Εσωστρέφεια ή Εξωστρέφεια ;

 Προσωπικότητα είναι το σύνολο των ιδιαίτερων ψυχικών και νοητικών χαρακτηριστικών και των τρόπων συμπεριφοράς ενός ατόμου που το κάνει μοναδικό. Στην καθημερινή μας ζωή συναντάμε πολλαπλά είδη προσωπικοτήτων: δυναμικές, χαρισματικές, απροκατάληπτες, ντροπαλές. Η θεώρηση του Καρλ Γιουγκ πάνω στη διαμόρφωση των προσωπικοτήτων είναι αρκετά διορατική∙ έγραψε πως αυτό που πολλές φορές φαίνεται να είναι τυχαία συμπεριφορά, είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα του διαφορετικού τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι προτιμούν να χρησιμοποιούν τις πνευματικές τους δυνατότητες. 

Η θεωρία του Γιουγκ σχετικά με τους τύπους προσωπικότητας καταδεικνύει τα διάφορα πρότυπα συμπεριφοράς και στάσης. Χρησιμοποιώντας αυτή τη θεωρία μπορούμε να εμβαθύνουμε στον τρόπο που λειτουργεί ο νους μας ώστε να κατανοήσουμε την προέλευση των σκέψεων και των συναισθημάτων μας.

Σύμφωνα λοιπόν με τον Γιουγκ, υπάρχουν δύο αντιδιαμετρικές συμπεριφορές: η εξωστρεφής και η εσωστρεφής. “Κάθε άτομο δείχνει να ενεργοποιείται περισσότερο είτε από τον εξωτερικό κόσμο (εξωστρέφεια), είτε από τον εσωτερικό κόσμο (εσωστρέφεια). Ο εσωστρεφής νιώθει περισσότερο άνετα με τον εσωτερικό κόσμο των σκέψεων και των συναισθημάτων, ενώ ο εξωστρεφής αισθάνεται πιο οικεία όταν βρίσκεται ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους και εξωτερικά αντικείμενα.


Οι εσωστρεφείς ζούνε άνετα στη μοναχικότητά τους κι νιώθουν την ανάγκη να περάσουν κάποιο χρόνο μόνοι τους στη διάρκεια της ημέρας, ώστε να επανακτήσουν την ενέργεια που χάνουν από τις αλληλεπιδράσεις τους με άλλους ανθρώπους. Συχνά απορροφούνται τόσο από την έλξη του εσωτερικού τους κόσμου ώστε διατρέχουν τον κίνδυνο να χάσουν την επαφή με το περιβάλλον και τον εξωτερικό κόσμο. Τείνουν να γίνουν ενδοσκοπικοί και φροντίζουν να κρατούν τον κοινωνικό τους κύκλο αυστηρά περιορισμένο.

Οι εξωστρεφείς, αντιθέτως, συμμετέχουν ενεργά στον κόσμο των ανθρώπων και των αντικειμένων· είναι κοινωνικά δραστήριοι και έχουν πολύ μεγαλύτερη επίγνωση των εξωτερικών συμβάντων (κοινωνικών, πολιτικών κλπ) που διαδραματίζονται γύρω τους. Τους γεμίζει να συμμετέχουν ως ενεργά μέλη σε ποικίλες ομάδες και κοινότητες όπου τους δίνεται η ευκαιρία να γνωρίζουν και να αλληλεπιδρούν συνεχώς με νέα άτομα. Η ιδέα και μόνον να μείνουν για λίγο μόνοι με τον εαυτό τους και να κουβεντιάσουν μαζί του, τους τρομοκρατεί και έτσι παραμένουν εντελώς αποξενωμένοι από τον εσωτερικό τους κόσμο κι από την πιθανότητα να συμφιλιωθούν με τον ίδιο τους τον εαυτό.

Ο Γιουγκ τονίζει, ότι κανένας άνθρωπος δεν είναι απόλυτα εξωστρεφής ή εσωστρεφής. Όλοι μας βέβαια, συνδεόμαστε περισσότερο με την μία από τις δύο συμπεριφορές έστω κι αν δεν το έχουμε ποτέ μέχρι τώρα παρατηρήσει. Στο υποσυνείδητό μας υποκρύπτονται σκέψεις και συναισθήματα και μοτίβα, τα οποία είναι ικανά, αν και δεν έχουμε την επίγνωσή τους, να επηρεάζουν διαρκώς τις ζωές μας.

«Εάν μελετήσουμε ένα εξωστρεφές άτομο, θα δούμε ότι το υποσυνείδητό του έχει μία εσωστρεφή ποιότητα, διότι όλα τα εξωστρεφή χαρακτηριστικά διαδραματίζονται στη συνείδηση και έτσι η εσωστρέφεια παραμένει κρυμμένη στο υποσυνείδητο»

Carl Gustav Jung

 Τώρα, αν οι εξωστρεφείς αναπτύξουν την ικανότητα να φέρνουν την ασυνείδητη εσωστρέφειά τους σε έκθεση και ομοίως, αν οι εσωστρεφείς μάθουν πως και πότε να αναδύουν την κρυμμένη τους εξωστρέφεια, θα επιτύχουν την ποθητή προσωπική τους υπέρβαση και την διεύρυνση της προσωπικότητάς τους. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε πως οι εξωστρεφείς βασίζονται διαρκώς στο εξωτερικό τους περιβάλλον. Όμως όλοι μας θα αντιμετωπίσουμε κάποιες καταστάσεις στη ζωή μας, όπου την λύση στα προβλήματά μας θα κληθούμε να την αναζητήσουμε κυρίως μέσα μας. Σ΄ αυτή την περίπτωση, αν το εξωστρεφές άτομο μάθει να εσωστρέφεται, να ψάχνει την απάντηση μέσα του, θα γλιτώσει σίγουρα τον εαυτό του από πολύ άγχος, ανησυχία και πόνο. Από την άλλη, τα εσωστρεφή άτομα μάθαμε πως βασίζονται κυρίως στις σκέψεις τους και στα συναισθήματά τους. Πολλές έρευνες όμως έχουν διαπιστώσει ότι όσοι κλείνονται συχνά στον εαυτό τους διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πέσουν σε κατάθλιψη, λόγω ακριβώς της συνήθειάς τους να απομονώνονται τις περιόδους που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Εδώ ακριβώς, αν ο εσωστρεφής δουλέψει συνειδητά ώστε να ενεργοποιήσει τις εξωστρεφείς ιδιότητές του που βρίσκονται σε αδράνεια και επιλέξει να συζητήσει το πρόβλημά του με άλλους ανθρώπους, μπορεί να βελτιώσει σημαντικά το οπλοστάσιό του στην αντιμετώπιση της κρίσης που βιώνει και να γλιτώσει την μελαγχολία και την πιθανή κατάθλιψη.

Υπάρχουν καταστάσεις που η εσωστρέφεια αρμόζει καλύτερα και κάποιες άλλες φορές πάλι η εξωστρέφεια είναι ιδανικότερος τρόπος για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος. Εάν αναπτύξουμε μια ευέλικτη προσέγγιση στις ιδιότητες του υποσυνείδητου νου μας, τότε δεν θα περιοριζόμαστε από τα όρια που θα μας θέτει ο τύπος της προσωπικότητάς μας. Ο συνδυασμός των εξωστρεφών και των εσωστρεφών χαρακτηριστικών του νου μας θα μπορέσει να μας βοηθήσει να ανιχνεύσουμε την βέλτιστη λύση στα προβλήματα που μας ταλανίζουν.

 Εμβαθύνοντας ο Γιουγκ τη θεωρία του έγραψε ότι όλοι μας σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε κι έχουμε εμπειρία του κόσμου που μας περιβάλλει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ξεχώρισε τέσσερεις βασικές ψυχολογικές λειτουργίες: σκέψη, συναίσθημα, αίσθηση και διαίσθηση. Κάθε λειτουργία μπορεί να βιωθεί με έναν εσωστρεφή ή εξωστρεφή τρόπο και πάντα μία από τις τέσσερις λειτουργίες είναι κυρίαρχη στον καθέναν από εμάς. Κάποιοι εξαρτώνται από την σκέψη και το συναίσθημα περισσότερο από την αίσθηση και την διαίσθηση. Η κατανόηση αυτής της ψυχολογίας θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα καρποφόρα για να αντιληφτούμε τον κόσμο και τους ανθρώπους που επηρεάζουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις αισθήσεις μας και την εσωτερική μας φωνή.

Όπως παρατήρησε ο Γιουγκ, σε καθέναν από εμάς, ένας τύπος συμπεριφοράς είναι κυρίαρχος σε σχέση με τους υπόλοιπους. Ας υποθέσουμε ότι ο Α και ο Β πρέπει να πάρουν μια απόφαση αν θα πρέπει να βιώσουν ή όχι μια νέα εμπειρία στη ζωή τους. Ο Α είναι ένας λογικός τύπος που κυβερνάται κυρίως από τη σκέψη. Προσεκτικά αναλύει με τη λογική την κατάσταση και καταλήγει ότι δεν υπάρχει καμία πιθανότητα κινδύνου και έτσι αποφασίζει να πει “ναι” στη νέα εμπειρία. Ο Β, σε αντίθεση, ο οποίος καθοδηγείται από τη διαίσθηση, έχει ένα ισχυρό προαίσθημα για την επικινδυνότητα της κατάστασης. Έτσι αποφασίζει να αποφύγει την εμπειρία.

 Η ουσία είναι να καταλάβουμε ότι ζώντας σε καιρούς όπου είμαστε εκτεθειμένοι σε δυναμικούς κινδύνους, που διαρκώς μεταλλάσσονται, εξελίσσονται και ενισχύονται είναι σημαντικό να αποκτήσουμε μια νοητική κατάσταση η οποία να είναι από τη φύση της δυναμική και ευπροσάρμοστη ώστε να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε και να υπερκεράσουμε τα προβλήματα. Έτσι μερικές φορές η λογική σκέψη είναι πιο σημαντική από την ανατροφοδότηση περιπλεγμένων συναισθημάτων ενώ άλλες φορές η εμπιστοσύνη στη διαίσθησή μας μπορεί να αποδειχτεί σωτήρια. Η γνώση που μας προσφέρει ο Γιουγκ μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και τις πράξεις μας καλύτερα αλλά και να συνειδητοποιήσουμε τις κρυμμένες δυνατότητές μας. Να μην περιοριστούμε σε μία συγκεκριμένη κατάσταση του νου ή της προσωπικότητάς μας, παρά να χρησιμοποιήσουμε την ελεύθερη βούλησή μας ώστε να διευρύνουμε τα όρια της προσωπικότητά μας. Όταν ολόκληρο το οικοδόμημα μας έχει κληροδοτηθεί, γιατί να περιοριστούμε σε ένα μικρό, μελαγχολικό δωμάτιο;

“Απελευθερώστε τον εαυτό σας από την διανοητική σκλαβιά.
Κανείς άλλος, παρά μόνον εσείς, μπορείτε να ελευθερώσετε τον νου σας.”