Ερμής ο Τρισμέγιστος, ήταν το όνομα που χρησιμοποιούσαν κατά την Αρχαιότητα οι Έλληνες για τον σεληνιακό θεό των Αιγυπτίων Θωθ, προστάτη και εμπνευστή της αστρολογίας και της αλχημείας ο οποίος ταυτίσθηκε με τον Ερμή της ελληνικής μυθολογίας. Ονομάσθηκε έτσι από το πλήθος των ανακαλύψεων που αποδίδονταν σ΄ αυτόν όπως της γλώσσας, του αλφαβήτου, της γεωμετρίας, της αριθμητικής, της αστρονομίας, της ιατρικής, της γυμναστικής, του χορού, της μουσικής, της γλυπτικής και κάθε τέχνης ή επιστήμης, ή ακόμα λόγω της τριπλής όπως πίστευαν ιδιότητάς του ως φιλοσόφου, ιατρού και βασιλέως. Αποτελούσε το σύμβολο της θείας διάνοιας, «ο ζων λόγος» όπως τον αποκαλούσαν, η ενσαρκωμένη σκέψη.Στον «Τρισμέγιστο Ερμή» αποδίδονται πολλά ελληνικά συγγράμματα τα οποία γράφηκαν κατά τη ρωμαϊκή εποχή και εκπροσωπούσαν το διανοητικό κίνημα του ερμητισμού. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται: «Λόγος τέλειος», σε λατινική μετάφραση με την επιγραφή «Ασκληπιός» ή «Ερμού Τρισμέγιστου Ασκληπιός ήτοι περί φύσεως θεών διάλογος», «Ερμής Τρισμέγιστος Ποιμάνδρης», «Κυρανίδες» ως αποδίδονταν παλαιότερα οι Τυρανίδες, καθώς και άλλα συγγράμματα ιατρομαθηματικά, αστρονομικά κ.α.
Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος έγινε γνωστός στη Δύση κατά την Αναγέννηση όταν ο Μαρσίλιο Φιτσίνο μετάφρασε στα λατινικά το (ελληνικό) κείμενο των σωζόμενων ερμητικών γραπτών, γνωστών σήμερα ως Hermetica ή Corpus Hermeticum. Το κείμενο αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους αλχημιστές της εποχής και κρατούνταν μυστικό, οπότε η ετυμολογία της «ερμητικής γνώσης» και της λέξης «ερμητικός» προέρχεται από εδώ.
Γνωστότερο γραπτό που αποδίδεται στον Ερμή τον Τρισμέγιστο είναι ο Σμαραγδένιος Πίνακας (αγγλ. Emerald Tablet).
Τα γραπτά του Ερμή υποτίθεται πως διδάσκονταν στους μύστες από τους Αιγυπτίους ιερείς πολύ πριν από την εποχή του Πλάτωνα. Δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί η ηλικία τους αλλά η απώτατη καταγωγή τους χάνεται στη φαραωνική Αίγυπτο. Ωστόσο κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή οι διδασκαλίες του Ερμή του Τρισμέγιστου εξελληνίστηκαν και απέκτησαν έναν λιγότερο πρακτικό και πιο φιλοσοφικό χαρακτήρα, επικεντρωμένο στο μυστικισμό και την αλχημεία ως οδό για τη θεουργία. Έτσι προέκυψε ο ερμητισμός, ως κίνημα των κατώτερων κοινωνικών τάξεων της κατεχόμενης Αιγύπτου, το οποίο διαδόθηκε ευρύτατα στη ρωμαϊκή Ανατολή κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες
Στον «Τρισμέγιστο Ερμή» αποδίδονται πολλά ελληνικά συγγράμματα τα οποία γράφηκαν κατά τη ρωμαϊκή εποχή και εκπροσωπούσαν το διανοητικό κίνημα του ερμητισμού. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται:
«Λόγος τέλειος», σε λατινική μετάφραση με την επιγραφή «Ασκληπιός» ή «Ερμού Τρισμέγιστου Ασκληπιός ήτοι περί φύσεως θεών διάλογος», «Ερμής Τρισμέγιστος Ποιμάνδρης», «Κυρανίδες» ως αποδίδονταν παλαιότερα οι Τυρανίδες, καθώς και άλλα συγγράμματα ιατρομαθηματικά, αστρονομικά κ.ά.
Στο επόμενο κείμενο αναφερόμαστε σε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες περικοπές από δύο συγγράμματα τον «Λόγω Τέλειο» και τον «Ποιμάνδρη».
«Λόγος τέλειος»
Ο ορισμός του Θεού ως πρώτου κινούντος ακινήτου (Αριστοτέλης)
ΕΡΜΗΣ: Κάθε κινούμενο ω Ασκληπιέ, δεν κινείται σε κάτι, και από ποιον κινείται;
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Μάλιστα κινείται.
ΕΡΜΗΣ: Και δεν είναι ανάγκη το πράγμα στο οποίο κινείται εκείνο το κάτι να είναι μεγαλύτερο του κινουμένου;
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Είναι ανάγκη.
ΕΡΜΗΣ: Άρα το κινούν είναι ισχυρότερο του κινουμένου.
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Ισχυρότερο είναι…
ΕΡΜΗΣ: Μεγάλος λοιπόν είναι ο κόσμος και μεγαλύτερο σώμα απ’ αυτόν δεν υπάρχει και σταθερός, και γεμάτος με πολλά μεγάλα σώματα που υπάρχουν σ’ αυτόν. Ο δε κόσμος είναι σώμα;
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Σώμα είναι.
ΕΡΜΗΣ: Και κινούμενο;
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Μάλιστα.
ΕΡΜΗΣ: Πόσο μεγάλος πρέπει να είναι ο τόπος στον οποίον κινείται ο κόσμος, και ποίας φύσης; Δεν πρέπει να είναι ο τόπος μεγαλύτερος από τον κόσμο που δέχεται, για να μην εμποδίσει την κίνησή του;
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Παμμέγιστος πρέπει να είναι ω τρισμέγιστε.
ΕΡΜΗΣ: Και ποίας φύσης πρέπει να είναι ο τόπος; Ενάντιας φύσης. Άρα Ασκληπιέ, και του σωματικού κόσμου ενάντια φύση είναι το ασώματο. Άρα ο τόπος (ο χώρος) είναι ασώματος, το δε ασώματο πρέπει να είναι κάτι το θεϊκό, ή ο θεός. Και το θεϊκό δεν είναι γεννητό, αλλά αγέννητο. Εάν λοιπόν είναι θεϊκό, είναι ουσιώδες εάν δε είναι ο θεός και ανούσιος είναι και νοητός. Και νοητός είναι για μας, όχι όμως και για τον εαυτό του. Το νοητό υποπίπτει στην αίσθηση του ανθρώπου, όχι όμως και στον θεό… Ο τόπος είναι νοητός ως τόπος, όχι όμως και ως θεός. Εάν νοηθεί ο τόπος ως θεός τότε πρέπει να θεωρηθεί ως καθολική ενέργεια. Κάθε κινητό σώμα δεν κινείται σε κινητό τόπο, αλλά σε ακίνητο…
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Πως όμως ω Τρισμέγιστε τα γήϊνα σώματα κινούνται μαζί μ’ αυτούς που τα κινούν; Μας έχεις ειπεί, ότι οι σφαίρες των πλανωμένων (άστρων) κινούνται από τις σφαίρες των απλανών.
ΕΡΜΗΣ: Αλλά η κίνηση αυτή (των πλανητών) δεν είναι συγκίνηση, αλλά αντικίνηση. Δεν κινούνται ομοιόμορφα οι πλανήτες με τα απλανή (άστρα) αλλά με παράλληλες ενάντιες κινήσεις, η δε ενάντια αυτή κίνηση δημιουργεί την ισορροπία των κινήσεων (των άστρων). Έτσι οι σφαίρες των πλανητών κινούνται αντίθετα προς την κίνηση των απλανών, και δεν μπορεί να γίνει αλλέως… Βλέπεις το πως κινούνται οι αστερισμοί των δύο Αρκτών (της Μεγάλης και της Μικρής) ούτε ανατέλλουν, ούτε δύουν, κινούνται δε περιστροφικά γύρω το ίδιο κέντρο. Κινούνται λοιπόν ή είναι ακίνητοι οι αστερισμοί αυτοί η στέκονται ακίνητοι;
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Κινούνται ω τρισμέγιστε.
ΕΡΜΗΣ: Και ποια είναι η κίνησή των ω Ασκληπιέ;
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Περιστρέφονται γύρω από το ίδιο κέντρο των.
ΕΡΜΗΣ: Η κίνηση αυτή δεν είναι παρά περιστροφή γύρω από ένα σταθερό κέντρο. Έτσι προκύπτει ότι η ενάντια κίνηση γίνεται ακίνητη από την άλλη ενάντια κίνηση… Κάθε λοιπόν κίνηση στον κόσμο κινείται σε στάση από τη στάση… Έτσι γίνεται και με την κίνηση του κόσμου, και κάθε υλικού ζωντανού όντος που κινείται στον κόσμο. Ένα άψυχο σώμα δεν μπορεί να κινήσει ένα έμψυχο, το έμψυχο όμως σώμα κινεί το άψυχο…
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Πως το λες αυτό ως Τρισμεγιστε; Τα ξύλα, τις πέτρες, και τα άλλα άψυχα δεν τα κινούν σώματα;
ΕΡΜΗΣ: Όχι Ασκληπιέ. Τα σώματα αυτά που διαλύονται δεν τα διαλύουν εξωσώματα. Τα άψυχα δεν μπορούν να κινήσουν άψυχα. Αυτά διαλύονται από εσωτερικές αιτίες που ενεργούν από μέσα προς τα έξω.
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Στο κενό κινούνται;
ΕΡΜΗΣ: Κανένα από τα όντα δεν είναι άδειο λόγω της ύπαρξής του. Γιατί δεν θα υπήρχε εάν δεν ήταν γεμάτο…
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Οι κάδοι, τα κεραμίδια, μια σκάφη, ένα λαγήνι δεν είναι άδεια σώματα;
ΕΡΜΗΣ: Αλλοίμονο πλανάσε Ασκληπιέ. Δεν είναι σώμα ο αέρας; Κι αυτός ο αέρας δεν πληρεί το σύμπαν; Αυτά που τα λές άδεια, πρέπει να τα λές, κοίλα. Κι’ αυτό γιατί όλα αυτά είναι γεμάτα από αέρα, και όχι άδεια.
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Αναντίρρητος είναι ο λόγος σου ω Τρισμέγιστε, αλλά τον τόπο στον οποίο κινείται το παν πως να τον ονομάσουμε;
ΕΡΜΗΣ: Ασώματον ω Ασκληπιέ.
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Το ασώματο τι είναι;
ΕΡΜΗΣ: Νους, που περιέχεται εξ ολοκλήρου στον εαυτό του. Και είναι ελεύθερος από σώμα, απλανής, απαθής, αναφής, βρίσκεται στον εαυτό του, είναι ο σώστης των όντων, το αγαθόν το οποίο ακτινοβολεί σαν ακτίνες, η αλήθεια, το αρχέτυπο του πνεύματος και της ψυχής.
ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ: Ο θεός τι είναι;
ΕΡΜΗΣ: Είναι ο μη υπάρχων από κανένα, εν τούτοις είναι ο αίτιος της ύπαρξης όλων των όντων. Στο σύμπαν δεν υπάρχει θέση για το μη ον, τα πάντα έρχονται στην ύπαρξη από τα υπάρχοντα όντα γιατί πράγματα που δεν υπάρχουν δεν είναι δυνατό να έλθουν στην ύπαρξη και αντίθετα τα όντα που υπάρχουν στη φύση δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχουν.
Ο θεός δεν είναι νους, αλλά, είναι όμως ο αίτιος της ύπαρξης του Νου. Δεν είναι και πνεύμα αλλά ο αίτιος της ύπαρξης του πνεύματος. Ούτε φως είναι, αλλά είναι ο αίτιος της ύπαρξης του φωτός. Τον θεό πρέπει να τον σεβόμεθα με δύο προσηγορίες που του αρμόζουν και με καμία άλλη, ούτε των άλλων λεγομένων θεών ανθρώπων ή δαιμόνων έστω και αν είναι λίγο αγαθοί, είναι στον Νουν, γιατί αγαθός είναι μόνον ο θεός και μόνον. Γιατί και το σώμα και η ψυχή δεν έχουν θέση στο αγαθό, ει μη μόνον ο θεός. Τόσο μεγάλο είναι το μέγεθος του αγαθού, όσο είναι όλα τα όντα και τα σωματικά και τα ασώματα και αισθητά και νοητά. Αυτό είναι το αγαθό, αυτός είναι ο θεός. Μην ονομάσεις το αγαθό κάπως αλλιώς, γιατί ασεβείς…
Το αγαθό δεν νοείται από όλους γι’ αυτό και ο θεός δεν νοείται από όλους. Από άγνοια και τους άλλους θεούς, και ανθρώπους τους προσονομάζουν μερικοί αγαθούς, που δεν μπορούν ούτε να είναι ούτε να γίνουν. Γιατί ο θεός είναι αναλλοτριώτατος και αχώριστος… και αγαθός όχι κατά τιμήν, αλλά κατά φύσιν. Μια είναι η φύση του θεού το αγαθόν, και ένα γένος από το οποίον πηγάζουν όλα τα γένη. Γιατί ο θεός πάντοτε δίνει και τίποτε δεν παίρνει. Ώστε ο θεός είναι το αγαθόν, και το αγαθόν ο θεός.
«Ερμής Τρισμέγιστος Ποιμάνδρης»
Εισαγωγή
Ο Ποιμάνδρης είναι το πρώτο και σημαντικότερο έργο της συλλογής συγγραμμάτων (σε ελληνική, λατινική και κοπτική γλώσσα) που παραδίδονται με το όνομα του Ἑρμῆ Τρισμεγίστου. Η συλλογή, που άρχισε να δημιουργείται σταδιακά από τον 2ο αι. μ.Χ., συνδέεται με τη λατρεία τον αιγυπτιακού θεού Θωθ (στα ελληνικά ως αντίστοιχος θεός θεωρήθηκε ο Ερμής Τρισμέγιστος) και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του συγκρητισμού των αυτοκρατορικών χρόνων.
Περιέχει κείμενα κατά κύριο λόγο αποκαλυπτικά αλλά και κείμενα με αστρολογικό, αλχημιστικό και φιλοσοφικό περιεχόμενο. Αν και ο τίτλος της συλλογής (Ερμής Τρισμέγιστος ~ Θωθ) υπονοεί ότι περιέχει αιγυπτιακή σοφία, αυτή περιορίζεται σε ένα επιφανειακό επίπεδο, ενώ κατ᾽ ουσίαν το περιεχόμενο των έργων στηρίζεται σε ελληνικές αντιλήψεις (ιδιαίτερα εμφανής είναι η επίδραση των νεοπλατωνικών αντιλήψεων).
Ο τίτλος Ποιμάνδρης (ποιμὴν ἀνδρῶν) του πρώτου έργου της συλλογής οφείλεται στο υπερφυσικό ον που αποκαλύπτεται μέσα σ᾽ αυτό.
Στο πρώτο απόσπασμα που ανθολογείται εδώ ο ανώνυμος αφηγητής βλέπει σε ένα όραμα τον Ποιμάνδρη, ο οποίος ταυτίζεται με τον Νου, να του αναπτύσσει τη διδασκαλία του για την δημιουργία του κόσμου. «Οι μορφές και οι αποχρώσεις αυτού του οράματος δίνουν», όπως παρατήρησε κάποιος φιλόλογος, «σχεδόν την εντύπωση ενός αφηρημένου έργου τέχνης».
Αξιοπρόσεκτη στην περιγραφή του οράματος είναι η χρήση,-συχνή στα ερμητικά κείμενα- συμβόλων υπό μορφή αντιθετικών ζευγών (π.χ. φως-σκοτάδι, νερό-φωτιά). Όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα με την παρουσίαση οραμάτων στη λογοτεχνία, η θέαση του οράματος ακολουθείται από την ερμηνεία του. Στο δεύτερο απόσπασμα περιέχεται η -αινιγματική σε μερικά σημεία- αφήγηση για τη δημιουργία του ανθρώπου.
Εδάφ. 1.
ΕΡΜΗΣ, απολογούμενος:
Καθώς συλλογιζόμουν μια μέρα το θέμα της δημιουργίας των όντων, με τις δυνάμεις μου μετέωρες σα να είχα πάθει βαρύ ύπνο ή σωματικό κάματο, με τις αισθήσεις μου παράλυτες, άκουσα ένα υπερμέγεθες απεριόριστο ον να με καλεί ονομαστικά λέγοντάς μου:
– Τι θέλεις να ιδείς, να μάθεις και να γνωρίσεις Ερμή;
– Συ ποίος είσαι; του είπα,
Εδάφ. 2.
ο Ποιμάνδρης, ο αυθεντικός νους. Ξέρω αυτό που θέλεις να μάθεις, και θα σου το διδάξω θα σου συμπαρασταθώ παντού για να σε βοηθήσω. Μου απάντησε.
Εδάφ. 3.
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη.
– Θέλω να μάθω για τα όντα , να εννοήσω τη Φύση, να γνωρίσω το Θεό.
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ στον Ερμή:
– Το ξέρω ότι αυτό θέλεις να μάθεις και θα σε διδάξω.
Εδάφ. 4.
ΕΡΜΗΣ απολογούμενος:
– Λέγοντάς μου αυτά ο Ποιμάνδρης, άλλαξαν μονομιάς οι ιδέες μου και αμέσως μου αποκαλύφθηκε όλη η φύση.
Είδα τότε μια θέα πλημμυρισμένη από φως και καταγοητεύτηκα. ύστερα από λίγη ώρα είδα ένα κατωφερές σκοτάδι γεννημένο μερικά, φοβερό και στυγνό σε σπειροειδές σχηματισμό. Είδα επίσης να μεταβάλλεται το σκοτάδι εκείνο σε μια υγρά φύση αφάνταστα ταραχώδη, από τα βάθη της οποίας έβγαινε πυρωμένος καπνός, κι άκουσα κι’ έναν ανεκλάλητο σπαρακτικό ήχο και μια άναρθρη βοή σε φωνή πυρός.
Εδάφ. 5.
ΕΡΜΗΣ απολογούμενος:
– Από τα φωτεινά εκείνα πεδία είδα να ξεχύνεται στη φύση Λόγος ‘Αγιος, κι από την υγρά φύση να ξεπηδά προς τα ύψη ένα κούφιο, δραστικό οξύ και άκρατο πυρ. Είδα επίσης τον ελαφρό αέρα ν’ ακολουθεί το πνεύμα που επλανάτο στη γη κρεμασμένος σ’ αυτό καθώς ανέβαινε από τη γη και τα νερά της προς το πυρ…
Εδάφ. 6.
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ προς Ερμή:
– Εννόησες Ερμή όλη αυτή τη θέα;
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη:
– Θέλω να τη γνωρίσω καλά.
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ στον Ερμή:
– Λοιπόν Ερμή, το φως εκείνο που είδες είμαι εγώ, ο Θεός σου, ο προϋπάρχων της εμφανισθείσης από το σκότος υγράς εκείνης φύσης ο δε φωτεινός Λόγος που είδες να ξεχύνεται από τα φωτισμένα πεδία προς την υγρά εκείνη φύση που βγήκε από το Νου μου, είναι ο υιός μου, ο Νους είναι ο Πατέρας Θεός. Αυτοί οι δύο, πατέρας και υιός, δεν ξεχωρίζονται ο ένας από τον άλλο, η δε ένωσής τους είναι η ζωή.
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη:
– Ευχαριστώ (για όλα αυτά που μαθαίνω).
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ στον Ερμή:
– Τώρα νόησε αυτό το φως και Γνώρισε το:
Εδάφ. 7.
ΕΡΜΗΣ απολογούμενος:
– Λέγοντάς μου αυτά ο Ποιμάνδρης με κοίταζε κατάματα. Τότε εγώ άρχισα να τρέμω. Ύστερα σαν συνήλθα ένιωσα το φως εκείνο στην αναρίθμητη δύναμή του, και τον κόσμο απεριόριστα γεννημένο πλημμυρισμένο από πυρ μεγάλης έντασης…
Εδάφ. 8.
ΕΡΜΗΣ Καθώς όμως με είδε έτσι έκπληκτο ο Ποιμάνδρης, μου είπε:
– Είδες Ερμή με το νου σου το αρχέτυπο είδος, το προϋπάρχον της απέραντης αρχής;
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη:
– Τα στοιχεία όλης αυτής της φύσης από που προήλθαν;
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ: Από το θέλημα του Θεού.
– Με το λόγο του κοσμοποιήθηκε όλη αυτή η φύσης και τα γεννήματα των ψυχών της.
Εδάφ. 9.
Ο δε Νους – Θεός, αρσενοθήλυκος όντας, ζωή και φως υπάρχων, εγέννησε άλλο δημιουργό Νουν, από πυρ και πνεύμα. Αυτός ο δεύτερος Νους δημιούργησε τους διοικητές του αισθητού κόσμου που περικλείεται σ’ επτά κύκλους, η διοίκηση των οποίων καλείται Ειμαρμένη.
Εδάφ. 10.
Στα κατωφερή στοιχεία ξεπήδησε ο του Θεού Λόγος στο καθαρό της φύσης δημιούργημα, ενώθηκε με το δημιουργό νου που είναι ομοούσιος με τον πατέρα, και δημιουργήθηκε από τα κατωφερή στοιχεία η ύλη.
Εδάφ. 11.
Ο δε δεύτερος δημιουργός Νους ο περικλείων τους επτά κύκλους και τις δίνες των ριζών τους, μαζί με το λόγο έστρεψε τα δημιουργήματα του, κι άρχισαν να περιστρέφονται από μία αόριστη αρχή προς ένα απέραντο τέλος, η δε περιφορά καθώς το θέλησε ο Νους δημιούργησε από τα κατωφερή στοιχεία ζώα άλογα χωρίς λόγο, ο αέρας δημιούργησε πετεινά και τα νερά υδρόβια πλάσματα. Κι όταν χώρισε η γη από τα νερά της δημιουργήθηκαν όπως το θέλησε ο Νους ζώα τετράποδα, ερπετά και άγρια και ήμερα ζώα.
Εδάφ. 12.
Ο δε πατέρας όλων ο Νους, ζωή και φως υπάρχων, γέννησε άνθρωπο όμοιο μ’ αυτόν. Περικαλλής δε καθώς ήταν, επειδή είχε τη δική του μορφή, τον αγάπησε σαν παιδί του και του έδωσε την εξουσία όλων των δημιουργημάτων του.
Εδάφ. 13.
Ο δε άνθρωπος (ο δεύτερος θεός) κατανοήσας την πύρινη κτήση της δημιουργίας, θέλησε κι αυτός να δημιουργήσει… Και αφού έμαθε την ουσία της δημιουργίας θέλησε να διανοίξει την περιφέρεια των κύκλων, για να κατανοήσει το κράτος που κάθονταν επάνω στο πυρ.
Εδάφ. 14.
Κι ως εξουσιαστής του θνητού κόσμου και των αλόγων ζώων, βλέποντας τη μορφή του στα νερά θέλησε να κατοικήσει εκεί, και μόλις το σκέφθηκε αυτό, το θέλημά του ενεργοποιήθηκε, και κατοίκησε την άλογο μορφή της φύσης. Αυτή δε τον αγκάλιασε, περιπλέχτηκε μαζί του στην ύλη, κι έσμιξε μ’ αυτόν (κι έγινε ο άνθρωπος της γης).
Εδάφ. 15.
Γι’ αυτό πέρα από τ’ άλλα ζώα της γης, ο άνθρωπος είναι διπλός θνητός ως προς το σώμα, αθάνατος όμως ως προς τον ουσιώδη άνθρωπο. Όμως αν και είναι ουσιωδώς αθάνατος κι έχει την εξουσία όλων των δημιουργημάτων, ο άνθρωπος πάσχει ως θνητός στο σώμα, υποκύπτοντας στη μοίρα του.
Εδάφ. 16.
Αυτό είναι το κρυφό μυστήριο, Ερμή… Η φύση αφού έσμιξε με τον άνθρωπο έκανε αυτό το θαύμα, γιατί έχει την αρμονία των επτά φύσεων που είναι από πνεύμα και πυρ. Ύστερα (ο δεύτερος θεός) δημιούργησε άλλους επτά ανθρώπους που έχουν τη φύση των κύκλων του…
Εδάφ. 17.
Η γη ήταν θηλυκή, είχε δε και οχευτικά. Από το πυρ πήρε την πυρά κι από τον αιθέρα το πνεύμα, κι έτσι δημιουργήθηκε το είδος του ανθρώπου της. Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από ζωή και φως. Από μεν τη ζωή πήρε την ψυχή, από δε το φως το νουν. Και βρίσκεται στον αισθητό αυτό κόσμο και θα βρεθεί ως το τέλος της περιόδου.
Εδάφ. 18.
Άκουσε τώρα Ερμή και το λόγο που ποθείς, 0ταν η ώρα της περιόδου ήλθε και λύθηκε ο σύνδεσμος των πάντων, κατά βούληση του θεού όλα τα ζώα που ήσαν στην αρχή αρσενοθήλυκα ξεχωρίστηκαν σε αρσενικά και θηλυκά και ο θεός μόλις έγινε αυτό είπε: « Αυξάνεστε και πληθύνεσθε εν πλήθη όλα τα δημιουργήματα και τα κτίσματα, κι ας αναγνωρίσει ο καθένας τον εαυτό του αθάνατο και τον αίτιο του θανάτου έρωτα και όλα τα όντα.».
Εδάφ. 19.
Η πρόνοια μέσω της ειμαρμένης και της αρμονίας έκαμε τις μίξεις και τις γενέσεις και πληθύνθηκαν κατά γένη τα πάντα. Και όποιος εννόησε την αποστολή του, τράβηξε το δρόμο του περιουσίου αγαθού, όποιος δε αγάπησε από πλάνη προς τον έρωτα όχι την ψυχή του αλλά το σώμα του, αυτός θα παραμείνει στο σκοτάδι πλανώμενος, πάσχοντας αισθητά τα του θανάτου.
Εδάφ.20.
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη:
– Γιατί θεωρούνται τόσο αμαρτωλοί οι άνθρωποι; Ότι κάνουν το κάνουν από άγνοια. Και αφού αμαρτάνουν γι’ αυτό, γιατί να στερηθούν την αθανασία;
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ στον Ερμή:
– Δεν κατάλαβες καλά Ερμή τα όσα σου αποκάλυψα.
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη:
– Τα έχω εννοήσει και σ’ ευχαριστώ γι’ αυτό.
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ στον Ερμή:
– Εάν τα έχεις εννοήσει τότε ειπέ μου γιατί είναι άξιοι του θανάτου όσοι βρίσκονται στο θάνατο;
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη:
– Γιατί τα σώματά τους σκεπάσθηκαν από το στυγνό σκότος, από το οποίο η υγρά φύση δημιούργησε το σώμα στον αισθητό κόσμο από τον οποίο τροφοδοτείται ο θάνατος.
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ στον Ερμή:
Εδάφ. 21.
Ορθά τα κατάλαβες όλα αυτά Ερμή. Είπε μου όμως και κάτι άλλο, γιατί όποιος εννοήσει τον εαυτό του προχωρεί στον αγαθό δρόμο του θεού;
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη:
– Γιατί τον άνθρωπο ο θεός τον έχει δημιουργήσει από φως και ζωή.
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ στον Ερμή:
– Μπράβο Ερμή γιατί φως και ζωή είναι ο θεός και πατέρας σας, κι από αυτά τα στοιχεία δημιουργήθηκε και ο άνθρωπος. Και εάν το πιστεύει ο άνθρωπος ότι έχει δημιουργηθεί από φως και ζωή, τότε ασφαλώς θα προχωρήσει προς ζωή.
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη:
– Αλλά πως και με ποιο τρόπο θα προχωρήσει ο άνθρωπος προς τη ζωή;
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ στον Ερμή:
– Ο προικισμένος με νουν άνθρωπος ας αναγνωρίσει τον εαυτό του.
Εδάφ.22.
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη:
– Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι νουν;
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ στον Ερμή:
– Χαίρω γιαυτό που λες. Γιατί εγώ ο νους θα είμαι στο πλευρό των αγίων, των αγαθών, των καθαρών, των ελεήμονων και τω ευσεβών και η παρουσία μου στο πλευρό τους, θα τους γίνει στην ύστατη ώρα βοήθεια, κι αμέσως θα τα γνωρίσουν όλα και τον πατέρα θα τον αισθανθούν με αγάπη, και θα τον ευχαριστήσουν, θα τον ευλογήσουν και θα τον υμνήσουν στρέφοντας προς αυτόν την ψυχή τους. Και πριν παραδώσουν το σώμα τους στο θάνατο θα ιδούν στις αισθήσεις τους όλα τα έργα τους. Εγώ όμως ο Νους – θεός που θα είμαι την ώρα εκείνη κοντά τους, θα αποκλείσω από το βιβλίο της ζωής τους τις κακές κι αισχρές πράξεις τους περικόπτοντας από την ταινία της ζωής τους τις άσχημες θύμησές τους.
Εδάφ. 23.
Στους ανόητους όμως και στους κακούς, πονηρούς, φθονερούς, πλεονέκτες, φονιάδες και ασεβείς, θα σταθώ μακριά τους. Αυτούς θα τους παραλάβουν οι τιμωροί δαίμονες που θα τους προσβάλλουν με την οξύτητα του πυρός για να τσακίσουν τις αισθήσεις τους.
Εδάφ.24.
ΕΡΜΗΣ στον Ποιμάνδρη:
– Όλα αυτά που μου δίδαξες είναι καλά. Αλλά πες μου πως θ’ ανεβούν οι αγαθές ψυχές προς τα άνω;
ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ στον Ερμή:
– Πρώτα, όταν έλθει η ώρα του θανάτου, το υλικό ανθρώπινο σώμα θα παραδοθεί στην αλλοίωση και τον αφανισμό. Το ήθος του ανθρώπου θα παραδοθεί στο δαίμονα ανενέργητο, οι αισθήσεις του σώματος θα επανέλθουν στις πηγές τους για να γίνουν μέρη ενέργειας και ο θυμός και η επιθυμία θα ριχθούν στην άλογο φύση.
Εδάφ.25.
Ετσι η ψυχή του ανθρώπου θα εξορμήσει από τη γη προς τα άνω με τη βοήθεια της αρμονίας και θα δώσει: στην πρώτη ζώνη, την αυξητική και μειωτική ενέργεια, στη δεύτερη ζώνη, τη μηχανή των κακών έξεων και το δόλο ανενέργητο, στην τρίτη ζώνη την επιθυμία της απάτης ανενέργητη, στην τέταρτη ζώνη την προφάνεια της αρχοντιάς απλεονέκτητη, στην πέμπτη ζώνη το ανούσιο θράσος και την προπέτεια της τόλμης, στην έκτη ζώνη τις κακές αφορμές του πλούτου ανενέργητες και στην έβδομη ζώνη θα δώσει το ενεδρεύον ψεύδος.
Εδάφ. 26.
Και τότε γυμνή η ψυχή του ανθρώπου από τις ενέργειες της αρμονίας θα φθάσει στην όγδοη ζώνη με τις δικές της δυνάμεις, και θα υμνήσει μαζί με τις εκεί ψυχές τον πατέρα, και θα δεχθεί τα συγχαρητήριά τους. Έτσι, ισότιμη πλέον η ψυχή με τις εκεί ψυχές οι οποίες θα την υποδεχθούν και θα τη συγχαρούν, θα ενωθεί μαζί τους και θα ακούσουν όλες μαζί τον ύμνο των υπεράνω της ζώνης των ψυχών προς το θεό. Και τότε όλες μαζί οι ψυχές θα υψωθούν προς τον πατέρα και θα συγχωνευθούν εκεί μαζί του… Και τώρα που τα είδες, τ’άκουσες και τα έμαθες όλα αυτά, κατέβα Ερμή πίσω στη γη και γίνου εκεί οδηγός στους άξιους γιατί χάρη σε σένα θα σωθεί το ανθρώπινο γένος.
Εδάφ. 27.
ΕΡΜΗΣ, απολογούμενος:
– Αυτά μου αποκάλυψε ο Ποιμάνδρης που είχε μπει στο είναι μου. Κι εγώ αφού ευχαρίστησα και ευλόγησα τον πατέρα όλων, υψώθηκα απ’ αυτόν, δυναμώθηκα, διδάχθηκα τα πάντα τα της φύσης στη μεγίστη θέα, κι άρχισα να κηρύττω στους ανθρώπους το κάλλος της ευσέβειας και της γνώσης ως ακόλουθα:
«Άνδρες γηγενείς που παραδοθήκατε στον ύπνο στο μεθύσι και στην αγνωσία του θεού, ξυπνήστε, παύσατε την κραιπάλη θελγόμενοι από την κτηνώδη αυτή ευχαρίστησή σας».
Εδάφ. 28.
Εκείνοι με άκουσαν και με περικύκλωσαν ομαδικά, και εγώ τους είπα. «Γιατί άνδρες γηγενείς παραδοθήκατε στον θάνατο αφού έχετε εξουσία στην αθανασία; Μετανοήστε όσοι βρίσκεσθε στην άγνοια’ απαλλαγείτε από το φωτεινό σκοτάδι’ μεταλάβατε της αθανασίας’ εγκαταλείψατε την φθορά!».
Εδάφ. 29.
Από τους ακροατές μου εκείνους άλλοι άρχισαν να φλυαρούν και να απέρχονται, ακολουθώντας τον δρόμο του θανάτου, άλλοι δε πέσανε στο γόνατά μου και με παρακαλούσαν να συνεχίσω να τους διδάξω. Εγώ τους είπα να σηκωθούν όρθιοι και γενόμενος καθοδηγός του γένους μας, άρχισα να τους διδάσκω το πως, με ποίο τρόπο μπορούν να διασωθούν. Κι εκείνοι άκουσαν τους σοφούς λόγους μου, ετράφησαν με το ποτό της Αμβροσίας, και καθώς άρχισε ο ήλιος να δύει τους παρεκάλεσα να ευχαριστήσουν τον θεό και ν’ αποσυρθούν ο καθένας στα σπίτια των.
Εδάφ. 30.
Εγώ δε, την ευεργεσία του Ποιμάνδρη την κατέγραψα στο είναι μου, και πληρωθείς όπως το ήθελα, ένιωσα πως ο ύπνος του σώματός μου έγινε αληθινή όραση, η σιωπή μου εγγύηση του αγαθού, και η εκφορά του λόγου μου γέννημα αγαθών. Αυτά μου συνέβησαν όταν διδάχτηκα νοερά τους αυθεντικούς λόγους του Ποιμάνδρη, κι έγινα θεόπνευστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου