Το έθιμο του σπασίματος του αυγού στις αρχαίες παραδόσεις

 Σύμφωνα με την διδασκαλία των Oρφικών, ο Έρως εγεννήθη από ένα λαμπρό ασημένιο ωόν (αυγό) του Κρόνου/Χρόνου και της Αφροδίτης/Αστάρτης, στους κόλπους του Χάους, το οποίο συστρεφόταν εντός του Ερέβους.

 

Ο Ωογενής Έρως ήταν αυτός ο οποίος έφερε την τάξη. Ο Έρως εγεννήθη πρώτος (γι' αυτό και ελέγετο και Πρώτος/Πρωτόγονος) και μετά εγεννήθησαν οι (άλλοι) θεοί! Εφάνη πρώτος κι ονομάσθηκε και Φάνης / Φάνος. (Αναφέρεται και με άλλα ονόματα, όπως Μήτις ή Πολυμήτις, Γενέτωρ, Αβρός, κ.ά.). 
.

Και ο διφυής / δίφυλος (ανδρόγυνος) Έρως ως δημιουργική αιτία, εν συνεχεία, ανάμειξε τα πάντα. Αυτός εγέννησε το Φάος / Φως και την Ημέρα. Έτσι δημιουργήθηκε η πρώτη (αγία) Τριάδα: Φάνης, Αιθήρ, Χάος. 

Κατ' άλλην παράδοσή μας, εν αρχή υπήρχε το Χάος, η Νυξ, το Έρεβος και ο Τάρταρος. 
 

Από ένα αυγό της μελανόπτερης Νυκτός - θεά, την οποία ακόμα και ο Ζευς σεβόταν - και του Ερέβους (ή του Ανέμου, ο οποίος την ξελόγιασε) εγεννήθη ένα ασημένιο αυγό, απ΄όπου βγήκε ο χρυσόπτερος και τετρακέφαλος Έρως. Αυτός έβαλε σε κίνηση το Σύμπαν! Αυτός έδωσε «το πρώτο κινούν» (κάποιοι το λένε σήμερα «θεωρία της Μεγάλης Εκρήξεως ή του Bing Bang»). Άρα «από το αυγό δημιουργήθηκε ο κόσμος!». Η Νύχτα συζούσε μαζί του σε ένα σπήλαιο. Η Νύχτα ήταν τρισυπόστατη (άλλη Τριάδα: Νύχτα, Τάξη, Δικαιοσύνη). Και ο Έρως  εδημιούργησε την Γη, τον Ουρανό, τον Ήλιο και την Σελήνη... 

Η λατρεία της μελανόπτερης Νυκτός πέρασε στην... μαύρη κότα. Τα αυγά που κάνουν οι μαυρόκοτες την Μεγάλη Πέμπτη, λέει ο λαός μας, έχουν θαυμαστές ιδιότητες: Μπορούν να διώξουν κάθε κακό! Τα μεγαλοπεφτιάτικα αυγά της μαυρόκοτας είναι ιαματικά (γιατρεύουν τον πονόλαιμο), εντομοκτόνα (διώχνουν μακριά τα σκαθάρια), και προφυλακτικά (φυλάγουν τ' αμπέλι απ' το χαλάζι)...

 

Το αρχαίο ελληνικό κοσμικό αυγό αυτό, είναι χωρισμένο στα δυο: 

 

Το κάτω τμήμα του είναι η Γη και το επάνω, το σκέπασμά της, ο Ουρανός. Από τον Έρωτα και το Χάος εγεννήθη το γένος των Ορνίθων, έπειτα ο Ουρανός, η Γη και το γένος των αθανάτων. 
.

Απ' αυτήν την παράδοση βαστάει το φαινομενικά παιδικό κι απλοϊκό ερώτημα του λαού μας εάν «η κότα (όρνιθα) έκανε το αυγό, ή το αυγό την κότα»... Τα δε ορνίθια έγιναν σε πολλές κατοπινές θρησκείες, τα πετεινά τ' ουρανού... 
.

Έτσι, το αυγό γίνεται σύμβολον του μυστηρίου της ζωής, της δημιουργίας, της αναστάσεως!

Το ωόν συμβολίζει, λοιπόν, την αρχή της εν τάξει ζωής από τον κόσμο του Χάους, τον σπόρο κάθε δημιουργίας, το Όλον, το αυγό περικλείει τα πάντα! Περιβάλλεται από έναν όφι, ο οποίος δαγκώνει την ουρά του (ουροβόρος όφις).

Τα κόκκινα αυγά έλκουν την καταγωγή τους από τα Ελευσίνια μυστήρια. Όπως αναφέρει ο Θ. Ι. Λεφάκης σε έργο του που είχε εκδοθεί το 1896 με την ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων υπό τον τίτλο: 

«Μελέτη επί των Ελευσίνιων Μυστηρίων και των Μαντείων», αναφερόμενος εις τα Μείζονα Μυστήρια, δεδομένου ότι υπήρχαν και τα Ελάσσονα Μυστήρια, γράφει σε  μία υποσημείωσίν του τα εξής:

«Τα εν τη κίστη περικλειόμενα χρυσά μήλα ήσαν: Το μήλον της πεύκης (σύμβολον της γονιμότητος, της γενέσεως) ο σπειροειδής όφις (σύμβολον της παγκοσμίου εξελίξεως της ψυχής: της εν τη όλη δηλ. πτώσεως αυτής και της δια του πνεύματος απολυτρώσεως), το ωόν (υπενθυμίζον την σφαίραν ή την θείαν τελειότητα, ήτις είναι ο σκοπός του ανθρώπου.)

Κατά μια άλλη, λιγότερο γνωστή ελληνική παράδοση, η θεά Πάνδημος Αφροδίτη ξεπρόβαλλε μέσα από ένα τεράστιο αυγό, το οποίο έπεσε στον ποταμό Ευκράτη/Ευφράτη...

 

Τα ψάρια μετέφεραν το αυγό στην όχθη του ποταμού. Κάποια περιστέρια εκάθησαν επάνω του και αφ' ότου εκείνο ζεστάθηκε, βγήκε από μέσα του η θεά Αφροδίτη, από την οποία αργότερα ονομάσθηκε η θεά της Συρίας, Αστάρτη. Δεδομένου ότι η θεά διακρίνονταν από ακεραιότητα και αίσθημα δικαιοσύνης, αγαθά που της έδωσε ο Ζευς, ιεροποίησε τα ψάρια και τα έθεσε ανάμεσα στ' αστέρια, δημιουργώντας τον Αστερισμό των Ιχθύων. Γι' αυτόν τον λόγο, οι Σύριοι θεωρούν τα ψάρια και τα περιστέρια θεούς και δεν τα τρώνε...

 

Άλλες αρχαίες μυθολογίες - κυρίως των λαών της Μέσης Ανατολής, της Ασίας, κ.ά. - διδάσκουν πως το Πουλί του θεού Ηλίου έχει εκκολαφθεί από το Αυγό της Γης. 
.

Σε Σουμερικούς τάφους στις πόλεις Ουρ και Νιπούρ ανακαλύφθηκαν χρυσά αυγά. 

Οι δε Πέρσες μνημόνευαν τα κόκκινα αυγά στις προσευχές τους. 

 Στην περίοδο των Αχαιμενιδών το Περσικό ημερολόγιο ήταν επηρεασμένο από τον ζωροαστρισμό και την εαρινή ισημερία, η πρώτη ημέρα του ημερολογιακού τους έτους, ήταν εορτή, οπως βλέπουμε και σε ανάγλυφο από την Περσέπολη (500 π.Χ.), όπου ευγενείς παριστάνονται να κρατούν στα χέρια αυγά.

Η εαρινή ισημερία εορτάζεται, μάλιστα, ακόμη και σήμερα στην Περσία με το βάψιμο αυγών και την κατανάλωσή τους. Τέλος, οι Ωάννες έβγαιναν με «σκάφανδρα» από τα βάθη της θάλασσας, μέσα από ένα μεγάλο αυγό! 

 

Παραστατικότερη παρομοίωση για την γέννηση της ζωής μέσα από τον κόλπο και το αμνιακό υγρό δεν υπάρχει. Είτα, ήλθαν οι παιδευτικοί μύθοι, οι οποίοι εδίδαξαν πως πρέπει να προφυλάσσονται τα αυγά, ως δημιοιυργοί ζωής (μύθος Αλκυόνης).

 

Και στην λακωνική μυθολογία θα βρούμε θεογεννήσεις μέσα από αυγό: Οι Διόσκουροι («Διός κούροι»), οι δίδυμοι Λακεδαιμόνιοι παίδες του Διός-κύκνου, καταδιωκομένου υπό αετού, με την βοήθεια της Αφροδίτης, λ.χ. εγεννήθησαν μέσα από ένα χρυσό αυγό στον Ταΰγετο, με φορέα την ωραιοτάτη Λήδα, σύζυγο του βασιλέα Τυνδάρεω. (Κατά παραλλαγήν, υποδοχέας του θεϊκού σπέρματος ήταν η Νέμεσις, ή η Περσεφόνη. Όποια και να ήταν, εγκατέλειψε το αυγό, το οποίο μετά το βρήκε η αιτωλικής καταγωγής Λήδα, και το επώασε. Από το αυγό αυτό, που η Λήδα ετοποθέτησε επί βωμού, βγήκε η Ελένη, μπροστά στα έκπληκτα μάτια των Διοσκούρων, της Λήδας και του Τυνδάρεω - βλ. σχ. και ερυθρόμορφο κρατήρα, του 420 π.Χ. ο οποίος εκτίθεται στο Ακαδημαϊκό Μουσείο Τέχνης Βόννης). 

Έτσι «μαγικά» προέκυψαν οι «Τυνδαρίδαι»: Ο αθάνατος Πολυδεύκης, ο θνητός Κάστωρ και η αδελφή τους, (Ωραία) Ελένη. 

Έτσι συμπληρώνεται η ιερή Τριάδα των Λακώνων. 
.

Οι Διόσκουροι ήσαν επίσης θεότητες του φωτός (ως ο Φάνης των ορφικών) και από την Λακωνία και την Μεσσηνία, η λατρεία τους διεδόθη σε όλον τον ελληνισμό...

 

Το ιερό αυτό αυγό οι Λάκωνες το φυλούσαν στο ιερόν της Ιλάειρας και της Φοίβης. 

Το είχαν κρεμασμένο από την οροφή του ναού και τυλιγμένο σε μεταξωτά πανιά! Αργότερα, στα Εκαταία (ή Οξυθύμια ή Περισκυλακισμός, εορτές υπέρ της θεάς Εκάτης), που τελούνταν την τελευταία ημέρα εκάστου μηνός, «καθάριζαν» τα σπίτια τους - κάτι σαν την σημερινή Καθαρά Δευτέρα - και έβαζαν αυγά, μέλι, τυρί και ψάρια στα τρίστρατα, για να τα βρουν και να τα φάνε οι επαίτες (παρακαθήμενοι στο Εκάτης δείπνον).

 

Όσοι όμως έτρωγαν τα εκατήσια των πτωχών, στιγματίζονταν ως «ακάθαρτοι».

 

Ενώ η Ιστορία Κόρακος και Τεισία, καταλήγει με την φράση «εκ κακού κόρακος, κακόν ωόν», απόδειξις πως οι αρχαίοι εγνώριζαν την γενετική κληρονομικότητα, φορέας της οποίας είναι το ωόν (ωάριον). Έτσι το αυγό επέρασε στην λατρευτική συνείδηση του Έλληνος ως ιερόν... Και είθισται, οι Έλληνες τις ημέρες εορτής της Αναστάσεως, στα Αδώνια, ή στα νεκρόδειπνα-μνημόσυνα υπέρ των νεκρών, να έσπαγαν αυγά πάνω από τους τάφους, έτσι ώστε απ' αυτά να ξαναγεννηθεί ζωή...

 

Το ίδιο κάνουν και σήμερα - χωρίς να τα ξεύρουν όλα αυτά - όταν τσουγκρίζουν (σπάνε) βαμμένα αυγά, μετά την Ανάσταση, όταν τρώνε την αυγοκομμένη μαγειρίτσα...