ΑΡΕΤΗ

Φρόνησις= το διανοήσθαι. Είναι ο τρόπος σκέψης, η νοοτροπία, η σύνεση, η γνώση της Φύσεως, τέλος η αυτογνωσία. Το Δελφικό ‘γνώθι σαυτόν’. Είναι ο τρόπος των Ελλήνων, ο χαρακτήρας, από το ρήμα (ρ) τρέπω=στρέφω το νου μου προς…

Σωφροσύνη < σως+φρήν=υγιής νους, η κοσμιότητα, η εφαρμογή της φρόνησης, ο τρόπος ζωής (δίαιτα). Από το ζεύγος αυτό των αρετών, η φρόνησις, με την επίγνωση οδηγεί στη φιλοσοφία, και η σωφροσύνη με την πράξη, κάνει τον άνθρωπο σοφό σε ορισμένους τομείς. Ο Σωκράτης παραδεχόταν τον εαυτό του σοφό μόνο για λίγα πράγματα. Έλεγε ότι ο πάνσοφος ξεπερνά τον άνθρωπο, είναι σπάνιο είδος είναι δαιμόνιος δηλαδή σχεδόν ‘θεός’.

Ανδρεία. Η πολεμική ανδρεία είναι μία έκφραση της καθολικής ανδρείας, δηλαδή της λεβεντιάς, παλικαριάς, και ανθρωπιάς. Επομένως δεν είναι προνόμιο των ανδρών. Ο Αριστοτέλης απαιτεί: ‘‘δεί (=πρέπει) τη γυναίκα είναι σώφρονα και ανδρεία’’.

Δικαιοσύνη. <δίκη<δέκομαι (=εγώ το δέχομαι) = το ορθόν, η τάξη, ο νόμος. Ο ανθρώπινος νόμος αλλά και ο φυσικός Νόμος. Όπως σωφροσύνη χωρίς φρόνηση δεν υπάρχει στην προσωπική ζωή, έτσι ούτε δικαιοσύνη χωρίς ανδρεία στην κοινωνική.

Η ΑΡΕΤΗ ΦΥΣΕΙ, ΜΑΘΗΣΕΙ, ΚΤΗΣΕΙ, ΧΡΗΣΕΙ. -ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ.

Η Αρετή είναι θέμα 1) φύσεως, 2) μαθήσεως, 3) κτήσεως, 4) χρήσεως.

Τι είναι «αρετή»; (Το θέτει ο Πλάτων σε έναν από τους διαλόγους του χωρίς να δίνει απάντηση)

ΑΡΕΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΝΑ ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΞΙΖΟΥΝ ΠΟΛΥ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΤΟΥ. Για παράδειγμα, ο ενάρετος στρατηγός διακρίνει ότι η νίκη του στρατού του αξίζει περισσότερο από την δική του υγιεία και ευμάρεια. Ο ενάρετος πολιτικός διακρίνει ότι η ευημερία των πολιτών αξίζει περισσότερο από την δική του ευμάρεια .

H ΑΡΕΤΗ ΕΙΝΑΙ «ΕΞΙΣ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ» ΚΑΙ ΕΠΟΜΕΝΩΣ Η ΕΦΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΡΙΖΩΜΕΝΗ ΣΤΟ ΕΡΩΤΙΚΟ ΔΑΙΜΟΝΙΟ.

Ο Πολιτικός Έρωτας απαιτεί την επίτευξη της Aρετής από τους πολίτες.

Μαντίνεια Διοτίμα, ‘Συμπόσιο’ Πλάτωνα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ

Η υψηλότερη ανθρώπινη δυνατότητα είναι η γνώση και όλες οι άλλες ανθρώπινες δυνατότητες προέρχονται από αυτή την κεντρική ικανότητα. Η αρετή στις φιλοσοφικές αναζητήσεις του Αριστοτέλη συνδέεται αξεδιάλυτα με την ανθρώπινη σοφία, στην οποία εντοπίζει ο φιλόσοφος το ύψιστο ανθρώπινο δυναμικό. Εάν η αρετή είναι γνώση και μελέτη, η υψηλότερη ανθρώπινη γνώση είναι η γνώση για την ίδια τη γνώση. Υπό αυτή την έννοια η θεωρητική μελέτη της ανθρώπινης γνώσης, την οποία αποκαλεί ο Αριστοτέλης θεωρείν, δηλαδή «ενατένιση», είναι η υψηλότερη ανθρώπινη δυνατότητα και ευδαιμονία, και εδώ πιστεύουμε πως ο Αριστοτέλης βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία με το δάσκαλό του.

Αν και καθοδηγείται από τη σαφή νοησιαρχία και τον ηθικό ευδαιμονισμό της εποχής του, τον οποίο ακολουθεί ως ένα σημείο, διαφοροποιείται όμως ως προς την ηθική έννοια της αρετής με την ιδέα του έθους. Οι αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η ανθρώπινη φύση είναι αντίθετη προς τη γέννησή τους. Μπορεί εκ φύσεως να είναι επιδεκτικός ο άνθρωπος στις αρετές, αλλά μπορεί να τελειωθεί σε αυτές μόνο με τη διαδικασία του έθους. Οι διανοητικές και οι ηθικές αρετές αντιπροσωπεύουν τα είδη της ουσίας της αρετής.

H εναγώνια αυτή αναζήτηση των φιλοσόφων για την έννοια της αρετής δεν είναι στην πραγματικότητα τίποτα άλλο από αναζήτηση των διαφορετικών λειτουργιών της ψυχής, μιας έννοιας που υπεισέρχεται με διάφορους τρόπους τόσο στους πλατωνικούς διαλόγους όσο και στην αριστοτέλεια θεώρηση. Ακόμη και ο όρος ευδαιμονία, ο τελικός σκοπός της επιστημονικής έρευνας σύμφωνα με τον Αριστοτέλη εμπεριέχει στο συστατικό του δαίμων, την ιδέα της ψυχής.

Η συστηματική μελέτη της έννοιας της αρετής στον Αριστοτέλη απαιτεί επί της ουσίας πραγματευτική ικανότητα και σαφείς θεμελιακές γνώσεις στο αντικείμενο της φιλοσοφίας, και εγείρει πολλά ερμηνευτικά ζητήματα. Από τα παραπάνω, ωστόσο, μπορούμε να συνοψίσουμε με σχετική ασφάλεια πως η αρετή είναι τμήμα του καθορισμού της ευτυχίας και είναι εν μέρει διανοητική, εν μέρει ηθική. Η διανοητική αρετή ενθαρρύνεται με τη διδασκαλία και απαιτεί εμπειρία και χρόνο. Η ηθική αρετή είναι το αποτέλεσμα του έθους. Διατηρώντας κατά νου ότι η αναζήτηση του Αριστοτέλη δεν είναι μόνον θεωρητική αλλά και πρακτική, βλέπουμε ότι ο έσχατος σκοπός της έρευνάς του είναι το πώς μπορεί να γίνει ο άνθρωπος ενάρετος. Τούτο το επιτυγχάνει με τον κανόνα του μέσου, ενός μέσου όμως που είναι κατ’ ανάγκην σχετικό για κάθε ανθρώπινη ύπαρξη και καθορίζεται από τη λογική και τη φρόνηση του ατόμου.

Ο ορισμός του Αριστοτέλη για την αρετή «ως μέσον ανάμεσα σε δύο ακρότητες» είναι σχετικός και ρευστός -όπως και η ίδια η φύση της ηθικής επιστήμης- και δεν αποδίδει την καθαρή ουσία της έννοιας της αρετής. Καθορίζει μεν σε πρακτικό επίπεδο τον τρόπο επίτευξής της, αλλά της αποδίδει τον ευκαιριακό χαρακτήρα του εκάστοτε χωρικού και χρονικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο επιδιώκεται και από το οποίο απορρέει ταυτόχρονα.