Επιβλαβείς προσωπικότητες: διακινητές ενοχής

Δυστυχώς, ο κόσμος είναι γεμάτος με ανθρώπους οι οποίοι είναι έτοιμοι και θέλουν να σας κάνουν να νιώσετε ένοχοι. Είτε είναι κάποιος φίλος, μέλος της οικογένειας ή συνάδελφος, πρέπει να μάθετε ν' αναγνωρίζετε όταν κάτι είναι δικό σας σφάλμα ή το άλλο άτομο προσπαθεί απλά να εκμεταλλευτεί την ενοχή σας.

Οι διακινητές ενοχής είναι παντού γύρω σας. Κάποιοι απ’ αυτούς είναι πολύ κοντά και είναι εύκολο να πέσετε στη δύναμή τους κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων περιόδων της ζωής σας.

Αυτοί είναι άνθρωποι που έχουν συνηθίσει – και έχουν ταλέντο – στο να προβάλουν μια βαθιά αίσθηση ενοχής στους άλλους με σκοπό την κυριαρχία τους. Κατ’ επέκταση, αυτό σας κάνει να πέσετε σε έναν αέναο κύκλο αρνητικών συναισθημάτων, όπου πιστεύετε πως ό,τι κάνετε είναι λάθος και πως δεν αξίζετε τίποτα.

Αυτό είναι χωρίς αμφιβολία ένας τύπος χειραγώγησης τόσο αιχμηρός όσο και καταστροφικός.

Αυτού του τύπου η δυναμική εξασκείται σε όλα τα επίπεδα. Μπορεί να συμβεί μέσα στην οικογένειά σας, μεταξύ ζευγαριών, ακόμα και στον χώρο εργασίας.

Είναι κάτι τόσο συχνό που είμαστε πρακτικά σίγουροι ότι όλοι γνωρίζουν τουλάχιστον έναν άνθρωπο ο οποίος εξασκεί αυτή την πρακτική. Είμαστε εξίσου σίγουροι ότι θα βρείτε χρήσιμο το να μάθετε πώς ν’ αναγνωρίζετε αυτή τη συμπεριφορά.

Ας ρίξουμε μια βαθύτερη ματιά στους διακινητές ενοχής.

Το επικίνδυνο παιχνίδι της ενοχής και οι πρωταγωνιστές τους

Ένα από τα πιο θανάσιμα «παιχνίδια» ισχύος που μπορείτε να κάνετε μεταξύ φίλων, οικογένειας ή στη δουλειά είναι αναμφίβολα η προβολή ενοχής.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να εκτελέσετε αυτά τα κόλπα. Παρ’ όλα αυτά, ο τρόπος με τον οποίο γίνεστε υπεύθυνοι για κάποια πράγματα και όχι κάποιοι άλλοι, βασίζεται πάντα στον τύπο των χειραγωγών – διακινητών ενοχής.

Δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το ίδιο παιχνίδι ισχύος στον σύντροφό σας, όπως θα κάνατε σε ένα μέλος της οικογενείας σας για παράδειγμα.

Ας ρίξουμε μια ματιά στους διάφορους τύπους διακινητών ενοχής.

 

1. Ο φιλάνθρωπος και στοργικός

«Σ’ το λέω επειδή σε αγαπάω και θέλω το καλύτερο για σένα – αυτό που κάνεις είναι λάθος για σένα και παραμελείς επίσης τα σημαντικότερα πρόσωπα που νοιάζονται για σένα.»

Ορίστε τι είναι λάθος μ’ αυτό:

• Αυτός ο τύπος έκφρασης είναι ξεκάθαρο παράδειγμα συναισθηματικής χειραγώγησης.
• Οι φράσεις αυτές ταπεινώνουν τον αποδέκτη και τον κατηγορούν για τη δυστυχία ή τη δυσφορία των άλλων γύρω του.
• Τέτοια συμπεριφορά είναι πολύ συχνή σε οικογενειακό επίπεδο.
• Άλλο παράδειγμα μπορεί να είναι: «Αν δεχθείς εκείνη τη δουλειά και μετακομίσεις, θα δυστυχήσεις και αυτό θα κάνει εμάς δυστυχισμένους. Δεν είναι σωστό για σένα.»

Στην περίπτωση αυτή, η ενοχή που προβάλλεται σε εσάς συνοδεύεται από τη στοργικότητα κάποιου σημαντικού για εσάς προσώπου. Επιπλέον, μόνο που έχετε στενούς δεσμούς με τέτοιου τύπου ανθρώπους, οι επιπτώσεις είναι δυνατότερες και βαθύτερες.

2. Εκείνοι οι οποίοι σας θεωρούν υπεύθυνους για όλα

Όταν ρίχνετε ένα πιάτο, είναι επειδή είστε αδιόρθωτοι ατζαμήδες. Αν κάψετε το φαγητό σας, είναι επειδή ονειροπολούσατε. Αν σκάσετε ένα λάστιχο, είναι επειδή δε θυμηθήκατε ποτέ να πείτε στον μηχανικό να τα ελέγξει.

Μπορεί να γνωρίζετε κάποιον που ακούγεται έτσι.

Υπάρχουν άνθρωποι με την ικανότητα να καθιστούν άλλους υπεύθυνους για όλα τα στραβά που τους συμβαίνουν.

Πρόκειται για μια αργή και προοδευτική μορφή καταστροφής η οποία πρέπει να αναγνωριστεί και να σταματήσει το συντομότερο δυνατό.

3. Εκείνοι οι οποίοι επιβεβαιώνουν την αυτοεκτίμησή τους μετατρέποντάς σας στην αδέξια μαριονέτα τους

«Είναι φανερό πως χωρίς εμένα κοντά σου δε μπορείς να κάνεις τίποτα – είδες πώς το κατέστρεψες μοναχά αγγίζοντάς το;» «Καταστρέφεις πάντα ό,τι κάνεις. Από εδώ και πέρα, θα το κάνω μόνος μου.»

• Αυτό είναι τυπικό παράδειγμα μιας τοξικής σχέσης και ένα πολύ συγκεκριμένο είδος κυριαρχίας.
• Το άτομο που ασκεί δύναμη προβάλει μια αβάσιμη ενοχή επάνω σας, με σκοπό να επιβεβαιωθεί εκείνος ή εκείνη ως άτομο.
• Το κάνουν αυτό υποτιμώντας τις πράξεις σας, τις σκέψεις και την προσωπικότητά σας. Αν δεν προβάλλετε αντίσταση απέναντι σ’ αυτό, η πρόοδός τους είναι ασταμάτητη.

Θα σας κάνουν να πιστέψετε πως δεν είστε τίποτα και εκείνοι είναι τα πάντα.

4. Εκείνοι οι οποίοι δεν καταλαβαίνουν πώς να αναλάβουν την ευθύνη για τα δικά τους λάθη

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι γνωρίζετε ήδη περισσότερα από ένα άτομο που είναι έτσι.

Κάνουν λάθη, δρουν απερίσκεπτα, δημιουργούν σοβαρά προβλήματα εξαιτίας της συμπεριφοράς τους… αλλά δεν είναι σε θέση ν’ αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους.

 Το χειρότερο είναι, ότι αντί ν’ αναλάβουν την ευθύνη, είναι ειδικοί στο να την προβάλουν στους άλλους.

Πιθανόν να πουν, «Είναι δικό σου το λάθος επειδή δεν έπρεπε να με ακούσεις,» ή «Αυτό το έκανες εσύ επειδή είχες υπερβολική αυτοπεποίθηση.»

5. Εκείνοι οι οποίοι το κάνουν για το δικό σας καλό, για να σας «διδάξουν»

Η απόδοση ευθυνών στους άλλους είναι, για πολλούς, μία προσπάθεια να τους διδάξουν πώς ν’ αναλαμβάνουν την ευθύνη και να ωριμάζουν ως άνθρωποι.

Αυτό συμβαίνει συχνά στον επαγγελματικό κόσμο, για παράδειγμα:

• Φανταστείτε ότι υπάρχει κάποιος προϊστάμενος ο οποίος σας θεωρεί υπεύθυνους για λάθη άλλων και «απαιτεί» να τα λύσετε εσείς.
• Για να δικαιολογήσουν τις απαιτήσεις τους, σας υπενθυμίζουν ότι όλοι πρέπει να είναι υπεύθυνοι επειδή έτσι λειτουργούν τα πράγματα σε μια επιχείρηση.
• Σκεφτείτε επίσης τους γονείς οι οποίοι αναγκάζουν το ένα παιδί να αναλάβει την ευθύνη για τα λάθη του άλλου. Συνήθως «φορτώνονται» την ευθύνη επειδή είναι μεγαλύτεροι, μικρότεροι, αγόρι ή κορίτσι.

Αυτή είναι η λάθος τακτική. Σε κάθε οικογένεια ή επαγγελματικό περιβάλλον, κάθε άτομο πρέπει να θεωρείται υπεύθυνο για τις δικές του ή της, πράξεις και ευθύνες.

Το να κατηγορείται κάποιος για σφάλματα ή απρόσεκτα λάθη άλλων τελικώς θα οδηγήσει σε άγχος και θα υπονομεύσει την αυτοεκτίμηση αυτού του προσώπου.