Το «Κατά Ιωάννην» ευαγγέλιο

ΜΕΡΟΣ Α' – Δομή και διάγραμμα

"Μια βαθιά μελέτη της Αγίας Γραφής, είναι ένα σίγουρο μονοπάτι προς την αθεΐα" -Ισαάκ Ασίμωφ

Το τελευταίο χρονικά ευαγγέλιο, το Κατά Ιωάννην*, έχει ενδιαφέρουσες διαφορές με τα υπόλοιπα (είναι περισσότερο Γνωστικό) και αξίζει η παρουσίασή του για να δούμε κάποια χρήσιμα στοιχεία που προκύπτουν από αυτήν.

*Το Κατά Ιωάννην ευαγγέλιο αποκλείεται να είναι του μαθητή του Ιησού γιατί, Πραξ. 4,13 Θεωροῦντες δὲ τὴν τοῦ Πέτρου παῤῥησίαν καὶ Ἰωάννου, καὶ καταλαβόμενοι ὅτι ἄνθρωποι ἀγράμματοί εἰσι καὶ ἰδιῶται.

Θεωρείται από τους θεολόγους, ότι είναι το εκτενέστερο και το θεολογικότερο Ευαγγέλιο για τον λόγο αυτό τα άλλα λέγονται Συνοπτικά και για τον λόγο αυτό το έχουν περί πολλού. Είναι προφανές ότι ο, ή οι συντάκτες του γνώριζαν τα άλλα Ευαγγέλια, αλλά φαίνεται πως σαν πηγή έχουν χρησιμοποιηθεί και ύμνοι της πρωτοχριστιανικής εκκλησίας και προσπαθούν να δώσουν μια πιο θεολογική και πιστευτή οπτική. Το κατά Ιωάννη ευαγγέλιο παρουσιάζει αξιοσημείωτες διαφορές με τα άλλα τρία, όσον αφορά τον τρόπο έκθεσης του βιογραφικού υλικού, στο ύφος και την γλώσσα, αλλά κυριότερα στις θεολογικές του αναφορές. Βασικός σκοπός του συγγραφέα είναι η ανάδειξη της θεότητας του Ιησού. Το ευαγγέλιο δεν αποτελεί απλώς εξιστόρηση επεισοδίων από την ζωή του Ιησού, αλλά μαρτυρία της πίστεως της εκκλησίας για το τι σήμαινε για τα μέλη της ο Χριστός στα τέλη του 2ου αιώνα Κ.Ε. Είναι το μόνο που θεωρεί τον Ιησού ξεκάθαρα προϋπάρχοντα θεό μαζί με τον Γιαχβέ σε αντίθεση με τα υπόλοιπα στα οποία έχουμε την σταδιακή θέωση ξεκινώντας από τον Παύλο και στη συνέχεια στα γνωστά μας Ευαγγέλια (διαβάστε: “Πώς ο Ιησούς έγινε «θεός»” και “Η κατασκευή του «χριστιανικού θεού», κατά τις δύο πρώτες «οικουμενικές» συνόδους”).

Τα χρόνια δράσης είναι χωρισμένα με βάση τα τρία αναφερόμενα Πάσχα, αφού η δράση ξεκινάει και τελειώνει αντίστοιχα. Κάποια δικά μου σχόλια σε αγκύλες.

Η δομή του Κατά Ιωάννη ευαγγελίου συνοπτικά είναι η εξής:

1,1 - 1,14 • Προΰπαρξη και ενσάρκωση του Ιησού
1,15 - 1,34 • Μαρτυρίες του Ιωάννη Βαπτιστή
1,35 - 4,54 • Το πρώτο έτος δράσης του Ιησού
5 • Το δεύτερο έτος δράσης του Ιησού
6 - 11 • Το τρίτο έτος δράσης του Ιησού
12 - 17 • Η διακονία του Ιησού προς τους δικούς του
18 - 19 • Τα πάθη και ο θάνατος του Ιησού
20 - 21 • Ανάσταση και εμφανίσεις του Ιησού

Υπόμνημα:

• Το θέμα του Σαββάτου
• Χρονικοί ή ημερολογιακοί προσδιορισμοί
• Επαρχία που διαδραματίζεται το επεισόδιο
• Τόποι ή τοπογραφικοί προσδιορισμοί
• Ονομαστικές αναφορές μαθητών
• Αγαπημένος μαθητής
• Θαύματα

Η δομή του Ευαγγελίου…

Κεφ. 1

1-14 Περί Θεού – Λόγου και προϋπάρξεως του [ελληνιστική επιρροή από τον Φίλωνα].

Περαία

15-28 Αναφορά στον Ιωάννη τον Βαπτιστή ως Πρόδρομου, «ταῦτα ἐν Βηθαβαρᾶ ἐγένετο πέραν τοῦ Ἰορδάνου»
29-35 Αναφορά από τον Βαπτιστή περί της Βάπτισης του Ιησού την οποία όμως δεν βλέπουμε.

——————————— Πρώτο έτος δράσης ——————————–

Γαλιλαία

36-41 την επαύριον της Βάπτισης, δύο μαθητές του Ιωάννη ακολουθούν τον Ιησού. Ο ένας ήταν ο Ανδρέας γιος του Ιωνά και ο αδερφός του Σίμωνος Πέτρου.
41-43 Ο Ανδρέας φέρνει τον αδερφό του Πέτρο που θα ονομάζεται πλέον Κηφάς.
43-44 Την επαύριον ο Ιησούς βγαίνει στην Γαλιλαία και βρίσκει τον Φίλιππο από την Βιθσαϊδά που ήταν η ίδια πόλη του Πέτρου.
45-52 Ο Φίλιππος φέρνει τον Ναθαναήλ που ο Ιησούς ήξερε ήδη ότι ήταν πριν κάτω από μια συκιά και προσευχόταν κρυφά.

Κεφ. 2.

1-11 Την Τρίτη ημέρα από την Βάπτιση γίνεται ο γάμος στην Κανά. Πρώτο θαύμα του Ιησού.
[Εδώ τίθεται ένα θέμα, ποια η θέση και ο ρόλος της μητέρας του Ιησού στον γάμο για τον οποίον δίνει εντολές σαν να είναι η κυρία του σπιτιού, καθώς και του ίδιου του Ιησού που περιφρονητικά την ονομάζει ''Γυνή'' και ίσως αξίζει μιας ξεχωριστής δημοσίευσης].
12 Με την μητέρα του και τα αδέρφια του ο Ιησούς στην Καπερναούμ για λίγες ημέρες. Εκεί ακολουθούν και οι μαθητές του. [Μέχρι στιγμής έχουμε τέσσερεις ονοματισμένους μαθητές- αδιευκρίνιστο πότε συμπληρώθηκαν οι δώδεκα και από ποιους].

Ιουδαία

13-18 Πλησίαζε το Πάσχα και ο Ιησούς ανεβαίνει στην Ιερουσαλήμ. Καταστρέφει το παζάρι έξω από τον Ναό.
19-25 Προφητεία σε τρεις ημέρες θα ξανακτίσει τον Ναό. Πληροφορία: ο Ναός κτιζόταν για 46 χρόνια. Πολλοί πίστευσαν αλλά ο Ιησούς κανέναν, γιατί ήξερε ο καθείς τι κουμάσι ήταν.

Κεφ. 3.

1-21 Συνάντηση με τον Φαρισαίο Νικόδημο. Ποιος ανεβαίνει και κατεβαίνει από τους ουρανούς ποιος θα δει την βασιλεία των ουρανών.
22 Πορεία στην Ιουδαία, ο Ιησούς βαπτίζει.
23-36 ο Βαπτιστής ξαφνικά διαπιστώνουμε ότι είναι στην φυλακή. Νέα μαρτυρία περί του Ιησού.

Σαμαρεία

Κεφ. 4.

1-26 Εδώ μας τα γυρίζει και αντιστρέφει ότι δεν βάπτιζε ο ίδιος ο Ιησούς αλλά οι μαθητές του. Επιστροφή από Ιουδαία σε Γαλιλαία μέσω Σαμαρείας. Συνάντηση με την Σαμαρείτισα, ξέρει πόσους άνδρες είχε, προφητεία. Ο Ιησούς ισχυρίζεται ότι είναι ο Μεσσίας.
27-42 Οι μαθητές θαυμάζουν που ο Ιησούς μιλάει σε… γυναίκα. Πολλοί Σαμαρείτες πίστευσαν. Παραμονή δύο ημερών.

Γαλιλαία

43-45 Επιστροφή στην Γαλιλαία όπου τα νέα για το τι έγινε στην Ιερουσαλήμ είχαν φθάσει. Άφιξη στην Κανά.
46-54 Θεραπεία του γιου του Βασιλίσκου με τηλεθαύμα στην Καπερναούμ.

—————————— Δεύτερο έτος δράσης ———————————

Ιουδαία

Κεφ. 5.
1-16 Ο Ιησούς έρχεται στην Ιουδαία. Θαύμα στην κολυμβήθρα της Βηθσαδά (Ιερουσαλήμ) που από όλους όσους ήταν εκεί θεραπεύεται αυτός που ήταν μακρύτερα από όλους. [To 5.4 με τον άγγελο που ταράζει τα νερά λείπει από τον Σιναϊτικό και τα άλλα αρχαία χειρόγραφα και είναι μεταγενέστερη προσθήκη].
17-47 Το θαύμα έγινε Σάββατο, οι Φαρισαίοι διαμαρτύρονται. Κήρυγμα και η απαξιωτική αναφορά “ερευνάτε τας Γραφάς”, και “έρχεται η ώρα”, ποιος μαρτυρεί για ποιον κ.λ.π..

Γαλιλαία

Κεφ. 6.
1-14 Επανερχόμαστε πάλι στην Γαλιλαία, «πέραν τῆς θαλάσσης τῆς Γαλιλαίας, τῆς Τιβεριάδος», «ἦν δὲ ἐγγὺς τὸ πάσχα». Θαύμα – Χορτασμός πέντε χιλιάδων ακολούθων με 5 ψωμιά και δύο ψάρια. Περίσσεψαν 12 κοφίνια ψωμιά.
15-21 Για να μην τον χρίσουν βασιλιά ο Ιησούς φεύγει κρυφά και κατεβαίνει στην “θάλασσα” μπαίνει σε πλοίο με κατεύθυνση την Καπερναούμ μαζί με τους μαθητές του. Θαύμα – Περπάτημα στην “θάλασσα”.
22-71 Ο όχλος έρχεται στην Καπερναούμ και τον βρίσκει. Κήρυγμα και απαντήσεις σε Ιουδαίους. Ακολούθως κήρυγμα σε μαθητές. Ερώτηση Πέτρου, σχόλιο Ιησού περί Ιούδα που θα τον προδώσει (εις εκ των δώδεκα) [εδώ μαθαίνουμε ότι ήταν δώδεκα].

Ιουδαία

Κεφ. 7.
1-13 Ο Ιησούς πορεύεται στην Γαλιλαία γιατί στην Ιουδαία τον ψάχνουν να τον σκοτώσουν. Πλησίαζε η εορτή της σκηνοπηγίας [Φθινόπωρο] και οι αδερφοί του που δεν τον πίστευαν, του πρότειναν να πάει στην Ιουδαία να δείξει τα έργα του, αλλά ο ίδιος αρνήθηκε μεν, αλλά τελικά ανέβηκε στα Ιεροσόλυμα κρυφά και παρακολουθούσε τι έλεγε ο κόσμος. [Εν ολίγοις είπε ψέματα και έκανε άλλο από αυτό που είπε, την παρακολούθηση του κόσμου δεν την σχολιάζω].
14-31 Τελικά φαίνεται ότι δεν άντεξε το undercover και ανεβαίνει στο ιερό για κήρυγμα. Πάλι το θέμα του Σαββάτου.
32-51 Οι Φαρισαίοι στέλνουν ανθρώπους να τον πιάσουν αλλά δεν το καταφέρνουν. Το κήρυγμα συνεχίζεται και ο κόσμος διχάζεται. Ο Νικόδημος (Φαρισαίος που είδαμε στο Κεφ. 3) τον υποστηρίζει.

Κεφ. 8.
1-11 Είναι τα περίφημα εδάφια με τον λιθοβολισμό της μοιχαλίδας που λείπουν από τους αρχαίους κώδικες. Διαδραματίζεται στο όρος των Ελαιών. Το πλήθος των Εβραίων απεχώρησε και μένει μόνο ο Ιησούς και η ανώνυμος μοιχαλίς.
12-56 [Εδώ φαίνεται ότι η παραπάνω ήταν παρεμβολή, αφού ξαφνικά φαίνεται ο Ιησούς να μιλάει πάλι σε πλήθος Εβραίων που αναρωτιέσαι πως ξαφνικά βρέθηκαν εκεί]. Πάλι κήρυγμα· ποιος πιστοποιεί την αλήθεια του Ιησού· βρίσιμο των Ιουδαίων κ.λ.π.
57 Εδώ αναφέρουν οι Ιουδαίοι την ηλικία του Ιησού ως πενηντάρη.
58-59 Οι Ιουδαίοι κινούνται απειλητικά εναντίον του για να τον λιθοβολήσουν αλλά ο Ιησούς “κρύφθηκε και έφυγε”.

Κεφ. 9.
1-49 Όλο το κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στο Θαύμα του εκ γενετής τυφλού. Ο Ιησούς ξαφνικά βρίσκεται έξω από τον Ναό και πάλι συμπτωματικά είναι Σάββατο. Κατά τύχην περνάει από εκεί ένας εκ γενετής τυφλός, που σύμφωνα με τον Ιησού ήταν τυφλός μόνο και μόνο για να γίνει το θαύμα! Πάλι ένα θέμα για να κατηγορηθούν οι Ιουδαίοι για απιστία.

Κεφ. 10.
1-21 Νέο κήρυγμα “εγώ είμαι ο καλός ποιμήν” και όποιος φύγει από το μαντρί τον τρώει ο λύκος.
22-39 Μαθαίνουμε ότι είναι χειμώνας. Ο Ιησούς περπατάει στην στοά του Σολομώντος και τον πλησιάζουν πάλι οι Ιουδαίοι, αλλά επειδή τους είπε ότι είναι άχρηστοι, αποφάσισαν να τον λιθοβολήσουν, αλλά τελικά πάλι δεν τα κατάφεραν και ο Ιησούς ξέφυγε.

Περαία

40-42 Ο Ιησούς μεταβαίνει πέραν του Ιορδάνου – όπου βάπτιζε και ο Βαπτιστής και εκεί πάλι μαζεύτηκε κόσμος.

—————————— Τρίτο έτος δράσης —————————–

Κεφ. 11.
1-5 Εδώ μπαίνουμε στην περίφημη ανάσταση του Λαζάρου. Μαθαίνουμε ότι ο Ιησούς αγαπούσε την Μαρία (αυτή που με τα μαλλιά της άλειψε με μύρο τα πόδια του Ιησού – αυτό θα το δούμε στο Κεφ.12) την Μάρθα και τον Λάζαρο τρία αδέλφια από μια κόμη της Βηθανίας και εκεί που είναι ο Ιησούς, δηλαδή πέραν του Ιορδάνη [απόσταση σε ευθεία 35 χιλιομέτρων] μαθαίνει ότι ο αγαπημένος του Λάζαρος είναι ασθενής και πεθαίνει.
6-10 Όταν το έμαθε ο Ιησούς ατάραχος χρονοτρίβησε ακόμα δύο μέρες στην περιοχή, λέγοντας ότι αυτό δεν θα είναι θάνατος αλλά σημείο για την δόξα του Θεού. Μετά από δύο μέρες αποφασίζει λοιπόν να πάει πάλι στην Ιουδαία, παρά την διαφωνία των μαθητών του αφού οι Ιουδαίοι τον ψάχνουν για να τον λιθοβολήσουν.

Ιουδαία

11-19 Τελικά παρά τις διαφωνίες – ειδικά του Θωμά του Δίδυμου, πάνε στην Ιουδαία και μάλιστα στην Βηθανία που είναι σε απόσταση 15 σταδίων από την Ιερουσαλήμ, και φθάνουν όταν ήδη ο Λάζαρος ήταν νεκρός για τέσσερεις μέρες και πολλοί Ιουδαίοι είχαν μαζευτεί για να παρηγορήσουν την Μάρθα.
20-24 Η Μαρία προϋπαντεί τον Ιησού και του τη λέει, ότι αν ήταν νωρίτερα εκεί ο αδερφός της δεν θα πέθαινε. Αντίθετα τώρα θα αναστηθεί την Έσχατη Ημέρα.
25-31 Ο Ιησούς απαντά ότι αυτός είναι που δίνει την Ανάσταση και ότι όσοι τον πιστεύουν δεν θα πεθάνουν ποτέ και ταυτόχρονα έρχεται και η Μάρθα μαζί με τους Ιουδαίους πού ήταν στο σπίτι.
32-39 Με την Μάρθα γίνεται κάτι παρόμοιο, αν ήσουν εδώ δεν θα πέθαινε κ.λπ. ενώ οι Ιουδαίοι παρατηρούν. Φθάνουν λοιπόν σε μια σπηλιά που ήταν θαμμένος ο Λάζαρος σκεπασμένη με μια μεγάλη πέτρα, παρά τις αντιρρήσεις της Μάρθας ότι το μνημείο βρωμάει, αφού έχει ήδη πεθάνει ήδη τέσσερεις ημέρες, δίνει εντολή να τον ανοίξουν.
40 Τώρα της την λέει ο Ιησούς ότι δεν είπαμε όποιος πιστεύει θα δει την δόξα του Θεού;
41-43 Σήκωσαν λοιπόν την πέτρα, και ο Ιησούς προσεύχεται στον Πατέρα του και τον ευχαριστεί που έφερε έτσι τα πράγματα για να δουν το θαύμα και να τον πιστέψουν και καλεί τον Λάζαρο να βγει έξω.
44 Ο Λάζαρος βγαίνει δεμένος με όλα τα πανιά, τα σουδάρια στα χέρια και τα πόδια(;) και ο Ιησούς δίνει εντολή να τον λύσουν και να τον αφήσουν να πάει όπου θέλει.
45-53 Κάποιοι Ιουδαίοι που ήταν εκεί πίστεψαν τον Ιησού και στράφηκαν τους Φαρισαίους και τους την είπαν γιατί τον κυνηγούσαν. Έτσι οι Αρχιερείς και οι Φαρισαίοι μαζεύονται όλοι και με τις οδηγίες του Αρχιερέως Καϊάφα, και αποφασίζουν να τον σκοτώσουν.

Πόλη Εφραίμ κοντά στην έρημο

54-57 Ο Ιησούς φεύγει πάλι από την Ιουδαία στην πόλη Εφραιμ που βρίσκεται κοντά στην έρημο με τους μαθητές του, ενώ οι Φαρισαίοι ελπίζοντας ότι θα φανεί για το Πάσχα που πλησίαζε παραμόνευαν να τον πιάσουν.

Ιουδαία

Κεφ. 12.
1-8 Είμαστε πλέον 6 ημέρες πριν από το Πάσχα στην Βηθανία και εκεί έκαναν δείπνο για τον Ιησού, ο Λάζαρος παρευρίσκετο. Η δε Μαρία ξόδεψε μία λίτρα μύρου αξίας 300 δηναρίων και με τα μαλλιά της έπλυνε τα πόδια του Ιησού. Ο δε Ιούδας ο Ισκαριώτης που μαθαίνουμε ότι θα προδώσει τον Ιησού, διαμαρτυρήθηκε για την σπατάλη αυτή και ο Ιησούς τον επιτίμησε.
9-11 Εδώ μαθαίνουμε ότι στην περιοχή μαζεύτηκε πολύς κόσμος για να δει τον αναστημένο Λάζαρο και ότι οι αρχιερείς ήθελαν να τον σκοτώσουν γιατί πολλοί βλέποντάς τον ζωντανό πίστεψαν τον Ιησού.
12-19 την επόμενη ημέρα (5 μέρες πριν το Πάσχα), μαθαίνοντας ο κόσμος ότι ο Ιησούς θα πάει στα Ιεροσόλυμα, τον περιμένει να τον υποδεχτεί ενώ ο Ιησούς εμφανίζεται πάνω σε ένα μικρό γαϊδουράκι.
20-22 Εδώ έμφανίζονται κάποιοι Έλληνες (προφανώς Ελληνιστές) για να τον προσκυνήσουν.
23-29 Αφορμή για κήρυγμα και βροντή από τον ουρανό.
30-36 Νέα αντιπαράθεση με τους Ιουδαίους τελικά ο Ιησούς κρύβεται.
37-43 Σχόλια του συγγραφέα για τους Ιουδαίους που δεν πίστεψαν, προφητείες κλπ.
44-50 Νέο κήρυγμα -Μιλάω όπως μου είπε ο πατέρας, δεν ήρθα να κρίνω αλλά να σώσω, αυτός θα κρίνει την έσχατη ημέρα κ.λπ.

Κεφ. 13.
1-4 Είμαστε πριν ακόμα από την εορτή του Πάσχα και γίνεται δείπνος και μαθαίνουμε ότι ήρθε η ώρα της προδοσίας. [Από την συνέχεια είναι προφανές ότι είμαστε στην Πέμπτη παραμονή του Πάσχα –Ως γνωστόν το Κατά Ιωάννην μεταθέτει τη μέρα του Πάσχα από την Πέμπτη των Συνοπτικών στην Παρασκευή].
5-17 Ο Ιησούς πλένει τα πόδια των μαθητών του και τους λέει ότι αυτό το παράδειγμα πρέπει να ακολουθούν.
18-21 Νέο κήρυγμα και δήλωση ότι ένας από όλους θα τον προδώσει.
22-28 Εδώ οι μαθητές αλληλοκοίτιονται και ο Σίμων Πέτρος ρωτάει τον αγαπημένο μαθητή και αυτός τον Ιησού για το ποιος θα είναι αυτός. Η απάντηση που δίνεται δεν ακούστηκε από όλους, ότι σε όποιον δώσει την παπάρα με το ψωμί θα είναι ο προδότης και τη δίνει στον Ιούδα λέγοντας του να κάνει άμεσα αυτό που πρέπει να κάνει. Το θέμα είναι ότι μαζί με το ψωμί που έδωσε ο Ιησούς εισήλθε και ο Σατανάς στον Ιούδα.
29-30 ο Ιούδας φεύγει για να κάνει αυτό που πρέπει και εντωμεταξύ νύχτωσε.
31-38 Νέο κήρυγμα. Ο Ιησούς δίνει εντολή νέα στους μαθητές του «αγαπάτε αλλήλους». Σε απάντηση στον Πέτρο του προφητεύει ότι πριν ακόμα λαλήσει ο πετεινός θα τον απαρνηθεί τρεις φορές.

Κεφ. 14.
1-27 Νέο κήρυγμα. Ότι κάνει ο Ιησούς τo κάνει ο Πατέρας του. Αναφέρεται άλλος ένας μαθητής ο άλλος Ιούδας και ο περίφημος παράκλητος (;).
28 Σημαντική δήλωση: Ο Πατέρας μου είναι μεγαλύτερος από μένα.
29-31 Συνέχεια του κηρύγματος.

Κεφ. 15.
1-27 Συνέχεια κηρύγματος: Εγώ είμαι το αμπέλι το αληθινό. Κάθε κλήμα που δεν φέρει καρπό το καταστρέφετε και κάθε καλό το καθαρίζετε για να φέρει περισσότερο καρπό. Όποιος δεν είναι μαζί μου παθαίνει αυτό που παθαίνει και το ξεραμένο κλήμα, δηλαδή το μαζεύουν και το καίνε. Δεν τους λέει δούλους αλλά φίλους αφού αυτός τους εξέλεξε. Αναφέρεται πάλι στον παράκλητο.

Κεφ. 16.
1-33 Συνέχεια κηρύγματος και δήλωση ότι θα φύγει. Οι μαθητές του λένε ότι μιλάει καθαρά με αλήθεια και χωρίς παροιμίες ή παραβολές.

Κεφ. 17.
1- 26 Ξανά κήρυγμα, τα ίδια και τα ίδια.

Κεφ. 18.
1-9 Επιτέλους ο Ιησούς εξήλθεν σε έναν κήπο πέρα από τον χείμαρρο του κέδρου όπου ήδη ήταν ο Ιούδας μαζί με στρατιώτες, και υπηρέτες των αρχιερέων με φανάρια και όπλα. Ο Ιησούς τους ρωτάει τι θέλουν και παραδίνεται πρακτικά χωρίς αντίρρηση ενώ ο Ιούδας μόλις βλέπει την παράδοση πέφτει κάτω. [Δεν υπάρχει εδώ φιλί].
10-11 Ο Σίμωνας – Πέτρος βγάζει μαχαίρι και κόβει το αυτί του δούλου του αρχιερέως Μάχλου, αλλά ο Ιησούς τον επιτιμεί «το ποτήριον ω δέδοκε μοι ο πατήρ ου μη πιω αυτό;»
12-14 Πάνε τον Ιησού στο Άννα που ήταν πεθερός του Καϊάφα που ήταν τότε αρχιερέας και αυτός που είπε ότι καλό είναι να αποθάνει κάποιος υπέρ του λαού.
15-18 Ο Σίμων Πέτρος και ένας Άλλος Μαθητής που ήξερε τον αρχιερέα πήγαν στην αυλή του αρχιερέα και ο Πέτρος έκατσε έξω από την πόρτα και σε ερώτηση της θυρωρού αρνήθηκε ότι ήταν μαθητής του Ιησού.
19-24 Μέσα στο κτίριο ο αρχιερέας ρωτάει τον Ιησού και αυτός απαντά ότι δεν είπε τίποτα κρυφό και ό,τι είπε το άκουσαν στη Συναγωγή ή στον Ναό και τελικά ο Άννας τον στέλνει στον Καϊάφα.
25-27 Ο Πέτρος αρνήθηκε άλλες δύο φορές ακόμα και όταν κάποιος τον θυμήθηκε που έκοψε το αυτί του Μόχλου και τότε λάλησε ο πετεινός.
28-29 Το τι έγινε στον Καϊάφα είναι άγνωστο το πρωί πάντως του Πάσχα [δηλαδή της Παρασκευής] πάνε τον Ιησού στο πραιτώριο, αλλά οι Ιουδαίοι δεν μπήκαν μέσα για να μην μιανθούν ώστε να φάνε το γεύμα της εορτής. Έτσι αναγκάζεται (!) ο Πιλάτος να βγει έξω και να ρωτήσει τι θέλουν.
30-32 Συζήτηση Ιουδαίων Πιλάτου: εσείς δικάστε τον, – όχι εμείς δεν μπορούμε να σκοτώσουμε κανέναν. Ο Πιλάτος μέσα έξω.
33-38 Ο Πιλάτος ξαναμπαίνει μέσα και ρωτάει τον Ιησού. Η απάντηση: Η βασιλεία του Ιησού δεν είναι του κόσμου τούτου. Ο Πιλάτος δεν βρίσκει κάτι επιλήψιμο.
39-40 Ο Πιλάτος προτείνει να απολύσει τον Ιησού γιατί υπάρχει υποτίθεται η συνήθεια να απολύουν έναν κρατούμενο το Πάσχα, αλλά οι Ιουδαίοι αντιπροτείνουν να απολύσει τον ληστή Βαραββά.

Κεφ. 19.
1-22 Ξεκινάει πάλι μια αντιδικία Πιλάτου και Ιουδαίων. Ο Πιλάτος δεν θέλει αλλά οι Ιουδαίοι τον απειλούν και τον πείθουν, «ἦν δὲ Παρασκευὴ τοῦ πάσχα, ὥρα δὲ ὡσεὶ ἕκτη» [12 το μεσημέρι]. Έτσι στέλνει τον Ιησού για σταύρωση μαζί με δύο ληστές.
23-24 Ο διαμοιρασμός των ιματίων του Ιησού για να εκπληρωθεί μια προφητεία.
25- Κοντά στον σταυρό βρισκόντουσαν η μητέρα του, η αδερφή της Μαριάμ, η του Κλώπα και η μαριάμ η Μαγδαληνή.
26-27 Ήταν και ο αγαπημένος μαθητής και ο Ιησούς λέει την μητέρα του «Γυνή αυτός είναι ο γιος σου» και στον μαθητή «αυτή η μητέρα σου».
28-30 Του δίνουν ξύδι και πεθαίνει.
31-34 Επειδή ήταν ημέρα του Πάσχα και δεν έπρεπε την επόμενη (1η των Aζύμων) να υπάρχουν σταυροί κατεβάζουν τους κατάδικους και τους σπάνε τα μέλη, αλλά ο Ιησούς είχε ήδη πεθάνει και δεν τον πείραξαν μόνο τον κέντησαν με την λόγχη και βγήκε αίμα και νερό.
35-37 Όλα αυτά έγιναν για να επιβεβαιωθούν οι Γραφές.
38 Εμφανίζεται ξαφνικά ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας, κρυφός μαθητής, που ζητάει άδεια από τον Πιλάτο να πάρει το σώμα του Ιησού και να αναλάβει την ταφή.
39-42 Μαζί με τον Νικόδημο (Ο γνωστός Φαρισαίος από το Κεφ.3) και 100 λίτρα αλόης και σμύρνης κάνουν τον ενταφιασμό την νύκτα σε έναν κήπο όπου υπήρχε ένα αχρησιμοποίητο μνημείο.

Κεφ. 20.
1-2 Την πρώτη ώρα του Σαββάτου μόλις χάραξε, η Μαριάμ η Μαγδαληνή έρχεται στο μνημείο και βλέπει μετακινημένη την πέτρα από την πόρτα του μνημείου. Τρέχει στον Σίμωνα Πέτρο και τον αγαπημένο μαθητή και τους ενημερώνει.
3-10 Τώρα τρέχουν στο μνημείο ο αγαπημένος μαθητής και ο Πέτρος αλλά ο αγαπημένος φθάνει πρώτος και βλέπουν τα οθώνια και το σουδάριο και καταλαβαίνει ότι ο Ιησούς αναστήθηκε όπως είπαν οι Γραφές. Έπειτα έφυγαν.
11-16 Η Μαριάμ όμως επανήλθε και ενώ έκλαιγε στο μνημείο βλέπει δύο αγγέλους και κάποιον που θεωρεί ως κηπουρό, αλλά τελικά καταλαβαίνει ότι είναι ο Ιησούς.
17 «Μή μου ἅπτου» Δεν ανέβηκα ακόμα στον Πατέρα μου, αλλά πήγαινε στους αδελφούς και ενημερωσέ τους.
18-23 Το βράδυ της ίδιας ημέρας του Σαββάτου ο Ιησούς εμφανίζεται στους μαθητές του και έδειξε τα χέρια και την πλευρά αυτού και τους έστειλε το Άγιο Πνεύμα για να μπορούν να απελευθερώνουν από τις αμαρτίες τον κόσμο που θέλει. [Τότε η Πεντηκοστή των Πράξεων που κολλάει;]
24-29 Επειδή ο Θωμάς ο Δίδυμος έλειπε, εξέφρασε την δυσπιστία του για την Ανάσταση. Αλλά μετά από οκτώ ημέρες γίνεται πάλι το ίδιο, ο Θωμάς καλείται να δει και να ψάξει τα χέρια και την πλευρά του Ιησού και πίστεψε. Μακάριοι όσοι θα πιστέψουν χωρίς να δουν.
30-31 Εδώ τελειώνει το Ευαγγέλιο λέγοντας ότι και πολλά άλλα έκανε ο Ιησούς στους μαθητές του που δεν χωρούν στο βιβλίο αυτό (SIC).

Γαλιλαία

Κεφ. 21.
[Εμφανής μεταγενέστερη προσθήκη]
1-11 Μεταφερόμαστε σε απροσδιόριστο πλέον χρόνο στην Γαλιλαία, στη θάλασσα της Τιβεριάδας, όπου οι μαθητές το ρίξαν στο ψάρεμα. Αυτοί ήσαν οι Σίμων-Πέτρος, ο Θωμάς ο Δίδυμος, ο Ναθαναήλ από την Κανά, οι γιοί του Ζεβεδαίου [Ιωάννης και Ιάκωβος;] και άλλοι δύο (Ο ένας θα μας πει αργότερα ότι ήταν ο αγαπημένος). Εκεί γίνεται ένα θαύμα κάποιος περαστικός τους λέει πως να ρίξουν τα δίχτυα, και ψαρεύουν 153 μεγάλα ψάρια χωρίς να σπάσουν τα δίχτυα.
12-24 εκεί διαπιστώνουν ότι ήταν ο Ιησούς. Ήταν η τρίτη φορά που εμφανίστηκε ο Ιησούς στους μαθητές μετά την Ανάσταση. Εκεί τρεις φορές ομολογεί ο Πέτρος ότι αγαπά τον Ιησού και ο Ιησούς προλέγει ότι θα πεθάνει μαρτυρικά και τίθεται το θέμα αν ο αγαπημένος μαθητής θα πεθάνει ποτέ ή όχι, ο δε Ιησούς λέει να μην τους νοιάζει. Τέλος μαθαίνουμε ότι αυτός ο μαθητής είναι η πηγή για αυτούς που έγραψαν το συγκεκριμένο Ευαγγέλιο. [έχει ενδιαφέρον εδώ ο πληθυντικός]
25 Επανάληψη ότι ο Ιησούς έκανε και άλλα πολλά που δεν χωράνε σε κανένα βιβλίο (SIC).

ΜΕΡΟΣ Β' – Σχόλια και αντιφάσεις

Στo ΜΕΡΟΣ Α' είδαμε την δομή και τις βασικές πληροφορίες του Ευαγγελίου, εδώ θα γίνουν τα απαραίτητα σχόλια, θα δούμε ελάχιστες από τις σημαντικές διαφορές που έχει αυτό το ευαγγέλιο με τα υπόλοιπα, και πολλές από τις αντιφάσεις του κειμένου.

Περιεχόμενα:

1. Γενικά σχόλια στο Κατά Ιωάννην και κάποιες σημαντικές αντιθέσεις με τα υπόλοιπα Ευαγγέλια

1.1 Περί Λόγου
1.2 Θαύματα
1.3 Διάσταση λόγων και έργων
1.4 Το μυστικό του Ιησού
1.5 Η κυκλική λογική της πίστης και η αλήθεια
1.6 Προβατοποίηση των πιστών και αντιιουδαϊσμός
1.7 Παραβολές; Όχι
1.8 Το θέμα του πάθους
1.9 Νέες εισαγωγές

2. Τα ονόματα των μαθητών

3. Εσωτερικές αντιθέσεις

3.1 Είναι ο Ιησούς τελικά θεός;
3.2 Τί πρέπει να κάνει κάποιος για να σωθεί;
3.3 Κρίνει ο Ιησούς τους ανθρώπους;
3.4 Πώς κρίνονται τελικά οι άνθρωποι από τον Θεό;
3.5 Αρκεί μόνον η πίστη για να σωθεί κανείς;
3.6 Ποιος τελικά στέλνει το Άγιο Πνεύμα;
3.7 Είπε ο Ιησούς στους μαθητές του τα πάντα;
3.8 Βάφτισε κανέναν ο Ιησούς;
3.9 Έδωσε ο Ιησούς μαρτυρία για τον εαυτό του και είναι αυτή αληθινή;
3.10 Άφηνε ο Ιησούς να τον αγγίξουν μετά την ανάσταση και πριν την ανάληψή του;

4. Επίλογος Β' ΜΕΡΟΥΣ

1. Γενικά σχόλια στο Κατά Ιωάννην και κάποιες σημαντικές αντιθέσεις με τα υπόλοιπα Ευαγγέλια

Μελετώντας την δομή μπορούμε να δούμε τα κατά τόπους επεισόδια και να τα μετρήσουμε. Τα επεισόδια στην Γαλιλαία είναι 4, στην Ιουδαία όπου και το μεγαλύτερο κείμενο 5, στην Περαία (σε σχέση με τον χώρο που βάπτιζε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής) 2, στην Σαμαρεία 1 και στην πόλη Εφραίμ στην έρημο 1 υποτυπώδες, σαν σκαλοπάτι για να φύγει από την Ιουδαία κυνηγημένος και να επανέλθει σύντομα.

Η διάρκεια της πλοκής περιλαμβάνει τρία Πάσχα, με τεράστια κενά ενδιάμεσα που φαίνονται εύκολα στo ΜΕΡΟΣ Α' με την δομή του κειμένου. Ειδικά στα κεφάλαια 6 και 7 από το δεύτερο Πάσχα αρχές Άνοιξης πάμε κατευθείαν στην εορτή της Σκηνοπηγίας που είναι Φθινόπωρο (Αρχές του Οκτωβρίου).

Η Γέννηση του Ιησού αγνοείται, ο συγγραφέας μας παρουσιάζει (με τα λόγια των φαρισαίων) τον Ιησού ως πενηντάρη και εμμέσως ως νόθο, δηλαδή αγνώστου πατρός.

Θεωρητικά ξεκινάει με την Βάπτιση, την οποία όμως εμείς δεν την “βλέπουμε”, απλά έχουμε μια μαρτυρία του Ιωάννη του Βαπτιστή για αυτήν.

1.1 Περί Λόγου

Όταν μπήκε η φιλοσοφική ορολογία στην θρησκεία με αρχή τον εβραίο Φίλωνα και ακολούθως με τούτον δω, αρχίζει και ο τραγέλαφος των εννοιών και τον συμπερασμάτων, που μαζί με την αλληγορία μπορεί και παίρνει άλλη χάρη.

1 Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος.
2 Οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν Θεόν.
3 πάντα δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν ὃ γέγονεν.
4 ἐν αὐτῷ ζωὴ ἦν, καὶ ἡ ζωὴ ἦν τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων.
5 καὶ τὸ φῶς ἐν τῇ σκοτίᾳ φαίνει, καὶ ἡ σκοτία αὐτὸ οὐ κατέλαβεν.
…
14 Καὶ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν, καὶ ἐθεασάμεθα τὴν δόξαν αὐτοῦ, δόξαν ὡς μονογενοῦς παρὰ πατρός, πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας. 1:1-14

Ο Λόγος έχει τέσσερεις βασικές σημασίες:

1. ανθρώπινη ομιλία,
2. λογική,
3. αιτία (για κάτι) και
4. αναλογία μεγεθών.

Αυτές λοιπόν όλες ήταν στην αρχή, άρα πριν από όλα, αλλά ταυτόχρονα και προς τον Θεό και τελικά ο Θεός ταυτίζεται με όλα αυτά. Γιατί όμως ήταν; Δεν είναι ακόμα; Μάλλον όχι.

Όλα έγιναν δια αυτού, δηλαδή του Θεού, δηλαδή του Λόγου, δηλαδή του Ιησού όπως θέλει αλληγορικά να μας πει ο ποιητής. Οι καταστροφές, οι διάβολοι κατά τον Χριστιανισμό, οι κακίες και όλα τα άλλα είναι δημιουργήματά του, αφού τίποτα δεν του ξέφυγε. Και όλα αυτά επίσης με την συνεχή ταυτολογία είναι και φως, άρα μετά τη δύση του Ηλίου το σύστημα δεν δουλεύει. Φυσικά αλληγορικά μπορεί κάποιος να πει ότι είναι πνευματικό το φως και άρα δουλεύει μέρα–νύχτα 24/7. Οι ταυτίσεις συνεχίζονται:

-Λόγος=Θεός=δημιουργία των πάντων=φως=ζωή που τελικά έγινε σάρκα, δηλαδή άνθρωπος.
-Αυτό δουλεύει και αντίθετα; Άνθρωπος=φως=θεός; Και δεν μιλάμε αόριστα ας πούμε για τον άνθρωπο. Όχι στη συνέχεια του κειμένου υπάρχουν διάφορες εκδοχές για αυτό.

Συνεχίζει λοιπόν, ότι σαρκώθηκε και έγινε άνθρωπος, ένας άνθρωπος μονογενής παρά του πατρός (παρά της μητρός;) γεμάτος χάρη και αλήθεια, αλλά και κουσούρια, προβλήματα και ψέματα που τα παραλείπει ευσχήμως, αφού είπαμε μόλις πριν: Ότι «χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν ὃ γέγονεν»

Στην ελληνική γραμματεία η έννοια «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος*», έχει την έννοια της αιτίας και την αέναη σχέση αιτίου/αιτιατού. Δηλαδή ότι για κάθε τι υπάρχει ένα αίτιο και το “κάθε τι” περιλαμβάνει τα πάντα. Για τον λόγο αυτό όλοι οι αρχαίοι διανοητές θεωρούσαν το Σύμπαν αιώνιο και αέναο, και από αυτή την αρχή δεν ξέφευγαν ούτε οι θεοί ούτε το οτιδήποτε.

*H λέξη «λόγος» αντιγράφηκε από τον Ηράκλειτο καθώς η φράση «εν αρχή ην ο λόγος» παρμένο από τα κείμενα του Ερμή του Τρισμέγιστου. Δεν είναι σύμπτωση ότι το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο γράφτηκε στην Έφεσο, την πατρίδα του Ηράκλειτου με την περίφημη βιβλιοθήκη. Αν διαβάσει κανείς τα κείμενα του Ερμή, θα δει την πλαστογραφία που έκαναν οι Χριστιανοί και απόδειξη από που αντέγραψαν την κουλτούρα τους.

Ο Μονοθεϊσμός όμως ξεκινάει με έναν προϋπάρχοντα θεό που έκανε τα πάντα και εδώ ο συγγραφέας προσπαθεί να παντρέψει μια φιλοσοφική ρήση που εννοεί κάτι άλλο, και μάλιστα αντίθετη σαν έννοια, δηλαδή την αιωνιότητα του Σύμπαντος και επαγωγικά της ύλης, και αυτή να την αφιερώσει ταυτίζοντας την στον Θεό που είναι αυτός πλέον αιώνιος και αυτός που κάποια στιγμή αποφάσισε να κάνει κάτι για να παίζει, και έκανε το Σύμπαν.

Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι αν ο συγγραφέας του κειμένου αναγνώριζε την έννοια του Λόγου ως «αιτία» όπως αναφέρθηκε από τους Έλληνες και όχι ως «ομιλία», αφού στην εβραϊκή Γένεση δεν υπάρχει ούτε ίχνος τέτοιας έννοιας, αντίθετα έχουμε τον Γιαχβέ να μιλάει και να βλέπει. Γενικά στις εβραϊκές γραφές δεν υπήρχε η έννοια του Λόγου σαν κάτι άλλο από ομιλία και μόνο ο Φίλων προσπάθησε να ξεκινήσει ένα είδους πάντρεμα αυτών. Υπάρχει λοιπόν η πιθανότητα να χρησιμοποίησε μια πιασάρικη φράση γνωστή στους Ελληνιστές της Ανατολής χωρίς καν να καταλαβαίνει την έννοιά του και μεταγενέστερα να έγινε η ταύτιση αυτή. Άλλωστε η ύπαρξη Υιού προϋποθέτει Πατέρα που υπήρχε πριν την γέννηση του Υιού (κάτι που τόνισε και ο δολοφονημένος από τους ορθόδοξους Άρειος), που δείχνει πλέον ότι ο Υιός Λόγος δεν είναι αίτιον, αλλά τελικά αιτιατό. Δηλαδή τρέχα γύρευε. Η πιθανότητα λοιπόν να καταλάβαινε την αρχική έννοια είναι ελάχιστη.

1.2 Θαύματα

Έχει σαν πρώτο επεισόδιο και ξεκίνημα της δράσης του ήρωα, το θαύμα στην Κανά που οι άλλοι αγνοούν και θα δούμε αναλυτικά σε επόμενη δημοσίευση. Γίνεται τρεις μέρες μετά την Βάπτιση και έρχεται σε αντίθεση, στην ουσία ακυρώνει τις 40 μέρες των Συνοπτικών που ο Ιησούς ξόδεψε στην έρημο παρασυρόμενος και πειραζόμενος από τον Διάβολο. Η Κανά μαζί με την Καπερναούμ φαίνεται σαν το κέντρο δράσης του ήρωα στην Γαλιλαία. (Η Κανά δεν αναφέρεται σαν ονομασία σε κανένα Συνοπτικό, μόνο στα Κατά Μάρκον και Κατά Ματθαίον υπάρχει η αναφορά του Σίμωνα του Κανανίτη – τέλος).

Τα αναφερόμενα θαύματα είναι ένδεκα. Το τελευταίο από αυτά η εμφάνιση του Ιησού στους μαθητές ως αναστημένου, έγινε εις τριπλούν. Στην πρώτη εμφάνιση του αναστημένου Ιησού, το βράδυ του ιδίου του Σαββάτου της Ανάστασης, περιλαμβάνεται και η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος στους μαθητές. Αυτό το συμβάν οι Πράξεις (Διαβάστε: Οι Πράξεις των Αποστόλων – μια φανταστική ιστορία) το μεταθέτουν μετά από πενήντα μέρες, την μέρα της Πεντηκοστής. Από αυτά τα θαύματα, αν εξαιρέσουμε την Ανάσταση και την εμφάνιση στους μαθητές μετά από αυτήν, από τα υπόλοιπα μόνο ένα ταυτίζεται με τους άλλους. Ο χορτασμός των 5 χιλιάδων. Κάποια μοιάζουν ή δεν είναι. Για παράδειγμα το αναφερόμενο ως θαύμα με την κόρη της Χαναναίας/Συροφοινίκισσας (Ματ. 15:21-28 Μαρ. 7:25-30.) εδώ γίνεται μια απλή ευκαιρία για κήρυγμα σε μία Σαμαρείτισσα (κ.4), χωρίς ασθενή τουλάχιστον κόρη, αλλά με πέντε άνδρες. Η θεραπεία του γιου του βασιλίσκου (4:46-53.) μοιάζει πολύ με την θεραπεία του γιου του εκατόνταρχου (Ματ. 8:5-13 Λουκ. 7:1-10.). Διαβάστε και την σχετική δημοσίευση: περί θαυμάτων του Ιησού.

1.3 Διάσταση λόγων και έργων

Μια ενδιαφέρουσα αναφορά του ευαγγελίου αυτού δείχνει τον Ιησού να ψεύδεται και στην συνέχεια να κυκλοφορεί κρυμμένος.

8 ὑμεῖς ἀνάβητε εἰς τὴν ἑορτήν ταύτην, ἐγὼ οὔπω ἀναβαίνω εἰς τὴν ἑορτὴν ταύτην, ὅτι ὁ ἐμὸς καιρὸς οὔπω πεπλήρωται.
9 ταῦτα δὲ εἰπὼν αὐτοῖς ἔμεινεν ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ.
10 Ὡς δὲ ἀνέβησαν οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ, τότε καὶ αὐτὸς ἀνέβη εἰς τὴν ἑορτήν, οὐ φανερῶς, ἀλλ’ ἐν κρυπτῷ.
11 οἱ οὖν Ἰουδαῖοι ἐζήτουν αὐτὸν ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ ἔλεγον· Ποῦ ἐστιν ἐκεῖνος;
12 καὶ γογγυσμὸς πολὺς περὶ αὐτοῦ ἦν ἐν τοῖς ὄχλοις, οἱ μὲν ἔλεγον ὅτι ἀγαθός ἐστιν, ἄλλοι ἔλεγον, οὔ, ἀλλὰ πλανᾷ τὸν ὄχλον.
13 οὐδεὶς μέντοι παρρησίᾳ ἐλάλει περὶ αὐτοῦ διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων.
14 Ἤδη δὲ τῆς ἑορτῆς μεσούσης ἀνέβη ὁ Ἰησοῦς εἰς τὸ ἱερὸν καὶ ἐδίδασκε. 7:8-14

Εν ολίγοις τους λέει ανεβείτε εσείς και εγώ θα μείνω εδώ. Και μόλις φεύγουν την κάνει και αυτός με ελαφρά πηδηματάκια και κρυφά, αλλά ακούγοντας τον κόσμο δεν άντεξε το κρύψιμο και τελικά εμφανίστηκε στον ναό επίσημα και κανονικά και έλεγε τα δικά του, υποτίθεται κρυβόταν γιατί τον κυνηγούσαν, και μετά σταμάτησαν; όχι αλλά το κήρυγμα το έκανε και δημόσια. Τα σχόλια δικά σας.

Εδώ αξίζει να δείτε την ερμηνεία που δίνουν στον στίχο 8 «εγώ δεν ανεβαίνω ακόμη φανερά και επίσημα εις αυτήν την εορτήν», πού το βρήκαν το «φανερά και επίσημα» στο κείμενο άραγε; Απλά θέλουν να απαλύνουν την αντίφαση λόγων και έργων, αφού τελικά αν είπε ψέματα, αν και πήγε κρυφά, μόλις άκουσε τον κόσμο και φανερά και επίσημα έκανε το κήρυγμα.

1.4 Το μυστικό του Ιησού

Το συμβάν με την Σαμαρείτισσα αξίζει για τον σοβινιστικό του χαρακτήρα παρόμοιο με τις προηγούμενες ιστορίες (των άλλων ευαγγελιστών) για την Χαναναία που εκεί τους άλλους –τους μη Εβραίους- τους λέει σκυλιά έστω και στο χαϊδευτικό τους:

22 ὑμεῖς προσκυνεῖτε ὃ οὐκ οἴδατε, ἡμεῖς προσκυνοῦμεν ὃ οἴδαμεν· ὅτι ἡ σωτηρία ἐκ τῶν Ἰουδαίων ἐστίν. 4:22

Που ούτε λίγο ούτε πολύ, λέει ότι οι Σαμαρείτες είναι άσχετοι, σε αντίθεση με τους Ιουδαίους για το προσκύνημα (και τι προσκυνάς αν όχι τον αφέντη σου), ενώ η Σωτηρία θα προέλθει από τους Ιουδαίους ξεκάθαρα.

Λίγο παρακάτω όμως ανακοινώνει επισήμως και δημόσια (αφού σε λίγο υποτίθεται θα το ήξερε η μισή τουλάχιστον Σαμαρεία), ότι είναι ο Μεσσίας:

25 λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· Οἶδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστός· ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, ἀναγγελεῖ ἡμῖν πάντα.
26 λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Ἐγώ εἰμι, ὁ λαλῶν σοι.

Άλλη μια ανατροπή· στα άλλα Ευαγγέλια, αυτό ήταν το μεγάλο μυστικό που δεν ήθελε να κοινοποιηθεί πουθενά πριν από την Σταύρωση, με αυστηρές εντολές στους μαθητές του υποτίθεται:

ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος λέγει αὐτῷ, Σὺ εἶ ὁ Χριστός. 30 καὶ ἐπετίμησεν αὐτοῖς, ἵνα μηδενὶ λέγωσι περὶ αὐτοῦ. Μαρ. 8:29-30

Τραγέλαφος.

1.5 Η κυκλική λογική της πίστης και η αλήθεια

Στο ευαγγέλιο αυτό υπάρχει και η γνωστή φράση «ἐρευνᾶτε τὰς γραφάς» που έχει εγκαθιδρυθεί σαν η απόδειξη ότι ο Ιησούς επιτρέπει την έρευνα και την επιστήμη:

39 ἐρευνᾶτε τὰς γραφάς, ὅτι ὑμεῖς δοκεῖτε ἐν αὐταῖς ζωὴν αἰώνιον ἔχειν· καὶ ἐκεῖναί εἰσιν αἱ μαρτυροῦσαι περὶ ἐμοῦ· 5:39

Μόνο που δείχνει την υποκρισία και ασχετοσύνη των πιστών και μάλιστα αυτών που δεν έχουν καν διαβάσει το κείμενο. Αμέσως πριν γράφει:

37 καὶ ὁ πέμψας με πατὴρ, αὐτὸς μεμαρτύρηκε περὶ ἐμοῦ. οὔτε φωνὴν αὐτοῦ ἀκηκόατε πώποτε οὔτε εἶδος αὐτοῦ ἑωράκατε,
38 καὶ τὸν λόγον αὐτοῦ οὐκ ἔχετε μένοντα ἐν ὑμῖν, ὅτι ὃν ἀπέστειλεν ἐκεῖνος, τούτῳ ὑμεῖς οὐ πιστεύετε.
39 ἐρευνᾶτε τὰς γραφάς, ὅτι ὑμεῖς δοκεῖτε ἐν αὐταῖς ζωὴν αἰώνιον ἔχειν· καὶ ἐκεῖναί εἰσιν αἱ μαρτυροῦσαι περὶ ἐμοῦ·

Δηλαδή: «Ο Πατέρας μου που με έστειλε, έχει μαρτυρήσει για μένα (προφανώς μέσα από τις Γραφές), αλλά εσείς τίποτα. Τον λόγο αυτό των γραφών δεν τον καταλάβατε (τουλάχιστον όπως τον καταλαβαίνει ο Ιησούς ή ο συγγραφέας), αφού δεν με πιστεύετε ότι αυτός με έστειλε. Γιατί εσείς ερευνάτε τις γραφές νομίζοντας ότι θα αποκτήσετε την αιώνια ζωή, αλλά αυτές είναι που μαρτυρούν για μένα, (αλλά εσείς ντουβάρια)».

Δεν είναι λοιπόν προτροπή στους μαθητές ή στους ακόλουθους για έρευνα έστω των γραφών, αλλά κριτική στους φαρισαίους που αν και ήταν γνώστες των γραφών δεν πήραν μυρωδιά για το τι υποτίθεται ότι αυτές γράφουν περί αυτού.

Το αντίθετο, η ιστορία με τον άπιστο Θωμά στο ίδιο Ευαγγέλιο μακαρίζει την πίστη σε όσους δεν θα δουν, δηλαδή σε όσους δεν θα έχουν αποδείξεις. Άλλωστε όπως θα δούμε στην συνέχεια όλα τα καθορίζει η πίστη.

Άρα η έρευνα των γραφών τελικά επιτρέπεται ή όχι;
Φυσικά αν όμως κάνεις τη σωστή ερμηνεία τους.
Και ποιος αποφασίζει αν η ερμηνεία είναι σωστή;
Αυτός που θα φωτίσει ο Θεός.
Και πως θα γίνει αυτό;
Αν πιστεύεις.
Πώς θα πιστέψεις για να σε φωτίσει ο Θεός, να κάνεις την σωστή ερμηνεία για να κάνεις τη σωστή έρευνα και να βρεις την αλήθεια για να την πιστέψεις;
Φυσικά αναφερόμαστε στις Γραφές των Εβραίων δηλαδή στα εθνικοθρησκευτικά τους κείμενα, καμία σχέση με έρευνα και επιστήμη.

Ο ίδιος πάντως εστιάζει στην «αλήθεια» και την πίστη σε αυτή:

32 καὶ γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς. 8:32

Ποιά είναι η Αλήθεια; Μα «ό,τι λέω εγώ»:

31 Ἔλεγεν οὖν ὁ Ἰησοῦς πρὸς τοὺς πεπιστευκότας αὐτῷ Ἰουδαίους· Ἐὰν ὑμεῖς μείνητε ἐν τῷ λόγῳ τῷ ἐμῷ, ἀληθῶς μαθηταί μού ἐστε

Το αναφέρει αμέσως πριν. Απλά πράγματα· ένας μεσσίας δεν χρειάζεται περισσότερη απόδειξη.
Μην δείτε την μετάφραση /απόδοση στον στίχο 32, κυρίως του Τρεμπέλα, γιατί θα τραβάτε τα μαλλιά σας.

Το ίδιο και στο 8.41:

41 ὑμεῖς ποιεῖτε τὰ ἔργα τοῦ πατρὸς ὑμῶν. εἶπον οὖν αὐτῷ· Ἡμεῖς ἐκ πορνείας οὐ γεγεννήμεθα· ἕνα πατέρα ἔχομεν, τὸν Θεόν.

Που σαν πορνεία ερμηνεύουν την “μίξη με ειδωλολάτρες”.
Μόνο που εδώ το κείμενο μιλάει για κατηγορία και αποτέλεσμα πορνείας ξεκάθαρα δείχνοντας αντίστοιχα το προϊόν της, το μούλικο δηλαδή. Η δε απάντηση στη συνέχεια δείχνει άσχετη με την ερμηνεία, αλλά σχετική με την ουσία:

42 εἶπεν οὖν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Εἰ ὁ Θεὸς πατὴρ ὑμῶν ἦν, ἠγαπᾶτε ἂν ἐμέ, ἐγὼ γὰρ ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐξῆλθον καὶ ἥκω· οὐδὲ γὰρ ἀπ’ ἐμαυτοῦ ἐλήλυθα, ἀλλ’ ἐκεῖνός με ἀπέστειλε.

Δεν είναι νόθος αλλά παιδί θεού. Τι ωραία που ερμηνεύουν ότι γουστάρουν οι ταγοί της Εκκλησίας.

1.6 Προβατοποίηση των πιστών και αντιιουδαϊσμός

Ένα ενδιαφέρον είναι η προβατοποίηση των πιστών. Ενδεικτικά η λέξη “πρόβατα” αναφέρεται στο Κατά Μάρκον 3 αναφορές, Κατά Λουκάν 2, Κατά Ματθαίον 11, Κατά Ιωάννην 21 φορές. Ειδικά στο κεφάλαιο 10 η λέξη αναφέρεται 17 φορές. Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει το :

16 καὶ ἄλλα πρόβατα ἔχω, ἃ οὐκ ἔστιν ἐκ τῆς αὐλῆς ταύτης· κἀκεῖνά με δεῖ ἀγαγεῖν, καὶ τῆς φωνῆς μου ἀκούσουσι, καὶ γενήσεται μία ποίμνη, εἷς ποιμήν. 10:16

Που δημιουργεί ερωτηματικά αν μπορεί να είχε ειπωθεί τότε κάτι τέτοιο ή πόσο μετά τα γεγονότα που αναφέρει είναι η γραφή, που ήδη υπάρχουν κάποιοι μη Εβραίοι προσήλυτοι στον Χριστιανισμό και έχουμε έναν ενδιαφέροντα αναχρονισμό. Γιατί δεν υπάρχει σε κανένα ευαγγέλιο μέχρι στιγμής θέμα μη εβραίων για να θεωρηθούν «από άλλη αυλή». Αυτά μπήκαν στις Πράξεις που είδαμε πόσο αναξιόπιστες είναι. Αντίθετα είδαμε τις προτροπές μαζί μάλιστα με απειλές, όπως:

5 Τούτους τοὺς δώδεκα ἀπέστειλεν ὁ Ἰησοῦς παραγγείλας αὐτοῖς λέγων· Εἰς ὁδὸν ἐθνῶν μὴ ἀπέλθητε, καὶ εἰς πόλιν Σαμαριτῶν μὴ εἰσέλθητε·
6 πορεύεσθε δὲ μᾶλλον πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ.
…
14 καὶ ὃς ἐὰν μὴ δέξηται ὑμᾶς μηδὲ ἀκούσῃ τοὺς λόγους ὑμῶν, ἐξερχόμενοι ἔξω τῆς οἰκίας ἢ τῆς πόλεως ἐκείνης ἐκτινάξατε τὸν κονιορτὸν τῶν ποδῶν ὑμῶν.
15 ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀνετότερον ἔσται γῇ Σοδόμων καὶ Γομόρρας ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἢ τῇ πόλει ἐκείνῃ. Ματ. 10:5-15

Από την άλλη είναι το πλέον αντισημιτικό ευαγγέλιο. Σε όλο σχεδόν το κείμενο, υπάρχει μια μόνιμη αντιπαράθεση και βρίσιμο των Ιουδαίων και ειδικά των Φαρισαίων γιατί δεν ερμηνεύουν τις Γραφές όπως θέλει ο Ιησούς, και σχεδόν πάντα οι Ιουδαίοι προσπαθούν να τον βρουν και να τον λιθοβολήσουν.

1.7 Παραβολές; όχι

Όλο το κείμενο αναφέρεται όπως ήδη είδαμε, στο θέμα της υποτιθέμενης αλήθειας, τόσο που η λέξη αυτή στις διάφορες μορφές τις αναγράφεται στον υπερβολικό αριθμό 56 φορών (αντίστοιχα: Μαρ. 6, Ματ. 5, Λουκ. 8) σε μεγάλο βαθμό: «σας λέω την αλήθεια, τα έργα μου μαρτυρούν για εμένα και μάρτυρας μου ο θεός ή οι γραφές ή τα έργα μου», θα δούμε σχετικά αποσπάσματα στις εσωτερικές αντιθέσεις. Για τον λόγο αυτό ο λόγος του ήρωα είναι ευθύς και δεν αναφέρει καμία απολύτως παραβολή και είναι κατά των παραβολών αφού τονίζει ότι ο Ιησούς μιλούσε στο κήρυγμά του ξεκάθαρα:

26 καὶ ἴδε παρρησίᾳ λαλεῖ, καὶ οὐδὲν αὐτῷ λέγουσι. μήποτε ἀληθῶς ἔγνωσαν οἱ ἄρχοντες ὅτι οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ Χριστός; 7:26.

και

20 ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, Ἐγὼ παρρησίᾳ ἐλάλησα τῷ κόσμῳ· ἐγὼ πάντοτε ἐδίδαξα ἐν τῇ συναγωγῇ καὶ ἐν τῷ ἱερῷ, ὅπου πάντοτε οἱ Ἰουδαῖοι συνέρχονται, καὶ ἐν κρυπτῷ ἐλάλησα οὐδέν.
21 τί με ἐπερωτᾷς; ἐπερώτησον τοὺς ἀκηκοότας, τί ἐλάλησα αὐτοῖς· ἴδε, οὗτοι οἴδασιν ἃ εἶπον ἐγώ. 18:20-21.

ερχόμενο σε πλήρη αντίθεση με τα άλλα Ευαγγέλια που σε αυτά ο Ιησούς φέρεται να μιλάει συχνότατα με παραβολές, για να ακούνε οι πολλοί και να μην καταλαβαίνουν. Ενδεικτικά θυμίζω:

ὁ δὲ εἶπεν, Ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ· τοῖς δὲ λοιποῖς ἐν παραβολαῖς, ἵνα βλέποντες μὴ βλέπωσι, καὶ ἀκούοντες μὴ συνιῶσιν. Λουκ 8.10.

και

33 Καὶ τοιαύταις παραβολαῖς πολλαῖς ἐλάλει αὐτοῖς τὸν λόγον, καθὼς ἠδύναντο ἀκούειν· 34 χωρὶς δὲ παραβολῆς οὐκ ἐλάλει αὐτοῖς· κατ’ ἰδίαν δὲ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ ἐπέλυε πάντα. Μαρ. 4.33-34.

Αντίθετα λοιπόν εδώ δεν υπάρχει ούτε μία παραβολή αλλά ο ίδιος παρουσιάζεται με κάποιες αλληγορίες, όπως ο “Καλός Ποιμένας” ή η “Αληθινή Άμπελος” και άλλες που θα δούμε. Τι είδος Ιησού επιλέγετε εσείς, αυτού που μιλάει με δυσνόητα υπονοούμενα ή ξεκάθαρα;

1.8 Το θέμα του πάθους

Σε αντίθεση με τα άλλα Ευαγγέλια που το Πάσχα έπεφτε την Πέμπτη, εδώ έχουμε το Πάσχα να πέφτει Παρασκευή· για τον λόγο αυτό και ο δείπνος της Πέμπτης δεν ήταν ο Γνωστός Μυστικός Δείπνος του Πάσχα, άλλα άτυπος δείπνος της παραμονής του Πάσχα που σε αυτόν έχουμε το πλύσιμο των ποδιών των μαθητών από τον Ιησού. Να προσθέσω εδώ ότι η συνήθεια που έχουμε αποκτήσει τελευταία να γιορτάζουμε κάποιες παραμονές εορτών πολύ πιο εορταστικά ακόμα και από τις ίδιες τις γιορτές, δεν υπήρχε παλιά. Τότε οι άνθρωποι δούλευαν στα χωράφια ή στις δουλειές τους και δεν υπήρχε η έννοια της ημιαργίας ή της γιορτής της παραμονής. Οι εορτές εορταζόντουσαν όπως έπρεπε και την μέρα που έπρεπε, ειδικά στις χριστιανικές, συχνά προϋποτίθετο νηστεία που έληγε μετά την δοξολογία της επίσης ημέρας στην εκκλησία και την σχετική μετάληψη και μετά από αυτήν ξεκινούσαν τα πανηγύρια.

Σε αντίθεση με τα Συνοπτικά επίσης αντί για τους Εβραίους, βάζει τον ρωμαϊκό στρατό να προβαίνει στην σύλληψη του και μάλιστα τον δείχνει ως πλήρως ελεγχόμενο από το εβραϊκό ιερατείο, κάτι το τελείως παράλογο.

Επίσης σύμφωνα με αυτό το ευαγγέλιο ο Ιησούς έμεινε τον λιγότερο χρόνο στον σταυρό και στον τάφο συνολικά, και αυτό μόνο κάποιες ώρες. Αναλυτικά από την Παρασκευή κατά τις 12 περίπου το μεσημέρι που σταυρώθηκε συνέβησαν όλα τα εξής: σε λίγες ώρες πέθανε, αποφασίστηκε το κατέβασμα από τον σταυρό, έγινε η αίτηση στον Πιλάτο, έγινε ο έλεγχος αν έχει πεθάνει, ο Πιλάτος τελικά δέχτηκε, έγιναν συνεννοήσεις με τον Ιωσήφ από Αριμαθαίας, ξαναδέχτηκε ο Πιλάτος, έγινε η αποκαθήλωση, η αγορά ή εύρεση των απαραιτήτων, το μύρωμα, το σαβάνωμα, η ταφή, το σφράγισμα του τάφου με τον βαρύτατο λίθο που υποτίθεται τον έκλεινε και έμεινε στον τάφο έως και την επόμενη μέρα Σάββατο, στις 7 το πρωί, αφού τότε είχε ήδη αναστηθεί· λιγότερο από 19 ώρες συνολικά. Τα τρία προτελευταία κεφάλαια αναφέρονται σε αυτό το διάστημα κυρίως.

Η συμπεριφορά του Ιούδα έχει αναλυθεί σε ξεχωριστή δημοσίευση, “Περί του Ιούδα και της προδοσίας του”. Αξίζει να τονιστεί μια προσευχή του Ιησού που αναφέρεται σε αυτόν και τελειώνει ως εξής:

12 ὅτε ἤμην μετ’ αὐτῶν ἐν τῷ κόσμῳ, ἐγὼ ἐτήρουν αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου· οὓς δέδωκάς μοι, ἐφύλαξα, καὶ οὐδεὶς ἐξ αὐτῶν ἀπώλετο, εἰ μὴ ὁ υἱὸς τῆς ἀπωλείας, ἵνα ἡ γραφὴ πληρωθῇ 17:1-12.

Η μετάφραση/ερμηνεία του Κολιτσάρα για το συγκεκριμένο είναι:

12 Όταν ήμουν μαζή των στον κόσμον, εγώ τους επροφύλασσα με την ιδικήν σου ακαταγώνιστον δύναμιν και προστασίαν. Εφύλαξα αυτούς που μου έδωκες και κανένας από αυτούς δεν εχάθηκε, παρά μόνον ο υιός της απωλείας, ο προδότης, δια να εκπληρωθούν έτσι και αι προφητείαι της Γραφής.

Εδώ αποδεικνύει την αχρηστία της προσευχής. Προσεύχεται ο ίδιος ο Ιησούς, θεός δηλαδή στον Πατέρα (και εαυτό του σύμφωνα με το δόγμα της Αγίας Τριάδας) και παρακαλεί ώστε οι πιστοί του όλοι να είναι ένα πράγμα, κάτι που δεν συμβαίνει όπως καλά γνωρίζουμε και ούτε συνέβαινε ποτέ, αφού από γεννησιμιού του ο Χριστιανισμός ξεκίνησε με διαφορετικές αντιλήψεις. Ξεχωρίζει όμως τον Ιούδα που του…ξέφυγε, αλλά του ξέφυγε όπως μας λέει για καλό σκοπό, για να εκπληρωθούν οι Γραφές. Ποιες Γραφές ακριβώς; Άγνωστο.

Πώς του ξέφυγε από τη στιγμή που ο ίδιος ήξερε τι κουμάσι ήταν ο κάθε ένας; Άγνωσται αι βουλαί του Κυρίου, γνωστές όμως του συγγραφέα που και θέλει να τον παρουσιάζει ως θεό που να ξέρει τα πάντα αλλά θέλει και την ύπαρξη προδότη για να του βγει το σενάριο. Το ότι ο προδότης ακολουθεί και εκτελεί το Θείο Σχέδιο δεν έχει σημασία. Αυτός τον καταριέται που ακολούθησε το Θείο Σχέδιο.

Απουσιάζουν επίσης σημαντικές δράσεις όπως η Μεταμόρφωση, η αγωνία στη Γεσθημανή κ.ά.

1.9 Νέες εισαγωγές

Εισάγει επίσης νέους χαρακτήρες όπως ο Φαρισαίος Νικόδημος, ο Λάζαρος, ο αγαπημένος μαθητής και ο περίφημος Παράκλητος οι οποίοι δεν αναφέρονται στα υπόλοιπα Ευαγγέλια.

Ο Παράκλητος που αναφέρεται 3 φορές στο κεφάλαιο 14 και μία στο επόμενο, είναι κάποιος που θα σταλεί στην μία περίπτωση από τον Πατέρα στην άλλη από τον ίδιο, κατ’ άλλους θα είναι κάτι σαν τον Ιησού, αλλά η επίσημε ερμηνεία είναι ότι αναφέρεται στο Άγιο Πνεύμα, προφανώς για να μας μπερδεύει.

Ακόμα μεγαλύτερο θέμα αντίφασης είναι η πρώτη συνομιλία με τον φαρισαίο Νικόδημο στο κεφάλαιο 3, που πέρα από την χαζή απάντηση ενός υποτίθεται νομομαθούς:

4 λέγει πρὸς αὐτὸν ὁ Νικόδημος· Πῶς δύναται ἄνθρωπος γεννηθῆναι γέρων ὤν; μὴ δύναται εἰς τὴν κοιλίαν τῆς μητρὸς αὐτοῦ δεύτερον εἰσελθεῖν καὶ γεννηθῆναι;

ο Ιησούς λέει φοβερά πράγματα τα οποία ο ίδιος τα αναιρεί όπως θα δούμε και στις αντιφάσεις:

5 ἀπεκρίθη Ἰησοῦς· Ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ.
6 τὸ γεγεννημένον ἐκ τῆς σαρκὸς σάρξ ἐστιν, καὶ τὸ γεγεννημένον ἐκ τοῦ Πνεύματος πνεῦμά ἐστι.
7 μὴ θαυμάσῃς ὅτι εἶπόν σοι, δεῖ ὑμᾶς γεννηθῆναι ἄνωθεν.
8 τὸ πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ, καὶ τὴν φωνὴν αὐτοῦ ἀκούεις, ἀλλ’ οὐκ οἶδας πόθεν ἔρχεται καὶ ποῦ ὑπάγει· οὕτως ἐστὶ πᾶς ὁ γεγεννημένος ἐκ τοῦ Πνεύματος.
…
11 ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι ὅτι ὃ οἴδαμεν λαλοῦμεν καὶ ὃ ἑωράκαμεν μαρτυροῦμεν, καὶ τὴν μαρτυρίαν ἡμῶν οὐ λαμβάνετε.
12 εἰ τὰ ἐπίγεια εἶπον ὑμῖν καὶ οὐ πιστεύετε, πῶς ἐὰν εἴπω ὑμῖν τὰ ἐπουράνια πιστεύσετε;
13 καὶ οὐδεὶς ἀναβέβηκεν εἰς τὸν οὐρανὸν εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς, ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὁ ὤν ἐν τῷ οὐρανῷ.
14 καὶ καθὼς Μωϋσῆς ὕψωσε τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου,
15 ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται ἀλλ’ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον.
16 Οὕτω γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται ἀλλ’ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον.
17 οὐ γὰρ ἀπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ εἰς τὸν κόσμον ἵνα κρίνῃ τὸν κόσμον, ἀλλ’ ἵνα σωθῇ ὁ κόσμος δι’ αὐτοῦ.
18 ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν οὐ κρίνεται· ὁ δὲ μὴ πιστεύων ἤδη κέκριται, ὅτι μὴ πεπίστευκεν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεοῦ.
19 αὕτη δέ ἐστιν ἡ κρίσις, ὅτι τὸ φῶς ἐλήλυθεν εἰς τὸν κόσμον καὶ ἠγάπησαν οἱ ἄνθρωποι μᾶλλον τὸ σκότος ἢ τὸ φῶς, ἦν γὰρ πονηρὰ αὐτῶν τὰ ἔργα.
20 πᾶς γὰρ ὁ φαῦλα πράσσων μισεῖ τὸ φῶς καὶ οὐκ ἔρχεται πρὸς τὸ φῶς, ἵνα μὴ ἐλεγχθῇ τὰ ἔργα αὐτοῦ·
21 ὁ δὲ ποιῶν τὴν ἀλήθειαν ἔρχεται πρὸς τὸ φῶς, ἵνα φανερωθῇ αὐτοῦ τὰ ἔργα, ὅτι ἐν Θεῷ ἐστιν εἰργασμένα. 3:3-21

Δηλαδή: «Αυτός που γεννήθηκε από σάρκα είναι προφανώς μέσα στην αμαρτία, ενώ αυτός που γεννήθηκε από το Πνεύμα είναι πνευματικός και μόνο αυτός θα μπει στην Βασιλεία, Αυτός που θα είναι πνευματικός πάει όπου θέλει όπως και το Πνεύμα. Εμείς (ποιοι από όλους;) μαρτυρούμε την αλήθεια και δεν μας πιστεύετε. Πως αν μιλώντας για τα επίγεια που δεν μας πιστεύετε θα μας πιστέψετε για τα πνευματικά; Κανείς δεν πήγε στον Ουρανό εκτός από τον γιό του ανθρώπου που εκεί ήταν και κατέβηκε στη γη. Ο γιος του ανθρώπου θα υψωθεί για να φαίνεται σε όλους τους έρημους ανθρώπους και αυτός που θα τον πιστέψει δεν θα χαθεί, αλλά θα ζήσει αιώνια. Δεν τον έστειλε για να κρίνει τους ανθρώπους αλλά να τους σώσει. Αυτός που τον πιστεύει δεν θα κριθεί (προφανώς ό,τι και να κάνει), ενώ ο άπιστος ήδη έχει καταδικασθεί (πάλι ό,τι και να κάνει και αυτός). Αυτή θα είναι η κατάκριση τους γιατί εφόσον αγάπησαν τον σκοτάδι τότε και τα έργα τους θα είναι πονηρά, (πανέξυπνη συνεπαγωγή)».

Εδώ ακυρώνει την Τελική Κρίση. Κατά τον συγγραφέα υπάρχει το καλό και το κακό και το κακό ήδη έχει κριθεί, τελείωσε. Όλα τα καθορίζει η πίστη ακόμα και τα έργα. Αν πιστεύεις τότε όλα καλά, κέρδισες, ό,τι και να έχεις κάνει, ό,τι και να κάνεις τώρα ΔΕΝ θα κριθείς. Αν όχι τότε έχασες, τόσο απλά.

Με αυτές τις ανήθικες θεωρίες υποτίθεται ότι ο Νικόδημος πίστεψε, αφού τον βοήθησε αργότερα.
Για τον Λάζαρο και τον Αγαπημένο Μαθητή θα τα δούμε στο επόμενο ΜΕΡΟΣ Γ' αναλυτικά.

Τέλος εκτός του ότι παρουσιάζει την Ανάσταση του Λαζάρου που φυσικά δεν υπάρχει στα Συνοπτικά, θεωρεί το “συμβάν” αυτό σαν την βασική αφορμή για την απόφαση του Συνεδρίου να θανατώσει τον Ιησού. Να θυμίσω ότι στα Συνοπτικά η αφορμή για την απόφαση θανάτωσης ήταν η εισβολή στον Ναό και το διώξιμο των πραματευτάδων και των πελατών τους που έγινε το Πάσχα πριν την Ανάσταση (σε αντίθεση με τούτο το ευαγγέλιο που το συμβάν αυτό έγινε στην αρχή της δράσης του Ιησού και Δύο Πάσχα πριν).

Ενδιαφέρον έχει και ο Λάζαρος. Ωραία αναστήθηκε, γιατί μετά εξαφανίστηκε, ή μήπως όχι;

Το τελευταίο κεφάλαιο, όπως και το κομμάτι με την μοιχαλίδα είναι εμφανείς μεταγενέστερες προσθήκες. Ειδικά το κομμάτι της μοιχαλίδας απουσιάζει πλήρως από τον Σιναϊτικό στο Ευαγγέλιο αυτό και είναι προφανής προσθήκη, αφού εκεί που όλοι έφυγαν και έμεινε μόνος ο Ιησούς, ξαφνικά αρχίζει το κήρυγμα σε πλήθη Ιουδαίων.

2. Τα ονόματα των μαθητών

Συνολικά καταγράφονται 12 μαθητές όχι όμως τα ονόματά όλων:

1. Ο Ανδρέας γιος του Ιωνά 1:40 αναφέρεται 4 φορές σε 3 επεισόδια.
2. Ο Πέτρος – Κηφάς 1:41 αναφέρεται 30 φορές σε 11 διαφορετικά επεισόδια.
3. Ο Φίλιππος 1:43 αναφέρεται 7 φορές σε 3 επεισόδια.
4. Ο Ναθαναήλ 1:45 αναφέρεται 6 φορές σε 2 επεισόδια.
5. Ο Ιούδας Σίμωνος ο Ισκαριώτης 6:71 & 12:4 & 13:29 & 17:2 αναφέρεται 5 φορές σε 3 επεισόδια.
6. Ο άλλος Ιούδας στο 14:22.
7. Ο Θωμάς ο Δίδυμος 11:16 &14:5 & 20:24 & 21:2, αναφέρεται 6 φορές σε 4 επεισόδια
8. Ο Αγαπημένος Μαθητής 13:23 & 19:26 & 20:2 & 21:7 & 21:20, αναφέρεται 5 φορές σε 5 επεισόδια.
9. Ένας άλλος μαθητής που ήξερε τον αρχιερέα στο 18:15
10. Ένας άλλος ακόμα μαθητής που αναφέρεται στην ψαριά στο τελευταίο κεφάλαιο.
11. – 12. Οι γιοι του Ζεβεδαίου χωρίς να τους ονοματίζει (υποθέτουμε με βάση τα Συνοπτικά τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη που δεν αναφέρονται ονομαστικά ποτέ στο κείμενο). Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα άλλα Ευαγγέλια που για τον Ιωάννη ειδικά έχουν μια ξεχωριστή αντιμετώπιση.

Επίσης αναφέρεται ως κρυφός μαθητής ο Ιωσήφ από Αριμαθαίας, γνωστός μας και από τα Συνοπτικά (που σε αυτά αναφέρεται σαν βουλευτής στα δύο από αυτά και πλούσιος που κατέχει και τον τάφο μόνο στο Κατά Ματθαίον).

Ας δούμε λίγο τους μαθητές των Συνοπτικών:

Κατά Μάρκον:

καὶ ἐπέθηκε τῷ Σίμωνι ὄνομα Πέτρον· 17 καὶ Ἰάκωβον τὸν τοῦ Ζεβεδαίου, καὶ Ἰωάννην τὸν ἀδελφὸν τοῦ Ἰακώβου· καὶ ἐπέθηκεν αὐτοῖς ὀνόματα Βοανεργές, ὅ ἐστιν, Υἱοὶ βροντῆς· 18 καὶ Ἀνδρέαν, καὶ Φίλιππον, καὶ Βαρθολομαῖον, καὶ Ματθαῖον, καὶ Θωμᾶν, καὶ Ἰάκωβον τὸν τοῦ Ἁλφαίου, καὶ Θαδδαῖον, καὶ Σίμωνα τὸν Κανανίτην, 19 καὶ Ἰούδαν Ἰσκαριώτην, ὃς καὶ παρέδωκεν αὐτόν.

Κατά Ματθαίον σε πλήρη αντιγραφή:

2 Τῶν δὲ δώδεκα ἀποστόλων τὰ ὀνόματά ἐστι ταῦτα· πρῶτος Σίμων ὁ λεγόμενος Πέτρος, καὶ Ἀνδρέας ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ· Ἰάκωβος ὁ τοῦ Ζεβεδαίου, καὶ Ἰωάννης ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ· 3 Φίλιππος, καὶ Βαρθολομαῖος· Θωμᾶς, καὶ Ματθαῖος ὁ τελώνης· Ἰάκωβος ὁ τοῦ Ἀλφαίου, καὶ Λεββαῖος ὁ ἐπικληθεὶς Θαδδαῖος· 4 Σίμων ὁ Κανανίτης, καὶ Ἰούδας Ἰσκαριώτης ὁ καὶ παραδοὺς αὐτόν.

Κατά Λουκάν με διαφοροποιήσεις:

καὶ ἐκλεξάμενος ἀπ’ αὐτῶν δώδεκα, οὓς καὶ ἀποστόλους ὠνόμασε, 14 Σίμωνα ὃν καὶ ὠνόμασε Πέτρον, καὶ Ἀνδρέαν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, Ἰάκωβον καὶ Ἰωάννην, Φίλιππον καὶ Βαρθολομαῖον, 15 Ματθαῖον καὶ Θωμᾶν, Ἰάκωβον τὸν τοῦ Ἀλφαίου, καὶ Σίμωνα τὸν καλούμενον Ζηλωτήν, 16 Ἰούδαν Ἰακώβου, καὶ Ἰούδαν Ἰσκαριώτην, ὃς καὶ ἐγένετο προδότης,

Έχουμε λοιπόν συνολικά 13 ονόματα:

1. Σίμων Πέτρος
2. Ανδρέας αδερφός του Πέτρου
3. Ιάκωβος του Ζεβεδαίου
4. Ιωάννης του Ζεβεδαίου αδερφός του Ιακώβου
5. Φίλιππος
6. Βαρθολομαίος
7. Θωμάς
8. Ματθαίος (ο Τελώνης κατά το Κατά Ματθαίον)
9. Ιάκωβος του Αλφαίου
10. Ιούδας ο Ισκαριώτης
11. Σίμων ο Κανανίτης (Σίμων ο Ζηλωτής στο Κατά Λουκάν)
12. Θαδδαίος ή Λαββαίος (στα Κατά Μάρκον και Κατά Ματθαίον),
13. σε αντίθεση με τον Ιούδα του Ιακώβου (στο Κατά Λουκάν)

Στο Κατά Ιωάννην έχουμε επιπλέον τον Ναθαναήλ αδελφό του Φιλίππου που δεν καταγράφεται στα άλλα.

Τον Άλλο Ιούδα, ίσως τον Ιούδα του Ιακώβου σε συμφωνία με το Κατά Λουκάν μόνο.

Ότι ο Ιούδας ο Ισκαριώτης είναι γιος Σίμωνα.

Ότι ο Ανδρέας και ο Πέτρος ως αδερφός του είναι γιοί του Ιωνά.

Τον αγαπημένο μαθητή, επίσης επιπλέον που τον αντιδιαστέλει από τον Ιωάννην.

Δύο ανώνυμους.

Και επίσης τον Θωμά που έχει το προσωνύμιο Δίδυμος. Συνολικά μεταγράψαμε 15 αγνοώντας τους ανώνυμους και θεωρώντας ότι ο Σίμων ο Κανανίτης είναι ο ίδιος με τον Σίμωνα τον Ζηλωτή.

Το όνομα Θωμάς ούτως ή άλλως σημαίνει δίδυμος στα αραμαϊκά. Το ενδιαφέρον θα είναι γιατί να τονίσει το ότι είναι δίδυμος και με ποιον; Δεν θα αναφερόταν αν ήταν δίδυμος με κάποιον άλλον μαθητή; Μήπως με τον Ιησού;

Ας θυμηθούμε λίγο τα αδέλφια του Ιησού από το Κατά Μάρκον:

3 οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ τέκτων, ὁ υἱὸς Μαρίας, ἀδελφὸς δὲ Ἰακώβου καὶ Ἰωσῆ καὶ Ἰούδα καὶ Σίμωνος; καὶ οὐκ εἰσὶν αἱ ἀδελφαὶ αὐτοῦ ὧδε πρὸς ἡμᾶς; καὶ ἐσκανδαλίζοντο ἐν αὐτῷ.

Γιατί έχει ενδιαφέρον αυτό; γιατί προφανώς και με βάση την αναφορά του Κατά Ιωάννην, στις Πράξεις του Θωμά που γράφηκαν αργότερα, στις αρχές του 3ου αιώνα, ο Θωμάς αναφέρεται σαν δίδυμος του Ιησού:

οἶδα γάρ σε τον δίδυμον ὄντα τοῦ Χριστοῦ τὸν τὴν φύσιν ἡμῶν ἀεὶ καταργοῦντα· Πράξεις του Θωμά σ. 217.

(Προσοχή το παραπάνω κείμενο στην παραπομπή δεν είναι pdf αλλά djvu και χρειάζεται αντίστοιχο πρόγραμμα ανάγνωσης).

Τώρα ποιος από τους αδελφούς τους αναφερόμενους στο Κατά Μάρκον είναι ο Δίδυμος στο Κατά Ιωάννην και στην συνέχεια στις Πράξεις του Θωμά, είναι ένα θέμα. Που πήγε ο Πρωτότοκος και ο Μονογενής; Αυτό είναι άλλο θέμα.

3. Εσωτερικές αντιθέσεις

Είδαμε κάποιες σημαντικές διαφορές με τα άλλα Ευαγγέλια. Για να καταλάβουμε καλύτερα τον αχταρμά αυτής της θρησκείας θα προχωρήσουμε με θέματα θεολογικού ενδιαφέροντος που θίγονται, και θα δούμε τι διαφορετικές απαντήσεις δίνει το ίδιο το κείμενο του Κατά Ιωάννην σε συγκεκριμένα θέματα.

3.1 Είναι ο Ιησούς τελικά θεός;

Ναι:

Πολλά χωρία ενδεικτικά: 1:1, 1:14, 5:16-18, 5:24, 8:58, 14:9, 10:30, 10:38,30:17, 20:28-9.

Όχι:

Γιατί ότι κάνει εξαρτάται απόλυτα από τον Πατέρα:

19 ἀπεκρίνατο οὖν ὁ Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐ δύναται ὁ υἱὸς ποιεῖν ἀφ’ ἑαυτοῦ οὐδὲν, ἐὰν μή τι βλέπῃ τὸν πατέρα ποιοῦντα· ἃ γὰρ ἂν ἐκεῖνος ποιῇ, ταῦτα καὶ ὁ υἱὸς ὁμοίως ποιεῖ. 5:19.

Στην συνέχεια πάλι το ίδιο γιατί ο Πατέρας του φανερώνει τα πράγματα:

20 ὁ γὰρ πατὴρ φιλεῖ τὸν υἱὸν καὶ πάντα δείκνυσιν αὐτῷ ἃ αὐτὸς ποιεῖ, καὶ μείζονα τούτων δείξει αὐτῷ ἔργα, ἵνα ὑμεῖς θαυμάζητε. 5.20.

Όχι, γιατί από μόνος του δεν μπορεί να κάνει τίποτα, ούτε το θέλημά του μετράει:

30 Οὐ δύναμαι ἐγὼ ποιεῖν ἀπ’ ἐμαυτοῦ οὐδέν· καθὼς ἀκούω, κρίνω· καὶ ἡ κρίσις ἡ ἐμὴ δικαία ἐστίν· ὅτι οὐ ζητῶ τὸ θέλημα τὸ ἐμόν, ἀλλὰ τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με πατρός. 5:30

Γιατί είναι άνθρωπος που ό,τι είπε το άκουσε από τον Θεό:

40 νῦν δὲ ζητεῖτέ με ἀποκτεῖναι, ἄνθρωπον ὃς τὴν ἀλήθειαν ὑμῖν λελάληκα, ἣν ἤκουσα παρὰ τοῦ Θεοῦ· τοῦτο Ἀβραὰμ οὐκ ἐποίησεν. 8:40.

Γιατί ο Πατέρας είναι μεγαλύτερος από τον Ιησού, δηλαδή ο Ιησούς δεν είναι ισάξιος σε μέγεθος με τον μπαμπά Γιαχβέ:

28 ἠκούσατε ὅτι ἐγὼ εἶπον ὑμῖν, ὑπάγω καὶ ἔρχομαι πρὸς ὑμᾶς· εἰ ἠγαπᾶτέ με, ἐχάρητε ἄν ὅτι εἶπον, πορεύομαι πρὸς τὸν πατέρα· ὅτι ὁ πατὴρ μου μείζων μού ἐστι. 14:28.

Γιατί του έδειξε την αγάπη του πριν μάλιστα την κατασκευή του κόσμου:

24 Πάτερ, οὓς δέδωκάς μοι, θέλω ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγὼ κἀκεῖνοι ὦσι μετ’ ἐμοῦ, ἵνα θεωρῶσιν τὴν δόξαν τὴν ἐμὴν ἣν δέδωκάς μοι, ὅτι ἠγάπησάς με πρὸ καταβολῆς κόσμου. 17:24.

Γιατί έχει άλλες δυνατότητες ανά περίπτωση; Εδώ θα σας αφήσω να διαβάσετε μόνοι σας την απόδοση που δίνει κυρίως ο Τρεμπέλας. Ακολουθήστε τον σύνδεσμο και διαβάστε την ερμηνευτική του απόδοση:

17 λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Μή μου ἅπτου· οὔπω γὰρ ἀναβέβηκα πρὸς τὸν πατέρα μου· πορεύου δὲ πρὸς τοὺς ἀδελφούς μου καὶ εἰπὲ αὐτοῖς· ἀναβαίνω πρὸς τὸν πατέρα μου καὶ πατέρα ὑμῶν, καὶ Θεόν μου καὶ Θεὸν ὑμῶν. 20:17.

Υπάρχουν και δεκάδες άλλα σχετικά.

Από όλα αυτά και μόνο από τούτο το ευαγγέλιο, συνάγεται ότι ο Ιησούς δεν έχει δική του βούληση, αλλά ακολουθεί αυτήν του πατρός του, που είναι μεγαλύτερος άρα και δυνατότερος από αυτόν, από τον οποίον εξαρτάται απόλυτα και κάνει ότι λέει, ως πειθήνιο όργανο του. Εν ολίγοις καμμία σχέση με το δόγμα που επικράτησε.

3.2 Τί πρέπει να κάνει κάποιος για να σωθεί;

Εδώ έχουμε σωρεία διαφορετικών απαντήσεων, διαλέξτε όποια θέλετε.

Να πιστεύει στον Ιησού:

16 Οὕτω γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται ἀλλ’ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον. 3:16.

&

36 ὁ πιστεύων εἰς τὸν υἱὸν ἔχει ζωὴν αἰώνιον· ὁ δὲ ἀπειθῶν τῷ υἱῷ οὐκ ὄψεται ζωήν, ἀλλ’ ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ μένει ἐπ’ αὐτόν. 3:36.

25 εἶπεν αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή
26 ὁ πιστεύων εἰς ἐμὲ, κἂν ἀποθάνῃ, ζήσεται· καὶ πᾶς ὁ ζῶν καὶ πιστεύων εἰς ἐμὲ οὐ μὴ ἀποθάνῃ εἰς τὸν αἰῶνα. πιστεύεις τοῦτο; 11:25-26.

Να τηρεί τον λόγο του Ιησού:

51 ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐάν τις τὸν λόγον τὸν ἐμὸν τηρήσῃ, θάνατον οὐ μὴ θεωρήσῃ εἰς τὸν αἰῶνα. 8:51.

Να κάνει καλά πράγματα:

29 καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως. 5:29.

Να δει τον Ιησού και να πιστέψει σ’ αυτόν:

40 τοῦτο δὲ ἐστι τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με, ἵνα πᾶς ὁ θεωρῶν τὸν υἱὸν καὶ πιστεύων εἰς αὐτὸν ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον, καὶ ἀναστήσω αὐτὸν ἐγὼ τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ. 6:40.

Να ακούει τα λόγια του Ιησού και να πιστεύει σε Αυτόν που τον έστειλε:

24 ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ὁ τὸν λόγον μου ἀκούων καὶ πιστεύων τῷ πέμψαντί με ἔχει ζωὴν αἰώνιον, καὶ εἰς κρίσιν οὐκ ἔρχεται, ἀλλὰ μεταβέβηκεν ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τὴν ζωήν.5:24.

Και αμέσως μετά συνεχίζει με άλλη λύση, να περιμένει μέχρι να πεθάνει και τότε να ακούσει τη φωνή του γιου του Θεού:

25 ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἔρχεται ὥρα, καὶ νῦν ἐστιν, ὅτε οἱ νεκροὶ ἀκούσονται τῆς φωνῆς τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, καὶ οἱ ἀκούσαντες ζήσονται· 5:25.

Και αλληγορικά, να “πιει από το νερό” που θα του δώσει ο Ιησούς:

14 ὃς δ’ ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, οὐ μὴ διψήσει εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλὰ τὸ ὕδωρ ὃ δώσω αὐτῷ, γενήσεται ἐν αὐτῷ πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον. 4:14.

Να “γεννηθεί από ψηλά” (από τον ουρανό):

3 ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· Ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἄνωθεν, οὐ δύναται ἰδεῖν τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. 3:3.

Ή/και(;) αμέσως στην συνέχεια να γεννηθεί “από το νερό και το Πνεύμα”:

5 ἀπεκρίθη Ἰησοῦς· Ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. 3:5.

Να βρει κάποιον που έχει λάβει το Άγιο Πνεύμα (ή που το το έχει φυσήξει ο Ιησούς) να του συγχωρήσει τις αμαρτίες:

22 καὶ τοῦτο εἰπὼν ἐνεφύσησε καὶ λέγει αὐτοῖς· Λάβετε Πνεῦμα ἅγιον·
23 ἄν τινων ἀφῆτε τὰς ἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατῆτε, κεκράτηνται. 22:22-23,

Να μην αγαπά αλλά να μισεί την ψυχή του (σε αυτόν τον κόσμο):

25 ὁ φιλῶν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἀπολέσει αὐτήν, καὶ ὁ μισῶν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ, εἰς ζωὴν αἰώνιον φυλάξει αὐτήν. 12:25.

Να περάσει μέσα από την “πόρτα-Ιησού”:

9 ἐγώ εἰμι ἡ θύρα· δι’ ἐμοῦ ἐάν τις εἰσέλθῃ, σωθήσεται, καὶ εἰσελεύσεται καὶ ἐξελεύσεται, καὶ νομὴν εὑρήσει. 10:9.

Να ελπίζει ώστε να τον τραβήξει ο πατέρας, αφού μόνο αυτός μπορεί να τον ελκύσει σε αυτόν:

44 οὐδεὶς δύναται ἐλθεῖν πρός με, ἐὰν μὴ ὁ πατὴρ ὁ πέμψας με ἑλκύσῃ αὐτόν, καὶ ἐγὼ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ. 6:44.

Ή αντίστοιχα λίγο νωρίτερα:

37 Πᾶν ὃ δίδωσί μοι ὁ πατὴρ, πρὸς ἐμὲ ἥξει, καὶ τὸν ἐρχόμενον πρὸς με οὐ μὴ ἐκβάλω ἔξω· 6:37.

Να δοθεί στον Πατέρα:

1 Ταῦτα ἐλάλησεν Ἰησοῦς, καὶ ἐπῆρε τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ εἶπε· Πάτερ, ἐλήλυθεν ἡ ὥρα· δόξασόν σου τὸν υἱόν, ἵνα καὶ ὁ υἱὸς σου δοξάσῃ σέ,
2 καθὼς ἔδωκας αὐτῷ ἐξουσίαν πάσης σαρκός, ἵνα πᾶν ὃ δέδωκας αὐτῷ δώσῃ αὐτοῖς ζωὴν αἰώνιον. 17:1-2.

Μόνο που υπάρχει ένα πρόβλημα· μπορεί να πάει προς τον Πατέρα μόνο διά μέσου του Ιησού:

6 λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή· οὐδεὶς ἔρχεται πρὸς τὸν πατέρα εἰ μὴ δι’ ἐμοῦ. 14:6.

Να τραφεί με το “ψωμί που κατέβηκε από τον ουρανό”:

50 οὗτός ἐστιν ὁ ἄρτος ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβαίνων, ἵνα τις ἐξ αὐτοῦ φάγῃ καὶ μὴ ἀποθάνῃ. 6:50.

Να τραφεί με το “σώμα του Ιησού” και να “πιει το αίμα του”:

53 εἶπεν οὖν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐὰν μὴ φάγητε τὴν σάρκα τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ πίητε αὐτοῦ τὸ αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωὴν ἐν ἑαυτοῖς.
54 ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον, καὶ ἐγὼ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ. 6:53-54.

Το ερώτημα τώρα είναι αν όλες αυτές οι διαφορετικές απαντήσεις είναι συμπλεκτικές ή διαζευκτικές. Πουθενά δεν αναφέρεται η σύμπλεξή τους και η κάθε μια είναι ξεχωριστή. Αυτό σημαίνει ότι σε αυτή τη θεολογία μπορείς να λες ό,τι θέλεις ακόμα και αν είναι χαζομάρα ή αντικρουόμενη με άλλα που μόλις έγραψες.

Πάμε στο τρίτο ερώτημα:

3.3 Κρίνει ο Ιησούς τους ανθρώπους;

Ναι φυσικά, τους κρίνει όλους:

22 οὐδὲ γὰρ ὁ πατὴρ κρίνει οὐδένα, ἀλλὰ τὴν κρίσιν πᾶσαν δέδωκε τῷ υἱῷ,

26 ὥσπερ γὰρ ὁ πατὴρ ἔχει ζωὴν ἐν ἑαυτῷ, οὕτως ἔδωκε καὶ τῷ υἱῷ ζωὴν ἔχειν ἐν ἑαυτῷ·
27 καὶ ἐξουσίαν ἔδωκεν αὐτῷ καὶ κρίσιν ποιεῖν, ὅτι υἱὸς ἀνθρώπου ἐστί. 5:22 & 26-27.

39 καὶ εἶπεν ὁ Ἰησοῦς· Εἰς κρίμα ἐγὼ εἰς τὸν κόσμον τοῦτον ἦλθον, ἵνα οἱ μὴ βλέποντες βλέπωσι καὶ οἱ βλέποντες τυφλοὶ γένωνται. 9:39.

Και όμως όχι, δεν κρίνει κανέναν:

15 ὑμεῖς κατὰ τὴν σάρκα κρίνετε· ἐγὼ οὐ κρίνω οὐδένα. 8:15.

47 καὶ ἐάν τίς μου ἀκούσῃ τῶν ῥημάτων καὶ μὴ πιστεύσῃ, ἐγὼ οὐ κρίνω αὐτόν· οὐ γὰρ ἦλθον ἵνα κρίνω τὸν κόσμον, ἀλλ’ ἵνα σώσω τὸν κόσμον. 12:47.

Εδώ κάποιος μπορεί να πει ότι ναι μεν τώρα δεν κρίνει, αλλά ΘΑ κρίνει κάποτε. Μια διαρκής απειλή.

3.4 Πώς κρίνονται τελικά οι άνθρωποι από τον Θεό;

Από τις αγαθές τους πράξεις:

29 καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως. 5:29.

Μόνο από την πίστη τους στον Ιησού:

12 ὅσοι δὲ ἔλαβον αὐτόν, ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι, τοῖς πιστεύουσιν εἰς τὸ ὄνομα αὐτοῦ, 1:12

18 ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν οὐ κρίνεται· ὁ δὲ μὴ πιστεύων ἤδη κέκριται, ὅτι μὴ πεπίστευκεν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. 3:18.

36 ὁ πιστεύων εἰς τὸν υἱὸν ἔχει ζωὴν αἰώνιον· ὁ δὲ ἀπειθῶν τῷ υἱῷ οὐκ ὄψεται ζωήν, ἀλλ’ ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ μένει ἐπ’ αὐτόν. 3:36.

Προσέξτε λίγο το πρώτο, αυτός που πιστεύει δεν θα κριθεί, δεν θα δικαστεί. Αυτός που δεν πιστεύει έχει ήδη καταδικαστεί. Τι σημασία τελικά έχουν οι πράξεις; Αν πιστεύεις μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις. Εδώ το αναφέρει ξεκάθαρα αναιρώντας αυτά που είπε νωρίτερα.

3.5 Αρκεί μόνον η πίστη για να σωθεί κανείς;

Ναι, φυσικά το ξαναείδαμε:

18 ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν οὐ κρίνεται· ὁ δὲ μὴ πιστεύων ἤδη κέκριται, ὅτι μὴ πεπίστευκεν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. 3:18.

Όχι, φυσικά αφού θα κριθούν από τις πράξεις τους:

29 καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως. 5:29.

Άρες μάρες.

3.6 Ποιός τελικά στέλνει το Άγιο Πνεύμα;

Ο Ιησούς αφού αυτός θα στείλει τον παράκλητο:

26 ὅταν δὲ ἔλθῃ ὁ παράκλητος ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν παρὰ τοῦ πατρός, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ παρὰ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται, ἐκεῖνος μαρτυρήσει περὶ ἐμοῦ· 15:26.

Όχι, μόνο ο πατέρας αυτός θα στείλει τον παράκλητο:

16 καὶ ἐγὼ ἐρωτήσω τὸν πατέρα καὶ ἄλλον παράκλητον δώσει ὑμῖν, ἵνα μένει μεθ’ ὑμῶν εἰς τὸν αἰῶνα,
17 τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ ὁ κόσμος οὐ δύναται λαβεῖν, ὅτι οὐ θεωρεῖ αὐτὸ οὐδὲ γινώσκει αὐτὸ· ὑμεῖς δὲ γινώσκετε αὐτό, ὅτι παρ’ ὑμῖν μένει καὶ ἐν ὑμῖν ἔσται. 14:16-17.

Όχι, μόνο ο Πατέρας αλλά θα στείλει τον παράκλητο στο όνομα του Ιησού:

26 ὁ δὲ παράκλητος, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ὃ πέμψει ὁ πατὴρ ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐκεῖνος ὑμᾶς διδάξει πάντα καὶ ὑπομνήσει ὑμᾶς πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν. 14:26.

Μια ενδιαφέρουσα ερώτηση που έχει και συνέπειες στη σχέση ορθοδόξων καθολικών.

3.7 Είπε ο Ιησούς στους μαθητές του τα πάντα;

Ναι, τους είπε τα πάντα όλα:

15 οὐκέτι ὑμᾶς λέγω δούλους, ὅτι ὁ δοῦλος οὐκ οἶδε τί ποιεῖ αὐτοῦ ὁ κύριος· ὑμᾶς δὲ εἴρηκα φίλους, ὅτι πάντα ἃ ἤκουσα παρὰ τοῦ πατρός μου ἐγνώρισα ὑμῖν. 15:15.

Όχι, στο αμέσως επόμενο κεφάλαιο αναφέρει ότι κάποια πράγματα δεν τους τα είπε γιατί δεν τα αντέχουν:

12 Ἔτι πολλὰ ἔχω λέγειν ὑμῖν, ἀλλ’ οὐ δύνασθε βαστάζειν ἄρτι. 16:12.

Χωρίς σχολιασμό.

3.8 Βάφτισε κανέναν ο Ιησούς;

Ναι.

22 Μετὰ ταῦτα ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς καὶ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ εἰς τὴν Ἰουδαίαν γῆν, καὶ ἐκεῖ διέτριβεν μετ’ αὐτῶν καὶ ἐβάπτιζεν. 3:22.

Όχι, λίγους στίχους μετά το ανατρέπει:

2 καίτοιγε Ἰησοῦς αὐτὸς οὐκ ἐβάπτιζεν, ἀλλ’ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ – 4:2.

Αυτό προφανώς έχει να κάνει με μεταγενέστερη προσθήκη σαν είδος διευκρίνησης του προηγούμενου. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι μπορεί ένας χριστιανός να γράφει και να διαγράφει αμέσως χωρίς πρόβλημα και αυτό να θεωρείται “ευαγγέλιο”.

3.9 Έδωσε ο Ιησούς μαρτυρία για τον εαυτό του και είναι αυτή αληθινή;

Ναι, προφανώς:

14 ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Κἂν ἐγὼ μαρτυρῶ περὶ ἐμαυτοῦ, ἀληθής ἐστιν ἡ μαρτυρία μου, ὅτι οἶδα πόθεν ἦλθον καὶ ποῦ ὑπάγω· ὑμεῖς δὲ οὐκ οἴδατε πόθεν ἔρχομαι ἢ ποῦ ὑπάγω. 8:14.

17 καὶ ἐν τῷ νόμῳ δὲ τῷ ὑμετέρῳ γέγραπται ὅτι δύο ἀνθρώπων ἡ μαρτυρία ἀληθής ἐστιν.
18 ἐγώ εἰμι ὁ μαρτυρῶν περὶ ἐμαυτοῦ, καὶ μαρτυρεῖ περὶ ἐμοῦ ὁ πέμψας με πατήρ. 8:17-18.

Και όμως όχι:

31 Ἐὰν ἐγὼ μαρτυρῶ περὶ ἐμαυτοῦ, ἡ μαρτυρία μου οὐκ ἔστιν ἀληθής.
32 ἄλλος ἐστὶν ὁ μαρτυρῶν περὶ ἐμοῦ, καὶ οἶδα ὅτι ἀληθής ἐστιν ἡ μαρτυρία ἣν μαρτυρεῖ περὶ ἐμοῦ. 5:31-32.

Είναι εντυπωσιακό το τι χαζομάρες βάζει να λέει ο ήρωάς του ο συντάκτης του κειμένου.

3.10 Άφηνε ο Ιησούς να τον αγγίξουν μετά την ανάσταση και πριν την ανάληψή του;

Ναι, στους μαθητές του:

26 Καὶ μεθ’ ἡμέρας ὀκτὼ πάλιν ἦσαν ἔσω οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ καὶ Θωμᾶς μετ’ αὐτῶν. ἔρχεται ὁ Ἰησοῦς τῶν θυρῶν κεκλεισμένων, καὶ ἔστη εἰς τὸ μέσον καὶ εἶπεν· Εἰρήνη ὑμῖν.
27 εἶτα λέγει τῷ Θωμᾷ· Φέρε τὸν δάκτυλόν σου ὧδε καὶ ἴδε τὰς χεῖράς μου, καὶ φέρε τὴν χεῖρά σου καὶ βάλε εἰς τὴν πλευράν μου, καὶ μὴ γίνου ἄπιστος, ἀλλὰ πιστός. 20:26-27.

Όχι, λίγο νωρίτερα στην Μαγδαληνή.

17 λέγει αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς· Μή μου ἅπτου· οὔπω γὰρ ἀναβέβηκα πρὸς τὸν πατέρα μου· πορεύου δὲ πρὸς τοὺς ἀδελφούς μου καὶ εἰπὲ αὐτοῖς· ἀναβαίνω πρὸς τὸν πατέρα μου καὶ πατέρα ὑμῶν, καὶ Θεόν μου καὶ Θεὸν ὑμῶν. 20:17.

Αυτό έχει να κάνει και με τις δυνατότητές του ήρωα ως θεού που είδαμε νωρίτερα και είναι περιορισμένες και εξαρτώμενες απόλυτα από τον πατέρα κατά τον συντάκτη. Ή μήπως πλέον τίθεται θέμα μόλυνσης γιατί στον χριστιανισμό η γυναίκα εύκολα θεωρείται μολυσμένη, παράδειγμα ο Άθως. Θυμηθείτε «εἰ μὴ αἱ ἑκατὸν τεσσαρακοντατέσσαρες χιλιάδες, οἱ ἠγορασμένοι ἀπὸ τῆς γῆς. 4 οὗτοί εἰσιν οἳ μετὰ γυναικῶν οὐκ ἐμολύνθησαν· παρθένοι γάρ εἰσιν».

Οι θεολόγοι μπορούν ίσως για κάποια ή και για όλα να βρουν κάποιες δικαιολογίες ερμηνεύοντας κατά το δοκούν. Εδώ όμως ξακαθαρίζουμε τι λέει ακριβώς το κείμενο και πως αντιφάσκει συχνά με τον εαυτό του. Για τις αντιφάσεις με τα άλλα ευαγγέλια δεν το συζητώ είναι πάρα πολλές, είδαμε κάποιες από τις πλέον κτυπητές. Αν κάποιος θέλει να πιστεύει ότι άλλα έγραφε και άλλα εννοούσε το κείμενο, αυτό είναι άλλο θέμα, αλλά οι ερμηνείες μπορεί να είναι πολλές και αντίθετες μεταξύ τους και προφανώς εδώ δεν μας ενδιαφέρουν.

4. Επίλογος του ΜΕΡΟΥΣ Β'

Είναι προφανές ότι όπως και τα άλλα Ευαγγέλια το Κατά Ιωάννην είναι ένα συμπίλημα διαφορετικών πηγών και θεολογιών που προσπαθεί να εναρμονίσει σε μια δική του κατεύθυνση. Το βασικό στοιχείο που θέλει να τονίσει σε αντίθεση με τα άλλα Ευαγγέλια, είναι ότι ο Ιησούς σύμφωνα με αυτό δεν έγινε θεός κατά την Γέννηση, την Βάφτιση ή την Ανάσταση, αλλά ήταν προϋπάρχον θεός που αν και θέλει να τον ταυτίσει με τον πατέρα Γιαχβέ δεν τα καταφέρνει καλά. Στην ουσία πάλι είναι κατώτερος από αυτόν και σαφώς διαφορετικός από αυτόν. Οι αντιφάσεις δεν είναι μόνο ως προς τα άλλα ευαγγέλια που προσπαθεί να διορθώσει, αλλά μέσα στο ίδιο έχουμε αντιφατικά και αλλοπρόσαλλα μηνύματα. Είναι ένα προπαγανδιστικό κείμενο στο οποίο δεν υπάρχει καμία σοβαρή ένδειξη αληθείας.

Στο επόμενο ΜΕΡΟΣ Γ'  θα δούμε δύο τρία ακόμα θέματα αυτού του ευαγγελίου. Το σπουδαιότερο, θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε τον περίφημο Αγαπημένο Μαθητή και από αυτή την ανίχνευση θα κατανοήσουμε ίσως τον τρόπο που δομήθηκε το κείμενο, θα δούμε επίσης το μπάνιο με το πανάκριβο μύρο και την ανάσταση του Λαζάρου. Θα ακολουθήσει τέλος άλλη μία δημοσίευση αποκλειστικά για το θαύμα της Κανά.

ΜΕΡΟΣ Γ' – Ο αγαπημένος μαθητής, το πανάκριβο μύρο και η ανάσταση του Λαζάρου

Τα θέματα του τίτλου του ΜΕΡΟΥΣ Γ' είναι τρεις διαφορετικές καταστάσεις, αλλά θα δούμε πόσο ωραία δένουν στα σενάρια του ευαγγελίου αυτού. Καθίστε αναπαυτικά και απολαύστε την συμπλοκή των ιστοριών αυτών μαζί με άλλες που έχουμε από το παρελθόν.

Η αναφορά του “Μαθητοῦ ὄν ἠγάπα ο Ιησούς” γίνεται σε κάποια εδάφια προς το τέλος του Κατά Ιωάννην ευαγγελίου και αξίζει να ασχοληθούμε λίγο για να καταλάβουμε κάτι από τον τρόπο που δημιουργήθηκαν τα Ευαγγέλια και τον σκοπό που επιτελούσαν.

Στα προηγούμενα ΜΕΡΗ Α'& Β' είδαμε, στο πρώτο την δομή και τα βασικά στοιχεία του ευαγγελίου, και στο δεύτερο τις σημαντικές αντιφάσεις που εμπεριέχει το ίδιο το κείμενο ή και λιγότερο σε συνδυασμό με τα άλλα Συνοπτικά ευαγγέλια. Εδώ θα ασχοληθούμε με την αναφορά στον “αγαπημένο μαθητή”, που είναι κάτι καινούργιο στην Καινή Διαθήκη και θα αναρωτηθούμε για το ποιός μπορεί να ήταν αυτός και γιατί.

Υπενθυμίζω κάτι που πρέπει να έχουμε υπόψη μας στην μελέτη των χριστιανικών κειμένων:

Οι πρώτες αναφορές που υπάρχουν και οι παλαιότερες είναι οι 7 γνήσιες επιστολές του Παύλου που γράφηκαν κοντά στα μέσα του πρώτου αιώνα με μηδαμινές πληροφορίες για έναν επίγειο και ιστορικό Ιησού. Την έλλειψη αυτή προσπαθεί να καλύψει το Κατά Μάρκον που φαίνεται να κυκλοφορεί μετά μια γενιά και μετά φυσικά από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ. Επειδή όμως έχει καταφανή λάθη αφού δεν γνωρίζει τη γεωγραφία ακόμα και τα ήθη της περιοχής βγαίνουν το Κατά Ματθαίον και το Κατά Λουκάν, που αντιγράφοντας το Κατά Μάρκον, προσπαθούν να το διορθώσουν αλλά και να το εμπλουτίσουν, τονίζοντας επιπλέον τις θεϊκές ιδιότητες του Ιησού. Το Κατά Ιωάννην έρχεται στο τέλος και παίρνει στοιχεία από όλα τα προηγούμενα για να φτιάξει μια δική του ιστορία με έναν πλήρη θεό Ιησού προϋπάρχοντα του κόσμου.

Ο Αγαπημένος Μαθητής φέρεται από τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς του (υπάρχει ένα πληθυντικός στην αναφορά), ως η πηγή του κειμένου στο τέλος της προσθήκης. Ένα επιπλέον ερώτημα είναι αν ο Αγαπημένος Μαθητής στις 5 φορές που αναφέρεται, υπήρχε εκεί και πριν την προσθήκη του τελευταίου κεφαλαίου και αν ναι, αν έχουμε όλο το αρχικό κείμενο, και μήπως σε αυτό αναφερόταν το όνομά του, αν και το ευαγγέλιο αυτό μάλλον θέλει να υπονοεί συχνά περισσότερα από όσα γράφει.

Η επίσημη εκδοχή της Εκκλησίας είναι ότι ο Αγαπημένος Μαθητής ήταν ο Ιωάννης του Ζεβεδαίου και για τον λόγο αυτό το ευαγγέλιο έχει την ονομασία “Κατά Ιωάννην”. Το περίεργο είναι ότι ο συγκεκριμένος Ιωάννης δεν αναφέρεται ούτε μία φορά στο κείμενο αυτό, εκτός από το τέλος του και εκεί έμμεσα, μαζί με τον αδερφό του ως «γιοί του Ζεβεδαίου» όχι πάντως ονομαστικά, που κάνει την θεώρηση αυτή χλωμή. Ίσως να υπάρχει μια αδιόρατη ζήλια μεταξύ του Αγαπημένου Μαθητή και των Ζεβεδαίων.

2 ἦσαν ὁμοῦ Σίμων Πέτρος, καὶ Θωμᾶς ὁ λεγόμενος Δίδυμος, καὶ Ναθαναὴλ ὁ ἀπὸ Κανᾶ τῆς Γαλιλαίας, καὶ οἱ τοῦ Ζεβεδαίου καὶ ἄλλοι ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ δύο. 21:2.

Με το θέμα αυτό ασχολήθηκε ο Richard Carrier σε αυτή του την ομιλία με αφορμή την οποία γίνεται και αυτή η παρουσίαση και στην ουσία μας ξεκαθαρίζει κάποια πράγματα που θα δούμε λίγο αναλυτικότερα εδώ, με ό,τι σχετικές πληροφορίες έχουμε.

Αρχικά να θυμηθούμε από το προηγούμενο ΜΕΡΟΣ Β' ότι το Κατά Ιωάννην δεν κάνει πλήρη καταγραφή και παρουσίαση των μαθητών και σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρεται αόριστα, όπως «αυτός ο μαθητής που είχε γνωριμία με τον αρχιερέα», ή το επίσης αόριστο και «άλλοι δύο μαθητές». Μέσα σε αυτή την αοριστία έχουμε και τον “Αγαπημένο Μαθητή” για τον οποίον θα γίνει μια ενδιαφέρουσα και βάσιμη όπως θα δούμε υπόθεση.

Περιεχόμενα:

1. Τα κείμενα για τον Αγαπημένο

1.1. Πρώτη φορά αναφοράς στο Δείπνο
1.2.. Στον Σταυρό κατά την Σταύρωση
1.3. Με τη Μαγδαληνή στον άδειο τάφο
1.4. Αν θα πεθάνει ή όχι

2. Η ανάσταση του Λαζάρου

2.1 Οι αδερφές Μάρθα και Μαρία
2.2 Το παράλογο της αναφοράς

3. Περί του μπάνιου με το πανάκριβο μύρο

4. Ο Νέος με το σεντόνι

5. «ὃν ἠγάπα»

6. Ποιός τελικά είναι ο Λάζαρος;

7. Επίλογος

1. Τα κείμενα για τον Αγαπημένο

Ας ξαναδούμε πρώτα τι γράφει το ίδιο το κείμενο για αυτόν:

1.1. Πρώτη φορά αναφοράς στο Δείπνο

Πρώτη φορά που αναφέρεται ο Αγαπημένος είναι στον γνωστό Δείπνο ο οποίος ως γνωστόν σε αυτό το ευαγγέλιο δεν είναι Μυστικός, παρά την διάθεση της Τέχνης όπως στην εικόνα να τους ταυτίζει, αφού δεν είναι ο πασχαλιάτικος δείπνος του Πάσχα των Συνοπτικών αλλά ένα απλό δείπνο της παραμονής:

23 ἦν δὲ ἀνακείμενος εἷς ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ ἐν τῷ κόλπῳ τοῦ Ἰησοῦ, ὃν ἠγάπα ὁ Ἰησοῦς·
24 νεύει οὖν τούτῳ Σίμων Πέτρος πυθέσθαι τίς ἂν εἴη περὶ οὗ λέγει.
25 ἀναπεσὼν δὲ ἐκεῖνος ἐπὶ τὸ στῆθος τοῦ Ἰησοῦ λέγει αὐτῷ· Κύριε, τίς ἐστιν; 13:23-5

Διαπιστώνουμε μια ιδιαίτερη σχέση αγάπης ώστε να βρίσκεται στον κόλπο δηλαδή τελικά στην αγκαλιά του Ιησού. Δεν θα ασχοληθώ με πιθανές ερωτικές προεκτάσεις που γεννιόνται όταν το διαβάζει κανείς αυτό, αλλά έχει ενδιαφέρον το είδος αυτής της μεγάλης οικειότητας και αγάπης που ο Ιησούς, δεν φαίνεται να έδειξε στους άλλους μαθητές.

1.2. Στον Σταυρό κατά την Σταύρωση

Ας δούμε το κείμενο:

26 Ἰησοῦς οὖν ἰδὼν τὴν μητέρα καὶ τὸν μαθητὴν παρεστῶτα ὃν ἠγάπα, λέγει τῇ μητρί αὐτοῦ· Γύναι, ἴδε ὁ υἱός σου,
27 εἶτα λέγει τῷ μαθητῇ· Ἰδοὺ ἡ μήτηρ σου. καὶ ἀπ’ ἐκείνης τῆς ὥρας ἔλαβεν ὁ μαθητὴς αὐτὴν εἰς τὰ ἴδια. 19:26-27

Εδώ είναι η γνωστή φράση που υπάρχει μόνο στο Κατά Ιωάννην. Στα άλλα αναφέρονται διάφορες Μαρίες κοντά στον σταυρό, αλλά ποτέ η μητέρα του Ιησού και κάποιος μαθητής ακριβώς από κάτω ώστε να επικοινωνούν. Φυσικά αυτό εντείνει την αγάπη και οικειότητα μεταξύ τους για να του αποδώσει την ευθύνη της μητέρας του.

1.3. Με τη Μαγδαληνή στον άδειο τάφο

Είναι η γνωστή ιστορία σύμφωνα με την οποία η Μαγδαληνή διαπίστωσε χαράματα του Σαββάτου τον άδειο τάφο:

2 τρέχει οὖν καὶ ἔρχεται πρὸς Σίμωνα Πέτρον καὶ πρὸς τὸν ἄλλον μαθητὴν ὃν ἐφίλει ὁ Ἰησοῦς, καὶ λέγει αὐτοῖς· Ἦραν τὸν Κύριον ἐκ τοῦ μνημείου, καὶ οὐκ οἴδαμεν ποῦ ἔθηκαν αὐτόν
3 ἐξῆλθεν οὖν ὁ Πέτρος καὶ ὁ ἄλλος μαθητής καὶ ἤρχοντο εἰς τὸ μνημεῖον.
4 ἔτρεχον δὲ οἱ δύο ὁμοῦ· καὶ ὁ ἄλλος μαθητὴς προέδραμε τάχιον τοῦ Πέτρου καὶ ἦλθε πρῶτος εἰς τὸ μνημεῖον
5 καὶ παρακύψας βλέπει κείμενα τὰ ὀθόνια, οὐ μέντοι εἰσῆλθεν
6 ἔρχεται οὖν Σίμων Πέτρος ἀκολουθῶν αὐτῷ, καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸ μνημεῖον καὶ θεωρεῖ τὰ ὀθόνια κείμενα,
7 καὶ τὸ σουδάριον, ὃ ἦν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, οὐ μετὰ τῶν ὀθονίων κείμενον, ἀλλὰ χωρὶς ἐντετυλιγμένον εἰς ἕνα τόπον.
8 τότε οὖν εἰσῆλθε καὶ ὁ ἄλλος μαθητὴς ὁ ἐλθὼν πρῶτος εἰς τὸ μνημεῖον, καὶ εἶδε καὶ ἐπίστευσεν·
9 οὐδέπω γὰρ ᾔδεισαν τὴν γραφὴν ὅτι δεῖ αὐτὸν ἐκ νεκρῶν ἀναστῆναι. 20:2-9

Θυμίζω τις ενδιαφέρουσες ασυμφωνίες με όλα τα άλλα Συνοπτικά στο ποιος πήγε στον τάφο και διαπίστωσε τον άδειο τάφο, τι είδε και ποιους ειδοποίησε (ΤΟ ΚΟΥΙΖ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ!). Εδώ έχουμε την εκδοχή του Κατά Ιωάννην, που φυσικά δεν ταυτίζεται με κανένα προηγούμενο, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας τώρα. Ο Αγαπημένος είναι αυτός που φθάνει πρώτος τρέχοντας, και είναι αυτός που μπαίνει δεύτερος στον τάφο, αλλά πιστοποιεί τελικά το τι έχει συμβεί.

1.4. Αν θα πεθάνει ή όχι

Τέλος έχουμε το περίεργο και βασανιστικό ερώτημα, αν θα πεθάνει ή όχι ο Αγαπημένος Μαθητής, πριν ακριβώς από το τέλος του κειμένου:

20 ἐπιστραφεὶς δὲ ὁ Πέτρος βλέπει τὸν μαθητὴν ὃν ἠγάπα ὁ Ἰησοῦς ἀκολουθοῦντα, ὃς καὶ ἀνέπεσεν ἐν τῷ δείπνῳ ἐπὶ τὸ στῆθος αὐτοῦ καὶ εἶπε· Κύριε, τίς ἐστιν ὁ παραδιδούς σε;
21 τοῦτον ἰδὼν ὁ Πέτρος λέγει τῷ Ἰησοῦ· Κύριε, οὗτος δὲ τί;
22 λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Ἐὰν αὐτὸν θέλω μένειν ἕως ἔρχομαι, τί πρὸς σέ; σύ ἀκολούθει μοι.
23 ἐξῆλθεν οὖν ὁ λόγος οὗτος εἰς τοὺς ἀδελφοὺς ὅτι ὁ μαθητὴς ἐκεῖνος οὐκ ἀποθνήσκει· καὶ οὐκ εἶπεν αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς ὅτι οὐκ ἀποθνήσκει, ἀλλ’ Ἐὰν αὐτὸν θέλω μένειν ἕως ἔρχομαι, τί πρὸς σέ;
24 Οὗτός ἐστιν ὁ μαθητὴς ὁ μαρτυρῶν περὶ τούτων καὶ γράψας ταῦτα, καὶ οἴδαμεν ὅτι ἀληθὴς ἐστιν ἡ μαρτυρία αὐτοῦ. 21:20-24

Άλλη μια καινοτομία του συγκεκριμένου ευαγγελίου που έχει ενδιαφέρον. Εκτός από τον πληθυντικό που ίσως αντιστοιχεί στους συγγραφείς και την πληροφορία ότι το κείμενο υποτίθεται ότι στηρίζεται σε γραπτά ή σε μαρτυρία του μαθητή αυτού, μας βάζει να αναρωτιόμαστε για ποιον λόγο μπορεί να μην πεθάνει ο Αγαπημένος και τίθεται τέτοιο θέμα;

Αλλά και η ιδιαίτερη αυτή εύνοια έχει ενδιαφέρον. Μια εύνοια μάλιστα προσωπική που δεν πρέπει να απασχολεί τους άλλους μαθητές.

Με μια απλή αναζήτηση μπορούμε να διαπιστώσουμε εύκολα στο κείμενο ότι δεν υπάρχει άλλη τέτοια προτίμηση του Ιησού σε κάποιον, εκτός από μία περίπτωση που χρησιμοποιείται η ίδια ακριβώς ορολογία, δηλαδή «ὃν ἠγάπα» ή « ὃν ἐφίλει» και αυτή είναι όταν τον ενημερώνουν για την βαριά αρρώστια και τον επικείμενο θάνατο του Λαζάρου. Ας δούμε τα σχετικά:

2. Η ανάσταση του Λαζάρου

Η επίμαχη φράση είναι:

«Κύριε, ἴδε ὃν φιλεῖς ἀσθενεῖ». 11.3.

Στην συνέχεια αυτό το επιτείνει ο συγγραφέας, διευρύνοντάς το σε όλη την οικογένεια:

«ἠγάπα δὲ ὁ Ἰησοῦς τὴν Μάρθαν καὶ τὴν ἀδελφὴν αὐτῆς καὶ τὸν Λάζαρον».

Η εισαγωγή του κεφαλαίου αυτού είναι για γέλια:

1 Ἦν δέ τις ἀσθενῶν Λάζαρος ἀπὸ Βηθανίας, ἐκ τῆς κώμης Μαρίας καὶ Μάρθας τῆς ἀδελφῆς αὐτῆς.
2 ἦν δὲ Μαριὰμ ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μύρῳ καὶ ἐκμάξασα τοὺς πόδας αὐτοῦ ταῖς θριξὶν αὐτῆς, ἧς ὁ ἀδελφὸς Λάζαρος ἠσθένει.

Ήταν κάποιος Λάζαρος που ήταν και ασθενής από την Βηθανία, που είναι ας πούμε κατά σύμπτωση ή τυχαία και η πόλη η ίδια που κατοικούν Η Μάρθα και η Μαρία που ήταν αδελφές. Η Μαρία είναι αυτή που άλειψε το Κύριο με μύρο πλένοντας τα πόδια του με τα μαλλιά της. Ε λοιπόν αυτή είχε αδερφό τον ασθενή κάποιο Λάζαρο.

Τρία πουλάκια κάθονταν. Ο “τις” δηλαδή ο κάποιος Λάζαρος ξαφνικά γίνεται αδερφός των αδερφών και μετά μαθαίνουμε ότι είναι και αγαπημένος φίλος του Ιησού.

Εδώ θα κάνουμε μια σύντομη παρέκβαση:
Ποιά είναι η Μάρθα και η αδερφή της Μαρία;

2.1 Οι αδερφές Μάρθα και Μαρία

Δεν αναφέρονται ούτε στο Κατά Μάρκον που είναι πρώτο, ούτε στο Κατά Ματθαίον. Αναφέρονται όμως μέχρι στιγμής μόνο στο Κατά Λουκάν:

38 Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ πορεύεσθαι αὐτούς, καὶ αὐτὸς εἰσῆλθεν εἰς κώμην τινά· γυνὴ δέ τις ὀνόματι Μάρθα ὑπεδέξατο αὐτὸν εἰς τὸν οἶκον αὐτῆς.
39 καὶ τῇδε ἦν ἀδελφὴ καλουμένη Μαρία, ἣ καὶ παρακαθίσασα παρὰ τοὺς πόδας τοῦ Ἰησοῦ ἤκουε τὸν λόγον αὐτοῦ.
40 ἡ δὲ Μάρθα περιεσπᾶτο περὶ πολλὴν διακονίαν· ἐπιστᾶσα δὲ εἶπε, Κύριε, οὐ μέλει σοι ὅτι ἡ ἀδελφή μου μόνην με κατέλιπε διακονεῖν; εἰπὲ οὖν αὐτῇ ἵνα μοι συναντιλάβηται.
41 ἀποκριθεὶς δὲ εἶπεν αὐτῇ ὁ Ἰησοῦς, Μάρθα, Μάρθα, μεριμνᾷς καὶ τυρβάζῃ περὶ πολλά· 

42 ἑνὸς δέ ἐστι χρεία· Μαρία δὲ τὴν ἀγαθὴν μερίδα ἐξελέξατο, ἥτις οὐκ ἀφαιρεθήσεται ἀπ’ αὐτῆς. Λουκ 10:38-41

Η «κώμην τινά» που είναι και αυτή κάποια πόλη, είναι προφανώς αδιευκρίνιστη και δεν αναφέρεται κανένας αδελφός, ούτε καμιά ιδιαίτερη αγάπη του Ιησού για τις αδελφές ή τον πιθανό αδερφό τους.

Το μόνο στοιχείο οικειότητας που έχουμε είναι η Μαρία που καθόταν κοντά στα πόδια του Ιησού. Οι αδελφές αυτές δεν ξαναεμφανίζονται στην συνέχεια και η σκυτάλη περνάει στο Κατά Ιωάννην που είναι αυτό που τις παραλαμβάνει και τις σχετίζει με τον Λάζαρο ως αδερφές του, αλλά και την Μαρία σαν τη γυναίκα που θα αναλάβει πλέον την ιστορία με το μύρο.

2.2 Το παράλογο της αναφοράς

Το θαύμα της ανάστασης του Λαζάρου έχει επίσης πολύ ενδιαφέρον, αφού όπως μας λέει το κείμενο:

44 καὶ ἐξῆλθεν ὁ τεθνηκὼς δεδεμένος τοὺς πόδας καὶ τὰς χεῖρας κειρίαις καὶ ἡ ὄψις αὐτοῦ σουδαρίῳ περιεδέδετο. λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Λύσατε αὐτὸν καὶ ἄφετε ὑπάγειν.

Δηλαδή ΕΞΗΛΘΕ σαβανωμένος με σεντόνια και με δεμένα τα πόδια και τα χέρια του με ταινίες με το σουδάριο να έχει καλυμμένο το κεφάλι, και αφού εξήλθε μόνος του χωρίς προφανώς να βλέπει αν και δεμένος, τότε είπε ο Ιησούς να τον λύσουν, άρα τα χέρια και τα πόδια ήταν ακόμα δεμένα όταν εξήλθε. Για φανταστείτε το λίγο. Πως σηκώθηκε από την οριζόντια θέση σε κάθετη και εξήλθε και εμφανίστηκε έξω από τον τάφο στο κοινό δεμένος και χωρίς να βλέπει; Ίπτατο; Σερνόταν; Πηδούσε στις μύτες; Με άλλον τρόπο; Περπατώντας πάντως δύσκολο, όση φαντασία και να έχει κανείς. Για περισσότερες παραλογίες στα θαύματα διαβάστε εδώ.

Ας επανέλθουμε όμως στο θέμα μας, που είναι η ιδιαίτερη αγάπη αυτή την οποία ο Ιησούς αναφέρεται να δείχνει για τον Λάζαρο, φυσικά και για τις αδερφές του Λάζαρου η μία από τις οποίες θα δείξει αντίστοιχα την δική της αγάπη με το γνωστό μπάνιο με το μύρο, αλλά και για τον Αγαπημένο Μαθητή.

Ο Λάζαρος είναι καινούργιος χαρακτήρας, δεν τον είδαμε σε κανένα Συνοπτικό. Συμμετέχει επίσης στο δείπνο που δίνεται λίγες μέρες μετά την ανάστασή του στο σπίτι του, σε ένα ενδιαφέρον επεισόδιο που σε αυτό περιλαμβάνεται και το γνωστό μπάνιο με το πανάκριβο μύρο για χάρη του οποίου θα κάνουμε άλλη μια παρέκβαση:

3. Περί του μπάνιου με το πανάκριβο μύρο.

Είναι μια γνωστή ιστορία που αντιγράφεται από ευαγγέλιο σε ευαγγέλιο με αξιοσημείωτες διαφορές:

Στο Κατά Μάρκον το πρώτο και στο Κατά Ματθαίον το δεύτερο όπως φαίνεται ευαγγέλιο που το αντιγράφει, το μπάνιο με το πανάκριβο μύρο γίνεται στο ίδιο χωρίο στην Βηθανία, γίνεται όμως στο σπίτι κάποιου Σίμωνος του λεπρού:

ἐν Βηθανίᾳ, ἐν τῇ οἰκίᾳ Σίμωνος τοῦ λεπροῦ Μαρ. 14:3

6 Τοῦ δὲ Ἰησοῦ γενομένου ἐν Βηθανίᾳ ἐν οἰκίᾳ Σίμωνος τοῦ λεπροῦ,
7 προσῆλθεν αὐτῷ γυνὴ ἀλάβαστρον μύρου Ματ 26.6-7

Αντίθετα στο Κατά Λουκάν η ιστορία αυτή αλλάζει και μεταφέρεται πολύ νωρίτερα και όχι πάντως στην Ιουδαία αλλά στην Γαλιλαία. Γίνεται επίσης μετά από την ανάσταση του γιου της χήρας στην Ναΐν. (Η Ναΐν βρίσκεται κοντά στα νότια σύνορα της Γαλιλαίας με την Σαμαρεία, λίγο νοτιότερα από την υποτιθέμενη τότε και σύγχρονη πλέον Ναζαρέτ) και χρονικά επίσης λίγο πριν από το ταξίδι στην λίμνη που ηρέμησε τα κύματα, τέλος διαδραματίζεται στην οικία ενός φαρισαίου που επίσης συμπτωματικά λεγόταν Σίμων:

37 καὶ ἰδοὺ γυνὴ ἐν τῇ πόλει ἥτις ἦν ἁμαρτωλός, καὶ ἐπιγνοῦσα ὅτι ἀνάκειται ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ Φαρισαίου, κομίσασα ἀλάβαστρον μύρου Λουκ 7:37

Στο Κατά Ιωάννην όμως το συμβάν αν και γίνεται με βάση το Κατά Μάρκον στην Ιουδαία (Βηθανία), αλλάζει τον Σίμωνα τον Λεπρό σε…Λάζαρο. Το γιατί θα το δούμε στην συνέχεια.

1 Ὁ οὖν Ἰησοῦς πρὸ ἓξ ἡμερῶν τοῦ πάσχα ἦλθεν εἰς Βηθανίαν, ὅπου ἦν Λάζαρος ὁ τεθνηκώς, ὃν ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν. 

2 ἐποίησαν οὖν αὐτῷ δεῖπνον ἐκεῖ, καὶ ἡ Μάρθα διηκόνει· ὁ δὲ Λάζαρος εἷς ἦν τῶν συνανακειμένων αὐτῷ. 

3 ἡ οὖν Μαρία λαβοῦσα λίτραν μύρου νάρδου πιστικῆς πολυτίμου, ἤλειψε τοὺς πόδας τοῦ Ἰησοῦ. Ιωα 12:1

Όσο για την γυναίκα που είναι τελείως ανώνυμη και χωρίς κάποια ιδιότητα στους δύο πρώτους, στο Κατά Λουκάν αν και πάλι ανώνυμη, μετατρέπεται σε γνωστή στον περίγυρο ως αμαρτωλή, υπονοώντας ότι ήταν πόρνη, ενώ ταυτόχρονα και πάλι σε διάκριση με τα άλλα, το μύρο το φέρνει η ίδια και έτσι δεν τίθεται το θέμα του πόσο πολύ και ακριβό ήταν και αν διαμαρτυρήθηκε ο Ιούδας μόνο, ή όλοι οι μαθητές, ή κάποιοι. Τέλος στο Κατά Ιωάννην αυτή αντικαθίσταται από την Μαρία την αδερφή της Μάρθας και του Λαζάρου. Αχταρμάς.

Για τον Ιούδα και την σχέση του με το συμβάν έχουμε αναφερθεί εδώ: «Περί του Ιούδα και της προδοσίας του».

Ας έρθουμε τώρα σε ένα άλλο ενδιαφέρον συμβάν που ίσως έχει κάποια σχέση με την ανάσταση του Λαζάρου και γενικά το θέμα μας.

4. Ο Νέος με το σεντόνι

Να θυμίσω εδώ σχετικά μια άλλη ιστορία που καταγράφει το Κατά Μάρκον για έναν μυστηριώδη ημίγυμνο νέο με το σεντόνι που τελικά αμέσως μετά τη σύλληψη έφυγε γυμνός. Ένα ανεξήγητο και περίεργο συμβάν που χάνεται μέσα στην καταιγιστική ροή των εξελίξεων της σύλληψης του Ιησού:

51 Καὶ εἷς τις νεανίσκος ἠκολούθησεν αὐτῷ, περιβεβλημένος σινδόνα ἐπὶ γυμνοῦ· καὶ κρατοῦσιν αὐτόν οἱ νεανίσκοι.
52 ὁ δὲ καταλιπὼν τὴν σινδόνα γυμνὸς ἔφυγεν ἀπ’ αὐτῶν. Μαρ 14:51-52

Εδώ η ανεπίσημη αλλά μοναδική άποψη των εκκλησιαστικών, είναι ότι ο νέος αυτός είναι ο ίδιος ο ευαγγελιστής Μάρκος. Φυσικά πλέον γνωρίζουμε ότι το κείμενο δεν το έγραψε κανένας ευαγγελιστής και το συμβάν είναι ούτως ή άλλως περίεργο. Το Κατά Μάρκον ως γνωστόν είναι ανώνυμο, γράφηκε πριν από το τέλος του πρώτου αιώνα, μετά πάντως από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ μακρυά τοπικά και χρονικά από την περιοχή και την εποχή που αναφέρει και έχει μεγάλα λάθη στην γεωγραφία του και δεν υπάρχει καμμία ένδειξη ότι γράφηκε από αυτόπτη μάρτυρα.

Γιατί έχει αυτό το συμβάν του νέου ενδιαφέρον; Γιατί φαίνεται να υπήρχε κάτι το σχετικό στο καλούμενο και Απόκρυφο του Μάρκου ένα κείμενο που υποτίθεται ότι ήταν το αρχικό ευαγγέλιο που περιελάμβανε όλο το γνωστό μας Κατά Μάρκον και μέσα σε αυτόν, όλη την ίσως πικάντικη ιστορία του νέου με το σεντόνι και που με βάση τις κατηγορίες των καρποκρατιανών το κομμάτι αυτό διαγράφηκε και έλεγε πολλά και διάφορα, αλλά υπήρχε ένα αντίγραφο του φυλαγμένο στην εκκλησία της Αλεξάνδρειας που ο Κλήμης βρήκε και διάβασε.

Το τι λέει το κομμάτι αυτό κατά τον Κλήμη Αλεξανδρείας, έχει μεγάλο ενδιαφέρον:

«Μια νέα ζούσε με τον αγαπημένο της αδελφό στη Βηθανία (ενδιαφέρουσα σύμπτωση) και ο νέος πέθανε. Περνώντας λοιπόν ο Ιησούς στην πορεία του προς τα Ιεροσόλυμα πέφτει στα πόδια του η νέα και οι μαθητές την επιτημούν, αλλά ο Ιησούς οργισμένος πήγε με την νέα στον κήπο που ήταν ο τάφος και εκεί βγήκε βοή μεγάλη και ο Ιησούς ο ίδιος κύλισε την πέτρα και μπήκε στον τάφο, βρήκε τον νεανία και τον σήκωσε. (δηλαδή τον ανέστησε). Ο δε νεανίας αγάπησε τον Ιησού. Έμειναν δε στην οικία του πλούσιου νεανία και μετά έξη ημέρες τον προέτρεψε και το βράδυ ο νεανίας τυλιγμένος μόνο με το σεντόνι του, έμεινε μαζί με τον Ιησού για μια νύκτα ολόκληρη μόνοι τους, διότι του εδίδασκε το μυστήριο της βασιλείας».

Ακολουθεί η πορεία του Ιησού πέραν του Ιορδάνου και προσθέτει ο Κλήμης τα εξής:

το δε γυμνος γυμνω και ταλλα περι ων εγραψας ουκ ευρισκεται· μετα δε το· και ερχεται εις ιεριχω επαγει μονον· και ησαν εκει η αδελφη του νεανισκου ον ηγαπα αυτον ο ιησους και η μητηρ αυτου και σαλωμη και ουκ απεδεξατο αυτας ο ιησους.

Δεν αξίζει σχολιασμού όλο αυτό που μας φέρνει στη φαντασία, αλλά κάτι μας δείχνει. Ένα σενάριο που μοιάζει υπερβολικά με την ανάσταση του Λαζάρου και την ιδιαίτερη σχέση του Ιησού με αυτόν.

5. «ὃν ἠγάπα»

Επανερχόμαστε στο θέμα μας. Μήπως τελικά ο συγγραφέας θέλει να μας πει ότι ο Αγαπημένος Μαθητής δεν ήταν άλλος από τον ίδιο τον Λάζαρο, με τον οποίον αντικατέστησε όπως είδαμε τον Σίμωνα;

Στην πραγματικότητα και με βάση πάντα το Κατά Ιωάννην, ο Λάζαρος είναι ο μοναδικός που θα καταλάβαινε αμέσως τί σήμαιναν τα άδεια σουδάρια και σεντόνια στον τάφο, γιατί τα είχε ζήσει ο ίδιος βιωματικά, άρα ήταν και ο κατάλληλος για να το πιστοποιήσει. Δεν είναι τυχαίο που τον βάζει να τρέξει και στο τέλος να καταλάβει και να πιστέψει ότι έγινε ανάσταση.

Είναι επίσης ο μοναδικός που έχει ήδη πεθάνει και αναστηθεί, άρα η ερώτηση αν θα πεθάνει πλέον, δηλαδή στην ουσία αν θα ξαναπεθάνει, έχει μια λογική για να τεθεί από τους άλλους μαθητές, αφού ήδη γνώρισε υποτίθεται τον θάνατο και αναστήθηκε. Είναι ο μοναδικός άνδρας που επίσης ο Ιησούς αγαπούσε ιδιαίτερα, όπως ακριβώς και τον Αγαπημένο Μαθητή. Μάλιστα η ιδιαίτερη αγάπη του αυτή και το μέλλον του Αγαπημένου δεν έπρεπε να απασχολεί ή να αφορά τους άλλους μαθητές, ήταν κάτι εκτός της μαθητείας τους. Μια ιδιαίτερη προσωπική σχέση. Το αν πήρε την ιδέα από το Απόκρυφο του Μάρκου πάνω στην οποία το προσάρμοσε, νομίζω ότι είναι καταφανές.

6. Ποιός τελικά είναι ο Λάζαρος;

Στα προηγούμενα Ευαγγέλια είπαμε ότι δεν αναφέρεται η Ανάσταση του Λαζάρου ούτε φυσικά ο Λάζαρος, τουλάχιστον ο Λάζαρος αυτός που αναστήθηκε στο Κατά Ιωάννην. Υπάρχει όμως όπως τονίζει και ο Richard Carrier, καταγεγραμμένος ένας ακόμα Λάζαρος και το ενδιαφέρον είναι ότι ο συγκεκριμένος ΔΕΝ πρόκειται να αναστηθεί. Το γιατί θα το δούμε στην συνέχεια, και αυτός εμφανίζεται μόνο σε μια παραβολή του Κατά Λουκάν, ας την δούμε λίγο:

19 Ἄνθρωπος δέ τις ἦν πλούσιος, καὶ ἐνεδιδύσκετο πορφύραν καὶ βύσσον, εὐφραινόμενος καθ’ ἡμέραν λαμπρῶς. 

20 πτωχὸς δέ τις ἦν ὀνόματι Λάζαρος, ὃς ἐβέβλητο πρὸς τὸν πυλῶνα αὐτοῦ ἡλκωμένος 

21 καὶ ἐπιθυμῶν χορτασθῆναι ἀπὸ τῶν ψιχίων τῶν πιπτόντων ἀπὸ τῆς τραπέζης τοῦ πλουσίου· ἀλλὰ καὶ οἱ κύνες ἐρχόμενοι ἀπέλειχον τὰ ἕλκη αὐτοῦ. 

22 ἐγένετο δὲ ἀποθανεῖν τὸν πτωχόν, καὶ ἀπενεχθῆναι αὐτὸν ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸν κόλπον τοῦ Ἀβραάμ· ἀπέθανε δὲ καὶ ὁ πλούσιος, καὶ ἐτάφη. 

23 καὶ ἐν τῷ ᾅδῃ ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, ὑπάρχων ἐν βασάνοις, ὁρᾷ τὸν Ἀβραὰμ ἀπὸ μακρόθεν, καὶ Λάζαρον ἐν τοῖς κόλποις αὐτοῦ. 

24 καὶ αὐτὸς φωνήσας εἶπε, Πάτερ Ἀβραάμ, ἐλέησόν με, καὶ πέμψον Λάζαρον, ἵνα βάψῃ τὸ ἄκρον τοῦ δακτύλου αὐτοῦ ὕδατος, καὶ καταψύξῃ τὴν γλῶσσάν μου· ὅτι ὀδυνῶμαι ἐν τῇ φλογὶ ταύτῃ. 

25 εἶπε δὲ Ἀβραάμ, Τέκνον, μνήσθητι ὅτι ἀπέλαβες σὺ τὰ ἀγαθά σου ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά· νῦν δὲ ὅδε παρακαλεῖται, σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι. 

26 καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις, μεταξὺ ἡμῶν καὶ ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἐντεῦθεν πρὸς ὑμᾶς μὴ δύνωνται, μηδὲ οἱ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς διαπερῶσιν. 

27 εἶπε δέ, Ἐρωτῶ οὖν σε, πάτερ, ἵνα πέμψῃς αὐτὸν εἰς τὸν οἶκον τοῦ πατρός μου, 

28 ἔχω γὰρ πέντε ἀδελφούς, ὅπως διαμαρτύρηται αὐτοῖς, ἵνα μὴ καὶ αὐτοὶ ἔλθωσιν εἰς τὸν τόπον τοῦτον τῆς βασάνου. 

29 λέγει αὐτῷ Ἀβραάμ, Ἔχουσι Μωσέα καὶ τοὺς προφήτας· ἀκουσάτωσαν αὐτῶν. 

30 ὁ δὲ εἶπεν, Οὐχί, πάτερ Ἀβραάμ· ἀλλ’ ἐάν τις ἀπὸ νεκρῶν πορευθῇ πρὸς αὐτούς, μετανοήσουσιν. 

31 εἶπε δὲ αὐτῷ, Εἰ Μωσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἀκούουσιν, οὐδέ, ἐάν τις ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ, πεισθήσονται. Λουκ 16:19-31

Έχουμε λοιπόν ένα φανταστικό πρόσωπο στην παραβολή τον Λάζαρο, που υπηρετεί ή τέλος πάντων τρέφεται από τα αποφάγια του πλούσιου και ζει στην φτώχεια και την ανέχεια, ο δε πλούσιος τον αγνοεί απαξιωτικά. Αφού πεθάνουν και οι δύο, έχουμε μια τελείως διαφορετική εικόνα· Εκεί λοιπόν που καίγεται ο πλούσιος στην Κόλαση, ο Λάζαρος βρίσκεται αντίστοιχα πανευτυχής στην αγκαλιά του Αβραάμ. Ζητάει λοιπόν ο πλούσιος λίγο νερό που φυσικά δεν του δίνεται (τί Κόλαση θα ήταν αφού;), αλλά τελικά του έρχεται η ιδέα και προτείνει να στείλει ο Αβραάμ τον Λάζαρο πίσω, δηλαδή να αναστηθεί, να βρει τα πέντε αδέρφια του και να τα ενημερώσει να μην κάνουν το ίδιο λάθος με αυτόν. Η αρνητική απάντηση που παίρνει έχει ενδιαφέρον: Αν δεν πεισθούν από τον Μωυσή και τους προφήτες, ούτε και να αναστηθεί κάποιος από τους νεκρούς θα τους πείσει.

Εδώ λοιπόν είναι το ζουμί. Σε αυτό ακριβώς απαντάει το Κατά Ιωάννην που έχει προφανώς διαφορετική άποψη. Όπως είπαμε ήδη ο συγγραφέας του δεν έχει και δεν του αρέσουν καθόλου οι παραβολές, οπότε ζωντανεύει τον Λάζαρο της παραβολής του Κατά Λουκάν, τον κάνει πραγματικό χαρακτήρα και επιπλέον τον φέρνει πίσω από τους νεκρούς, τον ανασταίνει πραγματικά για να πείσει τον κόσμο να μετανοήσει, δίνοντας ταυτόχρονα και έναν συμβολισμό για την Ανάσταση του Ιησού, αλλά και την αφορμή για τα γεγονότα του Πάθους, δένοντάς το και με το σχετικό απόκρυφο που εκεί φαίνεται να υπάρχει μια ιδιαίτερη σχέση.

Στην παραβολή είναι ο Λάζαρος στην αγκαλιά του Αβραάμ και είναι ο Αβραάμ αυτός που αποφασίζει ποιος θα πάει στην Κόλαση ή στον Παράδεισο. Στο Κατά Ιωάννην που είναι και το πλέον αντισημιτικό ευαγγέλιο, τα πράγματα αλλάζουν και ο Αβραάμ φεύγει από το κάδρο· είναι ο Ιησούς που αποφασίζει μετά θάνατον το ποιος θα πάει που, και ο υποτιθέμενος αληθινός Λάζαρος αναπαύεται στην αγκαλιά του Ιησού.

7. Επίλογος

Ας φανταστούμε λίγο τους ελάχιστους χριστιανούς της εποχής που γράφηκε το Κατά Ιωάννην, μάλλον στην πρώτη με δεύτερη δεκαετία του δεύτερου αιώνα. Είχαν ήδη διαβάσει ή ακούσει αρκετές ιστορίες περί του Ιησού και διάφορα συμβάντα, τόσο από τα γνωστά μας τρία Συνοπτικά, όσο και από τα Απόκρυφα που κυκλοφορούσαν και αυτά σαν κανονικά φυσικά και έρχεται ένα καινούργιο που τέτοιες ιστορίες τις δένει και τις ολοκληρώνει. Έτσι όλα κάτι θυμίζουν από τα προηγούμενα και τώρα αποκτούν περισσότερο νόημα.

Στην ουσία, από ότι φάνηκε παραπάνω, ο συγγραφέας του Κατά Ιωάννην πήρε την ιστορία από το Απόκρυφο του Μάρκου, την ιστορία με τις δύο αδερφές την Μάρθα και την Μαρία από το Κατά Λουκάν, αλλά και την ιδέα της παραβολής του Λάζαρου από το ίδιο ευαγγέλιο και τα συνδύασε μαζί με την γνωστή ιστορία της γυναίκας με το μύρο στο σπίτι του Σίμωνα. Τα έκανε όλα μαζί μια εύπεπτη και αξιοπρεπή (σε σχέση με το απόκρυφο) λογοτεχνική πραγματικότητα σε δύο σχεδόν συνεχόμενα επεισόδια κάνοντάς τους οικογένεια, αντιστρέφοντας όμως τελείως το νόημά της παραβολής. Αλλάζει παλιές ιστορίες, τις παντρεύει, κάνοντας καινούργιες με διαφορετική θεολογία.

Ο επινοημένος χαρακτήρας Λάζαρος από ό,τι φαίνεται βοηθάει επιπλέον στην άμεση κατανόηση της Ανάστασης και δημιουργεί απορίες στους συμμαθητές του αν θα ξαναπεθάνει, παίρνει την θέση του Αγαπημένου και τέλος καθορίζεται και σαν η πηγή του κειμένου, που σημαίνει ότι το Το Κατά Ιωάννην, θα έπρεπε να λέγεται “Κατά Λάζαρον”.

Ελπίζω να καταλάβατε ότι μιλάμε για ενδιαφέρουσες μεν λογοτεχνικές αλχημείες, αλλά με μόνο σκοπό την θρησκευτική προπαγάνδα και τελικά τίποτα το αληθινό ή το πραγματικό.

ΔΕΣ: Συζητήσεις για την θρησκεία και η άρνηση της αλήθειας