Τυπικά ο θυμός συγκαλύπτει κάποια άλλα λιγότερο εμφανή ή αποδεκτά συναισθήματα – όσα δηλαδή αποκαλύπτουν τα τρωτά μας σημεία. Εύθραυστα συναισθήματα, όπως η λύπη και ο φόβος, μεταμφιέζονται συχνά σε θυμό ή και κρύβονται πίσω του. Άλλοτε πάλι η δύναμη του θυμού μεταφέρει την ενέργεια και των συναισθημάτων που δεν εκδηλώνουμε και δεν αναγνωρίζουμε. Όταν μάλιστα αυτό συμβαίνει, η δύναμή του είναι τεράστια.Στον πυρήνα του θυμού βρίσκεται μια ενέργεια που απαιτεί να εκτονωθεί! Ο θυμός ωστόσο έχει και άλλες μορφές και αποχρώσεις. Όπως και τα συναισθήματα, ο θυμός έχει τη μορφή ενός συνεχούς.
Μπορεί να είναι μικρός ή μεγάλος, παλιός ή νέος, δικαιολογημένος ή αδικαιολόγητος, θυμός που ξεσπά ή καταπνίγεται, θυμός που ξεσπά εναντίον του ίδιου μας του εαυτού (ενδραμάτιση 1) προς τους άλλους (εκδραμάτιση 2).
- Ενδραμάτιση (acting in): στο χώρο της ψυχανάλυσης και της ψυχιατρικής ιατρικής ο όρος δηλώνει μια συμπεριφορική απάντηση που στρέφεται εναντίον του εαυτού μας. (ΣτΜ)
- Εκδραμάτιση (acting out): στο χώρο της ψυχανάλυσης και της ψυχιατρικής ο όρος δηλώνει μια συμπεριφορική απάντηση (συνήθως πράξη) σε μια ασυνείδητη ενόρμηση ή παρόρμηση με σκοπό την προσωρινή μερική ανακούφιση της εσωτερικής τάσης και την αποφυγή της επίγνωσης της πραγματικής αιτίας. Π.χ., η έντονη και πολλαπλή σεξουαλική συμπεριφορά ενός άντρα μπορεί να είναι αποτέλεσμα ασυνείδητου άγχους αμφισβήτησης της αντρικής του ταυτότητας.
Η ενέργεια που εκλύεται, όταν θυμώνουμε, μπορεί να εξυπηρετήσει τόσο καλούς όσο και κακούς σκοπούς. Ο θυμός μπορεί να γίνει η αφορμή για νέες ιδέες, για ανάπτυξη, για αλλαγή και για την επίτευξη κάποιων στόχων.
Μπορεί όμως και να οδηγήσει στη βία και σε εθιστικές καταστάσεις ισχύος.
Στις καταστάσεις ισχύος ένα άτομο εξουσιάζει κάποιο άλλο. Οι καταστάσεις αυτές βρίσκονται στον αντίποδα του αλληλοσεβασμού και της αμοιβαιότητας, μια και οφείλονται στην ανασφάλεια και τον φόβο μας.
Ο θυμός αποτελεί ένα σημαντικό είδος ενεργείας που πρέπει να το γνωρίσουμε και να το εξηγήσουμε. Όταν η σχέση μας με τον θυμό δεν είναι υγιής, οι συνέπειες για εμάς μπορεί να είναι καταστροφικές. Πάρα πολλά εγκλήματα οφείλονται στον θυμό, ειδικά όταν τον νιώθουμε ή τον εκδηλώνουμε αναπάντεχα.
Η ενέργεια του θυμού παίρνει πολλές μορφές, τόσο αρνητικές όσο και θετικές.
Το πρώτο βήμα για ν’ αντιμετωπίσουμε υπεύθυνα τον θυμό είναι ν’ αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι διαθέτει ενέργεια. Πολύ απλό! Μπορούμε να τη νιώσουμε. Τη γνωρίζουμε. Εκδηλώνεται με πονοκεφάλους, πόνο στο στομάχι, σφίξιμο των μυών, τρίξιμο των δοντιών, νευρικό χτύπημα των ποδιών, σπάσιμο της τσιχλόφουσκας, νευρικό κουδούνισμα των κλειδιών, ξερόβηχα, σύρσιμο των ποδιών, γύρισμα των ματιών, σφίξιμο των χεριών, ρυθμικό χτύπημα των δακτύλων, πτώση τον ηθικού κλπ.
Υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι για ν’ απελευθερώσουμε την ενέργεια του θυμού.
Γιατί όμως είναι τόσο σημαντικό ν’ αναγνωρίσουμε ότι ο θυμός έχει ενέργεια;
Όταν κατονομάζουμε την ενέργεια, συνειδητοποιούμε τι πραγματικά νιώθουμε εκείνη τη στιγμή και, από την άποψη αυτή, παύουμε να είμαστε υποχείρια ενός παράφορου συναισθήματος. Η ενέργεια χάνει ένα μέρος της δύναμής της. Θυμάστε την ιστορία του διαβολικού Ρούμπελστιλτσκιν; Ο τελευταίος είχε βοηθήσει ένα κορίτσι να γίνει βασίλισσα και, ως αντάλλαγμα, της ζήτησε να του δώσει τον πρωτότοκο γιο της. Η βασίλισσα νόμιζε ότι ο ανθρωπάκος θα είχε ξεχάσει την απαίτησή του. Αλλά, όταν γεννήθηκε ο γιος της, εκείνος εμφανίστηκε και ζήτησε να τον πάρει μαζί του. Η βασίλισσα τρομοκρατήθηκε. Ο Ρούμπελστιλτσκιν της είπε ότι, αν δεν τον αποκαλούσε με το σωστό του όνομα, θα έχανε το παιδί της. Η βασίλισσα ζήτησε βοήθεια και την έλαβε από έναν «αγγελιοφόρο». Ο ανθρωπάκος εμφανίστηκε για τελευταία φορά και η βασίλισσα τον αποκάλεσε με το σωστό του όνομα. Όταν εκείνος το άκουσε, χάθηκε για πάντα. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τα συναισθήματά μας: όταν τα κατονομάζουμε, τ’ απελευθερώνουμε και ταυτόχρονα γινόμαστε σοφότεροι, όπως η βασίλισσα.
Αλλαγή συμβαίνει, όταν μπορούμε να κατονομάσουμε τα συναισθήματά μας την ώρα που τα νιώθουμε. Όταν λέμε την αλήθεια, η ενέργειά τους απελευθερώνεται.
Εκφράσεις θυμού
Όταν αρχίσουμε ν’ αντιλαμβανόμαστε την ενέργεια του θυμού, θα τον εκδηλώνουμε πιο σωστά. Εκφράζουμε το θυμό μας με δύο κατά βάση τρόπους: (1) ξεσπώντας προς τα έξω και (2) ξεσπώντας προς τα μέσα.
Ξέσπασμα προς τα έξω (εκδραμάτιση)
Συχνά το ξέσπασμα φαίνεται ως κάτι πολύ φυσικό. Όπως και τα μωρά, νομίζουμε ότι μπορούμε να πάρουμε αυτό που θέλουμε, ξεσπώντας. Ουρλιάζουμε, κλοτσάμε και πεισμώνουμε. Αν δεν μάθουμε να λειτουργούμε διαφορετικά, θα συνεχίσουμε να ξεσπάμε, πιστεύοντας ότι έτσι πετυχαίνουμε το στόχο μας, έστω και βραχυπρόθεσμα.
Όταν ξεσπάμε, έχουμε την εντύπωση ότι μπορούμε να εκτονώσουμε την ενέργεια του θυμού μας σε κάτι ή σε κάποιον άλλο. Όταν όμως το κάνουμε αυτό, η συναισθηματική ένταση κλιμακώνεται και από τις δύο πλευρές. Ορισμένες φορές μάλιστα μπορεί να νιώσουμε ένα είδος έκστασης του θυμού. Όταν βρισκόμαστε σ’ αυτή την κατάσταση, παύουμε να σκεφτόμαστε ή να εξετάζουμε κάθε άλλη λύση και προσπαθούμε να επιβάλουμε τα συναισθήματά μας στους άλλους. Βέβαια αυτό μπορεί να είναι απαραίτητο, όταν κινδυνεύει η ζωή μας, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις το ζήτημα δεν τίθεται με τη μορφή του διλήμματος ζωή ή θάνατος. Σε γενικές γραμμές το ξέσπασμα δεν είναι μια αποτελεσματική μέθοδος για τη διευθέτηση των διαφορών.
Τρόποι για ν’ αποφύγουμε το ξέσπασμα
Πρώτον, εξετάζουμε τις απόψεις μας. Σε ποιες ακριβώς στηρίζεται το ξέσπασμά μας; Πιστεύουμε πράγματι ότι για τα δυσάρεστα συναισθήματά μας φταίει κάποιος άλλος;
Κι αν τυχόν φταίει, πρέπει να τον τιμωρήσουμε;
Εμείς θ’ αποφασίσουμε για το είδος της τιμωρίας που πρέπει να του επιβληθεί;
Αν προσέξουμε καλά αυτό τον τρόπο σκέψης, θα δούμε ότι δεν διαφέρει και πολύ από εκείνον ενός μικρού παιδιού. Όταν τα παιδιά ξεσπούν, λέμε ότι αυτό ξέρουν αυτό κάνουν. Όταν όμως ξεσπά ένας ενήλικας, λέμε ότι θα έπρεπε να ξέρει ότι αυτός δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να εκφράσει τα συναισθήματά του. ‘Όσους βρίζουν και χειροδικούν τους βάζουμε στη φυλακή. ‘Όταν ο άνθρωπος θέλει, μπορεί ν’ αλλάξει τόσο τις απόψεις του όσο και τη συμπεριφορά του, κι αυτό ανεξάρτητα από το αν είναι παιδί ή ενήλικας.
Δεύτερον, προσδιορίζουμε τα κίνητρά μας: τις λέξεις, τις πράξεις και τις καταστάσεις που μας ενοχλούν.
Ξέρω ένα ζευγάρι που είχε την τάση να καυγαδίζει πριν από το δείπνο. Μόλις συνειδητοποίησαν ότι έτρωγαν αργά, άρχισαν είτε να τσιμπάνε κάτι μόλις επέστρεφαν σπίτι είτε να τρώνε νωρίτερά. Οι καυγάδες τους οφείλονταν σε μια συγκεκριμένη κατάσταση (Situational Trigger). Όταν τη συνειδητοποίησαν, άρχισαν να κάνουν αλλαγές.
Τρίτον, παρακολουθούμε την πορεία του θυμού μας. Αρχίζουμε να το κάνουμε, όταν θυμώνουμε για πρώτη φορά. Αντιλαμβανόμαστε, για παράδειγμα, διάφορους μικρούς θυμούς που οφείλονται σε συγκεκριμένες καταστάσεις, όπως η αντιδικία μας με ένα συνάδελφο, η αργοπορημένη επιστροφή μας στο σπίτι λόγω της μεγάλης κίνησης στους δρόμους ή η ενόχλησή μας από τον καύσωνα. ‘Όταν καταφέρουμε ν’ αναγνωρίσουμε τους μικρούς αυτούς θυμούς -«Είμαι θυμωμένος με το συνάδελφό μου», «Σιχαίνομαι τη μεγάλη κίνηση», «Αυτή η ζέστη με τρελαίνει!»-, είναι πολύ πιθανό να μην ξεσπάσουμε στην οικογένειά μας, μόλις φτάσουμε σπίτι. Παρακολουθούμε τον εαυτό μας καθώς ο θυμός μεγαλώνει και προσπαθούμε να τον διαχειριστούμε σωστά. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για ν’ αντιμετωπίσουμε έξυπνα και δημιουργικά το θυμό μας: να φωνάζουμε μες στο αυτοκίνητο, να προσκαλούμε κάποιον για καφέ ή να παρκάρουμε και να μιλάμε για λίγο στο τηλέφωνο για διάφορα πράγματα.
Τέλος, αναλύουμε διάφορα γεγονότα και καταστάσεις που μας θυμώνουν. Τα γεγονότα αυτά μπορεί να είναι εξωγενή, όπως είναι οι συνθήκες που επικρατούν στη δουλειά μας. ‘Η και ενδογενή, όπως είναι η κακή συνήθεια να παίρνουμε προσωπικά τις πράξεις των άλλων. Αν διαπιστώσουμε κάτι τέτοιο, πρέπει να κάνουμε κάτι. Μπορούμε, για παράδειγμα, να συζητήσουμε με το συνάδελφό μας. Ν’ ακολουθήσουμε έναν άλλο δρόμο για να γυρίσουμε σπίτι. Να πάρουμε ένα ρεπό για να ξεκουραστούμε. Να εντάξουμε στο καθημερινό πρόγραμμά μας πράγματα που μας δίνουν δύναμη και κουράγιο, όπως το να γευματίσουμε με ένα φίλο ή να βγούμε με τη σύζυγό μας. Δεν είναι βέβαια πάντοτε απαραίτητο ν’ ασχοληθούμε με την κατάσταση εμείς οι ίδιοι ή ν’ ασχοληθούμε αμέσως με αυτή.
Μπορούμε ακόμα και να επιλέξουμε να μην κάνουμε κάτι. Σ’ αυτή την περίπτωση αναγνωρίζουμε τον θυμό και δίνουμε τη δυνατότητα στον εαυτό μας ν’ απελευθερώσει τη συσσωρευμένη ενέργεια. Μπορούμε, για παράδειγμα, να κάνουμε γυμναστική ή κάποιο σπορ, να χρησιμοποιήσουμε την ενέργεια αυτή για να πετύχουμε έναν προσωπικό στόχο, ν’ ασχοληθούμε με κάποια τέχνη, όπως η ζωγραφική ή η μουσική, και ν’ αποκτήσουμε κάποιο χόμπι. Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε το συναισθηματικό μας απόθεμα για ν’ απελευθερώσουμε το συσσωρευμένο θυμό μας.
Ακόμα κι αν δεν μπορούμε να μη θυμώνουμε, έχουμε τη δυνατότητα να μειώσουμε την ενέργειά μας, προβαίνοντας στις πράξεις που αναφέραμε παραπάνω:
- εξετάζουμε τις απόψεις μας
- προσδιορίζουμε τα κίνητρά μας
- παρακολουθούμε την πορεία του θυμού μας
- αναλύουμε τα γεγονότα που μας θυμώνουν και κάνουμε ό,τι πρέπει για ν’ αλλάξουμε τα πράγματα και τον ίδιο μας τον εαυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου