Το ιδεολογικό υπόβαθρο αυτής της σύγκρουσης είχε διαμορφωθεί ήδη από τους απολογητές του χριστιανισμού: «Μα τι το κοινό υπάρχει ανάμεσα στην Αθήνα και την Ιερουσαλήμ, την Ακαδημία και την εκκλησία, τους αιρετικούς και τους Χριστιανούς; Τι το κοινό υπάρχει ανάμεσα στο φως και τα σκοτάδια; Ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο; Η δική μας διδαχή βγαίνει απευθείας από τη στοά του Σολομώντα, που, όπως δίδαξε, πρέπει ν’ αναζητήσεις το Θεό μ’ όλη την απλότητα της καρδιάς. Ένας Χριστιανός είναι ταπεινός ακόμη και με το φτωχό. Αλλά οι φιλόσοφοι μετά από τόσα εγκλήματα και τέτοιες ποταπότητες διατηρούν ανάμεσά σας τ’ όνομα και τις τιμές των σοφών. Τι σχέση υπάρχει ανάμεσα σ’ ένα φιλόσοφο κι ένα Χριστιανό; Ανάμεσα σ’ έναν οπαδό της Ελλάδας κι έναν οπαδό του ουρανού; Ανάμεσα σ’ έναν άνθρωπο που κυνηγά μια μάταιη δόξα κι έναν άνθρωπο αποκλειστικά απασχολημένο με τη σωτηρία του; Ανάμεσα σ’ έναν άνθρωπο που ομιλεί σα σοφός κι έναν άνθρωπο που ζει σα σοφός; Ανάμεσα σ’ έναν άνθρωπο επιδέξιο για να καταστρέφει κι έναν άνθρωπο που δεν ξέρει παρά να οικοδομεί; Πώς τολμάτε να συγκρίνετε τον οπαδό της αμαρτίας με τον ανταγωνιστή του; Τον διαφθορέα της αλήθειας με τον εκδικητή της! Εκείνον που την κλέβει, με κείνον που είναι ο πιο παλιός ιδιοκτήτης της και φύλακάς της; Ακόμη για μια φορά ποιο είναι το κοινό σημείο ανάμεσα σ’ αυτούς τους δυο ανθρώπους;» (Τερτυλλιανός, «Απολογία», τ. 2ος).
Αικατερίνη και Υπατία, δύο πρόσωπα που η χριστιανική παράδοση τα ταύτισε. Απέδωσε τις γνώσεις και τις φιλοσοφικές ιδιότητες της Υπατίας στην Αικατερίνη. Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι η Αικατερίνη δεν υπήρξε και ότι ήταν μάλλον μια εξιδανικευμένη παρά ιστορική μορφή, αντίπαλο δέος στην Ελληνίδα φιλόσοφο Υπατία κατά τη μεσαιωνική σκέψη. Παρόμοια με την Υπατία, λέγεται ότι ήταν σοφή, πολύ όμορφη, αγνή και ότι δολοφονήθηκε άγρια λόγω της δημόσιας έκθεσης της πίστης της – 105 χρόνια προ του θανάτου της Υπατίας.
Η Αγία Αικατερίνη…
Για τη δράση και τη ζωή της Αγίας δεν υπάρχουν ιστορικές πληροφορίες. Πρωτογίνεται λόγος γι’ αυτή στο τέλους του 9ου αιώνα (ο 7ος - 12ος αιώνας είναι η περίοδος που παράγονται οι περισσότερες πλαστές αγιογραφίες-μαρτύρια-συναξάρια) και με δεδομένο ότι η εποχή του μαρτυρικού της θανάτου προσδιορίσθηκε περί το 307, υπάρχει ύποπτη σιωπή πέντε αιώνων.
Tο 1969 η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αφαίρεσε τη γιορτή της από το γενικό εορτολόγιο των αγίων, επικαλούμενη την έλλειψη ιστορικών αποδείξεων για την ύπαρξή της. Το 2002, περιελήφθηκε ξανά στο ημερολόγιο. Την περίοδο αυτή το Βατικανό επέτρεπε ως παραχώρηση την τήρηση της εορτής της όπως προηγουμένως.
Η πάνσοφη, εκπληκτικά όμορφη, δεινή ρήτορας και με ωραίο παράστημα Αγία Αικατερίνη σπούδασε φιλολογία, φιλοσοφία και απέκτησε ευρύτατες θεολογικές γνώσεις. Σύμφωνα με τους θρύλους και τα συναξάρια της Αγίας, όταν πληροφορήθηκε ο Αυτοκράτορας Μαξιμίνος όσα διαδίδονταν περί αυτής, ανέθεσε σε πενήντα ή κατ’ άλλους σε εκατόν πενήντα περίφημους ρήτορες προκειμένου συζητώντας μαζί της να της αποδείξουν το αβάσιμο και στρεβλό των ιδεών (δοξασιών) της. Το αποτέλεσμα όμως υπήρξε το αντίθετο. Θύμωσε ο αυτοκράτορας και την υπέβαλε σε μαρτύρια μέχρι θανάτου. Έτσι έγινε αγία και προστάτρια όσων ασχολούνται με τα γράμματα, ιδιαίτερα των παρθένων φοιτητριών. Χριστιανικό σύμβολο σοφίας και επιστήμης. Συχνά εικονίζεται να κρατά σφαίρα και διαβήτη.
Σύμφωνα με μια άλλη ακόμη εκδοχή του θρύλου, η Αικατερίνη απέρριψε πολλές γαμήλιες προτάσεις. Ίσως με αυτό συνδέεται μια εύθυμη γιορτή της αγίας στο Παρίσι. Νεανίδες ηλικίας 25 ετών ανύπανδρες, ανήμερα της εορτής της Αγίας, περιφέρονταν εν ευθυμία στην πόλη φέροντας ή σκεπάζοντας τα μαλλιά τους με λευκό δαντελωτό «κεκρύφαλο» (σκούφο) εκ του οποίου και προήλθε η γαλλική έκφραση «elle a la coiffure de Sainte Catherine» (= έχει το κτένισμα της Αγίας Αικατερίνης, κότσο τα μαλλιά) που αποτελεί ιδιωματισμό και λέγεται για γεροντοκόρες, ιδιαίτερα αυτές που αυτοπροσδιορίζονται ως «μνηστευμένες» με την πίστη στον Κύριο.
Η Αγία Αικατερίνη (εορτάζει για την Εκκλησία στις 25 Νοεμβρίου)
Δεν έκανε κάποια καταστροφή αλλά επειδή στο συναξάρι αναφέρει ότι κατατρόπωσε 60 εθνικούς φιλοσόφους και τους έκανε χριστιανούς, για τον λόγο αυτό στην ευρωπαϊκή τέχνη υπάρχουν σε κάθε μορφή εικόνες, αγάλματα, βιτρό, και σχέδια σε χειρόγραφα, αρκετά δείγματα να πατάει την Ελληνική γνώση, στην μορφή συνήθως ενός κεφαλιού φιλοσόφου (ενίοτε βασιλιά) ή ακόμα και ένα βιβλίο.
Στον πίνακα του Αναγεννησιακού καλλιτέχνη Ραφαήλ «Η σχολή των Αθηνών» τα μεγαλύτερα μυαλά του αρχαίου κόσμου συγκεντρώνονται για συζήτηση. . . και ανάμεσά τους βρίσκεται μια μονάχα γυναίκα. Είναι ντυμένη λευκά, που στέκεται προς τα εμπρός-αριστερά, και ατενίζει έξω από την εικόνα προς εμάς. Είναι η Υπατία της Αλεξάνδρειας.
…και η φιλόσοφος Υπατία
Η Υπατία έζησε το 370-418 – την εποχή που ο χριστιανός επίσκοπος Κύριλλος συγκρούεται με τον ειδωλολάτρη έπαρχο Ορέστη για τον έλεγχο της πόλης. Ήταν Εθνική, δηλαδή Ελληνίδα ειδωλολάτρισσα και δίδασκε μαθηματικά, φιλοσοφία, Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Δίδασκε δημόσια, στους δρόμους της πόλης. Ήταν τόσο χαρισματική δασκάλα, τόσο γοητευτική που προσέλκυε πολλούς και σημαντικούς μαθητές. Γι’ αυτό θεωρήθηκε επικίνδυνη για το χριστιανισμό και λιντσαρίστηκε από το φανατισμένο χριστιανικό όχλο που οδηγήθηκε από τον επίσκοπο Κύριλλο (τιμά τη μνήμη του η εκκλησία συγκαταλέγοντάς τον στους αγίους…).
Την έσυραν σε μια εκκλησία, την έγδυσαν και την έγδαραν ζωντανή με θραύσματα πήλινων αγγείων. Στη συνέχεια τη διαμέλισαν και διασκόρπισαν τα μέλη της στην πόλη… Πρόφαση, η σχέση της με τον ειδωλολάτρη έπαρχο της πόλης Ορέστη. Αιτία, η Υπατία αποτελούσε σύμβολο της επιστήμης και της μάθησης, που για τους χριστιανούς ταυτίζονταν με την ειδωλολατρία. Από καιρό ήδη οι απολογητές του μάζευαν κάθε πέτρα για να την πετάξουν στη μόρφωση και στο μορφωμένο. Από τότε αρχίζει αυτός ο «λιθοβολισμός» της επιστήμης. Για το χριστιανισμό ό,τι γίνεται στη φύση και στην κοινωνία είναι θεϊκά δοσμένο, ενώ η επιστήμη αναζητά τους νόμους που διέπουν τα φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα.
Η φυγή πολλών λογίων αμέσως μετά το λιντσάρισμα της Υπατίας σήμανε την αρχή του μαρασμού της Αλεξάνδρειας ως κέντρου μάθησης. Η μορφή της όμως δεν έσβησε, όπως ίσως επιδίωκε η εκκλησία με την ταύτιση Αικατερίνας και Υπατίας.
Το Λεξικό Σουίδα («Η αρχαιότερη εγκυκλοπαίδεια που φιλοδόξησε να συμπεριλάβει “πάντας τους αιώνας και πάντα τα γένη της φιλολογίας”», 10ος αιώνας) αφιερώνει στο λήμμα Υπατία μια ολόκληρη σελίδα – δεν αφιερώνει σε πολλά λήμματα αυτό το χώρο – ενώ στο λήμμα «Αικατερίνα» περιορίζεται στο «όνομα κύριον».
Τα τελευταία χρόνια της ζωής της Υπατίας απέδωσε κινηματογραφικά με την ταινία «Αγορά» (Agora, ο πρωτότυπος τίτλος) το 2009 ο Ισπανο-χιλιανός σκηνοθέτης Αλεχάντρο Αμενάμπαρ.
Δεν έκανε κάποια καταστροφή αλλά επειδή στο συναξάρι αναφέρει ότι κατατρόπωσε 60 εθνικούς φιλοσόφους και τους έκανε χριστιανούς, για τον λόγο αυτό στην ευρωπαϊκή τέχνη υπάρχουν σε κάθε μορφή εικόνες, αγάλματα, βιτρό, και σχέδια σε χειρόγραφα, αρκετά δείγματα να πατάει την Ελληνική γνώση, στην μορφή συνήθως ενός κεφαλιού φιλοσόφου (ενίοτε βασιλιά) ή ακόμα και ένα βιβλίο.
Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.
Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.
Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.
Στον πίνακα του Αναγεννησιακού καλλιτέχνη Ραφαήλ «Η σχολή των Αθηνών» τα μεγαλύτερα μυαλά του αρχαίου κόσμου συγκεντρώνονται για συζήτηση. . . και ανάμεσά τους βρίσκεται μια μονάχα γυναίκα. Είναι ντυμένη λευκά, που στέκεται προς τα εμπρός-αριστερά, και ατενίζει έξω από την εικόνα προς εμάς. Είναι η Υπατία της Αλεξάνδρειας.
…και η φιλόσοφος Υπατία
Η Υπατία έζησε το 370-418 – την εποχή που ο χριστιανός επίσκοπος Κύριλλος συγκρούεται με τον ειδωλολάτρη έπαρχο Ορέστη για τον έλεγχο της πόλης. Ήταν Εθνική, δηλαδή Ελληνίδα ειδωλολάτρισσα και δίδασκε μαθηματικά, φιλοσοφία, Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Δίδασκε δημόσια, στους δρόμους της πόλης. Ήταν τόσο χαρισματική δασκάλα, τόσο γοητευτική που προσέλκυε πολλούς και σημαντικούς μαθητές. Γι’ αυτό θεωρήθηκε επικίνδυνη για το χριστιανισμό και λιντσαρίστηκε από το φανατισμένο χριστιανικό όχλο που οδηγήθηκε από τον επίσκοπο Κύριλλο (τιμά τη μνήμη του η εκκλησία συγκαταλέγοντάς τον στους αγίους…).
Την έσυραν σε μια εκκλησία, την έγδυσαν και την έγδαραν ζωντανή με θραύσματα πήλινων αγγείων. Στη συνέχεια τη διαμέλισαν και διασκόρπισαν τα μέλη της στην πόλη… Πρόφαση, η σχέση της με τον ειδωλολάτρη έπαρχο της πόλης Ορέστη. Αιτία, η Υπατία αποτελούσε σύμβολο της επιστήμης και της μάθησης, που για τους χριστιανούς ταυτίζονταν με την ειδωλολατρία. Από καιρό ήδη οι απολογητές του μάζευαν κάθε πέτρα για να την πετάξουν στη μόρφωση και στο μορφωμένο. Από τότε αρχίζει αυτός ο «λιθοβολισμός» της επιστήμης. Για το χριστιανισμό ό,τι γίνεται στη φύση και στην κοινωνία είναι θεϊκά δοσμένο, ενώ η επιστήμη αναζητά τους νόμους που διέπουν τα φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα.
Η φυγή πολλών λογίων αμέσως μετά το λιντσάρισμα της Υπατίας σήμανε την αρχή του μαρασμού της Αλεξάνδρειας ως κέντρου μάθησης. Η μορφή της όμως δεν έσβησε, όπως ίσως επιδίωκε η εκκλησία με την ταύτιση Αικατερίνας και Υπατίας.
Το Λεξικό Σουίδα («Η αρχαιότερη εγκυκλοπαίδεια που φιλοδόξησε να συμπεριλάβει “πάντας τους αιώνας και πάντα τα γένη της φιλολογίας”», 10ος αιώνας) αφιερώνει στο λήμμα Υπατία μια ολόκληρη σελίδα – δεν αφιερώνει σε πολλά λήμματα αυτό το χώρο – ενώ στο λήμμα «Αικατερίνα» περιορίζεται στο «όνομα κύριον».
Τα τελευταία χρόνια της ζωής της Υπατίας απέδωσε κινηματογραφικά με την ταινία «Αγορά» (Agora, ο πρωτότυπος τίτλος) το 2009 ο Ισπανο-χιλιανός σκηνοθέτης Αλεχάντρο Αμενάμπαρ.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου