Οι Τρώες

Οι εχθροί των Αχαιών ονομάζονται «Τρώες» και απαρτίζουν την δεύτερη σημαντική ενότητα πάνω στην οποία στηρίζεται το ομηρικό «ιστορικό» πλαίσιο και η αξιοπιστία της ομηρικής αφήγησης.

Η διερεύνηση της παρουσίας των Τρώων στο βορειοδυτικό άκρο της Μικράς Ασίας διέρχεται τόσο από την ερμηνεία των ευρημάτων που ήρθαν στο φως, στην συγκεκριμένη περιοχή, όσο και από την σύνθεση των πληροφοριών που αποτυπώνονται μέσα στην ελληνική, την λατινική γραμματεία και την μυθολογική παράδοση.

Η πρώτη επίσημη εμφάνιση του λαού των Τρώων, γίνεται στην ελληνική γραμματεία, στον Όμηρο, ο οποίος εισάγει για πρώτη φορά την συγκεκριμένη ονομασία για τον λαό που κατοικεί την πόλη της Τροίας και κάποια γειτονική περιοχή, την Ζέλεια, και είναι αυτός που αποτυπώνει την πρώτη «ιστορική» τους εικόνα περιγράφοντας τον λαό και τον πολιτισμό τους.

O Λαοκόων ήταν πρόσωπο της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ένας από τους Τρώες ιερείς του Θυμβραίου Απόλλωνα. Ο Λαοκόων ήταν γιος του Κάπυος ή του Αντήνορα ή του Πριάμου ή του Ακοίτη, αδελφός του Αγχίση και σύζυγος της Αντιόπης.

Ο Όμηρος μιλάει για τον βασιλιά τους, τον Πρίαμο, την οικογένειά του (ονόματα), το γενεαλογικό δένδρο αυτής της δυναστείας που βασιλεύει την εποχή του τρωικού πολέμου, τα ανάκτορά του, την πόλη του, τα τείχη της, τους ναούς, τη λατρεία, τα έθιμα …

Οι ομηρικές περιγραφές αντιμετωπίστηκαν από τους ιστορικούς με μεγάλη δυσπιστία διότι σε πολλά ζητήματα εισηγούνται μια εντυπωσιακή ομοιότητα ανάμεσα στους Τρώες και τους Έλληνες.

Οι Τρώες έχουν ονόματα ελληνικά: Έκτωρ, Πολίτης, Αλέξανδρος, Πολυξένη, Αντήνωρ, Ανδρομάχη, Δηίφοβος, Αστυάνακτας, Ακάμας, Πολύδωρος….ενώ εξαιρετική εντύπωση προκαλούν κάποιες διπλές ονομασίες που μνημονεύει ο Όμηρος, αφού ο γιος του Έκτορα ονομάζεται Αστυάνακτας και Σκαμάνδριος, η Τροία ονομάζεται Ίλιον και Τροία, ο Πάρης λεγόταν και Αλέξανδρος, η Μύρινα λέγεται και Βατεία (Β813) ο ποταμός Ξάνθος λέγεται και Σκάμανδρος (Υ 33) ώστε να δίνεται η εντύπωση πως το ένα όνομα μεταφράζει το άλλο.

Βέβαια ο ποιητής σ’ όλο το έπος δηλώνει πως οι αρχηγοί επικοινωνούν ευθέως χωρίς διερμηνείς, π.χ. ο Έκτορας με τον Αίαντα, τον Πάτροκλο ή τον Αχιλλέα, ο Πρίαμος επισκέπτεται στην σκηνή του τον Αχιλλέα και κουβεντιάζουν μόνοι τους για την απόδοση του νεκρού, ο Οδυσσέας και ο Μενέλαος κατά την άφιξη των Αχαιών μίλησαν στην συνέλευση της Τροίας (Γ-203) ….

Ο Όμηρος, συνειδητά ή μη, «προσεγγίζει» γλωσικά τους δύο αντιπάλους (Έλληνες και Τρώες), ενώ διαχωρίζει(γλωσσικά) με έμφαση τους Τρώες από τους υπολοίπους συμμάχους τους.

Είναι γεγονός ότι η ομοιότητα των δύο αντιπάλων είναι ανησυχητική αφού εκτείνεται από το «πολιτικό σύστημα», την κληρονομική μοναρχία, το συμβούλιο γερόντων (γερουσία), την πολεμική τακτική μέχρι τα περισσότερα στοιχεία του κοινωνικού βίου.

Έτσι στην λατρεία, οι ελληνικές θεότητες τιμώνται στα ιερά της Τροίας, (η Αθηνά και ο Φοίβος που έχουν ναούς), στα ταφικά έθιμα, αναφέρονται πανομοιότυπες πρακτικές για τα υψηλά πρόσωπα, αφού ο Έκτορας θα καεί στην πυρά, όπως ο Πάτροκλος και θα τιμηθεί με τύμβο, οι απλοί νεκροί των δύο αντιπάλων καίγονται, ενώ και στους δύο υπάρχουν οιωνοσκόποι, μάντεις …

Η διαφοροποίηση των αντιπάλων προέρχεται από τις δραστηριότητές τους και ειδικότερα τις πηγές πλουτισμού τους (εμπορικό προσανατολισμό), έτσι κάποια εθιμικά στοιχεία, όπως π.χ. η πολυγαμική συμπεριφορά του Πριάμου αντιδιαστέλλεται προς την ελληνική μονογαμικότητα και η ελληνική φιλοπόλεμη διάθεση προς την τρωική αλογοτροφία…

Το ομηρικό κείμενο χαρακτηρίζει τους Τρώες «ιπποδάμους», δηλαδή «ιπποδαμαστές» και την Τροία «εύπωλο» με «ωραία άλογα», χαρακτηρισμοί που σημαίνουν όχι μόνο ότι εκτρέφουν άλογα, αλλά ότι τα εκπαιδεύουν για διάφορες χρήσεις.

Η σχέση τους με τα άλογα φαίνεται ότι είναι «επαγγελματική» και μακραίωνη διότι αυτά αποτελούσαν μια πηγή πλούτου της πόλης:

«Ο Δάρδανος εγέννησε τον βασιλιά Εριχθόνιο

που ήταν ο πιο πλούσιος μέσ’ τους θνητούς ανθρώπους

και τρεις χιλιάδες ήταν οι φοράδες του στο βάλτο όπου βόσκαν

και χαίρονταν τα τρυφερά πουλάρια που γεννούσαν…»

Υ 219-222

Η ομηρική μαρτυρία δεν είναι τυχαία αφού τα ευρήματα των ανασκαφών επιβεβαίωσαν την σχέση των Τρώων με τα άλογα.

Όμως υπάρχει και μια άλλη λεπτομέρεια στην Ιλιάδα που καταδεικνύει μια σημαντική όψη στις ενασχολήσεις των Τρώων αφού τους σχετίζει με την υφαντική και πιθανόν με το εμπόριο των υφαντών.

Είναι άξιο προσοχής ότι στα δώρα του Πριάμου για την εξαγορά του νεκρού Έκτορα, τα οποία επιλέχθηκαν από το ίδιο το βασιλιά των Τρώων, με σπουδή για να είναι πολύτιμα, δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στα κάθε είδους περίτεχνα «υφαντά» (αν και μερικά ήταν από την Σιδώνα).

Πράγματι ανάμεσα στα λύτρα του Πριάμου, τα είδη ύφανσης δηλώνονται με έμφαση και αποτελούν πέντε διαφορετικά είδη, πέπλοι, χλαίνες, τάπητες, επανωφόρια, χιτώνες, 60 συνολικά κομμάτια υφαντών.

Η σημασία αυτής της επιλογής γίνεται κατανοητή αν τη συγκρίνουμε με τα δώρα του Αγαμέμνονα προς το ίδιο πρόσωπο, τον Αχιλλέα για την άρση της φιλονικίας.

Τα δώρα του Αγαμέμνονα έχουν μια άλλη φιλοσοφία στην σύνθεσή τους, διότι αν εξαιρέσουμε το χρυσάφι που είναι ισοβαρές (10 ταλαντα) με του Πριάμου, τα υπόλοιπα είναι: τρίποδες, λέβητες, ίπποι και αιχμάλωτες 1.

Πρέπει βέβαια να τονίσουμε ότι στο έπος η αξία των αντικειμένων στις κάθε είδους συναλλαγές είναι «σταθερά» διαβαθμισμένη, κάτι που αποτυπώνεται στα δώρα και στην αθλοθέτηση των βραβείων κατά τους επιτάφιους αγώνες για τον Πάτροκλο.

Αντικειμένα, ζώα και αιχμάλωτοι έχουν την αξία τους:

«καλόν κρατήρα ολάργυρο που έξι χωρούσε μέτρα (όρισε)

.… βραβείο σ’ όποιον θα έβγαινε γοργότερος από όλους, (α΄ βραβείο)

βόδι μεγάλο, ολόπαχο, έθεσε του δευτέρου (β΄ βραβείο)

και μισό τάλαντο χρυσό για ύστερο βραβείο…» (γ΄ βραβείο)

Ψ 741- 751

Ο υπολογισμός της αξίας των αντικειμένων γινόταν σε βόδια, αφού όπως αναφέρει ο ποιητής τα χάλκινα όπλα του Διομήδη αξίζαν εννέα βόδια και τα χρυσά του Γλαύκου ενενήντα 2, άραγε με βάση και την προηγούμενη αναφορά μπορούμε να συμπεραίνουμε ότι ένα βόδι δεν άξιζε πάνω από μισό τάλαντο χρυσάφι.

Η συγκεκριμένη παρατήρηση σημαίνει ότι ο Αγαμέμνονας προσφέρει ακριβά δώρα με μεγάλη αξία, η οποία αποτυπώνεται κυρίως σε αντικείμενα, άλογα και αιχμαλώτους, που είναι λεία πολέμου, ενώ ο Πρίαμος προσφέρει μεν χρηστικά αντικείμενα, προσθέτει όμως και πολύτιμα υφαντά, μια επιλογή που φανερώνει την διαφορά αντίληψης, αφού έτσι ο Όμηρος «διαχωρίζει» τις προσφορές προς το ίδιο πρόσωπο (Αχιλλέα) με τα προϊόντα της υφαντικής.

Η επιλογή του Πριάμου δείχνει ότι οι Τρώες έχουν ένα πολιτισμό με εμπορικούς στόχους που ήταν προσανατολισμένοι στα προϊόντα της υφαντικής (όπως και στην εκτροφή – εμπορεία αλόγων), αντίθετα οι Αχαιοί εμφανίζονται περισσότερο φιλοπόλεμοι και αναμεταξύ τους δέχονται ευχάριστα, ως δώρα, ότι σχετίζεται με την λεία πολέμου 3.

Η αυθεντικότητα κάποιων αναφορών σαν αυτές είναι πολύ πιθανή διότι οι δύο κατάλογοι των δώρων ίσως συντηρήθηκαν κάπου, όπως οι κατάλογοι της Β ραψωδίας, ίσως αποτελούσαν μέρος κάποιου παλαιότερου έπους που τραγουδούσε την «Λύτρωση του Έκτορα» ή την «Πρεσβεία του Αγαμέμνονα» στο οποίο τα δώρα θ’ αποτελούσαν το κεντρικό του θέμα.

Εντύπωση μας κάνει άλλωστε η επιλογή του Πάρη να φέρει από την Σιδώνα στην οικογένεια του Πριάμου περίτεχνους πέπλους (Ζ-290), μια επιλογή που πιθανόν να μην είναι εντελώς τυχαία, αλλά να δείχνει την γνώση και την εξοικείωσή του με αυτό τον τομέα δραστηριοτήτων.

Τις παρατηρήσεις μας για την τρωική υφαντική ενισχύουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, αφού στις ανασκαφές από τον Σλήμαν ανακαλύφτηκαν 7.737 πήλινα αδράχτια και άλλα 400 στη συνέχεια. Ο τεράστιος αριθμός τους δεν μπορεί να έχει καμιά άλλη εξήγηση από την χρησιμοποίησή τους στην κατεργασία του μαλλιού και στην δημιουργία νημάτων, επίσης ο αριθμός πολλών οστών από αιγοπρόβατα που βρέθηκαν είναι ολοφάνερο ότι χρησίμευαν για την παραγωγή πλούσιας υφαντικής ύλης (μαλλί).

Η σύντομη αναφορά μας είχε χαρακτήρα εισαγωγικό διότι έθεσε κάποια βασικά ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν:

-Ποιος ήταν ο λαός που στα ομηρικά έπη φέρει την ονομασία «Τρώες»;

-Υπήρχε φυλετική σχέση ανάμεσα σ’ αυτούς και τους Αχαιούς;

-Αναπτύχθηκε σημαντικός πολιτισμός στην Τροία και τι λογής ήταν αυτός;

Ας παρακολουθήσουμε λοιπόν μια πιο αναλυτική προσέγγιση αυτών των ζητημάτων.

Η φυλετική καταγωγή των Τρώων

Όσον αφορά την καταγωγή των Τρώων πρώτος ο Όμηρος καταθέτει την μαρτυρία του, υιοθετώντας την θεωρία του ομώνυμου γενάρχη, ο οποίος μεταφέρει συνήθως στο λαό το όνομά του π.χ. Δαναός – Δαναοί, Αχαιός – Αχαιοί, Ίων – Ίωνες, έτσι οι Τρώες πήραν το όνομά τους από τον βασιλιά – γενάρχη: τον Τρώα.

Το γενεαλογικό δένδρο του Τρώα, όπως άλλωστε και των ελληνικών βασιλικών οίκων, έχει τη ρίζα του στον Δία («Διογένητοι βασιλείς»).

Τις σχετικές πληροφορίες αναφέρει ο ποιητής στην Υ ραψωδία όταν σε 25στίχους (215-140), μας παραθέτει τη γενεαλογία του Αινεία και ταυτόχρονα εκθέτει το γενεαλογικό δένδρο των βασιλέων της Τροίας:

«Ο Δάρδανος, γιος του Δία έχτισε την πόλη Δαρδανία, και εκείνος γέννησε τον ένδοξο πλούσιο βασιλιά Εριχθόνιο, που είχε 3000 θηλυκά άλογα (φοράδες) του οποίου γιος ήταν ο Τρως, ο βασιλιάς των Τρώων, που απέκτησε τρία παιδιά: τον Ίλο, τον Άσσαρακο και τον Γανυμήδη (που τον πήραν οι θεοί για οινοχόο).

Ο Ίλος απέκτησε γιο τον Λαομέδοντα και αυτός τον Πρίαμο».

Σημαντική όμως είναι και η αναφορά του Απολλοδώρου4 που αναφέρει ότι πρόγονος των Τρώων ήταν ο Δάρδανος(με αρκαδική καταγωγή), ο γιος του Δία και της Ηλέκτρας (κόρης του Άτλαντα), αυτός βρισκεται εγκατεστημένος στην Σαμοθράκη και από εκεί θα περάσει στην ακτή της Μικράς Ασίας (λόγω του κατακλυσμού) όπου ήταν βασιλιάς ο Τεύκρος, γιος του Σκαμάνδρου (ποταμού) και της νύμφης Ιδαίας (οι κάτοικοι ονομάζονται Τευκροί).

Ο Τεύκρος θα δεχθεί φιλικά τον Δάρδανο, ο οποίος θα παντρευτεί την κόρη του και θα τον διαδεχθεί στον θρόνο, ονομάζοντας την χώρα Δαρδανία (=Δαρδανέλλια). Ο γιος του Εριχθόνιος με την Αστυόχη (κόρη του ποταμού Σιμόεντα) θ’ αποκτήσει τον Τρώα, ο οποίος θα τον διαδεχθεί και θα ονομάσει τη χώρα Τροία.

Αυτόν θα τον διαδεχθεί στον θρόνο ο μεγαλύτερος γιος, που ονομαζόταν Ίλος, ο οποίος πηγαίνει σε αγώνες στην Φρυγία, και εκεί θα δεχθεί την συμβουλή του βασιλιά (κατόπιν μαντείας) να κτίσει μια πόλη με τον εξής παράδοξο τρόπο: αφού ακολουθήσει μια αγελάδα, που εκείνος του προσφέρει, μέχρι το σημείο όπου αυτή θα σταματήσει, εκεί να χτίσει και την πόλη.

Η αγελάδα, κατά την παράδοση, σταματά σ’ ένα λόφο που τον ονόμασε Ίλιον, ενώ ο Δίας ως θεϊκό σημάδι έγκρισης, του έδωσε το Παλλάδιο (το ξύλινο άγαλμα της Αθηνάς που υπήρχε στην πόλη).

Αυτή η πόλη ονομάστηκε Τροία.

Γιος λοιπόν του Ίλου, ήταν ο Λαομέδων και εκείνου ο Ποδάρκης, που όταν ο Ηρακλής κατέκτησε την Τροία, τον αιχμαλώτισε και κατόπιν, επειδή εξαγοράστηκε ονομάσθηκε «Πρίαμος».

Ο Ηρόδοτος ονομάζει τους Τρώες «Τευκρούς»5 και η ονομασία αυτή θυμίζει όχι μόνο την παράδοση που συντηρεί ο Απολλόδωρος αλλά και την ονομασία του γνωστού ήρωα από την Σαλαμίνα του «Τεύκρου» (αδελφού του Αίαντα) ο οποίος ήταν ο γιος του Τελαμώνα από την Ησιόνη την κόρη του Τρώα βασιλιά Λαομέδοντα,(αδελφή του Πριάμου) μια ονομασία που παραπέμπει κυρίως στην φυλετική καταγωγή της μητέρας του!

Ο Στράβων 6 όμως αναφέρει, όπως και άλλοι συγγραφείς, ότι οι Τευκροί (Τρώες) ήταν άποικοι από την Κρήτη!

Η παράδοση αυτή ήταν αρκετά διαδεδομένη στον αρχαίο κόσμο και η αξιοπιστία της ενισχυόταν από κάποια τοπωνύμια που πράγματι παρέπεμπαν στην Κρήτη (όρος Ίδη), μάλιστα γίνεται δεκτή και την συμπεριλαμβάνουν στις εργασίες τους νεότεροι μελετητές, όπως ο Graves, 7 που χρησιμοποιεί και άλλες πηγές.

Όταν λοιπόν η Κρήτη υπέφερε από λιμό, ο πρίγκιπας Σκάμανδρος έφυγε από το νησί, με το ένα τρίτο του πληθυσμού, για να ιδρύσουν αποικία. Έφτασαν λοιπόν στην Φρυγία (του Ελλησπόντου) και εκεί έστησαν το στρατόπεδο, κοντά στο βουνό που το ονόμασαν Ίδη, προς τιμή του κρητικού όρους Ίδη, όπου ανατράφηκε ο Δίας. Εκεί κατά την διάρκεια της νύχτας δέχτηκαν επίθεση από πεινασμένους ποντικούς, οι οποίοι κατέστρεψαν οτιδήποτε δερμάτινο έφεραν οι άποικοι. Τότε ο Σκάμανδρος, υπακούοντας σε χρησμό του Απόλλωνα που έλεγε να εγκατασταθούν εκεί όπου θα δεχθούν «νυχτερινή επίθεση» αποφάσισε στον χώρο αυτό να κάνουν την αποικία και έχτισε ναό στον Σμινθαίο Απόλλωνα (Σμίνθη= ο αρουραίος).

Ο Σκάμανδρος θα σκοτωθεί σε μάχη με τους γείτονες Βέβρυκες, κοντά στο ποτάμι που πήρε το όνομά του (Σκάμανδρος). Τον διαδέχτηκε όμως ο γιος του Τεύκρος, απ’ τον οποίο ο λαός θα πάρει το όνομα «Τευκροί».

Ως βοηθό του Σκάμανδρου, ο Grimal στο λεξικό του αναφέρει τον Σάμωνα που και αυτός σκοτώθηκε σε κάποια μάχη ενώ είχε σύζυγο την Δάδα 8 η οποία αυτοκτόνησε όταν βιάστηκε….

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι Τρώες αποτελούν κομμάτι των εισβολέων που εισήλθαν στην Μικρά Ασία γύρω στο 2300 π.Χ. ενώ κάποιο μέρος από αυτούς τους πληθυσμούς αποτελούσαν και τα ελληνικά φύλα.

Αξίζει όμως να σημειώσουμε και την άποψη του Graves που θεωρεί πως στην περιοχή έζησαν όχι μόνο ένας, αλλά τρεις λαοί σε ομοσπονδία, οι Τευκροί που ήταν Λέλεγες, οι Δάρδανοι που ήταν Τυρρηνοί και ζούσαν στην Σαμοθράκη, την Λήμνο και την Μικρά Ασία και τέλος οι Τρώες που ήταν Φρύγες (Ινδοευρωπαίοι).

Η άποψή του έχει κάποια ερείσματα αν σκεφτούμε πως ο Όμηρος πραγματικά συμπεριλαμβάνει ανάμεσα στους συμμάχους των Τρώων αυτούς τους λαούς, Λέλεγες, Δαρδανούς, Φρύγες, όμως ο ποιητής τονίζει την διαφορετικότητα των Τρώων από τους συμμάχους τους, λέγοντας πως ήταν «αλλόγλωσσοι» από τους Τρώες και συνεπώς διαφορετικά έθνη.

Οι Τρώες μετά την άλωση της Τροίας δεν απόκτησαν ξανά δύναμη ούτε ως έθνος, ούτε ως πόλη, όμως για την τύχη τους από διάφορες πηγές μαθαίνουμε ότι μετανάστευσαν π.χ. ο Θουκυδίδης, ξέρει για την Σικελία9, ο Ηρόδοτος για την Λιβύη10 και την Θράκη11 κάτι που ενισχύει και τις παραδόσεις των Λατίνων οι οποίες δεν φαίνονται τελείως ανυπόστατες όταν υποστηρίζουν ότι πολλοί Τρώες αφίχθησαν στην Ιταλία και εκεί συνέχισαν να υπάρχουν.

Η πιο γνωστή αναφορά είναι του Διόδωρου και κυρίως του ποιητή Βιργιλίου, από το έργο του «Αινειάδα», όπου παρουσιάζεται ένας από τους πιο δημοφιλείς ήρωες των Τρώων ο Αινείας μετά την κατάληψη της πόλης, αφού πήρε στους ώμους τον γέρο του πατέρα, τους εφέστιους θεούς και τον γιο του Ασκάνιο, να εγκαταλείπει την πόλη και με τους συντρόφους του αφού περιπλανήθηκε στην Θράκη, τη Δήλο, την Κρήτη, τα παράλια της Ηπείρου, την Σικελία και την Καρχηδόνα, κατόπιν επιστρέφει πίσω στη Σικελία και αφού έχτισε εκεί την πόλη Ακέστη, κατευθύνθηκε στις εκβολές του ποταμού Τίβερη όπου εκεί παντρεύτηκε την Λαβίνια, κόρη του βασιλιά Λατίνου και εξαιτίας της συγκρούστηκε με του Ρουτούλους τους οποίους νίκησε.

Κατά τις παραδόσεις των Λατίνων ο Αινείας ήταν ο ιδρυτής της πόλης Λαβίνιο και σκοτώθηκε σε κάποια από τις συγκρούσεις με τους Ρουτούλους.

Στις αναφορές της Αινειάδας και γενικότερα των Λατίνων οι επιστήμονες στέκονται επιφυλακτικοί διότι πιστεύουν ότι απηχούν την προσπάθεια των Λατίνων να εμφανιστούν ως ένδοξοι απόγονοι των Τρώων και ότι η συγκεκριμένη μυθοπλασία έχει τις ρίζες της στην εποχή των πολέμων του Πύρρου.

Βέβαια όπως αποδεικνύεται ο μύθος του Αινεία ήταν πολύ προγενέστερος στην Ιταλία, αφού την παρουσία Τρώων στην Σικελία γνωρίζει ο Θουκυδίδης, ενώ από τις ανασκαφές ήρθαν στο φως αγγεία με παραστάσεις από τις περιπέτειες του Αινεία, τα οποία χρονολογούνται κατά τον 5ον αι. π.Χ.

Αυτή λοιπόν είναι η εικόνα για τους Τρώες του Ομήρου, όπως την συνθέτουν οι φιλολογικές πηγές, ενώ η άποψη ότι ήταν «κλάδος των ελληνοφώνων φύλων που εγκαταστάθηκαν εκείνη την εποχή και στην Ελλάδα» ήδη καταγράφεται επίσημα σε πολλές δημοσιεύσεις 12 και βρίσκει σύμφωνους σημαντικούς ομηρικούς μελετητές όπως π.χ. τον Page 13.

Οι Τρώες και οι Σύμμαχοί τους κατά τον Όμηρο.

Μια εικόνα για την στρατιωτική δύναμη των Τρώων και την σχέση που είχαν με τους αντιπάλους ή τους συμμάχους τους, μας παρέχει ο Όμηρος, όταν σε κάποια σημεία επιχειρεί να αποδώσει «αριθμητικά» τις στρατιωτικές δυνάμεις των δύο εμπολέμων.

Υπάρχει λοιπόν στη Β ραψωδία, μια πολύ σημαντική αναφορά η οποία έχει στόχο ν’ αποτυπώσει με ακρίβεια τις στρατιωτικές δυνάμεις των αντιπάλων, εκεί ο ποιητής με το στόμα του Αγαμέμνονα θα πει:

« …αν θέλαμε οι Αχαιοί και οι Τρώες

δεμένοι μ’ όρκους ιερούς, εδώ να μετρηθούμε,

εκείνοι να ξεδιαλεχθούν οι κάτοικοι της Τροίας

και εις δεκάδες οι Αχαιοί να διαιρεθούμε όλοι

και από τους Τρώες κεραστή να πάρει η κάθε μία

θα έλειπε ο κεραστής από πολλές δεκάδες,

τόσα είναι τα Αχαιόπαιδα πλειότερα των Τρώων,

όσοι στη πόλη κατοικούν, όμως από άλλες χώρες

πολλές τους ήλθαν σύμμαχοι…»

Β – 118- 131

Η σύγκριση των δύο στρατών, εκφράζεται μαθηματικά αφού δίνονται δυο «αριθμοί» που ενώ σ’ αυτό το σημείο δεν ορίζονται με ακρίβεια, όμως στην συνέχεια ο ένας θ’ αποκαλυφθεί ώστε να μπορεί να υπολογιστεί και ο άλλος.

Από την ανάλυση αυτής της αναλογίας προκύπτει πως οι Τρώες (χωρίς τους συμμάχους) με τους Αχαιούς αποτυπώνουν μια αριθμητική σχέση ένα προς δέκα (1/10, λόγος) μάλιστα υπάρχει και αριθμητικό υπόλοιπο υπέρ των Αχαιών.

Βέβαια, ο ποιητής δεν μνημονεύει τυχαία τα δύο μεγέθη διότι έχει υπολογίσει αριθμητικά και τους δύο στρατούς, ειδικά το στράτευμα των Αχαιών, που θα το απογράψει αναλυτικά στην Β.

Αυτό, το μεγάλο στρατιωτικό σύνολο (τα 10/10), αντιστοιχεί στα 1186 ελληνικά πλοία, που μετέφεραν το καθένα στην Τροία από πενήντα έως εκατόν είκοσι άνδρες, άραγε υπάρχει ένας μέσος όρος, (μέση χωρητικότητα) 85 άνδρες, που σημαίνει ότι το αχαϊκό στράτευμα αριθμεί περίπου 100.000 στρατιώτες.

Εάν οι Αχαιοί είναι 100.000 στρατιώτες, τότε η πολεμική δύναμη των Τρώων που είναι το ένα δέκατο, πρέπει να υπολογιστεί γύρω στους 10.000 άνδρες.

Όμως η τρωική δύναμη προσαυξάνεται σημαντικά, όπως δηλώνει ο Αγαμέμνονας, (Όμηρος) όταν ήρθαν πολλοί σύμμαχοι για τον πόλεμο και αυτοί τον εμποδίζουν να κυριεύσει την πόλη.

Πόσοι ήταν τελικά οι σύμμαχοι και ποια ήταν η δύναμή τους;

Θα μπορούσαν να έρθουν στην Τροία μακρινοί σύμμαχοι διανύοντας το δύσκολο έδαφος της Μικράς Ασίας;

Σίγουρα θα μπορούσαν να έλθουν από τις κοντινές πόλεις, όμως στον Όμηρο απογράφονται πολλοί που διένυσαν μακρινές αποστάσεις για να έρθουν στην πόλη της Τροίας όπως π.χ. οι Παίονες.

Άραγε οι σύμμαχοι θα ήταν αρκετοί μάλιστα υπάρχει συγκεκριμένη αναφορά που αποτυπώνει την συνολική δύναμη Τρώων και συμμάχων.

Στην Θ ραψωδία διαβάζουμε :

«Τόσα μπροστά στην Ίλιον άστραφταν πυρά που ‘καίγαν

οι Τρώες ανάμεσα στον Ξάνθον και στα πλοία.

Χίλια στον κάμπον εκαίονταν πυρά και στο καθένα

άνδρες στην λάμψη του πυρός εκάθονταν πενήντα…»

Θ 560 –3

Οι Τρώες λοιπόν και οι σύμμαχοί τους, τον 10ο χρόνο της πολιορκίας, κατά την νύχτα της γενικής επίθεσης προς τα καράβια των Αχαιών έχουν στρατιωτική δύναμη 50.000 άνδρες .

Συνεπώς ο υπολογισμός την δύναμης των συμμάχων είναι εύκολος, (50.000 μείον 10.000) ώστε να υπολογίσουμε ότι τους έχουν έρθει 40.000 άνδρες περίπου βοηθητικές δυνάμεις…

Ο αριθμός των συμμάχων, εάν έχει την οποιαδήποτε σχέση με την αλήθεια είναι πράγματι αξιοθαύμαστος και δημιουργεί πολλές λογικές απορίες.

Ποιοι ήταν λοιπόν αυτοί οι λαοί και γιατί θεώρησαν σωστό να υποστηρίξουν την Τροία στον σκληρό αγώνα με τους Αχαιούς, όταν αυτός διεξάγεται, σύμφωνα με την ομηρική αφήγηση, για μια βασίλισσα που απήχθη από την Σπάρτη;

Οι Σύμμαχοι Λαοί της Τροίας.

Στη Β ραψωδία, όπως ήδη αναφέραμε υπάρχουν οι δύο κατάλογοι των αντιπάλων, στον έναν από αυτούς, τον τρωικό, απογράφονται οι δυνάμεις των Τρώων και των συμμάχων τους.

Στην απογραφή των τρωικών δυνάμεων ακολουθείται ο εξής σχεδιασμός κατά την αποτύπωση: α) ομάδα: Τρώες, (κάτοικοι της Τροίας), Δάρδανοι, Τρώες της Ζέλειας β) ομάδα: ακολουθούν όλες οι άλλες 14 συμμετοχές των συμμάχων.

Υπάρχουν βέβαια και σύμμαχοι που δεν ήταν από την αρχή παρόντες, αλλά ήρθαν σταδιακά, όπως ο Ρήσος, ή κάποιοι άλλοι που δεν αναφέρονται στην Β΄ αλλά καταγράφονται κατόπιν να συμμετέχουν στις πολεμικές συγκρούσεις π.χ. οι Λέλεγες, ή οι Καύκωνες.

Ο Όμηρος στον τρωικό κατάλογο αναφέρει περίπου 20 στρατιωτικές οντότητες που δημιουργούν ένα «πολυφυλετικό» στρατό.

Αυτός, ο πολυφυλετικός στρατός (Τρώες – Σύμμαχοι) μπορεί να περιγραφεί με βάση την γεωγραφική του προέλευση (κατανομή):

Μικρασιατικοί – Ευρωπαϊκοί Λαοί

Η γεωγραφική «σύνθεση» της τρωικής συμμαχίας σχετίζεται με την εθνολογική σύνθεσή της (σύμμαχοι λαοί) και έχει μεγάλη σημασία για την κατανόηση της συγκρουσης στην Τροία.

Οι σύμμαχοι λαοί της Τροίας καταλαμβάνουν τεράστιο γεωγραφικό εύρος και θα μπορούμε να τους χωρίσουμε στους λαούς που ο Όμηρος τους αναφέρει καθαρά στον χώρο της Μικράς Ασίας και σ’ αυτούς που προέρχονται από τον Ευρωπαϊκό χώρο, σε μια ζώνη που εκτείνεται από τον Αξιό έως την Θράκη.

Από την γεωγραφική ζώνη της Μικράς Ασίας μνημονεύει:

Τρώες, Δαρδανούς, Φρύγες, Λυκίους, Μαίονες, Μοισούς, Κάρες, Λέλεγες, Πελασγούς, Παφλαγόνες, Αλιζώνες. (Αμαζόνες και Αιθίοπες δεν αναφέρει, παρά μόνο τον Μέμνονα στην Οδύσσεια).

Οι λαοί του ευρωπαϊκού χώρου, που αποτελούν ένα μόνο μέρος των Συμμάχων των Τρώων είναι: Θράκες, Κίκονες (=Θράκες), Παίονες.

Από όλα αυτά προκύπτουν πολλά ερωτήματα:

-Ποια ήταν η πραγματική δύναμη της Τροίας;

-Είχαν οι Τρώες ένα δικό τους κράτος, που αποτελούσε μια μικρή αυτοκρατορία, ή αποτελούσαν μέρος κάποιου άλλου κράτους (επαρχία);

Αν αποτελούσαν μέρος ενός ευρύτερου κράτους ποιο άραγε θα μπορούσε να ήταν αυτό; Οι Χετταίοι;

Η αρχαιολογία και τα ευρήματα στην Ελλάδα και στην Μικρά Ασία μας βοηθούν να κατανοήσουμε τις ρεαλιστικές δυνάμεις των δύο αντιπάλων, τον γεωστρατηγικό τους ρόλο στην περιοχή, την σχέση με τους συμμάχους τους, αν διατηρούσαν επικοινωνία μεταξύ τους ή με τους ισχυρούς γείτονές τους, τους Χετταίους.
------------------

Βιβλιογραφία και παραπομπές

1 Ο Πρίαμος δίνει ως λύτρα:

1)    Πέπλοι      – 12

2)    Χλαίνες     –  12

3)    Τάπητες     – 12

4)    Επανωφόρια  – 12

5)    Χιτώνες     – 12

6)    Χρυσάφι     – 10 τάλαντα(βάρος)

7)    Λέβητες      – 4

8)    Τρίποδες      -2

9)    Ποτήρια      -1

Η έννοια της παρατήρησης φαίνεται όταν δούμε τι δίνει ο Αγαμέμνονας στο ίδιο πρόσωπο:

1)    Τρίποδες    – 7

2)    Χρυσάφι    – 10 τάλαντα βάρος

3)    Λέβητες     -20

4)    Ίπποι        -12 αγωνιστικοί

5)    Αιχμάλωτες   -7 + Βρισηίδα

Υπόσχεται επίσης την κόρη του για γυναίκα του Αχιλλέα, λάφυρα ένα καράβι και 7 πόλεις στην Ελλάδα.

2 Η αναφορά έχει ως εξής :

«Του Γλαύκου τότε αφαίρεσε τις φρένες ο Κρονίδης

έλαβε χάλκινα άρματα, που εννέα βόδια αξίζαν

κι έδωκε άρματα χρυσά που αξίζαν ενενήντα» Ζ- 234

3 Δεν παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι οι Αχαιοί είναι σε εκστρατεία και δεν μένουν στο παλάτι για να έχουν στην διάθεσή του και άλλα είδη εκτός από τη λεία του πολέμου, όμως στην λεία του πολέμου θ’ ανήκαν σίγουρα και όμορφα υφαντά που τα πορίζονταν στις λεηλασίες ….

4 Απολλόδωρος «Μυθολογική Βιβλιοθήκη» Γ΄ ΧΙΙ 1-3

5 Ηρόδοτος Ιστορία Ε΄13

6 Στράβων 13.1. 48

7 Graves Greek Myths, 158

8 Pierre Grimal «Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής και της Λατινικής Μυθολογίας» στο λήμμα Δάδα.

9 Θουκυδίσης Ιστορία Β΄2

10 Ηρόδοτος Ιστορία Α΄191

11 Ηρόδοτος Ιστορία Ε΄13

12 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους

13 D. Page «Ιλιάς και Ιστορία» σελ. 67