ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Ἠλέκτρα (823-870)

ΧΟ. ποῦ ποτε κεραυνοὶ Διός, ἢ [στρ. α]

ποῦ φαέθων Ἅλιος, εἰ ταῦτ᾽ ἐφορῶν-
825 τες κρύπτουσιν ἕκηλοι;
ΗΛ. ἒ ἔ, αἰαῖ.
ΧΟ. ὦ παῖ, τί δακρύεις;
830 ΗΛ. φεῦ. ΧΟ. μηδὲν μέγ᾽ ἀΰσῃς.
ΗΛ. ἀπολεῖς. ΧΟ. πῶς;
ΗΛ. εἰ τῶν φανερῶς οἰχομέ-
νων εἰς Ἀΐδαν ἐλπίδ᾽ ὑπ-
835 οίσεις, κατ᾽ ἐμοῦ τακομέ-
νας μᾶλλον ἐπεμβάσῃ.

ΧΟ. οἶδα γὰρ ἄνακτ᾽ Ἀμφιάρεων [ἀντ. α]
χρυσοδέτοις ἕρκεσι κρυφθέντα γυναι-
κῶν καὶ νῦν ὑπὸ γαίας
840 ΗΛ. ἒ ἔ, ἰώ.
ΧΟ. πάμψυχος ἀνάσσει.
ΗΛ. φεῦ. ΧΟ. φεῦ δῆτ᾽· ὀλοὰ γὰρ
845 ΗΛ. ἐδάμη. ΧΟ. ναί.
ΗΛ. οἶδ᾽ οἶδ᾽· ἐφάνη γὰρ μελέ-
τωρ ἀμφὶ τὸν ἐν πένθει· ἐ-
μοὶ δ᾽ οὔτις ἔτ᾽ ἔσθ᾽· ὃς γὰρ ἔτ᾽
ἦν, φροῦδος ἀναρπασθείς.

ΧΟ. δειλαία δειλαίων κυρεῖς. [στρ. β]
850 ΗΛ. κἀγὼ τοῦδ᾽ ἴστωρ, ὑπερίστωρ,
πανσύρτῳ παμμήνῳ πολλῶν
δεινῶν στυγνῶν τ᾽ αἰῶνι.
ΧΟ. εἴδομεν ἃ θροεῖς.
ΗΛ. μή μέ νυν μηκέτι
855 παραγάγῃς, ἵν᾽ οὐ—
ΧΟ. τί φής; ΗΛ. πάρεισιν ἐλπίδων
ἔτι κοινοτόκων εὐπατρίδων τ᾽ ἀρωγαί.

860 ΧΟ. πᾶσι θνατοῖς ἔφυ μόρος. [ἀντ. β]
ΗΛ. ἦ καὶ χαλαργοῖς ἐν ἁμίλλαις
οὕτως, ὡς κείνῳ δυστάνῳ,
τμητοῖς ὁλκοῖς ἐγκῦρσαι;
ΧΟ. ἄσκοπος ἁ λώβα.
865 ΗΛ. πῶς γὰρ οὔκ; εἰ ξένος
ἄτερ ἐμᾶν χερῶν—
ΧΟ. παπαῖ. ΗΛ. κέκευθεν, οὔτε του
870 τάφου ἀντιάσας οὔτε γόων παρ᾽ ἡμῶν.

***

ΚΟΜΜΟΣ

ΧΟΡ. Πού είναι του Δία οι κεραυνοί
κι ο λαμπρός Ήλιος, πού,
αν βλέπουν και τα κρύβουν όλ᾽ αυτά
χωρίς να κινηθούν;
ΗΛΕ. Αχ κι αχ! ΧΟΡ. Κόρη, γιατί στενάζεις; ΗΛΕ. Αχ!
830 ΧΟΡ. Λόγο μεγάλο να μην πεις.
ΗΛΕ. Θα με σκοτώσεις. ΧΟΡ. Και γιατί;
ΗΛΕ. Αν την καρδιά μου με κρυφές
ελπίδες να στηρίζεις θες
γι᾽ αυτούς που παν αγύριστα στον Άδη,
σα να μου βρίζεις, και βαριά,
του πόνου που με λιώνει το μαράζι.

ΧΟΡ. Μα ξέρω πως κι ο Αμφιάραος
ο βασιλιάς πήγε άφαντος
απ᾽ τα χρυσόδετα τα βρόχια
840 γυναίκας· μα όμως τώρα μες στη γη…
ΗΛΕ. Αχ κι αχ! ΧΟΡ. Σύψυχος βασιλεύει. ΗΛΕ. Αχ!
ΧΟΡ. Αλήθεια κι αχ. Γιατί η κακούργ᾽ αυτή…
ΗΛΕ. …επήγε σκοτωμένη. ΧΟΡ. Ναι.
ΗΛΕ. Το ξέρω· γιατί εκείνου φάνηκε
ο εκδικητής στο πένθος του·
για μένα πια κανένας δεν υπάρχει·
γιατί κι εκείνος πού ητανε,
μ᾽ αρπάχτηκε και πάει και πάει.

ΧΟΡ. Δυστυχισμένη, έχεις συφορές…
850 ΗΛΕ. Το ξέρω και το παραξέρω εγώ·
μέρα δε στέκει ουδέ στιγμή
τ᾽ άγριο το ρέμα που να μη
πάνω στην κεφαλή μου κατεβάσει
τις πιο φριχτές πιο μισητές
που ᾽ναι στον κόσμο συφορές.
ΧΟΡ. Το είδαμ᾽ εμείς γιατί θρηνείς.
ΗΛΕ. Τότε λοιπόν μην προσπαθείς
να με ξεσύρεις εκεί που… ΧΟΡ. Τί θες να πεις;
ΗΛΕ. …κάθε βοήθειας χάθηκαν ελπίδες
από αδερφούς μας ευπατρίδες.

860 ΧΟΡ. Για όλους μας είναι ο θάνατος.
ΗΛΕ. Μα τέτοιος, σαν που βρήκ᾽ εκείνο
τον άμοιρο, σε γρηγοραλογόδρομους
αγώνες, μέσα σε λουριά μπλεγμένο;
ΧΟΡ. Ακατανόητη συφορά. ΗΛΕ. Πώς όχι, αφού στα ξένα
κι από τα χέρια μου μακριά…
ΧΟΡ. Αλίμονο! ΗΛΕ. …μου χάθηκε χωρίς ταφή
870 και χωρίς θρήνους από μένα!

Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία: 5. Ελληνορωμαϊκή εποχή (31 π.Χ.-330 μ.Χ.)

5.6. Επιλεγόμενα στην Ελληνορωμαϊκή εποχή…

Έχουμε δίκιο να ονομάζουμε Ελληνορωμαϊκή μιαν εποχή όπου, από τη μια οι Ρωμαίοι ως κατακτητές των ελληνικών περιοχών και κυρίαρχοι του κόσμου επιδρούσαν έντονα στην πορεία του Ελληνισμού, από την άλλη ο Ελληνισμός, με την πνευματική του κληρονομιά, με τη γλώσσα του και με τους πολλούς του δασκάλους, μετείχε αποφασιστικά στις εξελίξεις του ρωμαϊκού πολιτισμού. Να το πούμε πιο τολμηρά: τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες ο Ελληνισμός και ο Ρωμαϊσμός συμπορεύονταν.

Πρόχειρη απόδειξη, αν χρειάζεται, για την αλληλεπίδραση και την κοινή πορεία των δύο λαών αποτελεί η παρατήρηση ότι στο συγχρονικό πίνακα η ελληνική πνευματική προκοπή παρουσιάζεται εντονότερη τον 2ο μ.Χ. αιώνα, τότε που την αυτοκρατορία κυβερνούσαν άξιοι αυτοκράτορες: ο Αδριανός, ο Τραϊανός, ο Αντωνίνος ο Ευσεβής και ο Μάρκος Αυρήλιος - οι περισσότεροι ελληνοθρεμμένοι και φιλέλληνες.

Στα θετικά της εποχής ανήκουν οπωσδήποτε η ρωμαϊκή ειρήνη, ο πολιτικά ενιαίος χώρος, που ευνοούσε τις μετακινήσεις και τις κάθε λογής ανταλλαγές, και η συνακόλουθη διασπορά των πολιτισμικών και άλλων δραστηριοτήτων. Όσο και αν αληθινά τα χρόνια εκείνα «όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στη Ρώμη», που φυσικό ήταν και να διεκδικεί σε όλα τη μερίδα του λιονταριού, τα μεγάλα ελληνικά πνευματικά και καλλιτεχνικά κέντρα (η Αθήνα, η Αλεξάνδρεια, η Ρόδος, η Αντιόχεια) διατήρησαν μεγάλο μέρος από τη δυναμική και την ακτινοβολία τους, και δεν ήταν λίγοι οι Ρωμαίοι που τα επισκέπτονταν για να σπουδάσουν.

Οι Ρωμαίοι, όπως και οι άλλοι λαοί της αυτοκρατορίας, ενδιαφέρονταν να γνωρίσουν, θαύμαζαν και τιμούσαν τα ελληνικά πνευματικά επιτεύγματα των περασμένων εποχών. Αντίστοιχα, μέσα στο γενικό κλίμα του κλασικισμού, οι Έλληνες, από τη μια επιδόθηκαν στη φιλολογική μελέτη, τον σχολιασμό και τη διδασκαλία της μεγάλης κληρονομιάς, από την άλλη, στη φιλοδοξία τους να επαναλάβουν, ουσιαστικά να μιμηθούν, το ένδοξο παρελθόν, ανάπτυξαν έντονες επιστροφικές ας τις πούμε τώρα τάσεις, με πρώτο και σπουδαιότερο τον γλωσσικό αττικισμό.

Επιστροφικό από πολλές απόψεις είναι το επικρατέστερο πνευματικό ρεύμα της εποχής, η δεύτερη σοφιστική: στα περασμένα παραπέμπει η αττική γλώσσα και η μουσική της εκφορά, στα περασμένα η χρήση των ρητορικών τρόπων, στα περασμένα οι αλλεπάλληλες αναφορές στον Όμηρο και τους άλλους καταξιωμένους συγγραφείς, στα περασμένα και η συχνή τοποθέτηση της υπόθεσης, π.χ. των πλαστών και ψευδεπίγραφων επιστολών, στο κλασικό περιβάλλον, ιδιαίτερα της Αθήνας, έτσι που ο γλωσσικός αττικισμός να συνοδεύεται από έναν αττικισμό στα πράγματα.

Παράλληλα επιστροφικά φαινόμενα έχουμε και στην ποίηση, όπου άλλοι ακολούθησαν τα ομηρικά και ησιόδεια επικά πρότυπα, άλλοι μιμήθηκαν τους τρόπους παλαιών αναγνωρισμένων λυρικών ποιητών, μερικοί θέλησαν και να τους υποκαταστήσουν κυκλοφορώντας έργα ψευδεπίγραφα, του Ανακρέοντα τάχα, του Φωκυλίδη, ή ακόμα και του μυθικού Ορφέα.

Από την άλλη μεριά, στο διδακτικό πεδίο οι φιλόλογοι φρόντισαν (με τα σχόλια, με τις γραμματικές και με τα λεξικά τους) να προσφέρουν άφθονα βοηθήματα τόσο στους πολλούς, Έλληνες και ξένους, που επιθυμούσαν να γνωρίσουν σε βάθος τα αριστουργήματα της ελληνικής γραμματείας, όσο και σε εκείνους που φιλοδοξούσαν να μιμηθούν τη γλώσσα, το ύφος και άλλα μορφολογικά τους στοιχεία.

Χαρακτηριστικά για την επιστημονική παραγωγή της εποχής είναι και τα πολλά συνθετικά έργα, οι συντάξεις όπως ονομάζονταν, όπου παρουσιάζονταν συγκεντρωμένα και καταταγμένα όλα τα δεδομένα ενός γνωστικού πεδίου όπως η αστρονομία, η φαρμακολογία κ.ά. Οι συγγραφείς τους άλλες φορές συνόψιζαν και παρουσίαζαν σε δική τους διατύπωση τη σχετική γνώση, άλλες φορές ανθολογούσαν, ταχτοποιούσαν και παρουσίαζαν αυτούσιες τις διαπιστώσεις και τις απόψεις των προκατόχων τους. Η ίδια πολυσυλλεκτική τάση εκδηλώνεται και σε μερικά ιδιότυπα έργα όπως οι Δειπνοσοφισταί του Αθηναίου, τα Στρατηγικά του Πολύαινου κ.ά.

Καινούριο λογοτεχνικό είδος που ακμάζει στην Ελληνορωμαϊκή εποχή είναι το μυθιστόρημα, αφηγηματικό είδος που απευθυνόταν, όπως είπαμε, σε ένα όλο και μεγαλύτερο αναγνωστικό κοινό, όπου πια πρέπει να περιλαμβάνονταν και οι γυναίκες (Α. Λέσκι). Πρόκειται βέβαια για το ίδιο κοινό που με τις προτιμήσεις του οδηγούσε τα χρόνια εκείνα πολλούς ιστορικούς να εκθέτουν τα γεγονότα ρητορικά και με συναισθηματικές προεκτάσεις.

Το κοινό των ελληνορωμαϊκών χρόνων παρουσιάζει και γενικότερο ενδιαφέρον. Το μεγάλο πλήθος, όπου ανακατεύονταν οι γλώσσες, τα έθνη, οι θρησκείες και τα πολιτισμικά τους συμφραζόμενα, από τη μια συμμετείχε με ενθουσιασμό στα βάρβαρα ρωμαϊκά θεάματα, από την άλλη συγκεντρωνόταν να ακούσει με προσήλωση τους ρήτορες της δεύτερης σοφιστικής να αγορεύουν στην παλιά και δυσνόητη, αλλά μελωδική, αττική γλώσσα. Οι επιδεικτικές και συμβουλευτικές ομιλίες τους σπάνια αναφέρονταν στην επικαιρότητα· τις περισσότερες φορές αφορούσαν γενικά θέματα ηθικής συμπεριφοράς και βιοσοφίας - θέματα φιλοσοφικά στην εκλαϊκευμένη μορφή τους.

Η εισβολή της ρητορικής στα πρακτικά φιλοσοφικά πεδία και οι γενικότερες τάσεις και συνθήκες της εποχής υπαγόρεψαν, όπως ήταν φυσικό, τις εξελίξεις στην καθαρή φιλοσοφία. Κεντρικό αντικείμενο της διδασκαλίας εξακολούθησε να είναι η βιωτική (Μάρκος Αυρήλιος 7.61), δηλαδή ο σωστός τρόπος ζωής· ωστόσο, σταδιακά τα φιλοσοφικά ενδιαφέροντα και οι προβληματισμοί μετακινήθηκαν από τα καθαυτό βιωτικά θέματα στα πεδία της μεταφυσικής, όπου απώτερος στόχος δεν ήταν τόσο η επίγεια ευδαιμονία, όσο η τελική σωτηρία της ψυχής. Αντίστοιχα, ο ορθολογισμός ως μέθοδος παραχωρούσε όλο και περισσότερο έδαφος στον μυστικισμό, και η φιλοσοφία στην τελευταία της νεοπλατωνική υπόσταση παρουσίαζε, ως εθνικό αντίβαρο στον χριστιανισμό, χαρακτηριστικά θρησκείας.

Η Αρχαία ελληνική γραμματολογία δε μελετά τη γένεση και την εξέλιξη του χριστιανισμού, ούτε τα πρώιμα κείμενα της χριστιανικής γραμματείας. Ωστόσο, ολοκληρώνοντας το κεφάλαιο της Ελληνορωμαϊκής εποχής, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι αυτήν ακριβώς την περίοδο, στο τεράστιο χωνευτήρι της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας δε συνυπάρχουν μόνο, αλλά και διαλέγονται, αλληλοεπηρεάζονται, συγκρούονται ή και συγκλίνουν, τα τρία βασικά κεφάλαια του νεότερου ευρωπαϊκού πολιτισμού: η ελληνική, η ρωμαϊκή και η ιουδαϊκή-χριστιανική πνευματική παράδοση.

Τι να προσέξεις όταν καλείσαι να πάρεις μια απόφαση υπό πίεση

Όταν λαμβάνεις μια απόφαση όντας πιεσμένος, είτε πρόκειται για ζήτημα που αφορά στα επαγγελματικά είτε για κάτι σχεσιακό, είναι πιο πιθανό εκ των υστέρων να το μετανιώσεις. Όταν βρίσκεται κανείς υπό την επήρεια του άγχους και του στρες μπορεί να μην πάρει την καλύτερη γι’ αυτόν απόφαση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αισθάνεται πως δεν ξέρει από πού να ξεκινήσει. Πολλές φορές το να καλείσαι να λάβεις αποφάσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει εκνευρισμό, να θολώσει περισσότερο την κρίση και να μην μπορείς να διακρίνεις καθαρά, με αποτέλεσμα να καταλήξεις σε κάτι διαφορετικό απ’ αυτό που είχες αρχικά στο μυαλό σου. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζεις πότε οι αποφάσεις σου είναι ήρεμες και συνειδητές και πότε βεβιασμένες και αποτέλεσμα πίεσης, ώστε να μπορείς να τις διαφοροποιείς και να αποκτήσεις τον έλεγχό τους. Υπάρχουν τρία σημεία που πρέπει να εστιάσεις όταν φτάνεις σε σημείο να πάρεις μια απόφαση υπό πίεση.

Αρχικά, καλό θα ήταν να κάνεις μια παύση (η διάρκειά της εξαρτάται απ’ τον χρόνο που έχεις στη διάθεσή σου) και μετά να σκεφτείς. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η στιγμή της απόφασης. Αν βιαστείς είναι πιο πιθανό να πάρεις μια απόφαση που κάποια στιγμή θα μετανιώσεις. Η βιασύνη σε κάνει παρορμητικό και φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα. Σύμφωνα με την Emma Barrett, σε περιόδους άγχους και στρες οι άνθρωποι τείνουν να συμπεριφέρονται λες και πιέζονται απ’ τον χρόνο, ακόμη κι όταν αυτό δεν υφίσταται. Η λύση φαντάζει δύσκολη, όμως είναι πολύ απλή. Πάρε μια ανάσα και αποστασιοποιήσου. Έτσι προσφέρεις στον εαυτό σου την πολυτέλεια του χρόνου. Παύεις να καθοδηγείσαι από τα συναισθήματά σου και θέτεις ως γνώμονα τη λογική. Αν αποφασίσεις υπό πίεση και πανικό, θα πάρεις μια απόφαση χωρίς καν να προλάβεις να το συνειδητοποιήσεις. Όποτε υπάρχει χρόνος, εκμεταλλεύσου τον. Έτσι, θα εξετάσεις ορθότερα τις επιλογές σου και θα λειτουργήσεις καλύτερα με άξονα τις δικές σου επιθυμίες και στόχους.

Επίσης, δεν είναι λύση το να αναβάλεις διαρκώς την απόφαση. Σε περίπτωση που πάρεις περισσότερο χρόνο απ’ αυτόν που στ’ αλήθεια χρειάζεσαι είναι εξίσου πιθανό να αποτύχεις, αφού φτάνεις σε σημείο να υπεραναλύεις τα πάντα και μετά να μπερδεύεσαι. Το κλειδί στο πρόβλημά σου είναι να κατανοήσεις ότι το χειρότερο δεν είναι να πάρεις μια λάθος απόφαση αλλά να μην πάρεις καμία. Αποδέξου την πιθανότητα της μη ορθής επιλογής, όσο και της σωστής. Αν δεν κάνεις τίποτα, το μόνο που θα καταφέρεις είναι να μείνεις στάσιμος, στο ίδιο ακριβώς σημείο, χωρίς να καταφέρεις ν’ ανακαλύψεις κανέναν απ’ τους πιθανούς δρόμους που ανοίγονται μπροστά σου και μπορείς ν’ ακολουθήσεις.

Ακόμα, πρέπει να συγκεντρωθείς στον στόχο σου, αν θες να πετύχεις το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Μόνο αν θυμηθείς τι έχει πραγματικά σημασία και γιατί καλείσαι να αποφάσεις, θα κατευθύνεις τον εαυτό σου στον σωστό δρόμο. Σημασία δεν έχει η απόφαση αλλά ο στόχος. Μερικές φορές μια απόφαση που φαντάζει ακραία ή μη προβλέψιμη, μπορεί τελικά να αποδειχθεί η καλύτερη. Χρειάζεται εσωτερική δύναμη, θάρρος και αυτοέλεγχος. Αν εστιάσεις, λοιπόν, στον στόχο είναι πιο εύκολο να ληφθεί μια απόφαση που θα βοηθήσει στην επίτευξή του.

Ίσως τελικά να μην είναι τόσο δύσκολο να πάρεις μια απόφαση υπό πίεση! Αρκεί να προσέξεις κάποια σημεία που θα σε κάνουν να αποφύγεις εκείνες τις παγίδες που μόνο πίσω μπορούν να σε κρατήσουν και δε σου ανοίγουν τον δρόμο για να πετύχεις όσα έχεις κατά νου.

Λιαντίνης: Οι άγγελοι όμως κατοικούν στον ουρανό. Σαν ξεπέσουν στη γης, γίνουνται διάβολοι

Ο Ιησούς είναι ο άνθρωπος της εποχής του, αλλά και ο διαλεχτός της νέκυιας των ποιητών.

Ξεψύχησε κυκλωμένος από τις ίδιες σκέψεις καλιακούδες, που θα είχε κάμει ο καθένας από κείνους τους έξι χιλιάδες δούλους του Σπάρτακου, όταν τους είχε σταυρώσει εκατό χρόνια παλαιότερα ο Κράσσος στο δρόμο από την Καπούη για τη Ρώμη.

Στα λόγια του «ίνα τί με έγκατέλιπες;» βλέπω ένα συντριμμό χωρίς όρια. Το πιο αξιοθρήνητο ναυάγιο της υπαρκτικής βίωσης του ανθρώπου.

Αν γινότανε τρόπος να ξαναγυρίσει σήμερα κοντά μας, και έβλεπε τη χάρη με την οποία τον έχρισε η ιστορία, θα χαιρότανε.

Γιατί θά 'βρισκε πως την άξιζε τέτοια τιμή από τους ελάχιστους εκείνους που κατανοούν το δράμα του.

Επειδή έζησε ζωντανός το θάνατο του. Στην ίδια τροχιά του Οδυσσέα και του Αινεία.

Όμως, στα εκατοντάδες εκατομμύρια που τον λατρεύουν σήμερα σα θεό, τους χριστιανούς καθώς τους λένε, θα είχε να ειπεί.

Αυτός, ο φάγος και οινοπότης:

- Μα εγώ δεν είμαι χριστιανός, βρε σαφρακιάρηδες. Κι εσείς μοιάζετε σε μένα, όσο μοιάζει ο ρυπαρός ιπποπόταμος στο περήφανο άλογο με το κατάλευκο δέρμα και τα κατάμαυρα μάτια.

Όλους εσάς δεν ήρθα να σώσω. Να σας καταγγείλω ήρθα, και να σας φραγγελώσω.

Το μυαλό σας, την ψευτιά σας, την αχρεία ψυχή, και τις δολερές σας πράξεις.

Αυτά είχα στο νου μου, την ώρα που τίναζα τα αστροπελέκια με τα απανωτά «ουαί» για τη φαρισαϊκή ηθική σας.

Με αστραπές τρεκλές, με βροντή και με λάμψη εμαστίγωσα την υποκρισία σας.

Και σεις με κάματε σημαία στα ψεύδη και σάλπιγγα στις πομπές σας.

Γιατί όλοι σας, από τον πάπα της Ρώμης και τον πατριάρχη της Πόλης, από το σοφό θεολόγο και το φοροφυγά επίτροπο της ενορίας ως τον τουρλωτό καθηγούμενο του μοναστηριού, είσαστε ίδιοι οι τάφοι που παράσταινα.

Γιομάτοι ακαθαρσίες, μύγα κουλουμωτή, και σάπια κόκαλα.

Και τούτο το τέρας των τεράτων δύο χιλιάδες χρόνους τώρα.

Το σέρνετε και χαράζετε την τροχιά της ιστορίας, όπως οι Τρώες που έσερναν εκείνο το ξύλινο άλογο με χαχανητά και αλληλούια από τα τείχη στην πόλη. Χωρίς να ξέρουν ότι ετοίμαζαν το χαμό τους.

Σας βλέπω χωσμένους στα ερείπια της ιστορίας, που οι ίδιοι στο όνομα μου θα την γκρεμίσετε.

Διπλοεντέληνοι και παχυμουλαράτοι.

Κακά σας έμαθε, όποιος σας είπε ότι σας φέρνω ειρήνη.

Ρομφαία και μαχαίρια σας έφερα.

Και το μεγάλο πόλεμο στον εαυτό σας πρώτα, και ύστερα στους υποκριτές του κόσμου.

Καμωθήκατε πως δεν καταλάβατε αυτά που σας είπα.

Όμως τα λόγια μου ήσαν κρυστάλλινα και καθαρά σαν τα μάτια μου.

Εκείνος που είναι να τραβήξει το δρόμο μου, είπα, θα σηκώσει τον ιδικό του σταυρό.

Άλλο πέρασμα δεν υπάρχει.

Ούτε άλλη ερμηνεία στα λόγια μου.

Μα εσείς διακωμωδήσατε την τραγωδία.

Ανοίξατε πόρτα εκεί που δεν υπάρχει.

Την οδηγία μου την κατεβάσατε στη λασπουριά και στα έλη σας.

Όπου κοάζετε και βουτάτε με τους βαθράκους.

Εγώ να σηκώσω τις δικές σας αμαρτίες;

Για ποιο λόγο τάχα, χαραμήδες;

Το χρώσταγα στην αμάθεια, στην οκνηρία, στο βόλεμα σας;

Στο λιανό άντερο και στο χοντρό σας;

Ναι. Είναι αλήθεια πως σας ζήτησα ν' αγαπάτε τους άλλους.

Αλλά πώς ημπορείτε, θεομπαίχτες, ν' αγαπάτε τους άλλους, αν δεν πάψετε πρώτα ν' αγαπάτε τον εαυτό σας;

Που ο καθένας σας πιστεύει πως είναι ο άξονας, που γύρω του κινείται η γη και η ιστορία;

Με παραχαράξατε ως το τελευταίο μου κύτταρο.

Και διδάξατε πονηρά ότι ανέβηκα στο σταυρό, για να σας λυτρώσω.

Όχι. Εκείνος που είναι να σωθεί, που σημαίνει εκείνος που διάλεξε τη ζωή της αρετής και του δίκιου, θα τραβήξει αναπόφευγα για το δικό του λόφο και το δικό του όρος.

Τέλος, κιοτήδες και κάλπηδες.

Αγιορείτες, μαδεμλίνοι, δομηνικανοί, σαβουρώματα.

Τέλος. Αρκετά στο όνομα μου σταυρώσατε το ανθρώπινο γένος!

Ο Ιησούς, ποιητής με λάμψη που τυφλώνει, είναι ο μέγας Ουτοπικός.

Λησμόνησε τα πόδια, και ζήτησε τους ανθρώπους με φτερά.

Οι άγγελοι όμως κατοικούν στον ουρανό. Σαν ξεπέσουν στη γης, γίνουνται διάβολοι.

Νομενκλατούρες, μαλαματαίοι, αρχιδιαμάντες, και πρωτοκλασάτοι φτωχοδιάβολοι.

Δημήτρης Λιαντίνης, Γκέμμα

Πανικός και φως

Υπάρχουν πολλές θεωρίες και μελέτες που ταυτίζουν τις ψυχικές ασθένειες, όπως η κατάθλιψη, το άγχος και τις κρίσεις πανικού, με την πνευματική αφύπνιση. Όλες οι ασθένειες κρύβουν ένα μήνυμα που πρέπει να αποκρυπτογραφήσεις. Κάτι δεν πάει καλά και το αντιλαμβάνεσαι. Κάτι εσωτερικό σου φωνάζει ότι πρέπει να συγκεντρωθείς σε ένα μήνυμα που αγνοείς και που αποφεύγεις να αντιμετωπίσεις. Αυτό βέβαια δεν είναι τόσο ευχάριστο όσο ακούγεται καθώς όποιος γνωρίζει τι πραγματικά είναι η ψυχική ασθένεια αντιλαμβάνεται τον Γολγοθά με τον οποίο συνεπάγεται.

Πολλοί άνθρωποι ευγνωμονούν αυτή την σκοτεινή περίοδο της ζωής τους καθώς άνοιξε μια πόρτα σε ένα κόσμο γαλήνης και αυτογνωσίας. Δεν είμαι ειδικός αλλά πιστεύω ότι η κατάθλιψη είναι οδηγός αυτογνωσίας. Μέσα από το σκοτάδι βλέπεις καλύτερα το φως όταν εμφανίζεται. Ο πανικός και η θλίψη μετατρέπονται σε μια υπαρξιακή αναζήτηση και όταν έρθει η στιγμή , πιθανότατα με απόγνωση και απίστευτη κούραση, παραδίνεσαι τελείως και εκεί ανοίγεται ο δρόμος. Αυτό δεν γίνεται από την μια μέρα στην άλλη, ούτε είναι απλό. Πρέπει να δεχθείς την καταστροφή που προκαλείς στον εαυτό σου και πιθανότατα στο κόσμο γύρω σου. Οι κρίσεις και η θλίψη κράζουν κυριολεκτικά σαν κοράκια και σου μιλούν. Πολλοί πιστεύουν ότι είναι η ψυχή σου που θέλει να εισακουστεί. Να την προσέξεις και να ασχοληθείς μαζί της, να την αγαπήσεις.

Εσωτερικά υπάρχουν μορφές ενέργειας που δεν γίνονται αντιληπτές από το νου που βγαίνουν στην επιφάνεια και προκαλούν πολύ δυσάρεστα συναισθήματα αν τις επεξεργάζεσαι με το νου. Το μυαλό δεν μπορεί να τις ερμηνεύσει και τις μεταφράζει ως απειλή. Το σώμα και το μυαλό αντιδρούν. Η περίσσια ενέργεια βγαίνει στη επιφάνεια ώστε να επιστρέψουμε στη κατάσταση γαλήνης. Η θλίψη, ο πανικός είναι οι δάσκαλοι της μεταμόρφωσης. Σε βάζουν στα βαθειά για να ανακαλύψεις τον Εαυτό σου.

Όποιος ασχολείται με την πνευματικότητα γνωρίζει αυτό που αποκαλείται μαύρη νύχτα της ψυχής. Αυτή η μαύρη περίοδος της ψυχής είναι η στιγμή που μέσα από δοκιμασίες το Εγώ καταστρέφεται και από τον Μεσαίωνα περνάει θα λέγαμε στην Αναγέννηση. Ο Μεσαίωνας της ψυχής είναι μια ιερή περίοδος για τον αναζητητή. Είναι το κάλεσμα να επιστέψει η ψυχή στη Πηγή και να αποχωριστεί από την μάσκα του Εγώ.

Σε αυτή την δύσκολο περίοδο όμως καλό είναι να παρατηρήσει αυτή την πνευματική κατάθλιψη. Όσο πιο γρήγορα αφήσει κανείς τις παλιές συνήθειες και προσκολλήσεις τόσο πιο ομαλή θα είναι η μετάβαση στην επόμενη περίοδο μαθητείας. Ο καθένας θέλει τον χρόνο του.

Όσο πιο σκοτεινή είναι η νύχτα τόσο πιο κοντά είναι η αυγή...

Μπορεί ένας ρηχός νους να εκτιμήσει την ομορφιά;

Όλοι σας κάντε στον εαυτό σας αυτή την ερώτηση: Τι είναι ομορφιά; Η καθαριότητα, το ωραίο ντύσιμο, το χαμόγελο, οι κινήσεις που κάνετε με χάρη, ο ρυθμός του περπατήματος, τα καλοχτενισμένα μαλλιά, οι καλοί τρόποι, η ωραία ομιλία, η ευγενική συμπεριφορά, η φροντίδα των άλλων, η οποία συμπεριλαμβάνει και το να είσαι πάντα στην ώρα σου; Όλα είναι μέρος της ομορφιάς, αλλά πρόκειται απλώς για εξωτερικά γνωρίσματα, έτσι δεν είναι; Και μόνο αυτά είναι ομορφιά ή κάτι πολύ βαθύτερο;

Υπάρχει η εξωτερική ομορφιά, η ομορφιά της ζωγραφικής, η ομορφιά της ζωής. Έχετε παρατηρήσει το υπέροχο σχήμα ενός δέντρου όταν είναι γεμάτο φύλλα ή την εκπληκτική χάρη ενός γυμνού από φύλλα δέντρου, που έχει φόντο τον ουρανό; Τέτοιου είδους πράγματα είναι όμορφα να τα κοιτάζεις, αλλά όλα αποτελούν εξωτερικές εκδηλώσεις κάποιου βαθύτερου πράγματος. Οπότε, τι είναι εκείνο που ονομάζουμε ομορφιά;

Μπορεί να έχεις ένα όμορφο πρόσωπο με ωραία χαρακτηριστικά, μπορεί να ντύνεσαι καλόγουστα και να έχεις καλούς τρόπους, μπορεί να ξέρεις να απεικονίζεις σε μια ζωγραφιά την ομορφιά ενός τοπίου ή να γράφεις γι’ αυτή, αλλά χωρίς την αίσθηση της καλοσύνης όλα αυτά τα εξωτερικά συμπληρώματα της ομορφιάς οδηγούν σε μια πολύ επιφανειακή και επιτηδευμένη ζωή, μια ζωή χωρίς ιδιαίτερο νόημα.

Πρέπει, λοιπόν, ν’ ανακαλύψουμε τι πραγματικά είναι η ομορφιά, δεν πρέπει; Σημειώστε ότι δεν λέω πως πρέπει ν αδιαφορούμε για τις εξωτερικές εκδηλώσεις της ομορφιάς. Πρέπει όλοι να έχουμε καλούς τρόπους, να κρατάμε το σώμα μας καθαρό και να ντυνόμαστε καλόγουστα, χωρίς να κάνουμε επίδειξη, να είμαστε εντάξει στις υποχρεώσεις μας, να μιλάμε καθαρά και όλα τα υπόλοιπα. Όλα αυτά είναι απαραίτητα και δημιουργούν μια ευχάριστη ατμόσφαιρα, αλλά από μόνα τους δεν έχουν και πολλή σημασία.

Η εσωτερική ομορφιά είναι εκείνη που δίνει χάρη και πραότητα στο παρουσιαστικό και στην κίνηση. Και τι είναι η εσωτερική ομορφιά που χωρίς αυτή η ζωή είναι πολύ ρηχή; Το έχετε σκεφτεί ποτέ; Προφανώς όχι. Είστε πολύ απασχολημένοι με άλλα πράγματα, ο νους σας είναι πολύ απασχολημένος με τη δουλειά, με τη διασκέδαση, με διάφορες συζητήσεις, με τις παρέες σας. Αλλά το να σας βοηθήσουν από τώρα, που είστε παιδιά, να ανακαλύψετε τι σημαίνει εσωτερική ομορφιά, χωρίς την οποία η εξωτερική ομορφιά έχει πολύ λίγη σημασία, είναι ένας από τους σκοπούς της σωστής εκπαίδευσης. Και η βαθιά εκτίμηση της ομορφιάς είναι ουσιαστικό μέρος της ίδιας σας της ζωής.

Μπορεί ένας ρηχός νους να εκτιμήσει την ομορφιά; Μπορεί να μιλάει κανείς για ομορφιά, αλλά είναι ικανός να νιώσει εκείνη την την τεράστια χαρά που αισθάνεσαι κοιτάζοντας κάτι πραγματικά υπέροχο; Όταν ο νους απλώς ενδιαφέρεται για τον εαυτό του και τις δικές του δραστηριότητες, δεν έχει ομορφιά- ό,τι κι αν κάνει παραμένει άσχημος, περιορισμένος, οπότε είναι ανίκανος να δει τι είναι ομορφιά. Αντίθετος, ο νους που δεν ασχολείται με τον εαυτό του, που δεν έχει φιλοδοξίες, ο νους που δεν είναι παγιδευμένος στις ίδιες του τις επιθυμίες ή που δεν ενδιαφέρεται για το κυνήγι της επιτυχίας δεν είναι ρηχός και ανθίζει μέσα στην καλοσύνη. Καταλαβαίνετε; Αυτή η εσωτερική καλοσύνη δίνει ομορφιά ακόμη και σε ένα -όπως το λέμε- άσχημο πρόσωπο. Όταν υπάρχει εσωτερική καλοσύνη το άσχημο πρόσωπο μεταμορφώνεται, επειδή η εσωτερική ομορφιά είναι μια αίσθηση βαθιά θρησκευόμενης αντίληψης.

Ξέρετε τι σημαίνει να είσαι θρησκευόμενος; Δεν έχει καμιά σχέση με τους ναούς και τις καμπάνες παρόλο που ο ήχος τους από μακριά ακούγεται όμορφος- ούτε με προσευχές, ούτε με τις λειτουργίες που κάνουν οι ιερείς.

Το να είσαι θρησκευόμενος σημαίνει να είσαι ευαίσθητος στην πραγματικότητα. Ότι όλη σου η ύπαρξη- το σώμα, ο νους και η καρδιά σου- είναι ευαίσθητη απέναντι στην ομορφιά και την ασχήμια, στο αδέσποτο ζώο στο δρόμο, στα ωραία κτίρια και στη φτώχεια και στη βρομιά της πόλης, στο γέλιο και στο κλάμα, στα πάντα γύρω σου. Από αυτή την ευαισθησία για όλα όσα υπάρχουν γύρω σου θα πηγάζουν καλοσύνη και αγάπη, και χωρίς αυτή την ευαισθησία δεν υπάρχει ομορφιά, παρόλο που μπορεί να έχεις ταλέντο, να είσαι καλοντυμένος, να οδηγείς ακριβό αυτοκίνητο και να είσαι σχολαστικά καθαρός.

Η αγάπη είναι κάτι το εξαιρετικό, έτσι δεν είναι; Δεν μπορείς ν’ αγαπάς αν σκέφτεσαι τον εαυτό σου – που δεν σημαίνει ότι πρέπει να σκέφτεσαι κάποιον άλλο. Η αγάπη ναι, δεν έχει αντικείμενο. Ο νους που αγαπά είναι πράγματι ένας θρησκευόμενος νους, γιατί βρίσκεται μέσα στο ρεύμα της πραγματικότητας, της αλήθειας και του Θεού, και μόνο ένας τέτοιος νους μπορεί να ξέρει τι είναι ομορφιά. Ο νους που δεν έχει παγιδευτεί σε καμιά φιλοσοφία, που δεν είναι φυλακισμένος σε καμιά οργάνωση, που δεν έχει για οδηγό τις προσωπικές του φιλοδοξίες είναι ευαίσθητος, ξύπνιος, παρατηρητικός. Ένας τέτοιος νους έχει ομορφιά.

Είναι φανερό πως δεν είναι ο κόσμος άδειος και χωρίς μεγαλείο – εμείς είμαστε

Οι ολοκληρωμένοι άνθρωποι έχουν ένα βαθύ αίσθημα πνευματικότητας. Ξέρουν ότι η υπόστασή τους και ο κόσμος στον οποίο ζουν δεν μπορούν να εξηγηθούν ή να κατανοηθούν μόνο με την ανθρώπινη εμπειρία. Ξέρουν ότι πρέπει να κάνουν το “μυστηριακό άλμα”. Πρέπει να πάνε πέρα από τον εαυτό τους, πέρα από την περιορισμένη τους πραγματικότητα. Έχουν μια ανεξήγητη αίσθηση του κάτι παραπάνω. Αισθάνονται πως υπάρχει μια μεγαλύτερη ενεργή διάνοια από τη δική τους, ακόμα κι αν δεν μπορούν να της δώσουν ένα όνομα. Έχουν επίγνωση ενός μεγάλου σχεδιασμού, ακατάπαυστα ενεργού, στον οποίο όλα είναι συμβατά και δεν υπάρχουν αντιφάσεις.

H ζωή μας δίνει λίγες εξηγήσεις. Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το πραγματικό νόημα της ζωής, για την προέλευση της ζωής, ούτε για τη ζωή μετά τη ζωή. Μπορούμε μόνο να γεμίσουμε το κενό που δημιουργεί αυτή η αβεβαιότητα. Μπορούμε είτε να αποδεχτούμε με πίστη, είτε να επιλέξουμε το μηδενισμό. Και τα δύο μας εισάγουν στο μυστήριο. Επιλέγουμε να πιστεύουμε, είτε ότι όλα έχουν σημασία, είτε ότι τίποτα δεν έχει σημασία ωστόσο στην ουσία και οι δύο επιλογές είναι το ίδιο. Και οι δυο προκαλούν διανοητικά παιχνίδια, γιατί καμία από τις δύο δεν προσφέρει οριστικές αποδείξεις. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν απαντήσεις. Είναι όπως και το Ζεν Κοάν που τονίζει ότι δεν υπάρχει διαφορά στο αν νομίζουμε ότι είμαστε ένας μοναχός, που ονειρευόμαστε πως είμαστε μια πεταλούδα ή μια πεταλούδα που ονειρευόμαστε ότι είμαστε ένας μοναχός, που ονειρεύεται ότι είναι μια πεταλούδα.

Μερικοί από μας δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς απαντήσεις. Το κενό είναι υπερβολικά τρομακτικό, υπερβολικά ισοπεδωτικό. Πρέπει έτσι να δημιουργήσουμε απαντήσεις για τον εαυτό μας. Μερικοί διαλέγουμε, να ζήσουμε χωρίς απαντήσεις. Δεν τις βρίσκουμε απαραίτητες. Ζούμε τη ζωή μας χωρίς να κάνουμε ερωτήσεις, ζώντας μέσα στις απαντήσεις. Και οι δύο τρόποι απαιτούν τη δημιουργία ενός συστήματος πίστης, για το οποίο δεν υπάρχει αξιολόγηση. Οποιαδήποτε επιλογή εμπεριέχει μια ζωντανή αίσθηση πνευματικότητας, που προέρχεται από την επιβεβαίωση του εαυτού μέσα από την ίδια την προσωπική επιλογή.

Η πνευματικότητα, η πίστη και το μυστήριο εμπεριέχονται σε κάθε πλευρά της ζωής. Θυμάμαι όταν επισκέφθηκα την επαρχεία και είχα την πρώτη μου εμπειρία με το μεγαλείο του φθινοπώρου. Ποτέ δεν είχα δει δέντρα σε τέτοια φαντασμαγορική ακτινοβολία χρώματος. Εκείνο που με εντυπωσίασε περισσότερο ήταν ότι στο ίδιο δέντρο υπήρχαν φύλλα, το χρώμα των οποίων ποίκιλλε από κίτρινο ανοιχτό μέχρι βαθύ πορφυρό, συχνά πάνω στο ίδιο κλαδί. Θυμάμαι ότι γύρισα στους φίλους μου με σύγχυση και θαυμασμό, ρωτώντας γιατί. Είχαν ζήσει στην περιοχή εκείνη όλη τους τη ζωή και δεν μπορούσαν να απαντήσουν. “Είναι απλώς έτσι”, μου είπαν. Ήταν μια καλή απάντηση, αλλά όχι αρκετή για μένα. Σίγουρα, κάποιος πιο πεπειραμένος από μένα θα είχε κάνει την ίδια ερώτηση και θα είχε φτάσει σε μια πια αποκαλυπτική και “επιστημονική’ εξήγηση. Ναι υπήρχε τέτοια απάντηση. Υπήρχαν εξηγήσεις της βοτανικής για τη θέση του κάθε φύλλου στον ήλιο και τη σκιά, όπως και για τους παράγοντες παγωνιάς. Όλ’ αυτά εξηγήθηκαν σαφώς, αλλά έφυγα από τη βιβλιοθήκη το ίδιο έκπληκτος, το ίδιο εντυπωσιασμένος. Η επιστημονική απάντηση δεν είχε εξαφανίσει’ το μυστήριο από την εμπειρία. Επειδή κάτι μπορεί να εξηγηθεί δεν επηρεάζεται το μεγαλείο του!

Μπορούμε να προβλέπουμε τις παλίρροιες σχεδόν στο δευτερόλεπτο. Μπορούμε να χρονολογήσουμε τη μετανάστευση των πουλιών και των φαλαινών Μπορούμε να περπατήσουμε πάνω στη σελήνη. Ελαττώνει όμως αυτό το μεγαλείο της θάλασσας, τη μαγεία των πουλιών ή την ομορφιά ;

Το γεγονός ότι μπορώ να φυτέψω ένα σπόρο και να γίνει λουλούδι, να μοιραστώ λίγη -γνώση με κάποιον άλλο, να χαμογελάσω σε κάποιον και να μου ανταποδώσει ένα χαμόγελο, είναι για μένα συνεχείς πνευματικές ασκήσεις.

Διδάσκω σε μια τάξη και βρίσκω ότι κάτι από αυτά που είπα επηρεάζει τη ζωή ενός άλλου. Συμμετέχω στην αλληλεπίδραση και έχω τη δύναμη να προκαλέσω λύπη, χαρά ή γέλιο. Πνευματικότητα!

Είναι φανερό πως δεν είναι ο κόσμος άδειος και χωρίς μεγαλείο – εμείς είμαστε.

Η μαγεία δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο του μάγου. Εμείς οι ίδιοι είμαστε μάγοι με τη δύναμη να επικαλούμαστε την εμφάνιση και να εξαφανίζουμε πράγματα κατά βούληση. Δημιουργούμε το μυστήριο της κάθε μέρας – τα μυστικά βρίσκονται κάτω από κάθε δέντρο, σε κάθε έντομο, σε κάθε σκέψη. Τα λουλούδια θα ανθίζουν είτε ενδιαφερόμαστε, είτε όχι, οι τροφές θα έχουν διαφορετική γεύση, είτε κάνουμε τον κόπο να μασήσουμε ή να γευτούμε. Θα υπάρχουν λαμπερές αυγές ακόμα κι αν δεν σηκωνόμαστε αρκετά νωρίς για να δούμε μία. Το πνεύμα κάθε προσώπου και κάθε πράγματος είναι παρόν, ακόμα κι αν κοιμόμαστε πολύ για να το βιώσουμε, ακόμα κι αν δεν παραδεχόμαστε την ύπαρξή του. Η πνευματικότητα εμπεριέχει μια συνειδητότητα όλων των υπαρκτών και μια ευρύτητα αντιλήψεων για τα ανύπαρκτα. Είναι η δύναμη και η έλλειψη φόβου που θα μας επιτρέψει να υπερβούμε την πραγματικότητα και τον εαυτό μας. Οι ολοκληρωμένοι άνθρωποι ξέρουν πώς είναι αυτή η μαγεία που αποτελεί το καρύκευμα της ζωής, θεραπεύει την πλήξη και εξυψώνει την ύπαρξη πάνω από το χώρο και το χρόνο. Το να είσαι ολοκληρωμένος άνθρωπος σημαίνει να γνωρίζεις τη μέθη από ένα πορτοκάλι και την έκσταση σ’ ένα φύλλο χόρτου! Το να είσαι ολοκληρωμένος σημαίνει ν’ απλώνεις το χέρι με πλήρη εμπιστοσύνη και ν’ αγγίζεις την φύση σε όλα τα πράγματα.

Μην πιστεύεις κανέναν, αλλά άκουγε

Μην πιστεύεις κανέναν. Αυτό δεν σημαίνει να κλείσεις τον νου ή την καρδιά σου. Άκουσε τους άλλους ανθρώπους να διηγούνται το παραμύθι τους. Γνωρίζεις ότι είναι απλώς ένα παραμύθι και ότι είναι αλήθεια μόνο γι’ αυτούς. Όταν ακούς το παραμύθι τους μπορείς και να το καταλάβεις μπορείς να δεις τις ρίζες αυτών των ανθρώπων και η επικοινωνία μαζί τους να είναι υπέροχη. Έχουν ανάγκη να εκφράσουν το παραμύθι τους, να προβάλουν αυτό που πιστεύουν, αλλά δεν είναι ανάγκη να συμφωνείτε με αυτά που λένε. Μην πιστεύεις, αλλά μάθε να ακούς, Ακόμα κι αν είναι απλώς ένα παραμύθι, μερικές φορές οι λέξεις που έρχονται από άλλους παραμυθάδες κατευθύνονται από την ατομικότητά τους. Όταν συμβαίνει αυτό, η δική σου ατομικότητα θα το αναγνωρίσει αμέσως και θα συμφωνήσεις με αυτό που ακούς. Η φωνή τους πηγαίνει κατευθείαν στο πνεύμα σου και νιώθεις ότι ήδη ξέρεις πως αυτό που σου λένε είναι η αλήθεια.

Μην πιστεύεις κανέναν άλλο, αλλά άκουγε, επειδή μερικές φορές μπορεί να έρθει μέσα από τη φωνή των άλλων μια στιγμή έμπνευσης ή μια ευκαιρία. Ο τρόπος που δημιουργούν το παραμύθι τους οι άλλοι άνθρωποι, μπορεί να αντανακλά τον τρόπο που εσύ δημιουργείς το δικό σου και, όταν αποκαλύπτεται, μπορείς να δεις με ποιον τρόπο επενδύουν την πίστη τους σε ψέματα. Μπορεί να δεις τα ψέματα αμέσως, ενώ δεν μπορούσες να τα διακρίνεις στον εαυτό σου. Ακούγοντας το παραμύθι τους, μπορείς να αναγνωρίσεις την αλήθεια για κάτι που συνηθίζεις να κάνεις και αυτή η αλήθεια μπορεί να αλλάξει το δικό σου παραμύθι. Άκουγε το παραμύθι τους, αλλά μην το πιστεύεις. Αυτό είναι το κλειδί.

Αν σου πουν: «Κοίτα πώς είσαι ντυμένος!», αυτό το σχόλιο δεν θα χαλάσει τη μέρα σου. Ακούς το παραμύθι τους, αλλά δεν το πιστεύεις. Μπορείς να αποφασίσεις αν είναι αλήθεια ή όχι, α ανάλογα με το δικό σου παραμύθι, αλλά δεν έχεις πια καμιά συναισθηματική αντίδραση. Αν αποφασίσεις ότι είναι αλήθεια, μπορείς να αλλάξεις αυτά που φοράς και δεν θα υπάρχει πια πρόβλημα. Αυτό είναι κάτι απλό που συμβαίνει συνέχεια. Οι άνθρωποι εκφράζουν συνέχεια την άποψή τους και μπορείς ακόμα και να ζητήσεις την άποψή τους, αλλά μην τους πιστεύεις! Τώρα πια, όταν οι άνθρωποι μιλούν για εμάς, θα ξέρουμε ότι στην πραγματικότητα μιλούν για έναν δευτερεύοντα χαρακτήρα στο παραμύθι τους, που απλώς αντιπροσωπεύει εμάς. Μιλούν για μια εικόνα που δημιουργούν για εμάς. Γνωρίζουμε ότι δεν έχει καμία σχέση με εμάς. Αν όμως συμφωνούμε, αν πιστεύουμε αυτό που λένε, τότε το παραμύθι τους γίνεται μέρος του παραμυθιού μας. Αν το πάρουμε προσωπικά, τότε τροποποιείται το παραμύθι μας. Εάν δεν το πάρουμε προσωπικά, τότε οι απόψεις των άλλων δεν θα μας επηρεάζουν με τον τρόπο που μας επηρέαζαν μέχρι τώρα και θα έχουμε περισσότερη υπομονή με τους ανθρώπους. Αυτό θα μας βοηθήσει να απο φεύγουμε ένα μεγάλο μέρος των συγκρούσεων.

Το να είμαστε σκεπτικιστές δεν σημαίνει να είμαστε επικριτικοί δεν σημαίνει να πιστεύουμε ότι είμαστε πιο έξυπνοι από τους άλλους. Απλώς δεν πιστεύουμε, κι αυτό που είναι αληθινό θα γίνει κάποια στιγμή και φανερό. Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον, επειδή η αλήθεια αντέχει τη δοκιμασία του σκεπτικισμού μας ακόμα και αν δεν την πιστεύουμε. Εκεί ακριβώς βρίσκεται η ομορφιά της. Η αλήθεια δεν έχει ανάγκη να την πιστέψει κανένας. Θα παραμείνει αλήθεια είτε την πιστέψουμε είτε όχι. Μπορούμε να πούμε το ίδιο για τα ψέματα; Όχι, τα ψέματα υπάρχουν μόνο επειδή εμείς τα πιστεύουμε. Αν δεν πιστεύουμε στα ψέματα, τότε απλώς θα εξαφανιστούν.

Ποιος από τους δύο ήταν πιο κοντά στην αλήθεια;

Κάποτε ένας άνθρωπος έχασε τα λογικά του στην προσπάθειά του να αναλύσει σε βάθος την πράξη του ανοίγματος και του κλεισίματος μιας πόρτας. Βάλθηκε να συγκρίνει τα συμπεράσματα των συζητήσεων των ανθρώπων γι’ αυτή την κίνηση, που και στις δύο περιπτώσεις είναι απολύτως η ίδια, παρότι τα αποτελέσματα είναι τόσο διαφορετικά. Δίπλα στο κελί του ήταν ένας άλλος τρελός που πάσχιζε να μαντέψει αν το αυγό γέννησε την κότα ή η κότα το αυγό. Εκκινώντας ο ένας από την πόρτα του και ο άλλος από την κότα του, και οι δύο αναζητούσαν, χωρίς επιτυχία, μια απάντηση από τον Θεό.

Τρελός είναι ένας άνθρωπος που βλέπει μια άβυσσο και πέφτει μέσα. Ο επιστήμονας τον ακούει να πέφτει, παίρνει το μέτρο του, υπολογίζει την απόσταση, φτιάχνει μια σκάλα, κατεβαίνει, ύστερα ξανακατεβαίνει και, τρίβοντας τα χέρια του, λέει απευθυνόμενος προς την οικουμένη:

«Ετούτη η άβυσσος έχει βάθος χίλια οκτακόσια δύο πόδια, η θερμοκρασία στον πυθμένα της είναι κατά δύο βαθμούς μεγαλύτερη από τη θερμοκρασία της ατμόσφαιράς μας». Κι ύστερα επιστρέφει στην οικογενειακή του ζωή. Ο τρελός παραμένει στο κελί του. Κάποτε πεθαίνουν και οι δύο. Ποιος από τους δύο ήταν πιο κοντά στην αλήθεια, ο τρελός ή ο επιστήμονας. Ο Εμπεδοκλής είναι ο πρώτος επιστήμονας που συγκέντρωνε και τις δύο ιδιότητες.

Δεν υπάρχει ούτε μία κίνησή μας, ούτε μία πράξη μας που να μην είναι άβυσσος στην οποία ακόμα και ο πιο συνετός άνθρωπος θα κινδύνευε να χάσει τα λογικά του και που να μην προσφέρει στον επιστήμονα την ευκαιρία να πάρει το μέτρο του και να προσπαθήσει να μετρήσει το άπειρο. Το άπειρο υπάρχει και στο πιο μικρό χορταράκι.

Τοξική θετικότητα

Η τοξική θετικότητα είναι η πεποίθηση ότι ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολη είναι μια κατάσταση, οι άνθρωποι πρέπει σώνει και καλά να διατηρούν μια θετική νοοτροπία και διάθεση. Και ενώ υπάρχουν οφέλη με το να είσαι αισιόδοξος και να έχεις θετική ενέργεια, η τοξική θετικότητα απορρίπτει τα δύσκολα συναισθήματα υπέρ μιας χαρούμενης, συχνά ψευδώς θετικής εικόνας.

Ενώ όλοι γνωρίζουμε ότι η θετική στάση απέναντι στη ζωή είναι καλή για την ψυχική υγεία και ότι η θετική ενέργεια στην καθημερινότητα είναι ασύγκριτα καλύτερη από τη αρνητική, η προσέγγιση αυτή μπάζει. Το πρόβλημα είναι ότι η ζωή, εκ των πραγμάτων, δεν είναι πάντοτε θετική. Όλοι κάποια στιγμή έρχονται αντιμέτωποι με οδυνηρά συναισθήματα και εμπειρίες. Η απώλεια της εργασίας ή ενός αγαπημένου προσώπου, ο θάνατος ενός κατοικίδιου ή ένας χωρισμός, ένας χοντρός τσακωμός, μια χρόνια ασθένεια, τα οικονομικά προβλήματα είναι συνθήκες κάθε άλλο παρά ασυνήθιστες.

Όταν, λοιπόν, συμβαίνει κάτι κακό, πολλοί άνθρωποι έρχονται και σας λένε να παραμείνετε θετικοί, να κοιτάξετε τη φωτεινή πλευρά της ζωής ή ότι όλα συμβαίνουν, δήθεν, για κάποιο λόγο. Ακόμη χειρότερα, σας λένε πώς τίποτα δεν είναι τυχαίο, πως η ευτυχία είναι επιλογή και σας καλούν να είστε χαρούμενοι. Παρότι όσοι λένε τέτοια πράγματα θέλουν να παρηγορήσουν τους άλλους (ή να αποφύγουν όσο γίνεται τον πόνο τους), η αλήθεια είναι ότι όλα αυτά είναι, απλώς, ανοησίες. Για πολλούς λόγους, επιστημονικούς, βιολογικούς, ιατρικούς.

Πρόσφατη ψυχολογική μελέτη του Πανεπιστημίου του Τορόντο σε 1300 ενήλικες που μπορείτε να βρείτε εδώ ερεύνησε τη φύση και τις επιδράσεις της χωρίς όρια και προϋποθέσεις θετικότητας, διαπιστώνοντας ότι άνθρωποι που αποφεύγουν να αναγνωρίσουν και να εκδηλώσουν δυσάρεστα συναισθήματα, συνήθως καταλήγουν να αισθάνονται χειρότερα. Ενώ οι άνθρωποι που αποδέχονται τις στεναχώριες, πενθώντας λ.χ. έχουν καλύτερη ψυχική υγεία.

Καταρχάς, ο άνθρωπος δεν είναι γενετικά ή εξελικτικά προορισμένος να νιώθει μονάχα χαρά. Το να αποφεύγει κάποιος τα αρνητικά συναισθήματα θα σήμαινε ότι το δυσάρεστο γεγονός δεν είναι πραγματικά δυσάρεστο, για αυτό και δεν χρειάζεται να του δώσει και πολύ σημασία. Αυτό όμως είναι κυνικότητα, όχι θετική στάση ζωής.

Κατά δεύτερο, είναι κλινικά αποδεδειγμένο ότι όταν κάποιος αποφεύγει να πενθήσει λ.χ. εμπλέκεται σε έναν φαύλο κύκλο, όπου τα αρνητικά συναισθήματα γιγαντώνονται βουβά και είναι θέμα χρόνου να εκραγούν κάποια στιγμή.

Την ίδια στιγμή, αυτές οι δηλώσεις καταλήγουν να προκαλούν το λιγότερο αμηχανία στα άτομα που αντιμετωπίζουν δοκιμασίες. Το περισσότερο, τους προκαλούν ενοχές και ντροπή, καθοδηγώντας τους ουσιαστικά να αποφεύγουν τα δύσκολα συναισθήματα. Έτσι, η θετικότητα λειτουργεί ως μηχανισμός αποφυγής, μια μάσκα που καμουφλάρει τα πραγματικά συναισθήματα, μια τακτική που νομίζει ότι κρύβει τα σκουπίδια κάτω από το χαλί.

Επιπλέον, η τοξική θετικότητα αρνείται έτσι στους ανθρώπους την πραγματική υποστήριξη που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημά τους.

Πως να αποφύγετε την τοξική θετικότητα

Εάν αναγνωρίζετε αυτού του είδους τη συμπεριφορά στον εαυτό σας υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να αναπτύξετε μια πιο υγιή και πιο υποστηρικτική προσέγγιση. Ιδού ορισμένοι τρόποι:

Διαχειριστείτε τα αρνητικά σας συναισθήματα, αλλά μην τα αρνείστε. Δεχτείτε ότι μερικές φορές η αποτυχία είναι πτυχή της ζωής. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να νιώθει και αντί να προσπαθείτε να αποφύγετε τα δύσκολα συναισθήματα, αναγνωρίστε του το δικαίωμα να εκφράζει την αλήθεια τους.

Να είστε ρεαλιστές για το πώς «πρέπει», τάχα, να νιώσετε. Όταν αντιμετωπίζετε μια αγχωτική κατάσταση, είναι φυσιολογικό να αισθάνεστε άγχος, ανησυχία ή ακόμη και φόβο.

Είναι ΟΚ να μην αισθάνεστε ΟΚ. Εάν αντιμετωπίζετε μια πρόκληση, είτε επαγγελματική είτε προσωπική είναι πιθανό να αισθάνεστε νευρικοί για το μέλλον και τα συναισθήματά σας να είναι τόσο περίπλοκα όσο η ίδια η κατάσταση.

Μιλήστε σε ένα φίλο ή γράψτε τα συναισθήματα σας σε ένα μήνυμα, σε μια ομάδα στο facebook ή σε ένα ημερολόγιο του παλιού καιρού. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι το να βάζεις σε λέξεις αυτό που αισθάνεσαι μπορεί να μειώσει την ένταση των αρνητικών συναισθημάτων.

Αναφορικά με τους άλλους, επικεντρωθείτε στο να τους ακούτε και να μην τους απαντάτε μόνο με κλισέ του τύπου «όλα θα πάνε καλά». Πείτε τους ότι αυτό που αισθάνονται είναι φυσιολογικό και ότι είστε εκεί για να τους ακούσετε, να τους καταλάβετε και κυρίως για να τους βοηθήσετε με τον τρόπο που θα σας πουν.

Τα κλειδιά της διαλεκτικής τέχνης

«Τις περισσότερες φορές πάμε κόντρα σε μια άποψη,
ενώ στην πραγματικότητα αυτό που δε μας αρέσει είναι
ο τόνος με τον οποίο την εκφράζουν».
Φ. Νίτσε

Να ακούμε ενεργητικά. Οι μεγάλοι ομιλητές ξεχωρίζουν επειδή ξέρουν να ακούν χωρίς να διακόπτουν τους συνομιλητές τους για να εκφράσουν τη δική τους άποψη. Κατά τον ίδιο τρόπο, μια συμπεριφορά... από μέρους μας θα ξεφουσκώσει τον ενθουσιασμό του άλλου.

Να λέμε τη γνώμη μας μόνο αν μας τη ζητάνε. Το να εισβάλουμε στο ξένο έδαφος για να πούμε σε κάποιον τι πρέπει να κάνει είναι παράγοντας προστριβής. Οι κρίσεις επί προσωπικών θεμάτων είναι επιτρεπτές μόνο όταν μας τις ζητούν με παρρησία.

Να αποφεύγουμε τους περισπασμούς. Τίποτα δεν είναι πιο αποθαρρυντικό για κάποιον που μας ανοίγει την καρδιά του, από το να απαντάμε στο κινητό μας που χτυπάει.

Να σχηματίζουμε ερωτήσεις. Όταν κάποιος αναλύει μια εμπειρία ή εκθέτει μια άποψη, η ομιλία του μπορεί να καταλήξει να θυμίζει στεγνή δεξαμενή αν περιοριστούμε μόνο στο να ακούμε. Το να ρωτάμε για διάφορες όψεις του θέματος που μας παρουσιάζουν είναι ένας θαυμάσιος τρόπος για να δώσουμε βάθος στο διάλογο.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (3.8.7-3.9.8)

[3.8.7] Ξὺν ταύτῃ τῇ δυνάμει ἐστρατοπεδεύκει Δαρεῖος ἐν Γαυγαμήλοις πρὸς ποταμῷ Βουμήλῳ, ἀπέχων Ἀρβήλων τῆς πόλεως ὅσον ἑξακοσίους σταδίους, ἐν χώρῳ ὁμαλῷ πάντῃ. καὶ γὰρ καὶ ὅσα ἀνώμαλα αὐτοῦ ἐς ἱππασίαν, ταῦτα δὲ ἐκ πολλοῦ οἱ Πέρσαι τοῖς τε ἅρμασιν ἐπελαύνειν εὐπετῆ πεποιήκεσαν καὶ τῇ ἵππῳ ἱππάσιμα. ἦσαν γὰρ οἳ ἀνέπειθον Δαρεῖον ὑπὲρ τῆς πρὸς Ἰσσῷ γενομένης μάχης, ὅτι ἄρα ἐμειονέκτησε τῶν χωρίων τῇ στενότητι· καὶ Δαρεῖος οὐ χαλεπῶς ἐπείθετο.
[3.9.1] Ταῦτα ὡς ἐξηγγέλθη Ἀλεξάνδρῳ πρὸς τῶν κατασκόπων τῶν Περσῶν ὅσοι ἑάλωσαν, ἔμεινεν αὐτοῦ ἵνα ἐξηγγέλθη ἡμέρας τέσσαρας· καὶ τήν [τε] στρατιὰν ἐκ τῆς ὁδοῦ ἀνέπαυσε, τὸ δὲ στρατόπεδον τάφρῳ τε καὶ χάρακι ἐτείχισεν, ἔγνω γὰρ τὰ μὲν σκευοφόρα ἀπολείπειν καὶ ὅσοι τῶν στρατιωτῶν ἀπόμαχοι ἦσαν, αὐτὸς δὲ ξὺν τοῖς μαχίμοις οὐδὲν ἄλλο ὅτι μὴ ὅπλα φέρουσιν ἰέναι ἐς τὸν ἀγῶνα. [3.9.2] ἀναλαβὼν οὖν τὴν δύναμιν νυκτὸς ἦγεν ἀμφὶ δευτέραν φυλακὴν μάλιστα, ὡς ἅμ᾽ ἡμέρᾳ προσμῖξαι τοῖς βαρβάροις. Δαρεῖος δέ, ὡς προσηγγέλθη αὐτῷ προσάγων ἤδη Ἀλέξανδρος, ἐκτάσσει τὴν στρατιὰν ὡς ἐς μάχην· καὶ Ἀλέξανδρος ἦγεν ὡσαύτως τεταγμένους. καὶ ἀπεῖχε μὲν ἀλλήλων τὰ στρατόπεδα ὅσον ἑξήκοντα σταδίους, οὐ μήν πω καθεώρων ἀλλήλους· γήλοφοι γὰρ ἐν μέσῳ ἐπίπροσθεν ἀμφοῖν ἦσαν.
[3.9.3] Ὡς δὲ ἀπεῖχεν Ἀλέξανδρος ὅσον ἐς τριάκοντα σταδίους καὶ κατ᾽ αὐτῶν ἤδη τῶν γηλόφων ᾔει αὐτῷ ὁ στρατός, ἐνταῦθα, ὡς εἶδε τοὺς βαρβάρους, ἔστησε τὴν αὑτοῦ φάλαγγα· καὶ ξυγκαλέσας αὖ τούς τε ἑταίρους καὶ στρατηγοὺς καὶ ἰλάρχας καὶ τῶν συμμάχων τε καὶ τῶν μισθοφόρων ξένων τοὺς ἡγεμόνας ἐβουλεύετο, εἰ αὐτόθεν ἐπάγοι ἤδη τὴν φάλαγγα, ὡς οἱ πλεῖστοι ἄγειν ἐκέλευον, ἢ καθάπερ Παρμενίωνι [καλῶς] ἐδόκει, [3.9.4] τότε μὲν αὐτοῦ καταστρατοπεδεύειν, κατασκέψασθαι δὲ τόν τε χῶρον ξύμπαντα, εἰ δή τι ὕποπτον αὐτοῦ ἢ ἄπορον, ἢ εἴ πῃ τάφροι ἢ σκόλοπες καταπεπηγότες ἀφανεῖς, καὶ τὰς τάξεις τῶν πολεμίων ἀκριβέστερον κατιδεῖν. καὶ νικᾷ Παρμενίων τῇ γνώμῃ, καὶ καταστρατοπεδεύουσιν αὐτοῦ ὅπως τεταγμένοι ἔμελλον ἰέναι ἐς τὴν μάχην.
[3.9.5] Ἀλέξανδρος δὲ ἀναλαβὼν τοὺς ψιλοὺς καὶ τῶν ἱππέων τοὺς ἑταίρους περιῄει ἐν κύκλῳ σκοπῶν τὴν χώραν πᾶσαν, ἵνα τὸ ἔργον αὐτῷ ἔσεσθαι ἔμελλεν. ἐπανελθὼν δὲ καὶ ξυγκαλέσας αὖθις τοὺς αὐτοὺς ἡγεμόνας, αὐτοὺς μὲν οὐκ ἔφη χρῆναι παρακαλεῖσθαι πρὸς οὗ ἐς τὸν ἀγῶνα· πάλαι γὰρ εἶναι δι᾽ ἀρετήν τε τὴν σφῶν παρακεκλημένους καὶ ὑπὸ τῶν πολλάκις ἤδη καλῶν ἔργων ἀποδεδειγμένων. [3.9.6] τοὺς κατὰ σφᾶς δὲ ἑκάστους ἐξορμᾶν ἠξίου, λοχαγόν τε λοχίτας καὶ ἰλάρχην τὴν ἴλην τὴν αὑτοῦ ἕκαστον καὶ ταξιάρχους τὰς τάξεις, τούς τε ἡγεμόνας τῶν πεζῶν τὴν φάλαγγα ἕκαστον τήν οἱ ἐπιτετραμμένην, ὡς ἐν τῇδε τῇ μάχῃ οὐχ ὑπὲρ Κοίλης Συρίας ἢ Φοινίκης, οὐδὲ ὑπὲρ Αἰγύπτου, ὡς πρόσθεν, μαχουμένους, ἀλλὰ ὑπὲρ τῆς ξυμπάσης Ἀσίας, οὕστινας χρὴ ἄρχειν, ἐν τῷ τότε κριθησόμενον. [3.9.7] οὔκουν τὴν ἐς τὰ καλὰ ἐξόρμησιν διὰ πολλῶν ἀναγκαίαν αὐτοῖς εἶναι οἴκοθεν τοῦτο ἔχουσιν, ἀλλὰ κόσμου τε ἐν τῷ κινδύνῳ ὅπως τις καθ᾽ αὑτὸν ἐπιμελήσεται καὶ σιγῆς ἀκριβοῦς, ὁπότε σιγῶντας ἐπιέναι δέοι, καὶ αὖ λαμπρᾶς τῆς βοῆς, ἵνα ἐμβοῆσαι καλόν, καὶ ἀλαλαγμοῦ ὡς φοβερωτάτου, ὁπότε ἐπαλαλάξαι καιρός, [3.9.8] αὐτοί τε ὅπως ὀξέως κατακούοιεν τῶν [τε] παραγγελλομένων καὶ παρ᾽ αὐτῶν αὖ ὅπως ἐς τὰς τάξεις ὀξέως παραδιδῶνται τὰ παραγγέλματα· ἔν τε τῷ καθ᾽ αὑτὸν ἕκαστον καὶ τὸ πᾶν μεμνῆσθαι ξυγκινδυνεῦόν τε ἀμελουμένῳ καὶ δι᾽ ἐπιμελείας ἐκπονουμένῳ ξυνορθούμενον.

***
[3.8.7] Με τον στρατό αυτόν είχε στρατοπεδεύσει ο Δαρείος στα Γαυγάμηλα, κοντά στον ποταμό Βούμηλο, σε έναν τόπο που ήταν ομαλός από όλες τις μεριές και απείχε εξακοσίους περίπου σταδίους από τα Άρβηλα. Όσα μέρη του τόπου τούτου ήταν ακατάλληλα για ιππασία από πολύ πριν τα είχαν κάμει οι Πέρσες κατάλληλα και για την επέλαση των αρμάτων και για τη διάβαση του ιππικού. Γιατί μερικοί προσπάθησαν να πείσουν τον Δαρείο ότι νικήθηκε στη μάχη της Ισσού, επειδή το πεδίο της μάχης ήταν εκεί στενόχωρο· και ο Δαρείος πείστηκε εύκολα.
[3.9.1] Όταν πληροφορήθηκε αυτά ο Αλέξανδρος από τους Πέρσες κατασκόπους που είχαν αιχμαλωτιστεί, έμεινε εκεί όπου τα πληροφορήθηκε τέσσερις ημέρες· και τον στρατό του άφησε να ξεκουραστεί από την ταλαιπωρία της πορείας και το στρατόπεδό του οχύρωσε με τάφρο και με χαράκωμα, γιατί αποφάσισε να αφήσει πίσω τα μεταγωγικά του, καθώς και τους στρατιώτες του που ήταν ανίκανοι για μάχη, και ο ίδιος να προχωρήσει στον αγώνα με τους μάχιμους άνδρες του που δεν είχαν μαζί τους τίποτε άλλο εκτός από όπλα. [3.9.2] Παρέλαβε λοιπόν μέσα στη νύχτα τον στρατό και τον οδήγησε έξω από το στρατόπεδο, γύρω στη δεύτερη νυκτοφυλακή, ώστε μόλις ξημερώσει να συμπλακεί με τους βαρβάρους. Όταν πληροφορήθηκε ο Δαρείος ότι βάδιζε εναντίον του ο Αλέξανδρος, παρέταξε τον στρατό του για μάχη· και ο Αλέξανδρος οδηγούσε επίσης συνταγμένο τον στρατό του. Οι δύο στρατοί απείχαν ήδη μεταξύ τους εξήντα περίπου σταδίους, αλλά δεν έβλεπε ακόμη ο ένας τον άλλον, γιατί ανάμεσα και στους δύο υπήρχαν λόφοι.
[3.9.3] Όταν ο Αλέξανδρος απείχε τριάντα περίπου σταδίους από το περσικό στρατόπεδο και ο στρατός του άρχισε πια να κατεβαίνει από τους λόφους, τότε, μόλις είδε τους βαρβάρους, σταμάτησε εκεί την φάλαγγά του· και αφού συγκάλεσε ξανά τους εταίρους, τους στρατηγούς, τους ιλάρχους και τους αρχηγούς των συμμάχων και των ξένων μισθοφόρων, συσκεπτόταν αν έπρεπε από εκεί να οδηγήσει αμέσως τη φάλαγγα εναντίον του εχθρού, όπως οι περισσότεροι τον προέτρεπαν ή, όπως ακριβώς θεωρούσε σωστό ο Παρμενίων, [3.9.4] να στρατοπεδεύσει τότε εκεί και να κάμει αναγνώριση όλης της γύρω περιοχής με προσοχή, μήπως υπήρχε εκεί κανένα μέρος ύποπτο ή αδιάβατο ή αν υπήρχαν τάφροι ή κρυφοί πάσσαλοι μπηγμένοι στο έδαφος και συγχρόνως να εξετάσει με ακρίβεια τις εχθρικές θέσεις. Υπερίσχυσε η γνώμη του Παρμενίωνα και έτσι στρατοπέδευσαν εκεί συνταγμένοι, όπως ακριβώς σκόπευαν να βαδίσουν για τη μάχη.
[3.9.5] Ο Αλέξανδρος λοιπόν παρέλαβε τους ελαφρά οπλισμένους και από τους ιππείς τούς εταίρους και περιόδευσε έφιππος εξετάζοντας όλη τη γύρω περιοχή, όπου επρόκειτο να συνάψει τη μάχη. Μετά επέστρεψε και συγκάλεσε ξανά τους ίδιους αρχηγούς· τους είπε ότι αυτούς τους ίδιους δεν είναι ανάγκη καν να τους παρακινήσει να αγωνιστούν, γιατί από πολύν ήδη χρόνο έχουν παρακινηθεί από τη δική τους την ανδρεία και από τα λαμπρά κατορθώματα, που έχουν μέχρι τώρα πολλές φορές επιτελέσει. [3.9.6] Απαιτούσε όμως ο καθένας από αυτούς να ενθαρρύνει τους άνδρες του, δηλαδή ο κάθε λοχαγός τους στρατιώτες του λόχου του και ο κάθε ίλαρχος τους ιππείς της δικής του ίλης, οι ταξίαρχοι τα τάγματά τους και ο καθένας από τους αρχηγούς των πεζών τη φάλαγγα που έχει υπό τις διαταγές του. Στη μάχη αυτή, είπε, δεν πρόκειται να πολεμήσουν, όπως προηγουμένως, για την Κοίλη Συρία ή τη Φοινίκη ούτε για την Αίγυπτο, αλλά θα κριθεί τώρα ποιοί πρόκειται να κυριαρχήσουν σε ολόκληρη την Ασία. [3.9.7] Δεν χρειάζεται λοιπόν να τους παρακινήσει για λαμπρά έργα με πολλούς λόγους, εφόσον την αρετή αυτή την έχουν μέσα τους, αλλά να τους υποδείξει να φροντίσει ο καθένας τους να έχει πειθαρχία κατά την ώρα της μάχης, απόλυτη ησυχία, όταν θα είναι ανάγκη να επιτεθούν στον εχθρό αθόρυβα και αντίθετα με δυνατές φωνές κάθε φορά που θα πρέπει να φωνάζουν· άλλοτε πάλι να χρησιμοποιούν πολεμικές ιαχές που προκαλούν τον μεγαλύτερο φόβο στον εχθρό, όταν η περίσταση το επιβάλλει· [3.9.8] να φροντίζουν επίσης να ακούουν γρήγορα οι ίδιοι τις διαταγές του και στη συνέχεια να τις μεταβιβάζουν γρήγορα στις μονάδες τους· προπάντων να έχει ο καθένας τους υπόψη ότι, αν παραμελεί το καθήκον του, κινδυνεύει συγχρόνως και το σύνολο, ενώ, αν το εκτελεί με επιμέλεια, τότε και το σύνολο σώζεται.