M. Heidegger: Είναι και Χρόνος

Η έκπτωση στη φλυαρία

§1: Τι είναι η φλυαρία; Είναι μια μορφή ή εκδοχή έκπτωσης της ομιλίας. Η ομιλία, αυτό τούτο το ομιλείν της γλώσσας, δεν εγκλείεται σε απλές σημασίες· δεν προσδιορίζεται ούτε μόνο από το εκφράζεσθαι ούτε από το σημαίνειν: η λεκτική παρ-εύρεση του ανθρώπου μέσα στον κόσμο αποκτά τη συγκεκριμένη της οντο-ποίηση στη γλώσσα. Τι είναι η γλώσσα απ’ αυτή την σκοπιά; Είναι η παρ-ουσία του ανθρώπου με φωνή και με λόγο: ο άνθρωπος αφήνει την εσωτερικότητά του για να εκφράσει την εξωτερικότητά του: το κατανοήσει το Dasein του μέσα στον κόσμο. Κατ’ αυτό τον τρόπο εξ-ίσταται ως ομιλία (Rede), ήτοι ως λόγος που εκδηλώνεται με τη μορφή της ομιλίας: ως διά-λογος με τον άλλο. Τούτο σημαίνει ότι εισέρχεται μέσα στον κόσμο των πολλών και εξέρχεται από τον εαυτό του ως ομιλούσα ύπαρξη. Στο παρόν σημείο αξίζει να αναφερθεί πως στα γερμανικά ο λόγος ως ομιλία (Rede) συνδέεται ετυμολογικά με τη φλυαρία (Ge-rede).

§2: Και τώρα επανατίθεται το ερώτημα: Τι είναι η φλυαρία; Είναι ο λόγος, ως ομιλία, που διαπερνά την καθημερινότητα και την καθορίζει. Αλλά ποιος λόγος; Ο κενός λόγος. Και επειδή ο λόγος ιδιάζει στον οντο-λογικό τρόπο, με τον οποίο το Da-Sein κατανοεί τον εαυτό του μέσα στον κόσμο, η φλυαρία, ο κενός λόγος, η αδιάφορη κουβέντα παραπέμπει στην εκβολή της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα στον γενικό, τον απρόσωπο κόσμο των πολλών: σηματοδοτεί την απώλεια του εαυτού. Η απώλεια τούτη, μέσα στο δημόσιο-μαζικό Είναι των πολλών, προσιδιάζει στην έκπτωση ή κατάπτωση της ύπαρξης. Η εν λόγω έκπτωση δεν κατανοείται ως πτώση από μια πρωταρχική, ανώτερη και καθαρότερη κατάσταση ή σφαίρα σε μια υποδεέστερη, κατώτερη, θολή και αμαρτωλή, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τους πρωτόπλαστους, αλλά ως μια έκ-πτωση με το νόημα ότι η ανθρώπινη ύπαρξη πέφτει έξω από τον εαυτό της, ρέει και ρέπει ασταμάτητα προς τη δημοσιότητα. Εάν αυτή η δημόσια πλέον ύπαρξη κατονομάζεται στην αυθεντικότητά της ως διά-λογος, στην αναυθεντικότητά της, ήτοι στην έκπτωσή της, εκδηλώνεται ως φλυαρία, αερολογία.

§3: Η φλυαρία, ως προκύπτει, ανήκει στα δομικά στοιχεία της έκπτωσης: διανοίγει την ύπαρξη στον ορίζοντα κατανόησης των άλλων, συν-εν-νόησης με τους άλλους. Όλα τούτα όμως σε ένα ορισμένο καθημερινό περιβάλλον. Από τη σκοπιά έτσι της ύπαρξης που τελεί σε έκπτωση, η φλυαρία λογίζεται θετικό στοιχείο, γιατί φέρει σε επι-κοινωνία τους ανθρώπους. Από τη σκοπιά όμως της αυθεντικής ύπαρξης, η φλυαρία δεν παράγει νοήματα, δεν εμβαθύνει, δεν ερευνά, δεν στοχάζεται. Τι κάνει; Προχειρολογεί, εκφέρει αβασάνιστες κρίσεις, συμπεριφέρεται ανεδαφικά, μετατρέπει το «κουτσομπολιό» σε αρχή της μαζικής επικοινωνίας. Ως τέτοιος λόγος ωστόσο γίνεται προσιτός στον μέσο άνθρωπο. Συναφώς προσφέρει κάποια δυνατότητα να κατανοεί ο κοινός θνητός φαινόμενα και καταστάσεις, χωρίς καμιά πρότερη οικείωση, γνωριμία με αυτά ή αυτές. Τι σημαίνει αυτό; Πως ο φλύαρος λόγος κινείται στο κατά προσέγγιση, στο περίπου και ως εκ τούτου συνεπάγεται παραποίηση, διαστροφή της αλήθειας. Αδιαφορεί για την ακρίβεια, με αποτέλεσμα να μην έχει καμιά σχέση με την αυθεντική ομιλία, με τη διείσδυση στην ουσία των πραγμάτων, με την αληθινή ερμηνεία. Κατ’ αυτό τον τρόπο νοθεύει την πρωταρχική ουσία της ύπαρξης, καθιστά κίβδηλη την παρ-ουσία του ανθρώπου στον κόσμο και συντελεί στην ολοσχερή αποδιοργάνωση του εαυτού. Τότε βλέπουμε να κυριαρχεί στο κέντρο της ζωής λογοκλοπία, λογοκοπία, λογομαχία: η ανθρώπινη ύπαρξη ξεριζώνεται οριστικά. Ό,τι ακριβώς συμβαίνει κατ’ εξοχήν σήμερα.