Τα στάδιά της Κρίσης

Οι άνθρωποι, σε διάφορες στιγμές της ζωής μας διερχόμαστε από «κρίσεις». Κρίση είναι μια περίοδος ψυχολογικής ανισορροπίας, που συνήθως βιώνεται ως αποτέλεσμα ενός τραγικού συμβάντος ή κατάστασης που αποτελεί σημαντικό πρόβλημα που δεν μπορεί να επιλυθεί με τη χρήση γνωστών μηχανισμών επιβίωσης.

Η κρίση αναφέρεται σε μια χρονική περίοδο υπερβολικής δυσκολίας, προβλήματος ή κινδύνου όπου συχνά κάποιος πρέπει να πάρει σημαντικές αποφάσεις. Το άτομο βιώνει απειλή και συνειδητά ή ασυνείδητα έρχεται σε επαφή με πρωταρχικά τραύματα του παρελθόντος, με αποτέλεσμα να γίνεται ιδιαίτερα αδύναμο και ευάλωτο.

Χαρακτηριστικά της Κρίσης:

– το γεγονός που προκαλεί την κρίση γίνεται αντιληπτό ως απειλητικό

– Υπάρχει εμφανής ανικανότητα αναπλαισίωσης ή μείωσης των επιπτώσεων των στρεσογόνων γεγονότων

– Υπάρχει αυξημένος φόβος, ένταση ή και μπέρδεμα

– Υψηλός βαθμός δυσφορίας

– Μια στατική ανισορροπία ακολουθείται από βεβιασμένη μετάβαση σε μια ενεργή κατάσταση της κρίσης

Σημάδια Κρίσης: δραματικές αλλαγές στις συνήθειες ύπνου, ξαφνικές αλλαγές διάθεσης, απόσυρση από δραστηριότητες, μειωμένη απόδοση σε σχολείο/δουλειά, αμέλεια της προσωπικής υγιεινής, αλλαγές στο σωματικό βάρος κ.α.

Παραδείγματα γεγονότων που προκαλούν κρίση

Ατύχημα, θάνατος /απώλεια αγαπημένου προσώπου, φυσική καταστροφή, ασθένεια, διαζύγιο-χωρισμός, ανεργία, ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, οικονομικές δυσκολίες, εθνική καταστροφή, κρίση ταυτότητας κτλ. Μπορεί μία κρίση να προέρχεται από θετικό γεγονός πχ. με τη γέννηση παιδιού.

Πολλές φορές οι κρίσεις μπορεί να οδηγήσουν σε ψυχικό τραύμα.

Εκτός από τις κρίσεις που οφείλονται σε αιφνίδια γεγονότα και καταστάσεις, υπάρχουν άλλοι δύο κατηγορίες κρίσεων, οι αναπτυξιακές και οι υπαρξιακές.

Οι αναπτυξιακές κρίσεις, αναφέρονται σε κρίσεις που βιώνουμε καθώς διερχόμαστε από τα διάφορα αναπτυξιακά στάδια και ηλικίες της ζωής μας, Εμπεριέχουν, όπως όλες οι κρίσεις, την απώλεια και το πένθος. Η γνωστή έκφραση «κρίση ταυτότητας» γεννήθηκε στη δουλειά του Ε.Erikson, Αμερικανού αναπτυξιακού ψυχολόγου- ψυχαναλυτή, ο οποίος έκθεσε ένα αναπτυξιακό μοντέλο για τον άνθρωπο, κατά το οποίο αυτός, ανά ηλικιακές περιόδους, διέρχεται από μία ψυχοκοινωνική κρίση.

Οι «υπαρξιακές κρίσεις», βασίζονται σε γενικότερες ιδέες περί σκοπού του ατόμου, της αυτοπραγμάτωσης και αίσθησης ολοκλήρωσης. Συχνά συνδέονται με περιπτώσεις λύπης ή ιδέας ότι η «η ζωή με προσπέρασε», ή συνειδητοποίησης ότι κάποιος δεν μπορεί να φτάσει τους στόχους που έβαλε για τον εαυτό του για κάποια συγκεκριμένη ηλικία. Οι υπαρξιακές κρίσεις είναι ιδιαίτερα κοινές σε μεταβατικές ηλικίες όπως τα 30ή 40 και 50 έτη, όταν οι άνθρωποι νιώθουν ότι «συσσωρεύεται» ζωή τους. Μια σημαντική υπαρξιακή κρίση μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε αυτοκτονία (ειδικά στις ηλικίες από 45-54).

Στάδια της κρίσης- διεργασίες και ψυχικές φάσεις από τις οποίες συνήθως διέρχεται ο άνθρωπος σε κρίση προκειμένου να διαχειριστεί την κρίση

Συνήθως θα βρεθεί κανείς αρχικά σε κατάσταση σοκ. Συναντώνται: υπερρεαλιστική αντίληψη, αλλοιωμένη, «σαν να βλέπεις τον εαυτό σου από πάνω ή σε ταινία», θολωμένη σκέψη, μπέρδεμα, στατικότητα, αποδιοργάνωση-απόσπαση της συνείδησης.

Στο σοκ υπάρχει απόλυτη στατικότητα, ακινησία, βαθύ πάγωμα ενώ εσωτερικά υπάρχει χαοτική κίνηση-ένταση χωρίς συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Όταν βρίσκεσαι σε κατάσταση σοκ, βοηθάει το να μείνεις ακίνητος, να μην κάνεις τίποτα, να μείνεις παρόν, το σώμα να μην έχει να κάνει με πολλές λειτουργίες. Το σώμα χρειάζεται αυτή τη στατικότητα και τη συγκέντρωση ώστε να ανταποκριθεί στις χημικές ουσίες που εκκρίνονται ως αποτέλεσμα του στρες της απειλής.

Κατά τη διάρκεια του σοκ, οι εκτελεστικές λειτουργίες αλλοιώνονται πχ. δεν έχεις καλή πρόσβαση στη μνήμη, υπάρχει μειωμένη κριτική ικανότητα, αδυναμία να πάρεις αντικειμενικές αποφάσεις και θολωμένη αντίληψη.

Μετά τη φάση του σοκ, συνήθως περνούμε μια φάση «αντίδρασης». Η συνείδηση λειτουργεί με τρόπο αυτό-προστατευτικό, αναδύεται κομμάτι που θέλει να σε προστατέψει από την ευαλωτότητα-πόνο-αδυναμία. Αναδύονται παλιά μοντέλα αντιδραστικών ρόλων επιβίωσης π.χ. αναλαμβάνω πλήρη ευθύνη, κατηγορώ τον εαυτό μου, εναντιώνομαι και αντιδραστικά σενάρια όπως άρνηση, ανησυχία, κατηγορίες-καυγάδες κτλ.

Η αντιδραστικότητα έχει να κάνει με μη-αποδοχή της κατάστασης, με αντίδραση και άρνηση σε αυτό που συνέβη, να θέλεις να βγεις από την κατάσταση άφθαρτος γρήγορα, αμέσως να θες να αλλάξεις την κατάσταση και να την ελέγξεις. Ουσιαστικά από κάτω βιώνεται υπερβολική απόγνωση και στρες.

Στη συνέχεια της πορείας της κρίσης, συνήθης είναι η φάση αναζήτησης νοήματος όπου γίνεται προσπάθεια για κατανόηση και εκλογίκευσης της κατάστασης, όπως και διαπραγματεύσεις τύπου «αν το τάδε είχε γίνει αλλιώς».

Σε αυτό το στάδιο, πάλι υπάρχει αντίσταση για αποδοχή της κατάστασης που γίνεται μέσω της προσπάθειας να καταλάβεις, λες και αν το καταλάβαινες θα μπορούσες να ελέγξεις την κατάσταση και τις συνέπειες και άρα προστατεύεσαι από το να πληγωθείς.

Τέλος έρχεται η φάση επεξεργασίας και αποδοχής της κατάστασης. Είναι η φάση που αντικρίζουμε και «καταπίνουμε» την πραγματικότητα. Η αποδοχή δεν σημαίνει απαραίτητα και να μας αρέσει αυτό που αποδεχόμαστε. Βλέπουμε την αλήθεια και αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα, αποδεχόμαστε την ευαλωτότητα και τα συναισθήματα αδυναμίας.

Είναι η φάση του: «τι μπορώ να κάνω στο σημείο αυτό, εδώ που είμαι με αυτό που έγινε;»

Αρχίζουμε να διαχειριζόμαστε την κατάσταση και να παίρνουμε πίσω τη δύναμή μας. Επαναπροσδιορίζουμε πράγματα/στόχους/αξίες της ζωής μας και συχνά παίρνουμε αποφάσεις για χρήσιμες αλλαγές που θα μας πάνε μπροστά.

Εάν περάσουμε από τα παραπάνω στάδια και τα διαχειριστούμε επαρκώς, η κρίση μέσα της μπορεί να κρύβει μια εξαιρετική ευκαιρία μάθησης και μεταμόρφωσης.

Χαρακτηριστική είναι η κινέζικη μετάφραση της λέξης «κρίση» που έχει διττή σημασία: «κίνδυνος» και «ευκαιρία».

Διαχείριση της Κρίσης

Είναι σημαντικό να αφήσουμε να περάσουμε όλες τις φάσεις και να μην τους αντισταθούμε γιατί όλες είναι απαραίτητες και σημαντικές!

Αυτό σημαίνει να δώσουμε χώρο και χρόνο στον εαυτό μας να υπάρξει με όλα όσα βιώνει. Να μη βιαστούμε να «δώσουμε λύση», να μην μας κρίνουμε ή κατηγορήσουμε, να μας επιτρέψουμε να μην ξέρουμε, να μας επιτρέψουμε να νιώσουμε τα δύσκολα συναισθήματα.

Συχνά όταν οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με αδύναμα και ευάλωτα κομμάτια μέσα τους, δυσκολεύονται να υπάρξουν μαζί τους, και τους αντιστέκονται. Αυτό συμβαίνει αφενός γιατί αποφεύγουν να βιώσουν τον πόνο που ενίοτε μπορεί να είναι αβάστακτος, αφετέρου γιατί δεν έχουν μάθει να επιτρέπουν στον εαυτό τους την αδυναμία και να την εκλαμβάνουν σαν φυσική ανθρώπινη κατάσταση στην οποία έχουν δικαίωμα. Δεν είσαι «κακός», «λάθος» και ανάξιος αν βιώνεις αρνητικά συναισθήματα και μπέρδεμα, όλα αυτά είναι μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης, της ζωής και ανάπτυξης!

Αν δώσεις χρόνο στον εαυτό σου να ζήσεις αυτό που σου συμβαίνει χωρίς επίκριση, αν ζητήσεις βοήθεια και συμπαράσταση, είναι πιθανότερο να βγεις από την κρίση πιο δυνατός και σοφός άνθρωπος.

Ακόμα και αν οι πληγές μπορεί να μην επουλώνονται τελείως ποτέ, μπορεί να απαλύνεται ο πόνος σημαντικά αλλά και να γεννιέται νέο φως, έμπνευση αλλά και κίνητρο για ζωή.

“Μέσα στο βαθύ χειμώνα βρήκα μέσα μου ένα ακατανίκητο καλοκαίρι” – A. Camy