«Η μοναξιά ορίζεται ως η ασυμφωνία μεταξύ επιθυμητών και πραγματικών επιπέδων κοινωνικών σχέσεων» (Cacioppo & Cacioppo, 2018. Perlman & Peplau, 1982). Η μοναξιά αφορά την αντιληπτή απομόνωση, και όχι την αντικειμενική απομόνωση. «Η μοναξιά είναι μια δυσάρεστη συναισθηματική απάντηση στην αντιληπτή απομόνωση» (Loneliness, 2022).
Κατά τον Weiss (1975) η μοναξιά αποτελεί την αντιληπτή έλλειψη κοινωνικών δεσμών, και διακρίνεται σε μοναξιά συναισθηματικής απομόνωσης, και σε μοναξιά κοινωνικής απομόνωσης. Στη μοναξιά της συναισθηματικής απομόνωσης υπάρχει έλλειψη στενού δεσμού με ένα άλλο άτομο, ενώ η μοναξιά κοινωνικής απομόνωσης προκαλείται από την απουσία επαρκούς κοινωνικού δικτύου. Οι άνθρωποι μπορεί να ζουν μοναχικά, και να μην νιώθουν μοναξιά, και αντίστροφα, μπορεί να ζουν μια φαινομενικά πλούσια κοινωνική ζωή, και ωστόσο να νιώθουν μοναξιά (Hawkley & Cacioppo, 2010).
Τα κοινωνικά είδη, από την μύγα (Drosophila melanogaster) έως τον άνθρωπο (Homo sapiens), επηρεάζονται δραματικά όταν απομονώνονται (Cacioppo & Hawkley, 2009). Η κοινωνική απομόνωση θεωρείται «μια στέρηση της κοινωνικής σύνδεσης» (Zavaleta και συν., 2017, σ. 367). «Το είδος Homo sapiens είναι θεμελιωδώς κοινωνικό και στην οντογένεση και στη φυλογένεση οι άνθρωποι χρειάζονται άλλους για να επιβιώσουν και να ευημερήσουν» (Cacioppo & Hawkley, 2009, σ. 449). «Δεδομένης της εξελικτικής μας κληρονομιάς, ο ανθρώπινος εγκέφαλος και η βιολογία έχουν σμιλευτεί για να αναζητούν ουσιαστικές συνδέσεις με τους άλλους» (ό.π., σ. 451).
Μελέτη νευροαπεικόνισης (fMRI) εξέτασε τις νευρικές συσχετίσεις του κοινωνικού αποκλεισμού και διαπιστώθηκε ότι οι εγκεφαλικές βάσεις του κοινωνικού πόνου είναι παρόμοιες με αυτές του σωματικού πόνου (Eisenberger και συν., 2003). Ο σωματικός πόνος είναι ένα αποτρεπτικό σήμα που εξελίχθηκε για να παρακινήσει κάποιον να αναλάβει δράση, ώστε να ελαχιστοποιήσει τη ζημιά στο σώμα του. Παρόμοια και η μοναξιά είναι ένας κοινωνικός πόνος και ένα αποτρεπτικό μήνυμα που εξελίχθηκε για να παρακινήσει κάποιον να αναλάβει δράση, προκειμένου να ελαχιστοποιήσει τις απειλές ή τη ζημιά στο κοινωνικό του σώμα (Cacioppo & Hawkley, 2009). «ο πόνος της μοναξιάς μπορεί να χρησίμευε τόσο για την προώθηση των κοινωνικών συνδέσεων που είναι απαραίτητες για την επιβίωση των γονιδίων όσο και ως αποτρεπτικό για εγωιστικές ενέργειες που ήταν επιζήμιες για την ομάδα» (Cacioppo, 2008, αναφ. στο Cacioppo & Hawkley, 2009, σ. 451).
Η μοναξιά συμβάλλει αρνητικά στην ευημερία (Hawkley & Caccioppo, 2010. HoltLunstad και συν., 2015). Σύμφωνα με το εξελικτικό μοντέλο της μοναξιάς (Cacioppo & Hawkley, 2009. Cacioppo και συν., 2006. Hawkley & Cacioppo, 2010) η αντιληπτή κοινωνική απομόνωση ή μοναξιά αυξάνει τις αρνητικές συνέπειες της σωματικής και ψυχικής υγείας (Anyan & Hjemdal, 2022). Η μοναξιά βρέθηκε να συσχετίζεται με συμπτώματα κατάθλιψης και να προβλέπει μελλοντικά καταθλιπτικά συμπτώματα (Cacioppo και συν., 2010. Cacioppo και συν., 2006). Οι έρευνες δείχνουν ότι η αντιληπτή κοινωνική απομόνωση είναι ισχυρός προγνωστικός παράγοντας νοσηρότητας, θνησιμότητας (π.χ., Caspi και συν., 2006. Eaker και συν., 1992. Penninx και συν., 1997. Shiovitz-Ezra & Ayalon, 2010. Thurston & Kubzansky, 2009), και μπορεί να συμβάλει σε χαμηλότερη συνολική γνωστική απόδοση (Schrijver και συν., 2004), ταχύτερη γνωστική έκπτωση (Tilvis και συν., 2004), φτωχότερη εκτελεστική λειτουργία (Cacioppo και συν., 2000), προβλήματα με τον ύπνο (Cacioppo και συν., 2002), αυξημένη αρνητική διάθεση, άγχος, θυμό, αυξημένη ευαισθησία σε κοινωνικές απειλές (Shintel και συν., 2006), κοινωνική προκατάληψη (Cacioppo & Hawkley, 2005), και δυσκολίες στην αυτορρύθμιση (Hawkley και συν., 2009). Η ικανότητα του ατόμου να ρυθμίζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του είναι κρίσιμη για την επίτευξη προσωπικών στόχων και για τη ρύθμιση της κοινωνικής του ζωής.
Εκτός των άλλων, μερικά ακόμη από τα πολλά προβλήματα που προκαλεί η μοναξιά, είναι η μείωση, με την πάροδο του χρόνου, της φυσικής δραστηριότητας του ατόμου (Hawkley και συν., 2009), η αύξηση της τάσης για παχυσαρκία και κατάχρησης αλκοόλ. (Åkerlind & Hörnquist, 1992). Τέλος από την μοναξιά επηρεάζεται και το ανοσολογικό σύστημα. Στα μοναχικά άτομα η χημική ανοσολογική απόκριση είναι πιθανό να είναι μειωμένη (Pressman και συν., 2005. Straits-Tröster, 1994). Είναι εκπληκτικό το πόσες πολλές σωματικές ασθένειες προκαλούνται από τη μοναξιά και γενικότερα από ψυχολογικούς παράγοντες, διαμορφώνοντας την νοσηρότητα και τη θνησιμότητα του ανθρώπου. «η αίσθηση ότι δεν έχεις κανένα με τον οποίο να μπορείς να μοιραστείς τα βαθύτερα συναισθήματά σου ή να έχεις μια στενή επαφή-διπλασιάζει τους κινδύνους ασθένειας ή θανάτου» (Goleman, 2009, σ. 254). Πώς είναι δυνατό να συμβαίνει αυτό;
Η απάντηση δόθηκε από την ανακάλυψη του Robert Ader. O Robert Ader (2000) ανακάλυψε ότι το κεντρικό σύστημα συνδέεται με το ανοσοποιητικό σύστημα, και πως συνεπώς, ο εγκέφαλος όχι μόνο δε διαχωρίζεται από τα συναισθήματα και το σώμα, αλλά συνδέονται άμεσα, αλληλοεπιδρούν και μπορούν να εκπαιδευτούν. Αυτό σημαίνει πως ότι συμβαίνει στο μυαλό επηρεάζει άμεσα τις λειτουργίες του σώματος. Τα αρνητικά συναισθήματα και καταστάσεις, όπως το άγχος, η θλίψη, η κατάθλιψη, η μοναξιά, η απομόνωση, ο φόβος κ.α. έχουν τη δύναμη να μας αρρωστήσουν στην κυριολεξία. Οι επιπτώσεις της πάθησης δεν αποδίδονται σε κάποια ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα ενός υποσυνόλου ατόμων, αλλά είναι αποτέλεσμα της υπάρχουσας κατάστασης που επηρεάζει τους απλούς ανθρώπους (Cacioppo και συν., 2015. HoltLunstad, 2015. Miller, 2011).
H μοναξιά είναι μια μοναδική κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως κοινωνικά απομονωμένο ακόμα και όταν βρίσκεται ανάμεσα σε άλλα άτομα. Οι άνθρωποι που διακατέχονται από μοναξιά, κάνουν αρνητική αυτοαξιολόγηση και έχουν την πεποίθηση ότι θα απορριφθούν από τους άλλους, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν τις ευκαιρίες αλληλεπίδρασης, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την υπάρχουσα αίσθηση της μοναξιάς (Anyan και συν., 2020. Rokach, 2015).
Τα απομονωμένα άτομα αντιλαμβάνονται το κοινωνικό περιβάλλον ως απειλητικό, εστιάζουν σε περισσότερες αρνητικές κοινωνικές πληροφορίες, και είναι πολύ επιφυλακτικοί στις κοινωνικές τους σχέσεις. Επίσης έχουν αρνητικές κοινωνικές εντυπώσεις για τους άλλους και όταν αυτές οι εντυπώσεις επιβεβαιώνονται από τη συμπεριφορά των άλλων, τότε τα μοναχικά άτομα αποστασιοποιούνται ενεργά, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος (Murray και συν., 2003). Κατά συνέπεια, τα άτομα που βιώνουν μοναξιά, μπορεί να θεωρούν τους εαυτούς τους θύματα του κοινωνικού κόσμου, αλλά απ’ ότι φαίνεται, συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνική απομόνωση (Cacioppo & Hawkley, 2005). Αυτή η αυτοαπόρριψη συνοδεύεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθήματα εχθρότητας, απαισιοδοξίας και άγχους (Cacioppo και συν., 2006).
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της νεωτερικότητας είναι ότι οι άνθρωποι στις προηγμένες κοινωνίες έχουν γίνει πιο εξατομικευμένοι (Beck & Beck-Gernsheim, 2001). «Το άτομο έγινε πιο μοναχικό, απομονωμένο, έγινε όργανο στα χέρια συντριπτικά ισχυρών εξωγενών δυνάμεων» (Fromm, 1971, σ. 143). Για τον μοναχικό άνθρωπο η ζωή είναι δύσκολη, γιατί δεν είναι εύκολο μένοντας μόνος να βρίσκεται κανείς σε συνεχή δράση. Μαζί με άλλους όμως αυτό είναι πολύ πιο εύκολο (Hθικά Nικομάχεια 1170a5-6).
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου