι καλλιεργημένοι άνθρωποι. Για να είναι κανείς καλλιεργημένος και όχι κατώτερος του περίγυρού του, δεν αρκεί μόνο να έχει διαβάσει «Τα χαρτιά του Πίκγουικ» και να μάθει ένα μονόλογο του «Φάουστ»… Αυτό που χρειάζεται είναι συνεχής δουλειά, νυχθημερόν, συνεχές διάβασμα, μελέτη, θέληση. Κάθε ώρα είναι πολύτιμη.

Έλα κοντά μας, κάνε θρύψαλα το μπουκάλι με τη βότκα, ξάπλωσε και διάβασε. Τουργκένιεφ, αν θέλεις, που δεν τον έχεις διαβάσει. Πρέπει να εγκαταλείψεις τη ματαιοδοξία σου, δεν είσαι παιδί. Σύντομα θα είσαι τριάντα. Ήρθε η ώρα! Σε περιμένω… Όλοι σε περιμένουμε.”

Από ένα γράμμα του Αντόν Τσέχωφ στον αδερφό του Νικολάι

Στο εσωτερικό της Γης ανακαλύπτονται συνεχώς ίχνη ζωής

Οι ειδικοί αναζητούν απαντήσεις για τη δημιουργία της ζωής στην επιφάνεια της Γης.

Όμως τα τελευταία χρόνια διάφορες έρευνες εντοπίζουν συνεχώς την παρουσία της ζωής σε ολοένα και μεγαλύτερα βάθη στο εσωτερικό της. ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Γέιλ ανακοίνωσε ότι εντόπισε ευρήματα που υποδεικνύουν την παρουσία ζωής σε βάθος περίπου 20 χλμ. από την επιφάνεια του πλανήτη μας.

Οι ερευνητές εντόπισαν αραγωνίτη (ένα πολυμορφικό ορυκτό του ασβεστίου) σε πετρώματα που βρίσκονται σήμερα στην επιφάνεια της Γης αλλά έχει διαπιστωθεί ότι πριν από διάστημα 100 εκατ. ετών βρίσκονταν σε βάθος 20 χλμ. Η χημική ανάλυση του συγκεκριμένου αραγωνίτη δείχνει ότι σχηματίστηκε από μεθάνιο το οποίο παρήγαγαν μικροοργανισμοί που βρίσκονταν σε εκείνο το μεγάλο βάθος.

Αν η ανακάλυψη επιβεβαιωθεί, θα πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη αφού θα είναι το βαθύτερο ως σήμερα σημείο στον πλανήτη στον οποίο διαπιστώνεται η παρουσία ζωής. Επιπλέον, η παρουσία ζωής (έστω και σε μικροβιακό επίπεδο) σε τόσο μεγάλα βάθη αυξάνει τις ελπίδες να υπάρχει ζωή κάτω από το έδαφος πλανητών στην επιφάνεια των οποίων επικρατούν ακραίες και γενικότερα μη φιλικές για τη ζωή συνθήκες.

Η «βαθιά βιόσφαιρα»

Ερευνητές του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν διεξήγαγαν αναλύσεις και μελέτες σε περιοχές της Γης που οι ειδικοί ονομάζουν «βαθιά βιόσφαιρα». Πρόκειται για περιοχές σε μεγάλα βάθη του πλανήτη. Ανακάλυψαν μικροβιακές μορφές ζωής που ζουν σε βάθη 5 χλμ. Εκτιμούν ότι τα μικρόβια αυτά ζουν αποκομμένα από τη βιόσφαιρα της επιφάνειας για εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια έτη.

Τα μικρόβια που εντόπισαν οι ερευνητές αποτελούν μια ανεξάρτητη κοινότητα η οποία δεν επικοινωνεί με εκείνες της… άνω βιόσφαιρας. Από τις αναλύσεις όμως διαπιστώθηκε ότι τα μικρόβια του… κάτω κόσμου έχουν γενετικές ομοιότητες με εκείνα που ζουν στην επιφάνεια της Γης, γεγονός που υποδεικνύει την ύπαρξη ενός κοινού προγόνου ο οποίος πιθανότατα έζησε κατά την περίοδο εμφάνισης της ζωής στη Γη.

Η ανακάλυψη έρχεται να στηρίξει μια νέα θεωρία που κερδίζει συνεχώς έδαφος στην επιστημονική κοινότητα. Σύμφωνα με αυτήν, η ζωή στη Γη δημιουργήθηκε μέσα σε μικρές σχισμές υπόγειων πετρωμάτων – κάποια είδη πετρωμάτων κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης μπορούν να παραγάγουν υδρογόνο και μεθάνιο. Με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσαν να τροφοδοτούνται μικροβιακές μορφές ζωής και να μην έχουν έτσι ανάγκη την ενέργεια του Ηλίου.

Φυσικά για τον σχηματισμό (και) των υπόγειων μορφών ζωής απαραίτητο συστατικό είναι το νερό. Οι θιασώτες της νέας θεωρίας αναφέρουν ότι μικρές ποσότητες νερού που κύλησαν μέσα στις σχισμές των υπόγειων πετρωμάτων ήταν αρκετές για να συμβάλουν στη δημιουργία των «εναλλακτικών» μικροβίων. Η κρατούσα θεωρία θέλει τη ζωή να δημιουργείται μέσα στην «αρχέγονη σούπα» των θαλασσών ή λιμνών της επιφάνειας της Γης.

Το σκουλήκι

Το σκουλήκι που εντοπίστηκε να ζει στα βάθη της Γης δίνει ελπίδες για παρόμοιες ανακαλύψεις και σε άλλους πλανήτες

Ερευνητές από τις ΗΠΑ ανακάλυψαν ένα σκουλήκι το οποίο ζει 1,3 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της Γης, το μεγαλύτερο βάθος στο οποίο έχει εντοπιστεί ως σήμερα κάποιος πολυκύτταρος οργανισμός. Το ονόμασαν Halicephalobus mephisto προς τιμήν του Μεφιστοφελή, της ενσάρκωσης του Σατανά στον «Φάουστ» του Γκαίτε. Οι επιστήμονες αποκάλυψαν μάλιστα ότι στο σχετικό άρθρο, το οποίο δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature», είχαν βάλει αρχικά τον τίτλο «Σκουλήκια από την Κόλαση» αλλά οι υπεύθυνοι της επιθεώρησης δεν τον αποδέχθηκαν.

Η ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον αναζητεί ζωή στο υπέδαφος από το 1996. Βάσει των ερευνών της είναι κάποια ορυχεία στη Νότια Αφρική που εκτείνονται σε βάθος τριών χιλιομέτρων. Προηγούμενες μελέτες, κυρίως κάτω από τον ωκεάνιο πυθμένα, έχουν εντοπίσει σε βάθος περίπου δύο χιλιομέτρων την παρουσία μονοκύτταρων οργανισμών οι οποίοι καταφέρνουν να επιβιώνουν σε θερμοκρασίες που φθάνουν τους 110 βαθμούς Κελσίου.

Το H.mephisto όμως είναι διαφορετική και μοναδική μέχρι στιγμής περίπτωση. Πρόκειται για ένα σκουλήκι μήκους 0,5 χιλιοστών το οποίο ζει σε σχισμές πετρωμάτων και τρέφεται με βακτήρια. Εντοπίστηκε στο χρυσωρυχείο Beatrix στη Νότια Αφρική και όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές καταφέρνει να αναπαραχθεί ασεξουαλικά, με διαίρεση των κυττάρων του και δημιουργία κλώνων του.

Οι χημικές αναλύσεις που έκαναν οι επιστήμονες δείχνουν ότι το σκουλήκι ζει σε αυτά τα βάθη εδώ και τουλάχιστον τρεις χιλιάδες χρόνια. Η ανακάλυψη του H.mephisto κάνει ακόμη πιο αισιόδοξη την επιστημονική κοινότητα για τον εντοπισμό όχι απλά μικροβιακών αλλά πιο πολύπλοκων μορφών ζωής στο Διάστημα αφού όπως φαίνεται η ζωή βρίσκει τρόπους να επιβιώνει σε εξαιρετικά ακραίες συνθήκες.

Αριστοτέλης: πώς κουβεντιάζεται η εξουσία;

Αριστοτέλης: 384 – 322 π.Χ.

Τι είναι η εξουσία;

§1

Η λέξη/έννοια ἐξουσία απαντά στον Αριστοτέλη, πριν απ’ όλα, με το ακόλουθο αρχέγονο νόημα: να έχει κανείς τη δυνατότητα να κάμνει το δικό του, να πράττει κατά το δοκούν, κατά βούληση, κατ’ αρέσκεια. Η λέξη παράγεται από το απρόσ. ρ. ἔξεστι, που σημαίνει είναι δυνατόν, επιτρέπεται. Ως εκ της ετυμολογικής της καταγωγής, η υπό συζήτηση έννοια περιέχει μια ισχυρή θετική σημασία: υποσημαίνει το δικαίωμα, τη δυνατότητα, την άδεια, την ελευθερία να λέγει και να πράττει κανείς κάτι. Πρόκειται, επομένως, για ένα είδος ελευθερίας, με το νόημα περισσότερο της παρρησίας, της ελευθερίας λόγου, γνώμης ή κρίσης, ελεύθερης [=ευάρεστης] επιλογής. Η λέξη βρίσκεται σε κείμενα διαφόρων συγγραφέων της ελληνικής αρχαιότητας. Έτσι, για παράδειγμα, τη συναντάμε σε έργα του Δημοσθένη, μεταξύ άλλων, ο οποίος γράφει στον Γ΄ Φιλιππικό (3):

«ὑμεῖς τὴν παρρησίαν ἐπὶ μὲν τῶν ἄλλων οὕτω κοινὴν οἴεσθε δεῖν εἶναι πᾶσι τοῖς ἐν τῇ πόλει, ὥστε καὶ τοῖς ξένοις καὶ τοῖς δούλοις αὐτῆς μεταδεδώκατε, καὶ πολλοὺς ἄν τις οἰκέτας ἴδοι παρ’ ἡμῖν μετὰ πλείονος ἐξουσίας ὅ τι βούλονται λέγοντας ἢ πολίτας ἐν ἐνίαις τῶν ἄλλων πόλεων … =Εσείς θεωρείτε, σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, πως η ελευθερία του λόγου πρέπει να είναι τόσο κοινή σε όλους όσους ζουν σε τούτη την πόλη, ώστε να την έχετε παραχωρήσει και στους ξένους και στους δούλους· θα μπορούσε μάλιστα να δει κανείς σ' εμάς υπηρέτες να λένε ό,τι θέλουν με περισσότερη ελευθερία απ’ ό,τι πολίτες σε μερικές άλλες πόλεις».

Ο Πλάτων επίσης, ανάμεσα σε άλλα κείμενά του, γράφει στο Γοργία (461e2-3):

«εἰ Ἀθήναζε ἀφικόμενος οὗ τῆς Ἑλλάδος πλείστη ἐστὶν ἐξουσία τοῦ λέγειν = αν έφθανες στην Αθήνα, όπου υπάρχει η μεγαλύτερη ελευθερία του λόγου από κάθε άλλο μέρος της Ελλάδας».

Κατά το εύρος ωστόσο της χρήσης της λέξης/έννοιας ἐξουσία και μέσα από τις πολλαπλές ερμηνευτικές της εφαρμογές αποκτά ή περιέχει και μια εξίσου ισχυρή αρνητική σημασία: σημαίνει αλαζονεία, απόλυτη ισχύ ή δύναμη, αρχή, αξίωμα, εξ-ουσία με το σημερινό νόημα της κυριαρχίας, της επικράτησης, της δεσποτείας.

§2

Ι. Ο Αριστοτέλης, που σε κάθε ανάλυσή του εκκινεί πάντα από το κοινώς ισχύον, συμπεριλαμβάνει, κατά τη χρήση της συγκεκριμένης έννοιας, όλες σχεδόν τις προαναφερθείσες αποχρώσεις. Έτσι, όταν τη χρησιμοποιεί με την αρνητική σημασία, αναφέρεται σε έκφυλους, απόλυτα διεφθαρμένους ανθρώπους της εξουσίας, που δεν νοιάζονται για τίποτα άλλο παρά πως θα μπορούν ανεξέλεγκτα και ανενδοίαστα να τίθενται πάνω από κάθε στοιχειώδη αρχή του βίου, να στρεψοδικούν, να είναι ακόλαστοι και στο τέλος να εκστομίζουν κι ό,τι χαμερπές, στρεβλό και βάρβαρο θεωρούν ως αληθές: καλή ώρα σαν τους πολιτικούς μας κλεφτοκοτάδες ‒ακατέργαστους, αμόρφωτους μέχρι αηδίας‒ που ανερυθρίαστα γράφουν και μιλούν βαρβαρικά, θεωρώντας μάλιστα τον εαυτό τους ως άλλο Δημοσθένη: π.χ. λένε, με όλη την ελαφρότητα του Είναι τους, για τον κόπρο του Αυγέα αντί για την κόπρο του Αυγεία. Όλοι οι τέτοιοι άνθρωποι της εξ-ουσίας δεν έχουν άλλη τιμή εκτός από το να διάγουν έναν έκλυτο βίο και να διέπονται από αχαλίνωτη εξουσιολαγνεία και φοβερά πάθη. Αναφέρει συγκεκριμένα ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια (1095b 20 κ.εξ.):

«οἱ μὲν οὖν πολλοὶ παντελῶς ἀνδραποδώδεις φαίνονται βοσκημάτων βίον προαιρούμενοι, τυγχάνουσι δὲ λόγου διὰ τὸ πολλοὺς τῶν ἐν ταῖς ἐξουσίαις ὁμοιοπαθεῖν Σαρδαναπάλλῳ = οι πολλοί έχουν πλήρως τα χαρακτηριστικά των σκλάβων, καθώς προτιμούν έναν βίο ίδιον των ζώων. Ωστόσο τους φέρνουμε σε κουβέντα, γιατί πολλοί από τους ανθρώπους της εξουσίας έχουν τις ίδιες προτιμήσεις με το Σαρδανάπαλο».

ΙΙ. Τι μας λέει εδώ ο Αριστοτέλης; Πως η πλειάδα των ανθρώπων της εξουσίας δεν διαφέρει σε τίποτα από τον Σαρδανάπαλο, τον άσωτο, τον αφάνταστα ακόλαστο και βίαιο βασιλιά της Ασσυρίας, σε ότι αφορά τα αισθήματα, την ενέργεια της ψυχής, τη δομή του χαρακτήρα και συναφώς τις προτιμήσεις. Εάν η ενέργεια της ψυχής αποβλέπει στα ανώτερα αγαθά, τότε διάγει κανείς πραγματικά ενάρετο βίο και είναι ευτυχισμένος. Η ενέργεια της ψυχής όμως των ανθρώπων της εξουσίας, με βίαιο τρόπο σχεδόν πάντα, αποβλέπει στην ηδυπάθεια, στη φιληδονία, στην ακολασία και τις ηδονές, ταυτίζοντάς τες με την «ευδαιμονία». Τότε συμβαίνει να κυριαρχεί το άλογο μέρος της ψυχής επί του λογικού και οι άνθρωποι αυτοί τελικά καταλήγουν να είναι «αναίσθητοι, αδιάφοροι, αγροίκοι» (Ηθ. Νικομάχεια 1104 κ.εξ.) και γίνονται εξίσου βίαιοι και ασυγκράτητα έκλυτοι, όπως ο προαναφερθείς βασιλιάς της Ασσυρίας, ο Σαρδανάπαλος. Εάν ο Αριστοτέλης ζούσε στις μέρες μας και έβλεπε τους σημερινούς μισθοφόρους και πραιτοριανούς της εξουσίας να ξεπουλούν τα πάντα για τον θώκο της εξουσίας, γευόταν κάτι λίγο από την αδιαντροπιά και την αμορφωσιά τους, και βίωνε τη σκοταδιστική, ολοκληρωτική τους αντίληψη και πράξη επί όλων των θεμάτων του Πολιτικού, θα θεωρούσε τον Σαρδανάπαλο ως το ύψιστο πρότυπο συνετής εξουσίας. Όπως προκύπτει και από ένα άλλο σημείο του ως άνω έργου του (1158a), οι άνθρωποι της εξουσίας δεν συσχετίζονται με ανθρώπους ενάρετους και χρήσιμους σε όμορφες πράξεις, αλλά με ηδονοθήρες και ικανούς να εκτελέσουν ό,τι τους διατάξουν οι χείριστοι των χειρίστων.

Ψυχαναγκασμός συμβαίνει όταν δεν υπάρχει εσωτερική συμμετοχή στα γιγνόμενα.
άρα ισούται με εξωτερική επιβολή, βίαιη [με την ευρεία έννοια], ενώ η εσωτερική δέσμευση είναι η εσωτερική εναρμόνιση με τα έξω: εδώ λοιπόν παίζουν ρόλο καθοριστικό τα περιεχόμενα, αλλά σε συνδυασμό με τη μορφή: διαλεκτική μορφής και περιεχομένου με βάση την καλλιέργεια του ανθρώπου. Π.χ. ο άνθρωπος που κολυμπά στα πετρέλαια, θεωρώντας την ως θάλασσα, όπως την ήξερε πριν, υφίσταται έναν αυτο-ψυχαναγκασμό, που φτάνει στα όρια του παραλογισμού και της α-νοησίας. Λόγω του παραλογισμού ακριβώς μπορεί να έχει την ψευδαίσθηση πως βρίσκει εσωτερική γαλήνη, στην πράξη όμως ικανοποιείται με να παραλογίζεται. Συνεπώς για να λειτουργήσει η ως άνω διαλεκτική, δηλαδή η εσωτερική δέσμευση, προϋποτίθεται μορφή ανεπτυγμένη και περιεχόμενο τέτοιο, που να αναδεικνύει την ανωτερότητα της μορφής.

1. Η εξάλειψη της εξουσίας-αυθεντίας είναι δυνατή και αποβαίνει κάτι καλό, όταν υπάρχει ήδη μια κοινωνικοπολιτική συνείδηση πλήρως και σφαιρικά ανεπτυγμένη, δηλαδή πνευματική με την εγελιανή έννοια: αυτοσυνείδητη, σκεπτόμενη πράξη, που επιφέρει την εν λόγω εξάλειψη. Τότε η εν λόγω εξουσία αντικαθίσταται από την διαλεκτικά έλλογη διαχείριση των πραγμάτων, χωρίς την ανάγκη κάποιος να άρχει και όλοι οι άλλοι να άρχονται.
2. Η εσωτερική ουσία, συνεχώς αυτοπροσδιοριζόμενη με τα έξω της, εκδηλώνεται ως εξ-ουσία, με το νόημα της αποκάλυψης της ουσίας και όχι της συσκότισής της.
3. Συσκότιση συνεπάγονται όλες τις καθεστωτικές εξουσίες, ανεξάρτητα από το τι θέλουν να πιστεύουν αυτές.
4. Η εξάλειψη-κατάργηση οποιασδήποτε άνομης εξουσίας άρχεται ήδη από τη στιγμή που τη φέρνει σε συζήτηση κανείς. Και εδώ έγκειται η πρώτη ελεύθερη πράξη ενός σκεπτόμενου όντος.

Συλλογικό επίπεδο: μπορεί να είναι φαινομενικά συλλογικό και στην ουσία του άκρως ατομικιστικό: π.χ. οι περισσότερες "συλλογικότητες", χτες και σήμερα, στο πεδίο της πολιτικής, της δημοσιογραφίας, της "επιστήμης" και των "μορφωτικών" ιδρυμάτων, των κομματικών και συνδικαλιστικο-συντεχνιακών μηχανισμών κ.λπ. λειτουργούν ως ατομικιστικές για ίδιον όφελος, βόλεμα και ό,τι άλλο ωφελιμιστικό και σάπιο: όλες οι μετριότητες στην εξουσία, γιατί τους λείπει η ουσία.

Υπό ένα τέτοιο πνεύμα, δηλαδή να βλέπει κανείς πίσω από τις λέξεις, η εξουσία δεν είναι εξ ορισμού καλή ή κακή, αλλά ανάλογα με το αν συσκοτίζει την ουσία των πραγμάτων ή την αποκαλύπτει.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ρητορική (1374b-1375a)

[XIV] Ἀδίκημα δὲ μεῖζον, ὅσῳ ἂν ἀπὸ μείζονος ᾖ ἀδικίας· διὸ τὰ ἐλάχιστα μέγιστα, οἷον ὃ Μελανώπου Καλλίστρατος κατηγόρει, ὅτι παρελογίσατο τρία ἡμιωβέλια ἱερὰ τοὺς ναοποιούς· ἐπὶ δικαιοσύνης δὲ τοὐναντίον. ἔστιν δὲ ταῦτα ἐκ τοῦ ἐνυπάρχειν τῇ δυνάμει· ὁ γὰρ τρία ἡμιωβέλια ἱερὰ κλέψας κἂν ὁτιοῦν ἀδικήσειεν. ὁτὲ μὲν δὴ οὕτω τὸ μεῖζον, ὁτὲ δ᾽ ἐκ τοῦ βλάβους κρίνεται. καὶ οὗ μὴ ἔστιν ἴση τιμωρία, ἀλλὰ πᾶσα ἐλάττων. καὶ οὗ μὴ ἔστιν ἴασις· χαλεπὸν γὰρ καὶ ἀδύνατον. καὶ οὗ μὴ ἔστιν δίκην λαβεῖν τὸν παθόντα· ἀνίατον γάρ· ἡ γὰρ δίκη καὶ κόλασις καὶ ἴασις. καὶ εἰ ὁ παθὼν καὶ ἀδικηθεὶς αὐτὸς αὑτὸν μεγάλως ἐκόλασεν· ἔτι γὰρ μείζονι ὁ ποιήσας δίκαιος κολασθῆναι, οἷον Σοφοκλῆς ὑπὲρ Εὐκτήμονος συνηγορῶν, ἐπεὶ ἀπέσφαξεν

[1375a] ἑαυτὸν ὑβρισθείς, οὐ τιμήσειν ἔφη ἐλάττονος ἢ ὁ παθὼν ἑαυτῷ ἐτίμησεν. καὶ ὃ μόνος ἢ πρῶτος ἢ μετ᾽ ὀλίγων πεποίηκεν. καὶ τὸ πολλάκις τὸ αὐτὸ ἁμαρτάνειν μέγα. καὶ δι᾽ ὃ ἂν ζητηθῇ καὶ εὑρεθῇ τὰ κωλύοντα καὶ ζημιοῦντα, οἷον ἐν Ἄργει ζημιοῦται δι᾽ ὃν ἂν νόμος τεθῇ καὶ δι᾽ οὓς τὸ δεσμωτήριον ᾠκοδομήθη. καὶ τὸ θηριωδέστερον ἀδίκημα μεῖζον. καὶ ὃ ἐκ προνοίας μᾶλλον. καὶ ὃ οἱ ἀκούοντες φοβοῦνται μᾶλλον ἢ ἐλεοῦσιν. καὶ τὰ μὲν ῥητορικά ἐστι τοιαῦτα, ὅτι πολλὰ ἀνῄρηκεν ἢ ὑπερβέβηκεν, οἷον ὅρκους, δεξιάς, πίστεις, ἐπιγαμίας· πολλῶν γὰρ ἀδικημάτων ὑπεροχή. καὶ τὸ ἐνταῦθα οὗ κολάζονται οἱ ἀδικοῦντες, ὅπερ ποιοῦσιν οἱ ψευδομαρτυροῦντες· ποῦ γὰρ οὐκ ἂν ἀδικήσαιεν, εἴ γε καὶ ἐν τῷ δικαστηρίῳ; καὶ ἐφ᾽ οἷς αἰσχύνη μάλιστα. καὶ εἰ τοῦτον ὑφ᾽ οὗ εὖ πέπονθεν· πλείω γὰρ ἀδικεῖ, ὅτι τε κακῶς ποιεῖ καὶ ὅτι οὐκ εὖ. καὶ ὃ παρὰ τὰ ἄγραφα δίκαια· ἀμείνονος γὰρ μὴ δι᾽ ἀνάγκην δίκαιον εἶναι· τὰ μὲν οὖν γεγραμμένα ἐξ ἀνάγκης, τὰ δ᾽ ἄγραφα οὔ. ἄλλον δὲ τρόπον, εἰ παρὰ τὰ γεγραμμένα· ὁ γὰρ τὰ φοβερὰ ἀδικῶν καὶ τὰ ἐπιζήμια καὶ τὰ ἀζήμια ἀδικήσειεν ἄν. περὶ μὲν οὖν ἀδικήματος μείζονος καὶ ἐλάττονος εἴρηται.

***
[14] Ένα αδίκημα είναι πιο βαρύ όσο πιο μεγάλη είναι η αδικία που το προκάλεσε. Αυτός είναι ο λόγος που εντελώς ασήμαντα αδικήματα είναι μερικές φορές πολύ βαριά, όπως εκείνο π.χ. για το οποίο ο Καλλίστρατος κατηγόρησε τον Μελάνωπο, ότι εξαπάτησε τους ναοποιούς και τους πήρε τρία ιερά ημιωβόλια (στην περίπτωση, πάντως, των δίκαιων πράξεων συμβαίνει το αντίθετο). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυτά εμπεριέχονται δυνάμει σ᾽ εκείνα· αυτός, πράγματι, που έκλεψε τρία ιερά ημιωβόλια θα ήταν ικανός για οποιοδήποτε αδίκημα. Μερικές φορές λοιπόν το μεγαλύτερο αδίκημα μετριέται με αυτόν τον τρόπο, ενώ κάποιες άλλες με τη βλάβη που προκλήθηκε. Μεγαλύτερο είναι επίσης το αδίκημα για το οποίο δεν υπάρχει ισοδύναμη με αυτό τιμωρία, αλλά όλες οι τιμωρίες είναι μικρότερές του. Επίσης αυτό για το οποίο δεν υπάρχει γιατρειά: πρόκειται για αδίκημα που είναι δύσκολο, μπορεί και αδύνατο να αντιμετωπισθεί. Επίσης αυτό για το οποίο ο παθών δεν μπορεί να προσφύγει για την τιμωρία του ενόχου στο δικαστήριο, επειδή είναι αδίκημα που δεν σηκώνει γιατρειά — η δίκη είναι, πράγματι, και κολασμός και γιατρειά. Επίσης αν ο παθών και αδικημένος επέβαλε ο ίδιος στον εαυτό του μια μεγάλη τιμωρία· γιατί είναι δίκαιο, τότε, ο δράστης να τιμωρηθεί με ακόμη μεγαλύτερη τιμωρία· έτσι, επί παραδείγματι, ο Σοφοκλής, μιλώντας υπέρ του Ευκτήμονα, που αυτοκτόνησε

[1375a] ύστερα από την προσβολή που του έγινε, είπε ότι δεν θα ορίσει μικρότερη ποινή από αυτήν που όρισε για τον εαυτό του ο παθών. Επίσης το αδίκημα που ο δράστης το έκανε ή μόνος αυτός, ή πρώτος αυτός, ή ως ένας από τους λίγους που το έκαναν. Βαρύ είναι επίσης να κάνει κανείς ξανά και ξανά το ίδιο σφάλμα. Επίσης αυτό για το οποίο αναζητούνται και ανακαλύπτονται νέοι τρόποι πρόληψης και τιμωρίας· στο Άργος, π.χ., τιμωρείται αυτός εξαιτίας του οποίου θεσπίστηκε ένας νόμος, καθώς και αυτοί που εξαιτίας τους χτίστηκε η φυλακή. Όσο πιο κτηνώδες, επίσης, ένα αδίκημα, τόσο βαρύτερο. Το ίδιο και αυτό που προμελετήθηκε επί περισσότερο χρόνο. Επίσης αυτό που στο άκουσμά του οι άνθρωποι αισθάνονται μάλλον φόβο παρά οίκτο. Οι συνήθεις στη ρητορική μέθοδοι είναι οι εξής, να πει π.χ. ο ρήτορας ότι ο δράστης καταπάτησε ή παραβίασε πολλές αρχές της δικαιοσύνης, π.χ. όρκους, χειραψίες, εγγυήσεις, όρους που προβλέπονται σε περιπτώσεις επιγαμιών· γιατί έτσι έχουμε ένα μεγαλύτερο αδίκημα — άθροισμα περισσότερων αδικημάτων. Επίσης το να κάνει κανείς αδίκημα εκεί όπου τιμωρούνται αυτοί που διαπράττουν αδικήματα — αυτό ακριβώς κάνουν οι ψευδομάρτυρες· αλήθεια, πού δεν θα διέπρατταν αδίκημα, αφού μπορούν και στο δικαστήριο; Επίσης τα πιο ατιμωτικά αδικήματα. Επίσης αν διέπραξε αδίκημα σε βάρος αυτού που τον ευεργέτησε· γιατί στην περίπτωση αυτή έχουμε περισσότερα αδικήματα: πρώτον κάνει κακό στον ευεργέτη του, δεύτερον δεν του ανταποδίδει το καλό που του χρωστάει. Είναι επίσης μεγαλύτερο αδίκημα αυτό που γίνεται κατά παράβαση των άγραφων κανόνων του δικαίου· γιατί δείχνει ανώτερο άνθρωπο, αν είναι κανείς δίκαιος δίχως να τον υποχρεώνει τίποτε — οι γραπτοί νόμοι έχουν το στοιχείο του υποχρεωτικού, οι άγραφοι όχι. Από μιαν άλλη άποψη: αν το αδίκημα έγινε παρά τους γραπτούς νόμους· γιατί αυτός που διαπράττει αδικήματα αδιαφορώντας για τις ανησυχητικές συνέπειες και για τις προβλεπόμενες ποινές, θα έκανε βέβαια και τα αδικήματα για τα οποία δεν προβλέπονται ποινές.

Είπαμε λοιπόν όσα είχαμε να πούμε για τα βαρύτερα και για τα λιγότερο βαριά αδικήματα.