Πώς μπορείτε να πείτε ένα ψέμα και να σας πιστέψουν όλοι!

Οι άνθρωποι πολύ σπάνια αλλάζουν τη γνώμη που έχουν για ένα ζήτημα, άρα συνήθως η αντιπαράθεση δεν ωφελεί. Ωστόσο, όταν πρόκειται να αποφανθούν για μια καινούργια πληροφορία ή να κρίνουν ως αληθή ή αναληθή μια δήλωση, τότε ξαφνικά το μυαλό των ανθρώπων ανοίγει σαν σφουγγάρι και ρουφάει στοιχεία. Ο εγκέφαλός μας έχει εξελιχθεί για να λαμβάνει αποφάσεις βασισμένος σε περιορισμένες πληροφορίες κι αυτή η ικανότητά του μπορεί να χειραγωγηθεί. Παρακάτω παρουσιάζονται τρεις τρόποι για να συμβεί κάτι τέτοιο.




1. Χρησιμοποιήστε λέξεις όπως «γιατί»

Ένα επιχείρημα είναι πολύ πιο πειστικό όταν υπάρχει ένας λόγος και μια αιτία που το υποστηρίζει. Ωστόσο, όπως έχει δείξει το έργο της ψυχολόγου του Χάρβαρντ, EllenLanger, την ίδια πειστικότητα έχει ένα επιχείρημα αν υπάρχει έστω κι ένα ίχνος αιτίας να το στηρίζει. Σε μια σειρά διάσημων πειραμάτων, η Langer έβαλε την ομάδα της να ζητήσει από ανθρώπους που στέκονταν σε μια ουρά στο φωτοτυπείο να περάσουν μπροστά στη σειρά. Η μια ομάδα είπε στους ανθρώπους «Συγγνώμη, έχω μόνο πέντε σελίδες να βγάλω, μήπως μπορώ να προχωρήσω»; Παρότι είχαν έναν πολύ καλό λόγο να περάσουν την ουρά, γιατί είχαν μόνο λίγες σελίδες να φωτοτυπήσουν, μόνο το 60% των ανθρώπων ανταποκρίθηκε θετικά. Αντίθετα, το 94% ανθρώπων έδωσαν τη σειρά τους όταν χρησιμοποιήθηκε η λέξη «γιατί» για να δώσει έναν λόγο που ζητήθηκε η προσπέραση των ανθρώπων λέγοντας: «Συγγνώμη, έχω μόνο πέντε σελίδες. Μήπως μπορώ να περάσω γιατί βιάζομαι;». Φαίνεται ότι η λέξη «γιατί» υπενθυμίζει στους ανθρώπους ότι το αίτημα έγινε γιατί υπάρχει καλός λόγος. Ωστόσο, η λέξη ήταν εξίσου αποτελεσματική ακόμα κι όταν δεν υπήρχε πραγματικός λόγος. Το 93% των ανθρώπων ενέδωσε στο αίτημα όταν αυτό εκφράστηκε έτσι: «Συγγνώμη, έχω πέντε σελίδες. Μπορώ να περάσω γιατί έχω να βγάλω κάποιες φωτοτυπίες;»

Το δίδαγμα: Χρησιμοποιείται μια καλή αιτιολογία και μια σοβαρή πρόταση ακόμα και όταν δεν υπάρχει πραγματική αιτία. Λέξεις όπως «γιατί», «επιπλέον», καθώς και οι λεγόμενες λίστες «των πέντε σημείων» φαίνεται να λογαριάζονται ως καλή λογική.


2. Πείτε μια ιστορία

Φανταστείτε ότι είστε ένορκος σε δυο υποθέσεις φόνων. Στη μια, ο εισαγγελέας εκθέτει τα στοιχεία υποδεικνύοντας ότι κατά 70% ο κατηγορούμενος βρισκόταν στη σκηνή του εγκλήματος, χωρίς όμως να αποδώσει το κίνητρο του κατηγορουμένου. Η δεύτερη υπόθεση είναι ακριβώς ίδια, μόνο που ο εισαγγελέας περιγράφει το ιστορικό του μεσήλικα κατηγορουμένου, που φαίνεται να ήταν, λαϊκιστή, «νταής» στο σχολείο στα εφηβικά του χρόνια. Ποιά υπόθεση πείθει περισσότερο; Παρόλο που η σύνδεση μιας τέτοιας συμπεριφοράς στην εφηβική ηλικία είναι σχεδόν απίθανο να εξηγήσει μια ανθρωποκτονία που διαπράχθηκε δεκαετίες αργότερα, η δεύτερη υπόθεση μοιάζει πολύ πιο πειστική. Όπως έδειξε η έρευνα των ψυχολόγων DanielKahneman και AmosTversky, οι άνθρωποι αντιδρούν και ανταποκρίνονται πολύ καλύτερα σε άσχετα στοιχεία, αν αυτά ταιριάζουν με τις προσδοκίες τους. Οι δυο ειδικοί ζήτησαν από τους συμμετέχοντες στην έρευνα να αξιολογήσουν τις πιθανότητες να είναι κάποιος γιατρός ή δικηγόρος. Τους εξήγησαν τη σύνθεση της ομάδας από την οποία προέρχονταν οι άνθρωποι (για παράδειγμα, 70 γιατροί και 30 δικηγόροι στη μια ομάδα) άρα ήξεραν τα συνολικά νούμερα. Όταν όμως έδωσαν στους συμμετέχοντες και ένα σκίτσο χαρακτηριστικών του κάθε ανθρώπου, οι ψυχολόγοι ανακάλυψαν ότι οι συμμετέχοντες αγνόησαν τις πληροφορίες που είχαν στη διάθεσή τους για τον πραγματικό αριθμό των γιατρών και των δικηγόρων και αντ’ αυτού βάσισαν την κρίση τους σχεδόν αποκλειστικά στο κατά πόσο το πορτραίτο χαρακτηριστικών ταιριάζει με τα στερεότυπα της εργασίας τους.

Τείνουμε να περικλείουμε ιδέες και γεγονότα μέσα σε ιστορίες και όσο πιο καλή η ιστορία τόσο πιο πειστική είναι. Επομένως, παρόλο που δεν ήταν στα νιάτα τους όλους οι εγκληματίες «νταήδες» και δεν είναι όλοι οι γιατροί «σπασίκλες», δίνουμε πολλή βάση σε ό,τι ικανοποιεί τις προσδοκίες μας. Το γεγονός ότι οι ένορκοι μπορεί να θεωρήσουν πολύ πειστικές τις καλοστημένες ιστορίες είναι γενικώς αναγνωρισμένο γεγονός σε νομικές συζητήσεις.

3. Δείξτε φωτογραφίες ή γραφήματα

Σε μια πρόσφατη έρευνα, οι ψυχολόγοι ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν αν πίστευαν την αλήθεια ή μη ορισμένων προτάσεων που δείχνουν κάποια γεγονότα, όπως το αν ένας διάσημος ζει ή πέθανε ή αν οι ξηροί καρποί είναι ωφέλιμη τροφή. Όπως αναφέρεται στο ScientificAmerican, η παρουσία μιας φωτογραφίας ή μιας μικρής περιγραφής αυξάνει τον αριθμό των ανθρώπων που πίστευαν ότι αυτή η πρόταση είναι αληθής, ακόμα κι αν η φωτογραφία δεν έδειχνε ουσιαστικά στοιχεία. Παρόλο που οι επιστήμονες δεν μπορούσαν να αντιληφθούν το «γιατί», αποδεικνύεται ότι οι πληροφορίες που περιβάλλονται από εικόνες ή επιπρόσθετες λεπτομέρειες φαίνονται απλώς πιο πειστικές.

Δεν σημαίνει βέβαια ότι όλοι οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν στις ομιλίες και τις διαλέξεις τους διαγράμματα και φωτογραφίες λένε ψέματα, όμως χρειάζεται προσοχή για να κατανοούμε κάθε φορά την ουσία μιας φωτογραφίας ή ενός γραφήματος και να μην παρασυρόμαστε από αυτά άκριτα.

Πώς να τσεκάρετε αν μια μπαταρία είναι γεμάτη

Ο πιο ασφαλής τρόπος για να τσεκάρει κάποιος μια μπαταρία είναι να χρησιμοποιήσει έναν μετρητή στους πόλους της. Μόνο που λίγοι έχουν μετρητή. Ο άλλος είναι… ότι δεν παίζει το τηλεκοντρόλ ή δεν ανάβει ο φακός! Ένας γρήγορος όμως και εύκολος τρόπος για να μην ταλαιπωρείστε είναι αυτός που περιγράφεται στο ακόλουθο βίντεο. Μια καλή και μια μπαταρία στα… τελευταία της συναγωνίζονται στο… ποια θα σταθεί όρθια στην πτώση! Δείτε και θα καταλάβετε.

Τι συμβαίνει κάθε λεπτό στο Internet;

Τα τελευταία χρόνια – και όσο αυξάνεται ο πληθυσμός αλλά και οι εφαρμογές του Διαδικτύου – γίνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα καταγραφές ή καλύτερα απογραφές του τι συμβαίνει είτε σε ημερήσια, είτε σε ωριαία βάση στον κυβερνοχώρο. Η τελευταία απογραφή έγινε από την εταιρεία διαδικτυακών διαφημιστικών και εμπορικών υπηρεσιών qmee. Σε αυτήν καταγράφεται το τι συμβαίνει στο Internet κάθε 60 δευτερόλεπτα.



Σύμφωνα με την καταγραφή, κάθε λεπτό στον δημοφιλέστερο διαδικτυακό τόπο προβολής βίντεο, στο YouTube, οι χρήστες τοποθετούν νέα βίντεο συνολικής διάρκειας 72 ωρών. Στη νέα ιδιαίτερα δημοφιλή υπηρεσία ανάρτησης φωτογραφιών Instagram κάθε λεπτό εισέρχονται 216 χιλιάδες φωτογραφίες. Κάθε λεπτό γίνονται 1,8 εκατομμύρια likes στο Facebook ενώ στο διαδικτυακό πολυκατάστημα του Amazon γίνονται αγορές αξίας περίπου 80 χιλιάδων ευρώ. Κάθε λεπτό αποστέλλονται 204 εκατομμύρια e-mails και γίνονται 278 χιλιάδες tweets. Η qmee έφτιαξε και ένα ενδιαφέρον γράφημα στο οποίο καταγράφονται δεκάδες στατιστικά στοιχεία για το τι συμβαίνει κάθε λεπτό στο Internet.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Ο ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

1000 χρόνια ανεξέλεγκτης οπισθοδρόμησης.
Ο Βυζαντινός μεσαίωνας της παράνοιας και του σκοταδισμού, υπήρξε η μελανότερη περίοδος της Ελληνικής Ιστορίας, και η πιο οδυνηρή για τους Έλληνες.

Οι Ταλιμπάν των Χριστιανών παπαδαριό και καλόγεροι έγιναν κράτος εν κράτη. Ο λαός άβουλος έγινε πειθήνιο όργανο τους, και ακάματο εκτελεστικό όργανο για τους διωγμούς και τα εγκλήματα που ακολούθησαν κατά των μη χριστιανών, που ήταν στη πλειοψηφία τους κυρίως Έλληνες.
Με μεγάλη ευκολία κατάπινε τις θρησκευτικές τους παπάρες για μετά θάνατο ζωή, παράδεισο, θαύματα, αναστάσεις κ.α. Η θεοκρατία σε όλο της το μεγαλείο. Οι αυτοκράτορες αφού πρώτα τους προώθησαν τελικά έγιναν δέσμιοι των. Είναι γνωστές άλλωστε οι οικονομικές και νομικές παραχωρήσεις των αυτοκρατόρων προς το ιερατείο, με τα περιβόητα Χρυσόβουλα, προκειμένου να έχουν την εύνοια του.
Η θρησκευτική διαμάχη για το χωρίς ουσία, και γελοίο, θέμα των εικόνων, που κράτησε πάνω από 100 χρόνια χώρισαν τον λαό σε εικονομάχους και εικονολάτρες, αποπροσανατόλισαν αυτόν από τα πραγματικά του προβλήματα, και την Αυτοκρατορία από τους επερχόμενους κινδύνους.
Μια άλλη θρησκευτική διαμάχη ξέσπασε τις παραμονές της άλωσης. Πάλι σε δύο στρατόπεδα χώρισαν τον λαό. Από την μια μεριά οι Ενωτικοί, και από την άλλη οι Ανθενωτικοί. Οι μεν πρώτοι να θέλουν την ένωση με τη Καθολική Εκκλησία, ελπίζοντας ότι ο Πάπας θα τους σώσει από τους Τούρκους. Οι δε δεύτεροι προτιμούσαν τους Τούρκους, λέγοντας «καλύτερα τούρκικο σαρίκι, παρά φράγκικη κουκούλα ». Επακόλουθο της δημιουργηθείσας πραγματικότητας ήταν η σταδιακή συρρίκνωση και τελικώς η οριστική διάλυση της Αυτοκρατορίας.
Τι κατάντια… Αυτή η άλλοτε κραταιά Αυτοκρατορία, να φθάσει να επιλέγει τον δυνάστη της. Όσο για τους καλόγερους αντί να πάρουν τα όπλα και να αγωνισθούν τουλάχιστον υπέρ πίστεως, στοιβάζονταν κατά χιλιάδες στα Μοναστήρια και μη έχοντας τίποτα το ουσιώδες να πράξουν «ομφαλοσκοπούσαν» δηλαδή καθήμενοι σταυροπόδι κοιτούσαν τον αφαλό τους επί ώρες περιμένοντας να ξεπηδήσει Θείον Φως που θα τους έσωζε από τις αμαρτίες τους……..ποίες άραγε να ήσαν αυτές ??? Ο νοών νοείτω……
Ο παιάνας των Σαλαμινομάχων όπως μας τον διέσωσε ο Αίσχύλος,
« Ω παιδες Ελλήνων, ίτε, ελευθερούτε πατρίδα, ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θέων τε πατρώων έδη θήκας τε προγόνων νυν υπέρ πάντων αγών»
δυστυχώς αντικαταστάθηκε από το « Κύριε ελέησον».
Τα νέα δόγματα που κυριάρχησαν και έφεραν την οπισθοδρόμηση ήταν το «πίστευε και μη ερεύνα» και το «απαρνήσου τα υλικά αγαθά και σώσε την ψυχή σου». Στο μεν πρώτο διακρίνουμε το δουλοπρεπές, και στο δεύτερο το μαζοχικό σύνδρομο που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την Αρχαιοελληνική Φιλοσοφία.
Όσο για το «ερευνάτε τας γραφάς» που προφασίζονται ότι πρεσβεύουν, προφανώς εννοούν τας θρησκευτικάς γραφάς, που μόνο συσκότιση προκαλούν παρά διαφώτιση.
Η οπισθοδρόμηση πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις ώστε για 1000 και πλέον χρόνια Βυζαντινής κυριαρχίας στον Ελλαδικό χώρο, εκεί που κάποτε ένα πλήθος Φιλοσόφων, Φυσικών, Μαθηματικών, Γεωγράφων, Αστρονόμων, Μηχανικών, υπηρετούσαν τη Γνώση, δεν κατέστη δυνατόν να αναδειχθεί ένας σημαντικός φιλόσοφος, ένας μαθηματικός, η ένας φυσικός, ο μόνος σημαντικός φιλόσοφος του Βυζαντίου ο Γεώργιος Γεμιστός η Πλήθων, πήρε αποστάσεις από τον Χριστιανισμό. Ο δε λαός έπλεε στο βαθύ σκοτάδι της αμάθειας, κουρελής και πεινασμένος.
Το εθνεγερτικό σύγγραμμα ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΜΑΡΧΕΙΑ γράφει σχετικά με την δράση του ιερατείου από τον σκοταδιστικό μεσαίωνα και μέχρι την απελευθέρωση, «Το ιερατείο υπέταξε τη σκέψη στη θεολογία και η ελεύθερη παιδεία με τις επιστήμες σιώπησε μπροστά στη θεολογική μυθολογία που επικράτησε και κατέστησε τους Έλληνες δούλους μεθυσμένους από την αμάθεια και δεισιδαιμονία».
Η διαπόμπευση και συστηματική κατασυκοφάντηση από το Ιερατείο της Ελληνικής Φιλοσοφίας, και του Ελληνικού πολιτισμού, είχε σαν αποτέλεσμα να εκλείψει παντελώς από το λεξιλόγιο των Ελλήνων οι λέξεις Έλλην και Ελλάς, τους αιώνες που ακολούθησαν. Τι ξεπεσμός ώ Πατέρες της εκκλησίας καταντήσατε την λέξη Έλλην να θεωρείτε ύβρις, την λέξη Ελλάς – την μητέρα του σύγχρονου πολιτισμού – μίασμα, και τους Έλληνες να κρύβουν την καταγωγή τους, να απαρνηθούν τους ένδοξους προγόνους τους, και να αποδεχθούν το όνομα Ρωμιοί, ενώ καμία σχέση δεν είχαν με τη Ρώμη, αλλά για λόγους μόνο επιβίωσης.
Τρανταχτό παράδειγμα της νοοτροπίας σας ο υβριστής του Ρήγα του Φεραίου και της Διακήρυξης του, Αθανάσιος ο Πάριος που συνεχώς διατυμπάνιζε «ντρέπομαι γιατί είμαι Έλληνας» , «αντίχριστοι οι φιλόσοφοι», Και «άξιοι μαχαίρας οι Ελληνόφρονες» – Να και άλλος ένας ακόμη αιμοδιψής ( Άγιος )……..
Καθώς και ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Άνθιμος που τύπωσε στο Πατριαρχικό τυπογραφείο της Κων/πολης το περιβόητο «Πατρική Διδασκαλία» που ήταν ένα κήρυγμα δουλικής υποταγής εις την υψηλή βασιλεία των Οθωμανών, και λίβελλος κατά της Γαλλικής επανάστασης. Χαρακτηριστικό απόσπασμα : «Ο Θεός ….ύψωσε την βασιλείαν αυτήν των Οθωμανών περισσότερον από κάθε άλλην, δια να αποδείξη αναμφιβόλως ότι θείω εγένετω βουλήματι».

ΜΕ ΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΥΒΕΡΝΩΝΤΑΙ ΟΙ ΑΜΑΘΕΙΣ

Είναι δυνατόν σήμερα που η γνώση είναι ελεύθερη, και οι διανοητικώς ανάπηροι δεν καίνε δημοσίως τα βιβλία όπως το μεσαίωνα, να εξακολουθούν να υπάρχουν διανοητικώς ανάπηροι που θέλουν να βάλουν τα παραμύθια του Μωυσή πάνω από τη σύγχρονη επιστήμη. Με ποια λογική αποδεχόμαστε βιβλία και μάλιστα Ιερά, να υμνολογούν υπέρ των Ιεροσολύμων και των Εβραίων και από την άλλη να υβρίζουν τους Έλληνες.

Είναι δυνατόν σήμερα να ασπαζόμαστε δοξασίες προ 2.000 και 3.000 ετών περί δημιουργίας του κόσμου, για Αδάμ και για Εύα, για κόλαση και παράδεισο. Όλα αυτά είναι πιστευτά μόνο από τους ανόητους, τους αγράμματους, και τους φανατικούς.
Οι άνθρωποι, οι οποίοι έχουν διαβάσει Δαρβίνο, η Χέκελ, η γνωρίζουν τις αδιάψευστες θέσεις της σύγχρονης επιστήμης, και διαθέτουν μυαλό, γελούν μ’ αυτά τα εβραϊκά παραμύθια που συνέταξε ο Μωυσής και οι διάδοχοι του.
Είναι δυνατόν σήμερα – στην εποχή της τηλεόρασης – η θρησκεία να στηρίζει ακόμη την ύπαρξη της σε θαύματα -που δεν τα βλέπουμε στην τηλεόραση – και δεν αποδεικνύονται, αντί να αρθρώνει ορθό λιτό και σύγχρονο λόγο.
Είναι δυνατόν να προσκυνάμε για ( Αγίους ) Εβραίους και μάλιστα αμφιβόλου ηθικής, όπως μεταξύ των άλλων και τον πρωτοκλασάτο Απόστολο Πέτρο που φέρει ακέραια την ευθύνη για το θάνατο του Ανανία και της Σαπφείρας, άρα είναι ο ηθικός αυτουργός εγκλημάτων.
Είναι δυνατόν να πιστεύουμε ότι 300 χρόνια μετά τη σταύρωση του Χριστού μπόρεσαν και βρήκαν το σταυρό κατόπιν ανασκαφών στη κορυφή του βραχώδους (κρανίου τόπος) λόφου Γολγοθά, μα τόσο κουτούς μας περνάν, γίνονται προσχώσεις στις κορυφές των λόφων;
Είναι δυνατόν να έχουμε κάνει ιερό μας βιβλίο την παλαιά διαθήκη. Ένα βιβλίο που διδάσκει μισαλλοδοξία, ρατσισμό, εκδικητικότητα, και πώς γίνονται οι γενοκτονίες.
Ένα βιβλίο που γράφει ότι είπε ο Θεός πως μόνο οι Εβραίοι είναι ο περιούσιος λαός του. Τότε οι άλλοι λαοί τι είναι; Η μήπως είναι ρατσιστής ο Θεός ;
Από το ίδιο βιβλίο μαθαίνουμε για τις γενοκτονίες που διέπραξαν οι Εβραίοι στην Ιεριχώ στην Γαϊ, και σε όλες τις πόλεις της Παλαιστίνης. ( Ιησούς του Ναυή στο Α΄18 στο Κ στ΄21 – 24 και η΄ 22 – τέλος )
( Βασιλέων Α΄ ιη, 40 )Την θανάτωση 400 ιερέων της θρησκείας Βαάλ «Δι’ ιδίων χειρών» του Προφήτη Ηλία. (Να ένας ακόμη αιμοσταγής Άγιος…….) Και όλα αυτά τα εγκλήματα έγιναν κατόπιν εντολής του Θεού των Εβραίων .……..Στον οποίον μας επέβαλαν οι Ρωμαίοι, επί ποινή θανάτου, να πιστεύομαι και εμείς.
Είναι δυνατόν να ασπαζόμαστε τη ρύση « μακάριοι οι φτωχοί τω πνεύματι ». Προκαλώ οποιονδήποτε που το διδάσκει σήμερα να απαρνηθεί τα αγαθά του πολιτισμού μας και να ζήσει όπως πριν 2.000 χρόνια. Γιατί όλα αυτά τα επιτεύγματα που απολαμβάνουμε σήμερα είναι έργα ευφυών ανθρώπων. Μας ζητούν με άλλα λόγια να μείνουμε αμόρφωτοι όπως τον παλιό καιρό για να είμαστε υποχείρια όργανα τους. «Όσο δεν μας καταλαβαίνουν τόσο μας θαυμάζουν» έλεγε ο Γρηγόριος.
Ο Τζιορντάνο Μπρούνο Ιταλός φιλόσοφος που τον έκαψε στην πυρά η « ιερά εξέταση » το 1600 είχε πει : Με τη θρησκεία κυβερνώνται οι αμαθείς, και η φιλοσοφία είναι για τους μορφωμένους ώστε να μπορούν να κυβερνούν.
Οι θρησκευτικοί ηγέτες, μας θέλουν άβουλα όντα, μας θέλουν δούλους, αυτό συνεχώς μας ψέλνουν, είμαστε δούλοι του Θεού. Μας θέλουν πιστούς οπαδούς και με παρωπίδες. Μας θέλουν πρόβατα και τους εαυτούς τους ποιμένες. (Βλέπε Αρχιμανδρίτης), δηλαδή ο Άρχων του μαντριού.
Οι θρησκευτικοί ηγέτες γνωρίζουν τη δύναμη τους ότι εκμεταλλευόμενοι το θρησκευτικό συναίσθημα των λαϊκών μαζών μπορούν να τις ποδηγετούν, και αυτό κάνουν και μάλιστα με τόσο θράσος που τους κάνει αδίστακτους. Δεν είναι τυχαία η παροιμία που κυκλοφορεί στα χωριά μας «είδε ο Θεός τον παπά και φοβήθηκε»
Το ιερατείο προκειμένου να ασκεί απόλυτο έλεγχο στις λαϊκές μάζες τάζει στους πιστούς παραδείσους, και στους μη πιστούς την κόλαση. Είναι εντελώς παράλογο άνθρωποι που έζησαν όλη τους την ζωή εντίμως, αλλά δεν ήσαν πιστοί, να θεωρούνται ανέντιμοι. Και άνθρωποι που σε όλοι τους τη ζωή διέπρατταν εγκλήματα, και προς το τέλος του βίου τους δήλωσαν μετάνοια, να θεωρούνται έντιμοι.
Είναι σώφρον να εγκαταλείψει κάποιος τη γυναίκα του, τα παιδιά του και γενικώς την οικογένειά του, για χάρη της Εκκλησίας.
Είναι στους πάντες γνωστό ότι η περιουσία και τα έσοδα της Εκκλησίας είναι τεράστια.
Παρ’ όλα αυτά νέμονται ένα μέρος του κρατικού προϋπολογισμού, ενώ παράλληλα η προσφορά τους στο κοινωνικό σύνολο είναι μηδαμινή έως αρνητική. Και επειδή οι Έλληνες πολίτες συμβάλουν άπαντες στον κρατικό προϋπολογισμό με έμμεσους η άμεσους φόρους είναι δικαίωμα τους να γνωρίζουν και να ασκούν κριτική στο τι κάνουν οι θρησκευτικοί ηγέτες, ανεξάρτητα με το τι πιστεύουν.
Αν θέλουν λοιπόν στο Ιερατείο να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο πρέπει να βάλουν καλά στο μυαλό τους Όπως η δημοκρατία μας κρίνεται και επικρίνεται με αποτέλεσμα να βελτιώνεται, όπως το σύνταγμα μας συνεχώς αναθεωρείτε και προσαρμόζεται στα σύγχρονα δεδομένα, έτσι και η θρησκεία να πάψει να είναι δογματική, να δέχεται τη κριτική, και να προσαρμόζεται συνεχώς στις απαιτήσεις και τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας. Ειδικά σήμερα που η τεχνολογία και γνώση καλπάζουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, θα αποτελέσουν έγκλημα, εις βάρος των γενιών που έρχονται, οι μεσαιωνικές δοξασίες της.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

Επειδή θεολόγοι, απολογητές και φανατικοί χριστιανοί ισχυρίζονται ότι άλλα έλεγε η Παλαιά Διαθήκη και άλλα λέει η Καινή, αναφέρω εδώ τον σχετικό λόγο του ιδρυτή του ιουδαιοχριστιανισμού αποστόλου Παύλου, περί του αφανισμού των απίστων στην θρησκεία του, ο οποίος είναι πιστό αντίγραφο της διδασκαλίας της Παλαιάς.

Α. Στην Παλαιά, μεταξύ των πολλών ανάλογων, αναφέρεται (Μιλάει ο Γιαχβέ της παλαιάς Διαθήκης, πατέρα του Χριστού, της υποτιθεμένης Καινής):
«Πρόσεχε τον εαυτό σου, μη κάνεις συνθήκη με τους κατοίκους της γης στην οποία πηγαίνεις, μήπως γίνει παγίδα ανάμεσά σου· αλλά, τους βωμούς τους θα τους καταστρέψεις, και τα είδωλά τους θα τα συντρίψεις, και τα άλση τους θα τα κατακόψεις. 14 Επειδή, δεν θα προσκυνήσεις άλλον θεό· για τον λόγο ότι ο Κύριος, του οποίου το όνομα είναι Ζηλότυπος, είναι Θεός ζηλότυπος» (Έξ. 23:32; Αρ. 33:51; Δευτ. 7:2; 13) [Το προηγούμενο χωρίο είναι από υπενθύμιση του Μιχάλη Μανιάτη (το έριξε σε σχόλιο του παρόντος άρθρου), πτυχιούχου (μελέτησε σχεδόν όλες τις πτυχές - εξ ου και το πτυχιούχος - του ιουδαιοχριστιανικού φαινομένου) θεολόγου της Θύραθεν Παιδείας. Παρεμπιμτόντως, εάν κανείς δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι η θεολογία είναι αρμοδιότητα ανθρώπων άθεων, θα μείνει αθεολόγητος μέχρι θανάτου. Διότι ένας «θεολόγος» που είναι πιστός δεν κάνει ούτε για χαρτί υγείας, στην τουαλέτα ενός αληθινού Θύραθεν θεολόγου]

Β. Στην Καινή, Ο Παύλος ο καινούργιος γάιδαρος με την παλαιά περπατησιά.
«εν πυρί φλογός, διδόντος εκδίκησιν τοις µη ειδόσι Θεόν και τοις µη υπακούουσι τω ευαγγελίω του Κυρίου ηµών Ιησού Χριστού, οίτινες δίκην τίσουσιν όλεθρον αιώνιον από προσώπου του Κυρίου και από της δόξης της ισχύος αυτού,»
«Θα φανερωθή δε με φλόγα πυρός και θα αποδώση την δικαίαν τιμωρίαν εις εκείνους, που δεν θέλουν να γνωρίζουν τον Θεόν και να υπακούουν στο Ευαγγέλιον του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού». (Απόστολος Παύλος, Προς Θεσσαλονικείς 1: 8-9)
Για την αντίσταση των Ελλήνων στη χριστιανική βαρβαρότητα (… εις εκείνους, που δεν θέλουν να γνωρίζουν τον Θεόν και να υπακούουν…) δεν αναφέρω εδώ τίποτα, διότι η παρούσα ιστοσελίδα έχει αναρτημένα πάμπολλα ντοκουμέντα.

Πλάτωνας, η αθανασία της ψυχής και οι αναμνήσεις της

 

 Ο Πλάτωνας στο βιβλίο του «ΜΕΝΩΝ» αναλύει επακριβώς την άποψή του για την ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ, αλλά και για το άμεσο συμπέρασμα που προκύπτει από αυτό καθεαυτό το γεγονός της αθανασίας.

Υποστηρίζει δηλαδή, ότι η Ψυχή μας, λόγω της αιώνιας και άφθαρτης φύσης της, είναι σε θέση να γνωρίζει τα πάντα, αφού κατά την διάρκεια των προηγουμένων ενσαρκώσεών της, έχει ζήσει πάρα πολλές και διαφορετικές καταστάσεις, τις οποίες όμως δυστυχώς δεν μπορεί να θυμάται, όσο βρίσκεται σε ένσαρκη κατάσταση.

Σε αυτήν την λογική βασίζεται η περίφημη άποψη του Πλάτωνα ως προς το θεμελιώδες θέμα της ανάμνησης, υποστηρίζοντας ξεκάθαρα ότι «Η ΓΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΗ»

Ας δούμε όμως αναλυτικά, το σχετικό απόσπασμα του διαλόγου μεταξύ του Σωκράτη και του Μένωνα, σε ό,τι αφορά στο θέμα της ΑΝΑΜΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΑΣ.

Σωκράτης: ἔγωγε: ἀκήκοα γὰρ ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν σοφῶν περὶ τὰ θεῖα πράγματα.
Βεβαίως, έχω ακούσει πολλούς σοφούς άνδρες και γυναίκες, που ανέπτυξαν θεολογικές συζητήσεις.

Μένων: τίνα λόγον λεγόντων;
Ποια επιχειρήματα πιστεύεις ότι χρησιμοποιούσαν;

Σωκράτης: ἀληθῆ, ἔμοιγε δοκεῖν, καὶ καλόν.
Πιστεύω ότι ο τρόπος που ανέπτυσσαν τα θέματά τους, βασιζόταν στην αλήθεια και γι αυτό παρουσίασαν ωραίες ιδέες.

Μένων: τίνα τοῦτον, καὶ τίνες οἱ λέγοντες;
Ποια είναι αυτά τα λόγια και ποιοι ήταν αυτοί οι σοφοί άνθρωποι που τα ανέπτυσσαν;

Σωκράτης: οἱ μὲν λέγοντές εἰσι τῶν ἱερέων τε καὶ τῶν ἱερειῶν ὅσοις μεμέληκε περὶ ὧν μεταχειρίζονται λόγον οἵοις τ᾽ εἶναι διδόναι:
Άλλοι μεν από τους ομιλητές ανήκαν στην τάξη των ιερέων ή και των ιερειών, εφόσον αυτοί είχαν το ενδιαφέρον να αναπτύξουν τέτοιου είδους θεολογικά θέματα, κάτι που βεβαίως θεωρούμε δεδομένο.

λέγει δὲ καὶ Πίνδαρος καὶ ἄλλοι πολλοὶ τῶν ποιητῶν ὅσοι θεῖοί εἰσιν.
Το αναφέρει μάλιστα και ο Πίνδαρος, όπως και πολλοί άλλοι ποιητές που ασχολούνται με θεολογικά θέματα και είναι θεόπνευστοι,

ἃ δὲ λέγουσιν, ταυτί ἐστιν:
για τα οποία ισχυρίζονται ότι όσα λένε είναι αλήθεια.

ἀλλὰ σκόπει εἴ σοι δοκοῦσιν ἀληθῆ λέγειν.
Αλλά προσπάθησε να διερευνήσεις αν πράγματι τα όσα λένε ανταποκρίνονται στην αλήθεια.

φασὶ γὰρ τὴν ψυχὴν τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀθάνατον,
Αυτοί οι σοφοί, ισχυρίζονται λοιπόν ότι η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατη,

καὶ τοτὲ μὲν τελευτᾶν ὃ δὴ ἀποθνῄσκειν καλοῦσι τοτὲ δὲ πάλιν γίγνεσθαι,
και αυτό που ΟΝΟΜΑΖΟΥΝ ΘΑΝΑΤΟ θεωρείται ένα προσωρινό τέλος που συμβαίνει κάποια δεδομένη στιγμή, ενώ κάποια άλλη στιγμή αργότερα, Η ΨΥΧΗ ΕΠΑΝΕΡΧΕΤΑΙ ΣΕ ΝΕΟ ΣΩΜΑ,

ἀπόλλυσθαι δ᾽ οὐδέποτε:
με αποτέλεσμα, Η ΨΥΧΗ ΠΟΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΤΑΙ.

δεῖν δὴ διὰ ταῦτα ὡς ὁσιώτατα διαβιῶναι τὸν βίον:
Για τον λόγο αυτόν, θα έπρεπε κάθε άνθρωπος να διάγει τον βίο του με ΟΣΟ ΤΟ ΔΥΝΑΤΟΝ ΕΝΤΙΜΟΤΕΡΟ ΤΡΟΠΟ.

οἷσιν γὰρ ἂν
Αυτοί οι σοφοί, θα πρέπει να γνωρίζουν το εξής ποίημα (του Πινδάρου)

Φερσεφόνα ποινὰν παλαιοῦ πένθεος δέξεται,
«Η Περσεφόνη υποδέχεται την Ψυχή του νεκρού, (στον κάτω κόσμο του Πλούτωνα) και της επιβάλλει την ποινή που αναλογεί στις αμαρτίες του προηγούμενου ένσαρκου βίου της,

εἰς τὸν ὕπερθεν ἅλιον κείνων ἐνάτῳ ἔτεϊ ἀνδιδοῖ ψυχὰς πάλιν,
για να τιμωρηθεί όταν επανενσαρκωθεί, μετά την πάροδο εννέα ετών (στον επάνω κόσμο της θάλασσας του Ποσειδώνα) που ζούνε οι ένσαρκες Ψυχές.»

ἐκ τᾶν βασιλῆες ἀγαυοὶ
Μέσα από αυτήν την διαδικασία της επανενσάρκωσης, επανέρχονται στη ζωή ακόμα και οι βασιλικές ψυχές,

καὶ σθένει κραιπνοὶ σοφίᾳ τε μέγιστοι ἄνδρες αὔξοντ᾽:
με ισχυρό σθένος και με σοφία, ώστε να εξελιχθούν σε ανθρώπους μέγιστης σημασίας.

ἐς δὲ τὸν λοιπὸν χρόνον ἥρωες ἁγνοὶ πρὸς ἀνθρώπων καλεῦνται.
Αυτές τις ενσαρκωμένες ψυχές οι άνθρωποι τις αποκαλούν ήρωες και τις λατρεύουν αιωνίως.

ἅτε οὖν ἡ ψυχὴ ἀθάνατός τε οὖσα καὶ πολλάκις γεγονυῖα,
Εφόσον λοιπόν αυτή η Ψυχή έχει ενσαρκωθεί πολλές φορές ΚΑΘΟΤΙ ΕΧΕΙ ΥΠΑΡΞΕΙ ΠΑΝΤΟΤΕ ΑΘΑΝΑΤΗ,

καὶ ἑωρακυῖα καὶ τὰ ἐνθάδε καὶ τὰ ἐν Ἅιδου καὶ πάντα χρήματα,
και έχει δει πάρα πολλά, τόσο τα ΟΡΑΤΑ που συμβαίνουν στον κόσμο των ζωντανών, όσο και τα ΑΟΡΑΤΑ που συμβαίνουν στον κόσμο του Άδη, και με τον τρόπο αυτόν, έχει γνωρίσει όλα αυτά που κάποια στιγμή θα της χρησιμεύσουν,

οὐκ ἔστιν ὅτι οὐ μεμάθηκεν
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ ΝΑ ΠΕΙ ΚΑΝΕΙΣ, ΟΤΙ Η ΨΥΧΗ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΔΙΔΑΧΘΕΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ!

ὥστε οὐδὲν θαυμαστὸν καὶ περὶ ἀρετῆς καὶ περὶ ἄλλων οἷόν τ' εἶναι αὐτὴν ἀναμνησθῆναι, ἅ γε καὶ πρότερον ἠπίστατο.
Ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί εντύπωση ούτε και θαυμασμό, το γεγονός ότι η Ψυχή έχει την δυνατότητα να επαναφέρει στην μνήμη της όλα αυτά για τα οποία έχει αποκτήσει γνώσεις στις προηγούμενες ενσαρκώσεις της, τόσο όσον αφορά το θέμα της αρετής όσο και όλα τα άλλα θέματα.

ἅτε γὰρ τῆς φύσεως ἁπάσης συγγενοῦς οὔσης,
Επειδή λοιπόν ο,τιδήποτε που βρίσκεται μέσα στη φύση, συγγενεύσει με το σύνολό της,

καὶ μεμαθηκυίας τῆς ψυχῆς ἅπαντα,
και εφόσον Η ΨΥΧΗ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ,

οὐδὲν κωλύει ἓν μόνον ἀναμνησθέντα ὃ δὴ μάθησιν καλοῦσιν ἄνθρωποι
δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο, η Ψυχή να μπορέσει να επαναφέρει στην μνήμη της ένα γεγονός, το οποίο οι άνθρωποι ονομάζουν διδασκαλία.

τἆλλα πάντα αὐτὸν ἀνευρεῖν,
Κατόπιν η Ψυχή θα έχει την δυνατότητα να θυμηθεί όλα τα υπόλοιπα γεγονότα που έχει βιώσει στις προηγούμενες ζωές της, όπως επίσης και όλες τις γνώσεις που είχε αποκτήσει.

ἐάν τις ἀνδρεῖος ᾖ
Όλα αυτά θα συμβούν υπό την προϋπόθεση ότι διαθέτει κάποιος την απαιτούμενη ανδρεία, (ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει ακόμα και τις δύσκολες καταστάσεις που βίωσε η ψυχή στις προηγούμενες ζωές)

καὶ μὴ ἀποκάμνῃ ζητῶν:
και να μην παραιτηθεί με την δικαιολογία της εξάντλησης από αυτήν την προσπάθεια.

τὸ γὰρ ζητεῖν ἄρα καὶ τὸ μανθάνειν ἀνάμνησις ὅλον ἐστίν.
Σαν τελικό συμπέρασμα καταλήγουμε ότι κάθε έρευνα αλλά και κάθε διδασκαλία πρέπει να έχει σαν στόχο ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΚΑΙ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΖΩΕΣ ΜΑΣ.

Δέκα παράξενα παιχνίδια του μυαλού

 

Όλοι έχουμε μια εμπειρία από διάφορα συναισθήματα και σκέψεις που βιώνουμε περιστασιακά.

Μερικά πράγματα που λέμε ή κάνουμε, την ίδια στιγμή έχουμε την αίσθηση ότι τα έχουμε ξαναπεί ή ότι τα έχουμε ξανακάνει. Νιώθουμε ότι έχουμε ξαναζήσει τη στιγμή ή ότι γνωρίζουμε τι θα πει ο άλλος πριν το πει, και άλλα παρόμοια.

Ας δούμε τα 10 πιο παράξενα φαινόμενα που συμβαίνουν κάποιες στιγμές στο μυαλό μας!

1) Deja vu

Το Déjà vu είναι η εμπειρία του να έχετε βιώσει ή δει μια νέα κατάσταση στο παρελθόν. Να νιώσετε σαν το γεγονός να έχει ήδη συμβεί ή να επαναλαμβάνεται. Η εμπειρία συνήθως συνοδεύεται από μια έντονη αίσθηση οικειότητας και μια αίσθηση παραδοξότητας ή παραξενιάς. Η “προηγούμενη” εμπειρία συνήθως αποδίδεται σε ένα όνειρο, αλλά μερικές φορές υπάρχει μια σταθερή αίσθηση ότι έχει πραγματικά συμβεί στο παρελθόν.

2) Deja Vecu

Το Déjà vécu είναι αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι δοκιμάζουν όταν νομίζουν ότι βιώνουν το deja vu. Déjà vu είναι η αίσθηση που έχει κάποιος όταν έχει δει κάτι πριν, ενώ déjà vécu είναι η εμπειρία του να έχει δει ένα γεγονός στο παρελθόν, αλλά με μεγάλη λεπτομέρεια, όπως το να αναγνωρίσει μυρωδιές και ήχους. Αυτό, επίσης, συνήθως συνοδεύεται από μια πολύ ισχυρή αίσθηση γνώσης για το τι πρόκειται να γίνει στη συνέχεια.

3) Deja Visite

Το Déjà visite είναι μια λιγότερο κοινή εμπειρία και περιλαμβάνει μια παράξενη γνώση ενός νέου τόπου. Για παράδειγμα, ίσως γνωρίζετε την τοποθεσία γύρω σας (μια νέα πόλη ή ένα τοπίο) παρά το γεγονός ότι ποτέ δεν την έχετε επισκεφτεί. Γνωρίζετε, δηλαδή, ότι είναι αδύνατο για σας να έχετε αυτή τη γνώση και όμως την έχετε.

4) Deja Senti

Το Déjà senti είναι το φαινόμενο του να έχεις ήδη νιώσει κάτι. Η φράση “αυτό το έχω ξανανιώσει” αποτυπώνει απόλυτα το Deja Senti. Αυτό είναι αποκλειστικά και μόνο ένα ψυχικό φαινόμενο και σπάνια παραμένει στη μνήμη μας αργότερα. Αρκετοί επιληπτικοί ασθενείς βιώνουν συχνά το deja senti.

5) Jamais Vu

Το Jamais Vu περιγράφει μια γνώριμη κατάσταση την οποία δεν αναγνωρίζουμε. Συχνά θεωρείται ότι είναι το αντίθετο του déjà vu. Ο παρατηρητής δεν αναγνωρίζει την κατάσταση αν και είναι γνωστό ότι παρευρισκόταν σε αυτή. Όπως όταν ένα άτομο προς στιγμήν δεν αναγνωρίζει ένα πρόσωπο, μια λέξη, ή έναν τόπο παρά το γεγονός ότι στην ουσία τα γνωρίζει.

6) Presue Vu

Το Presque Vu είναι πολύ παρόμοιο με την αίσθηση στην “άκρη της γλώσσας”. Όταν κάποιος είναι έτοιμος να πει μια λέξη αλλά κολλάει το μυαλό του και δεν του βγαίνει.

7) L’esprit de l’escalier

L’esprit de l’escalier είναι όταν μας έρχεται μια ιδέα, μια έξυπνη σκέψη όταν είναι πολύ αργά. Είναι το γνωστό σε εμάς “κατόπιν εορτής”.

8 ) Capgras Delusion

Το Capgras Delusion είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ένα άτομο πιστεύει ότι ένας στενός φίλος ή ένα μέλος της οικογένειας του έχει αντικατασταθεί από ένα πανομοιότυπο και αναζητεί αυτόν που τον εξαπάτησε. Αυτή την αυταπάτη την συναντάμε σε άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια.

9) Fregoli Delusion

Το Fregoli Delusion είναι ένα σπάνιο φαινόμενο του εγκεφάλου στο οποίο ένα άτομο έχει την πεποίθηση ότι διαφορετικοί άνθρωποι είναι το ίδιο πρόσωπο σε ποικίλες μεταμφιέσεις. Συχνά συνδέεται με την παράνοια και την πεποίθηση ότι το άτομο που είναι μεταμφιεσμένο προσπαθεί να τους καταδιώξει.

10) Prosopagnosia

Η Prosopagnosia είναι ένα φαινόμενο στο οποίο ένα άτομο αδυνατεί να αναγνωρίσει πρόσωπα των ανθρώπων ή αντικειμένων που έπρεπε να γνωρίζει.

Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν αυτή τη διαταραχή είναι συνήθως σε θέση να χρησιμοποιούν άλλες αισθήσεις τους για να αναγνωρίσουν τα άτομα – όπως αρώματα ενός προσώπου, το σχήμα ή το στυλ των μαλλιών τους, τον ήχο της φωνής τους, ή ακόμα και το περπάτημα τους.

Μια κλασική περίπτωση αυτής της διαταραχής παρουσιάστηκε σε ένα βιβλίο το 1998 που ονομάζεται “Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη σύζυγό του με ένα καπέλο».

Πλάτων - Οι αρετές της Ιδανικής Πολιτείας

Οι απόψεις του Πλάτωνος για την ιδεώδη πολιτεία, η οποία διασφαλίζει στον πολίτη της τον άριστον βίον, εκθέτονται στον διάλογό του που τιτλοφορείται Πολιτεία.

Με το παρόν θα εξετάσουμε το χωρίο 427c-445e από το τέταρτο βιβλίο της «Πολιτείας» και θα επιχειρήσουμε, σε πρώτη φάση, να προσδιορίσουμε τις αρετές της πόλεως και το περιεχόμενό τους.

Έπειτα θα σκιαγραφήσουμε τα μέρη της ψυχής και θα ασχοληθούμε με την παραλληλότητα των αρετών της πόλεως με αυτές της ψυχής.

Τέλος, θα αναφερθούμε στην πλατωνική εικόνα της δικαιοσύνης, τόσο στην κοινωνική όσο και στην ατομική της διάσταση, σε συνδυασμό με την ευδαιμονία πόλεως και ατόμου. Η ανάπτυξη θα γίνει σε τρεις ενότητες. Θα ακολουθήσουν τα συμπεράσματα.

ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥΣ

Στον στίχο 427e10 της Πολιτείας η ιδεώδης πολιτεία ενσαρκώνει τις τέσσερις θεμελιώδεις αρετές. Χαρακτηρίζεται από Σοφία, Ανδρεία, Σωφροσύνη και Δικαιοσύνη. Η πόλη είναι σοφή, επειδή οι άρχοντές της (οι φιλόσοφοι-βασιλείς) είναι σοφοί και την καθοδηγούν προς το Αγαθόν.

Είναι επίσης ανδρεία, για τον λόγο του ότι οι φύλακες-επίκουροι είναι ανδρείοι και μπορούν να υπερασπιστούν αφενός μεν τη εδαφική της ακεραιότητα αφετέρου δε τις αξίες που προβάλλει το εκπαιδευτικό της σύστημα.

Χαρακτηρίζεται από σωφροσύνη, για το γεγονός ότι ανάμεσα στις τρεις τάξεις βασιλεύει η αρμονία, προκύπτουσα από την υποταγή της κατώτερης στις ανώτερες. Είναι ακόμη δίκαιη, επειδή το κάθε στοιχείο εκπληρώνει τη λειτουργία του δίχως να παρακωλύει την αντίστοιχη λειτουργία των άλλων.

Εξετάζοντας, τώρα, εις βάθος κάθε μία από τις παραπάνω αρετές, θα ξεκινήσουμε από την Σοφία. Στον στίχο 428b1 ο Πλάτων, διά στόματος του Σωκράτους, την αναφέρει ως το πρώτο πράγμα το οποίο διακρίνεται καθαρά αναφορικά με το αντικείμενο της συζητήσεως τους.

Η Σοφία διαφαίνεται από την δυνατότητα της ορθής κρίσεως, από μέρους της πόλεως. Αυτό φυσικά είναι απόρροια της γνώσης την οποία κατέχουν οι κεφαλές αυτής. Βεβαίως, η διευκρίνιση για τους κυβερνήτες δίδεται παρακάτω, όταν γίνεται διαχωρισμός των ειδών της γνώσης που δύναται να κατέχουν οι διάφορες τάξεις.

Έτσι, σύμφωνα με το παράδειγμα που δίδεται, η ξυλουργική γνώση δεν δύναται σε καμία των περιπτώσεων να χαρακτηριστεί σοφή. Κατά τον ίδιο τρόπο αποκλείει από την Σοφία την κατοχή οποιασδήποτε τέχνης, για να καταλήξει στην ορθή κρίση των επικεφαλής της πολιτείας, οι οποίοι θεωρούνται ως οι καθ’ ύλην αρμόδιοι να κατέχουν την αληθινή σοφία. Τους ονομάζει, μάλιστα, ως τέλειους φύλακες της πόλης. Οι ίδιοι αποτελούν, όπως είναι φυσικό άλλωστε, την πλέον ολιγάριθμη κοινωνική ομάδα και βάσει της γνώσεως, η οποία είναι δοσμένη από τη φύση, άρχουν στους υπολοίπους. (Στίχοι 428b1-429a7).

Συνεχίζοντας την αναδίφησή μας στις πλατωνικές αρετές της ιδανικής πολιτείας θα συναντήσουμε στον στίχο 429a8 την αναφορά του συγγραφέως στην Ανδρεία. Εδώ βλέπουμε ότι ο μεν Σωκράτης εξακολουθεί να φιλοσοφεί, να επιχειρηματολογεί και να απευθύνει ρητορικές ερωτήσεις στον Γλαύκωνα, όπου μέσω αυτών συμπεραίνει κάποια πράγματα.

Από την άλλη ο Γλαύκων ακούει, μετά της δεούσης προσοχής, τα λεγόμενα του Σωκράτους για τη Ανδρεία, την οποία αντιλαμβάνεται ως ένα είδος σωτηρίας. Στο σημείο αυτό, για την καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας της Ανδρείας, παρατίθεται μία παρομοίωση των βαφέων, των βαφών και του βαψίματος με τους στρατιώτες, καθώς και τις αντιλήψεις που τους περνούν μέσα από την εκπαίδευσή τους.

Με μία επιδέξια προσέγγιση, παρατηρούμε ότι συνδέει το άνθος, δηλαδή την λαμπρότητα, την στιλπνότητα του χρώματος, το οποίο αν χρησιμοποιηθεί στην βαφή καλά, γίνεται ανεξίτηλο και δεν αφαιρείται, με τους νέους που θα υπηρετήσουν την θητεία τους, εκπαιδευόμενοι με μουσική και γυμναστική.

Ταυτοχρόνως, οι νέοι αυτοί οπλίτες θα δέχονται τους νόμους σαν βαφή της ψυχής. Εξάλλου, ο χαρακτήρας που έχουν αποκτήσει, όπως και η ανατροφή που τους έχει δοθεί, τους κάνουν ικανούς να υπακούουν και να διαφυλάττουν την «βαφή» τους. (Στίχοι 429a8-430c6).

Μετά την Ανδρεία ακολουθεί η αναφορά του συγγραφέως, πάντα εντός του διαλογικού πλαισίου, στην Σωφροσύνη στον στίχο 430d1 .

Εδώ η αρετή της σωφροσύνης εκλαμβάνεται ως ένα είδος αυτοκυριαρχίας και νομιμοφροσύνης. Η αυτοκυριαρχία συνίσταται στην χαλιναγώγηση ορισμένων απολαύσεων και επιθυμιών. Εκείνος που θα το καταφέρει θεωρείται ανώτερος του εαυτού του. Κατά τον ίδιο τρόπο, όποιος αδυνατεί να επιβληθεί του κακού του εαυτού και κυριαρχηθεί από αυτόν θεωρείται χειρότερος και χαρακτηρίζεται ακόλαστος.

Αποδεικνύεται, επομένως, κατώτερος των περιστάσεων. Η αυτή κατάσταση λαμβάνει χώρα και στην πόλη. Θεωρείται ανώτερη του εαυτού της όταν συμβαίνει να κυριαρχεί το πλέον εκλεκτό κομμάτι της.

Οι λίγοι ικανοί έχουν την δυνατότητα να ελέγξουν, μέσω του ορθού λογισμού τον οποίο έχουν, τις επιθυμίες των πολλών, ακόμη και των πλέον ασήμαντων. Με αυτόν τον τρόπο η κοινωνία ξεπερνά τις απολαύσεις και τις επιθυμίες και ανυψώνεται σε άλλες σφαίρες.

Αναφορικά με την νομιμοφροσύνη, τούτη επιτυγχάνεται όταν τόσο οι κυβερνώντες όσο και οι κυβερνώμενοι τυγχάνουν της ιδίας γνώμης ως προς το ποιοι είναι σωστό και δίκαιο να άρχουν της πόλεως.

Κατά συνέπεια, η έννοια της σωφροσύνης εκτείνεται σε όλη την πολιτεία, αποτελώντας το στοιχείο εκείνο της ομοφωνίας και της αρμονικής συνύπαρξης των τάξεων που την απαρτίζουν. (Στίχοι 430d1-432b1).

Μετά λοιπόν και την παρουσίαση της σωφροσύνης ερχόμαστε στην αρετή που απέμεινε και η οποία δεν άλλη από την Δικαιοσύνη (στίχος 432b5 ). Είναι αλήθεια ότι το μείζον θέμα που συζητείται στην Πολιτεία είναι η δικαιοσύνη. Το αναφέρει, άλλωστε, ξεκάθαρα ο Σωκράτης στον 433a.

Αποτελεί τον θεμέλιο λίθο, βάσει του οποίου θεμελιώνεται όλο το οικοδόμημα της ιδανικής Πλατωνικής Πολιτείας. Βασική αρχή της δικαιοσύνης, όπως την αντιλαμβάνεται ο Πλάτων, αποτελεί το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι μέσα στην πολιτεία, κάθε πολίτης και κάθε τάξη ασχολείται και εργάζεται μόνον στον τομέα του και αποκλειστικά με το αντικείμενό του.

Ο Σωκράτης την ορίζει ως την ενασχόληση κάποιου με το οικείον του, δηλαδή τη δουλειά του. Αυτό θα τον αποτρέψει με το να ασχολείται με ανάρμοστες εργασίες. Ειδικά η πολυπραγμοσύνη (434b7), ανάμεσα στις τάξεις που αποτελούν την πόλη, θεωρείται ζημιογόνος.

Φθάνει δε, μέχρι του σημείου να την χαρακτηρίσει κακούργημα. Το σκεπτικό είναι ότι ο καθένας προσφέρει αυτό που δύναται από το πόστο του, ενώ παράλληλα συνεισφέρει στην αρμονική συνύπαρξη και στην κοινωνική πρόοδο. (Στίχοι 432b5-434c6).

Η αρχαία τέχνη της μνήμης

«Οι ασκήσεις της Μνήμης αποτελούν ενδυνάμωση της Ψυχής.»

Οι "υπεράνθρωπες" εγκεφαλικές ικανότητες και το σύστημα γνώσης των αρχαίων Ελλήνων

Ξεφυλλίζοντας τις σύγχρονες ανατυπώσεις κειμένων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, τα λιγοστά και αποσπασματικά "απομεινάρια" ενός ολόκληρου κόσμου και ενός σώματος γνώσης -που μας πληγώνει να σκεφτόμαστε ότι κάποτε ήταν ενιαίο- δεν είναι λίγες οι φορές που νιώθουμε τη σκέψη μας να "μουδιάζει"... Αν αποτολμούσαμε να εξετάσουμε συνολικά τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, η κυρίαρχη διαπίστωση στην οποία θα καταλήγαμε, θα ήταν ότι πρόκειται για ένα δημιούργημα πνευματικά ανώτερο, την αντανάκλαση της συλλογικής σκέψης πολλών ξεχωριστών διανοιών, οι οποίες για κάποιο "άγνωστο" λόγο, συνυπήρξαν στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.

Τότε, όμως, θα οδηγούμασταν σε ένα άλλο, εξίσου αφοπλιστικό ερώτημα, ποιοι δηλαδή ήταν οι ιδιαίτεροι εκείνοι παράγοντες, οι οποίοι συνέτειναν στη σχεδόν ταυτόχρονη, ενσάρκωση, όλων αυτών των ανώτερων διανοιών στον ελληνικό χώρο; Κάποιοι εικάζουν ότι ήταν η γλώσσα. (Ή και το καθεστώς δημοκρατίας που επικρατούσε) Ίσως πάλι όχι. Ή τουλάχιστον όχι μόνο.

Γιατί υπάρχουν πραγματικά πολλές ενδείξεις ότι οι εκπληκτικές -σχεδόν υπεράνθρωπες- αυτές εγκεφαλικές ικανότητες των δημιουργών του ελληνικού πολιτισμού, καλλιεργούνταν κατά τη μακρινή αρχαιότητα, και μάλιστα σύμφωνα με μία πολύ συγκεκριμένη μέθοδο, η οποία μεταγενέστερα επικράτησε να αναφέρεται ως Μνημονική Τέχνη. Δεν αποκλείεται, επίσης, και η ίδια η μαθηματικά δομημένη, "μνημονική" ελληνική γλώσσα, να αποτελεί, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, απλή προέκταση των ανώτερων διανοητικών ικανοτήτων που καλλιεργούνταν μέσω της μακροχρόνιας και επίμονης εξάσκησης του νου, στο προαιώνιο αυτό σύστημα γνώσης.

Την Τέχνη της Μνήμης, της οποίας τα ίχνη χάνονται στις "σκοτεινές" εποχές πολύ πριν από τα ομηρικά χρόνια, τη συναντάμε σε συχνές αναφορές σε ολόκληρη την κλασική και ελληνιστική αρχαιότητα, ενώ αργότερα την παρακολουθούμε να διαδίδεται και στο λατινικό χώρο, όπου και προσωρινά ατονεί ιδίως μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και τη γενικότερη πνευματική "παρακμή" της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας), για να αναβιώσει αρκετούς αιώνες αργότερα, την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.

Η παρατήρηση ότι όλες οι αναφορές της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στην Τέχνη της Μνήμης είναι σχετικά σύντομες, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η εξάσκηση της στα αρχαία χρόνια ήταν σε τέτοιο βαθμό διαδεδομένη, ώστε να θεωρείται "περιττή" μια πιο λεπτομερειακή αναφορά σε αυτήν (σε αντίθεση π.χ. με τα μαθηματικά). Το γεγονός δε ότι η εξάσκηση της δεν ανακόπηκε μετά τη διάδοση της γραφής (ούτε καν μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας, κατά τα πρωί μα χρόνια της Αναγέννησης), μας κάνει να "υποψιαζόμαστε" ότι πρόκειται για πολλά παραπάνω από ό,τι η ονομασία "Μνημονική Τέχνη" αφήνει να εννοηθεί...

Πρόκειται για μια μέθοδο "εσωτερικής γραφής" -"αποτύπωσης", όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Αριστοτέλης "των εννοιών με τη μορφή εικόνων στις κέρινες πλάκες της ψυχής"(!)- η οποία επιτρέπει στον ασκούμενο την ανάκληση κάθε είδους πληροφορίας, σαν να ξεφυλλίζει τις σελίδες ενός βιβλίου.

Αυτή η σχολαστική οργάνωση και ταξινόμηση των ιδεών, των εννοιών και των πληροφοριών στον ανθρώπινο νου με την, μη δεσμευτική για τη σκέψη, μορφή των εικόνων, επιτρέπει την αλληλεπίδραση και το συσχετισμό τους σε ένα επίπεδο κατά πολύ βαθύτερο από αυτό της συνηθισμένης σκέψης.

Με αυτόν τον τρόπο, διευκολύνεται η παραγωγή πρωτότυπων ιδεών, οι οποίες φαίνονται να προέρχονται από "έμπνευση", καθώς το λογικό μέρος του νου (που λειτουργεί με το λόγο), δεν παρεμβάλλεται στη νοητική διαδικασία, επιτρέποντας ενδεχομένως στην ανθρώπινη διάνοια να συντονιστεί σε κάποιες συχνότητες, κατά τις οποίες γίνεται εφικτή η αλληλεπίδραση της με κάποιο είδος "μορφογενετικού πεδίου" συμπαντικής γνώσης!

Η ξεχασμένη τέχνη της Ελληνικής αρχαιότητας

Άρρηκτα δεμένη με κάθε ρητορική μάθηση αλλά και με την (προφορική) διάδοση της Μυθολογίας και της Ιστορίας (πολλές φορές έμμετρα!), μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η καλλιέργεια της μνημοτεχνικής γνώρισε ευρύτατη διάδοση σε ολόκληρο τον ελλαδικό (καθώς και τον αιγυπτιακό) χώρο, πολλούς αιώνες πριν την ανακάλυψη οποιουδήποτε είδους γραφής! Μνήμες από τις μακρινές εκείνες εποχές της αρχαιότητας μας μεταφέρει ο Πλάτωνας στο διάλογο "Φαιδρός", όπου με έκπληξη παρατηρούμε τον θρυλικό για τη σοφία του βασιλέα των αιγυπτιακών Θηβών, Θαμού - Άμμωνα, να επι-πλήττει το θεό Θεού για την ανακάλυψη της γραφής, λέγοντας του τα εξής: «Και τώρα εσύ, που είσαι ο πατέρας των γραμμάτων, οδηγήθηκες από την συμπάθεια σον (προς τους ανθρώπους) να τους αποδώσεις μια ικανότητα αντίθετη από εκείνη την οποία πραγματικά κατέχουν.

Γιατί αυτή η εφεύρεση (η γραφή) θα προκαλέσει τη λήθη στα μυαλά όσων μάθουν να την εξασκούν, επειδή δεν θα καλλιεργούν πλέον τη μνήμη τους! Η εμπιστοσύνη τους στη γραφή -η οποία θα προέρχεται πλέον από εξωτερικούς χαρακτήρες, που δεν αποτελούν μέρος των εαυτών τους (δεν θα αποτελεί δηλαδή μέρος της ψυχής τους, κατά τον Πλάτωνα)- θα αποθαρρύνει τη χρήση της ίδιας της μνήμης τους μέσα τους. Ανακάλυψες το φάρμακο όχι της μνήμης, αλλά της υπενθύμισης.

Και προσφέρεις στους μαθητές σου την επίφαση της σοφίας, όχι την αληθινή σοφία, γιατί θα διαβάζουν πολλά πράγματα χωρίς στοτέλη στην Τέχνη της Μνήμης, γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ μνήμης, υπενθύμισης και ανάμνησης, με την ανάκληση των πληροφοριών να αποτελεί τη συνειδητή προσπάθεια κάποιου να "βρει το δρόμο του ανάμεσα στα περιεχόμενα της μνήμης του". Αυτό καθίσταται δυνατό με τη βοή θεια δύο βασικών -συμπληρωματικών μεταξύ τους- νοητικών αρχών, του συνειρμού (χτίζουμε τις νέες γνώσεις πάνω στις παλιές) και της ακολουθίας (της αλληλένδετης δηλαδή σειράς κατά την οποία αποτυπώνονται οι εικόνες στη νόηση).

Γενικά, θα λέγαμε ότι οι απόψεις του Αριστοτέλη για τις διαδικασίες μνήμης και ανάμνησης είναι σύμφωνες με τις αρχές μάθη σης, όπως τις εκφράζει στο "περί Ψυχής". Η προερχόμενη από τις αισθήσεις αντίληψη, μετατρέπεται από τη φαντασία σε εικόνες, οι οποίες "τροφοδοτούν" τις νοητικές λειτουργίες.

Η άποψη αυτή, με τη φαντασία να παίζει δηλαδή το ρόλο "διαμεσολαβητή" ανάμεσα στην αντίληψη και τη σκέψη, σε συνδυασμό με το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο Αριστοτέλης, ότι δηλαδή «είναι αδύνατο για την ψυχή να σκεφτεί χωρίς την ύπαρξη κάποιας νοητής εικόνας», φαίνεται να είναι απόλυτα σύμφωνη και να αιτιολογεί την επιλογή (μνημονικών) εικόνων και τόπων κατά την εξάσκηση της μνημονικής τέχνης της αρχαιότητας. «Μπορούμε να σκεφτούμε όποτε επιλέξουμε», παρατηρεί ο σοφός δάσκαλος της αρχαιότητας, «επειδή είναι δυνατό να επαναφέρουμε τα πράγματα στο μυαλό μας, ακριβώς όπως εκείνοι που ασκούν τη μνημοτεχνική, κατασκευάζουν εικόνες»...

Η πλατωνική "ανάμνηση της ψυχής"

Αν η μνήμη αποτελεί για τον Αριστοτέλη φυσική νοητική διαδικασία, για τον Πλάτωνα δεν είναι παρά ανάμνηση της ψυχής από τον Κόσμο των Ιδεών. Ξεπερνώντας, ωστόσο, την "επιφανειακή" αυτή διαφορά, μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε ότι οι απόψεις του Πλάτωνα συμπληρώνουν αυτές του Αριστοτέλη, επιτρέποντας μας να ανασυνθέσουμε μια σχετικά ολοκληρωμένη εικόνα για τη μνημονική τέχνη στην ελληνική αρχαιότητα, της οποίας και οι δύο ήταν μέτοχοι.

Στο Θεαίτητο βρίσκουμε το Σωκράτη να χρησιμοποιεί για την ψυχή την ίδια παρομοίωση, ότι δηλαδή αυτή αποτελείται από ένα υλικό σαν κερί, στο οποίο οι ιδέες αποτυπώνονται με τη μορφή εικόνων και αποτελεί το δώρο της Μνημοσύνης, της μητέρας των Μουσών, στους ανθρώπους. Στο διάλογο Φαίδων αναπτύσσεται η θεωρία ότι, καθώς είναι αδύνατο να αντιληφθούμε κάτι το οποίο δεν έχει καμία σχέση με εμάς, αναγκαστικά κάθε μάθηση/γνώση είναι έμφυτη στην ψυχή μας. Αντιλαμβανόμαστε π.χ. το δίκαιο ή το άδικο, επειδή η ψυχή μας είναι εξοικειωμένη με την έννοια της δικαιοσύνης από την προηγούμενη ύπαρξη της στον Κόσμο των Ιδεών, πριν ενσαρκωθεί στο σώμα μας.

Στον "Φαίδρο", όπου ο Πλάτων εκθέτει την άποψη ότι η ρητορική τέχνη πρέπει να υπηρετεί μόνο την αλήθεια, επικρίνοντας τους σοφιστές, γίνεται φανερό ότι θεωρεί "βλάσφημη" τη χρήση της μνημοτεχνικής (ως μέρος της διδασκαλίας της ρητορικής τέχνης), για την εξυπηρέτηση των ψευδών συμπερασμάτων των σοφιστών.

Μπορεί στο έργο του Πλάτωνα να μη βρίσκουμε κάποια συγκεκριμένη περιγραφή των αρχών της μνημονικής τέχνης, οι ιδέες του όμως φαίνονται να είναι διαποτισμένες με αυτήν, εκφράζοντας όλη την αισιοδοξία και τη βεβαιότητα ότι η σοφία βρίσκεται ήδη μέσα μας και το μόνο που έχουμε να κάνουμε, είναι να την αφουγκραστούμε προσεκτικά. Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι στον Πλάτωνα χρωστάμε και την πολύτιμη διάσωση της ανάμνησης ότι η Τέχνη της Μνήμης, η "εσωτερική" δηλαδή γραφή των πληροφοριών, προϋπήρξε της κανονικής γραφής. Άλλωστε, οι πλατωνικές Ιδέες ήταν που (όπως θα δούμε και στη συνέχεια) ενέπνευσαν την "αναβίωση" της Τέχνης της Μνήμης στις περιόδους του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.

Μία ανεκτίμητη πηγή από τη λατινική γραμματεία: τα "χαμένα" κομμάτια του παζλ

Την περίοδο 86-82 π.Χ., κάποιος άγνωστος καθηγητής της ρητορικής τέχνης στη Ρώμη, ολοκλήρωνε για τους μαθητές του μια πραγματεία, η οποία έμελλε να μείνει στην Ιστορία με το όνομα του προσώπου στο οποίο αφιερωνόταν, κάποιον (επίσης άγνωστο) Ερέννιο (Ad Herennium). Η αξία του συγκεκριμένου έργου, είναι για τους σύγχρονους ερευνητές της Τέχνης της Μνήμης πραγματικά ανεκτίμητη, καθώς πρόκειται ουσιαστικά για τη μοναδική σχετικά ολοκληρωμένη πηγή, αναφορικά με το προαιώνιο αυτό σύστημα γνώσης, η οποία ευτυχήσαμε να φτάσει ακέραιη ως τις μέρες μας από τον αρχαίο κόσμο.

«Υπάρχουν δύο είδη μνήμης», αναφέρει ο ανώνυμος συγγραφέας σε αυστηρά ακαδημαϊκό ύφος και ύστερα από εκτενή ανάλυση των μερών της ρητορικής τέχνης, «η φυσική και η τεχνητή. Η φυσική μνήμη, είναι εκείνη η οποία χαράσσεται στο νου μας ταυτόχρονα με τη σκέψη. Η τεχνητή μνήμη ενδυναμώνεται και στερεοποιείται με την εκπαίδευση». Στη συνέχεια, ο ανώνυμος συγγραφέας παραθέτει πλήθος παντελώς άγνωστων στην εποχή μας ελληνικών πηγών για τη διδασκαλία της μνημοτεχνικής, προτού επανέλθει στην περιγραφή της τεχνητής μνήμης, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, τα εξής:

«Η τεχνητή μνήμη απαρτίζεται από τόπους και εικόνες. Ως (μνημονικός) τόπος (locus), θεωρείται ένα μέρος (όπως π.χ. ένα κτίριο), το οποίο μπορεί εύκολα να αποτυπωθεί στη μνήμη, ενώ οι (μνημονικές) εικόνες (imagines) απαρτίζονται από μορφές, σύμβολα ή αγάλματα των εννοιών που θέλουμε να απομνημονεύσουμε»! Παρατηρούμε ότι σήμερα θα μπορούσαμε να αντιστοιχίσουμε αυτούς τους τόπους με τους «virtual τόπους» ή τις τοποθεσίες/φακέλους ενός κυβερνοχώρου.

Η Τέχνη της Μνήμης παρουσιάζεται και εδώ ως μια μέθοδος εσωτερικής γραφής, της οποίας οι ασκητές "καταγράφουν" νοητικά ό,τι τους υπαγορεύεται και είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμοι να το "διαβάσουν" από τη μνήμη τους. «Γιατί οι "τόποι" είναι σαν τις κέρινες πλάκες ή τους παπύρους, οι εικόνες είναι σαν τα γράμματα, η οργάνωση και η διάταξη των εικόνων είναι σαν το κείμενο και η παράδοση (του κειμένου) είναι σαν την ανάγνωση» !

Οι μαθητευόμενοι στην Τέχνη της Μνήμης καλούνται να δείξουν ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή των "τόπων". Πρέπει να εφοδιάσουν τη μνήμη τους με μεγάλο αριθμό τέτοιων τόπων, έτσι ώστε να μπορούν να συγκρατούν μεγάλο όγκο πληροφοριών. Οι τόποι αυτοί (οι οποίοι μπορούν να είναι και φανταστικοί, δηλαδή, να μην είναι αναπαραστάσεις υπαρκτών χώρων) πρέπει να αποτυπωθούν στη σκέψη των ασκούμενων με κάθε λεπτομέρεια, να είναι επαρκώς φωτισμένοι (ώστε όλες οι εικόνες να είναι "ευανάγνωστες"), να είναι ευρύχωροι αλλά σαφώς οριοθετημένοι (ώστε να μπορούν να τοποθετηθούν σε αυτούς πλήθος μνημονικών αντικειμένων) και φυσικά να είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους, αποτελώντας ένα ενιαίο σύνολο (ώστε οι μαθητευόμενοι της μνημονικής τέχνης να μπορούν να μετακινηθούν άνετα σε αυτούς προς όποια κατεύθυνση επιθυμούν).

Πόσο παλαιά είναι η Τέχνη της Μνήμης; Μερικές σκέψεις για τη χρονολόγηση της μεθόδου

Το "πολύτιμο" κείμενο Ad Herennium φαίνεται να βάζει τα
πράγματα σε μια σειρά, όσον αφορά την αναζήτηση των αρχών της "χαμένης" Τέχνης της Μνήμης. Όμως οι "εκπλήξεις" από το "Ad Herennium" δεν σταματούν στα όσα ήδη αναφέραμε. Στη συνοπτική του αναφορά στη "μνήμη των λέξεων", ο ανώνυμος ρητοροδιδάσκαλος,προβαίνει στο ακόλουθο σχόλιο:

«Γνωρίζω ότι οι περισσότεροι από τους Έλληνες, οι οποίοι έχουν γράψει αναφορικά με τη Μνήμη, ακολούθησαν την οδό της παράθεσης εικόνων που ανταποκρίνονται σε πολλές λέξεις (έννοιες-verba), έτσι ώστε όσοι θα επιθυμούσαν να απομνημονεύσουν αυτές τις εικόνες, θα τις είχαν έτοιμες χωρίς να κοπιάζουν στην αναζήτηση τους».

Θα ήταν αδύνατο να αφήσουμε την απίστευτη αυτή παρατήρηση ασχολίαστη. Κάπως έτσι, ή μάλλον, ακριβώς έτσι, δεν ήταν και οι πρώτες μορφές γραφής; Συγκεκριμένες εικονομορφικές συμβολικές αναπαραστάσεις (π.χ. ιερογλυφικά), οι οποίες χρησιμοποιούνταν για να αποδώσουν πολλαπλά παρεμφερή νοήματα; Μήπως το συγκεκριμένο απόσπασμα επιβεβαιώνει τον "μύθο" του Πλάτωνα για την προΰπαρξη μιας "εσωτερικής", μνημονικής γραφής στην ψυχή των ανθρώπων, την οποία διαδέχτηκε η γραφή που όλοι γνωρίζουμε;

Ας ξαναδιαβάσουμε το απόσπασμα... Χωρίς αμφιβολία, οι εικόνες στις οποίες αναφέρεται εδώ ο συγγραφέας φαίνονται να είναι οι ίδιες αναπαραστάσεις που βρίσκουμε διάσπαρτες στον αρχαίο κόσμο (π.χ. στον αινιγματικό "δίσκο της Φαιστού" ή στις "ιερογλυφικές γραφές της Αιγύπτου, κ.α.), εξέλιξη των οποίων αποτέλεσαν και τα πρώτα είδη γραφής.

Είναι πολύ πιθανό στο συγκεκριμένο απόσπασμα να βρίσκεται η ατράνταχτη απόδειξη ότι η γραφή προήλθε από παραφθορά των συμβόλων που χρησιμοποιούνταν κατά την εξάσκηση της Τέχνης της Μνήμης, για την οποία, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε με βεβαιότητα ότι διδασκόταν συστηματικά επί χιλιετίες πριν την ύπαρξη γραφής!

Στο τεύχος 130 (Φεβρ. 2005) το ΤΜ δημοσίευσε άρθρο, βασισμένο στις έρευνες των Φλόρενς και Κένεθ Γουντ, το οποίο αποδείκνυε ότι ο Όμηρος περιγράφοντας τα γεγονότα του Τρωικού πολέμου, ουσιαστικά περιέγραφε τις κινήσεις των αστερισμών του ουρανού όπως φαίνεται από την Ελλάδα. Αυτό που έδειξαν οι έρευνες των Γουντ ήταν ότι οι αστρονομικές πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο ομηρικό έπος αρχίζουν από το 8900 π.Χ., αν όχι πολύ παλαιότερα. Ήταν η εποχή κατά την οποία η εξαιρετικά αργή περιστροφική κίνηση του άξονα της Γης (wobbling), η οποία ευθύνεται για την εναλλαγή των "ζωδιακών εποχών", επανέφερε το άστρο του Σείριου στον ελληνικό ουρανό, μετά από απουσία 7.000 περίπου ετών.

Αν έχουν δίκιο οι Γουντ, αν δηλαδή η επιστροφή του Σείριου αποδίδεται συμβολικά στο έπος με την επιστροφή του "λαμπρότερου άστρου" -δηλαδή του Αχιλλέα- στη μάχη, τότε μια "μετριοπαθής" χρονολόγηση για την Τέχνη της Μνήμης (καθώς και για το ίδιο το ομηρικό έπος, το οποίο άλλωστε διασώθηκε μέσω αυτής), θα μας έδινε ως αφετηρία των ιστορικών πληροφοριών που περιλαμβάνονται στο έπος, περίπου το έτος 8900 π.Χ.!

Όμως, η Ιλιάδα δεν αρχίζει με την επιστροφή του Αχιλλέα στη μάχη αλλά με τη "μήνιν" αυτού και την "αποχώρηση" του, η οποία, αν ακολουθήσουμε τη λογική, τις αποδείξεις και τα συμπεράσματα των Γουντ, πρέπει να συνέβη περίπου 7.000 χρόνια νωρίτερα, όταν το άστρο του Σείριου "αποχώρησε" και χάθηκε από το ελληνικό στερέωμα.

Είναι, λοιπόν, δυνατό η πρώτη αναφορά στην Τέχνη της Μνήμης, να ανάγεται στο 15900 περίπου π.Χ.; Αυτό δεν θα σήμαινε ότι η εσωτερική γραφή προϋπήρξε της εξωτερικής κατά τουλάχιστον 10.000 έτη; Και η συγκεκριμένη εκτίμηση, γίνεται σύμφωνα με τη χρονολόγηση της πινακίδας του Δισπηλιού της Καστο ριάς (με τη μέθοδο του άνθρακα C14, η οποία ανήγαγε την έναρξη της γραφής στον ελληνικό χώρο στα 5260 π.Χ.), διαφορετικά, στον αριθμό αυτό θα χρειαστεί να προσθέσουμε και μερικές ακόμα χιλιάδες χρόνια...

Γιατί όχι; Εξάλλου, όπως φαίνεται και από το παραπάνω απόσπασμα, η "εσωτερική γραφή" αποτελεί επίσης μορφή γραφής, και μάλιστα πολύ πιο εξελιγμένης, καθώς η καλλιέργεια της απαιτεί από τον ασκούμενο την ανάπτυξη απίστευτων εγκεφαλικών ικανοτήτων διαλογισμού, οραματισμού, και φυσικά, μνήμης. Επίσης, δεν λείπει ούτε η βιβλιογραφία, ούτε οι αποδείξεις για την ύπαρξη της εν λόγω τέχνης...

Σκεφτείτε το λίγο... Σταματήστε για λίγα λεπτά την ανάγνωση αυτού του κειμένου και αναλογιστείτε τις ατέλειωτες ώρες δια λογισμού και συστηματοποιημένης μνημοτεχνικής εξάσκησης που θα απαιτούνταν για να σχηματίσει κάποιος τους μνημονικούς τόπους και τις νοητές εκείνες εικόνες, ώστε να είναι σε θέση να απαγγείλει και τις 24 ραψωδίες της Ιλιάδας... Μάλιστα, πολύ περισσότερο αν οι Γουντ κάνουν λάθος, οπότε στην προσπάθεια του αυτή ραψωδός δεν χρησιμοποιεί τα άστρα ως μνημονικά βοηθήματα... Αναλογιστείτε τώρα το σύνολο της ελληνικής μυθολογίας, το οποίο διαμορφώθηκε πριν από την ύπαρξη γραφής καθώς και τον πλούτο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, η οποία αναγκαστικά, επίσης προϋπήρξε της γραπτής της αναπαράστασης μέσω συμβόλων...

Αναμφίβολα, οι διάνοιες οι οποίες ανέπτυξαν και διατήρησαν τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας, Μυθολογίας και Ιστορίας επί χιλιετίες χωρίς την ύπαρξη γραφής, όφειλαν να είναι εξασκημένες σε ένα μνημονικό σύστημα, αν όχι το ίδιο, τότε πολύ πιο εξελιγμένο, σύνθετο και απαιτητικό (όσον αφορά τη χρήση των διανοητικών τους ικανοτήτων) από αυτά της κλασικής και ρωμαϊκής περιόδου, που παρουσιάσαμε. Μήπως ένα σύστημα, το οποίο θα προϋπέθετε τη χρήση των 45.000 περίπου ορατών από τη Γη άστρων, ως μνημονικούς "τόπους";

Στο σημείο αυτό, αξίζει να παραθέσουμε μια μικρή λεπτομέρεια, την οποία ελάχιστοι φαίνεται ότι γνωρίζουν: τα 45 (μνημο-τεχνικά;) σύμβολα που "διακοσμούν" το δίσκο της Φαιστού (περ.1600 π.Χ.) δεν είναι εγχάρακτα, αλλά έχουν "αποτυπωθεί" σε πηλό με λίθινες σφραγίδες! Η ίδια αυτή τεχνική σήμερα, δεν αποκαλείται (όχι απλά γραφή, αλλά) "τυπογραφία";

Γίνεται πλέον ξεκάθαρο, ότι ο μοναδικός λόγος για τον οποίο οι μακρινοί μας πρόγονοι δεν ανέπτυξαν νωρίτερα "εξωτερική" γραφή, είναι ότι, απλούστατα, δεν την είχαν ανάγκη... Δεν αποκλείεται μάλιστα, αν ποτέ καταφέρουμε να αποκρυπτογραφήσουμε τον δίσκο της Φαιστού, να αποκαλυφθεί ότι το "μυστηριώδες" περιεχόμενο του, το οποίο τόσο πολύ έχει προβληματίσει τους επιστήμονες, δεν ήταν τίποτε άλλο από ένα απλό παιδικό τραγουδάκι ή ποίημα, για τους νεαρούς μαθητευόμενους της μνημονικής, "εσωτερικής" γραφής. Άλλωστε, οι Έλληνες (και συγκεκριμένα οι Αθηναίοι) δεν ήταν που νίκησαν τους υπερανεπτυγμέ-νους τεχνολογικά, αλλά διεφθαρμένους και αλαζόνες Άτλαντες, σύμφωνα με τον πλατωνικό "μύθο" στον "Κριτία";

Προσπαθήστε τώρα να θυμηθείτε την -αποδεκτή ως μόνη "ορθή" από την παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα- θεωρία περί ινδοευρωπαϊκής φυλής και γλώσσας, που διδαχθήκαμε όλοι στα σχολεία και τα πανεπιστήμια (και η οποία εξακολουθεί να διδάσκεται, σχεδόν αυθαίρετα), και αποφασίστε ποια σας φαίνεται πιο πειστική...

Ο άγνωστος εκείνος δάσκαλος της ρητορικής και της μνήμης προτείνει επίσης να εφοδιάσουμε νοητά κάθε πέμπτο τόπο με ένα χαρακτηριστικό αντικείμενο (π.χ. ένα χρυσό χέρι) και κάθε δέκατο (decimus) με τη μορφή ενός οικείου μας προσώπου, προκειμένου να μην κάνουμε λάθος στη σειρά σύνδεσης τους. Οι τόποι αυτοί δεν πρέπει να μοιάζουν μεταξύ τους, καθώς ενδέχεται να τους μπερδέψουμε στη σκέψη μας.

Όσον αφορά τις εικόνες, ο συγγραφέας του "Ad Herennium", τις διακρίνει σε δύο κατηγορίες, μία για τα πράγματα (res) και μία άλλη για τις λέξεις-έννοιες (verba). Η απομνημόνευση των πραγμάτων (memoria rerum) είναι σχετικά απλή και ο ασκούμενος μπορεί να την τελειοποιήσει σύντομα και χωρίς μεγάλη δυσκολία. Αντίθετα, η απομνημόνευση των λέξεων-εννοιών (memoria verborum), η ικανότητα δηλαδή να ανακαλούμε στη μνήμη μας (όπως οι ποιητές της αρχαιότητας) ολόκληρα κείμενα, είναι πολύ πιο σύνθετη και απαιτεί μακροχρόνια εξάσκηση, καθώς και έναν τεράστιο αριθμό μνημονικών τόπων.

Στο σημείο αυτό αξίζει να σταθούμε, καθώς η τελευταία παρατήρηση πιθανότατα εξηγεί γιατί ο Όμηρος (όπως βέβαια και οι γενιές των προκατόχων του), επέλεξε να "τοποθετήσει" μνημοτεχνικά ολόκληρο το έπος της Ιλιάδας στον τεράστιο αριθμό των αστεριών, των πλανητών και των αστερισμών του στερεώματος... (βλ. ΤΜ, τεύχ. 130)

Ολοκληρώνοντας την αναφορά μας στην ενότητα της μνήμης του "Ad Herennium", o συγγραφέας προτείνει, σε ό,τι αφορά στις εικόνες, να επιλέγονται μορφές υπερφυσικές, αστείες ή γκροτέσκες, καθώς το μυαλό μας έχει την τάση να ξεχνά οτιδήποτε το συνηθισμένο.

Μερικές ακόμα αναφορές (Κικέρων, Πλούταρχος, Στράβων, Κιντιλιανός):

Η "αστρική" Μνήμη του Μητρόδωρου του Σκέψιου

Ένα άλλο, προερχόμενο επίσης από τη λατινική γραμματεία, έργο με αναφορές στη μνημονική τέχνη, είναι και το "De Oratore" του Κικέρωνα, στην εισαγωγή του οποίου βρίσκουμε τη γνωστή ιστορία με την οποία περιγράφεται η ανακάλυψη της Τέχνης της Μνήμης από τον Σιμωνίδη.

Η μικρή αναφορά που γίνεται στο έργο αυτό στις αρχές της μνημονικής τέχνης, φαίνεται να επαληθεύει πλήρως το "Ad Herennium" και γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι ο Κικέρωνας απευθύνεται (όπως και οι κλασικοί Έλληνες συγγραφείς) σε αναγνώστες, οι οποίοι είναι ήδη αρκετά εξοικειωμένοι με αυτές. Μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι ο ίδιος έχει γνωρίσει δύο Έλληνες με "θεϊκές ικανότητες Μνήμης" και αναφέρει δύο ονόματα: τον Χαρμάδα από την Αθήνα και τον Μητρόδωρο τον Σκέψιο, τον οποίο συνάντησε στη Μ. Ασία και εικάζει ότι τη στιγμή που γράφει το "De Oratore", βρίσκεται ακόμα εν ζωή.

Ειδικά για τον Μητρόδωρο, γνωρίζουμε από αναφορά του Πλουτάρχου, ότι είχε πρωτοστατήσει σε μια αυτονομιστική κίνηση των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας από τη ρωμαϊκή κυριαρχία, ενώ ο Στράβων (στα Γεωγραφικά του, 13ος τόμος), αναφέρει ότι ακολούθησε μια πορεία από τη Φιλοσοφία στην Πολιτική για να καταλήξει στη διδασκαλία της ρητορικής τέχνης. Ο μεγάλος γεωγράφος αναφέρει επίσης ότι ο Μητρόδωρος είχε συγγράψει και σχετική πραγματεία (ή πραγματείες), η οποία όμως δυστυχώς δεν σώζεται σήμερα, και μας δίνει την πληροφορία ότι η ρητορική του δεινότητα ήταν τέτοια, ώστε άφηνε πάντα το ακροατήριο του άναυδο...

Η πιο "αινιγματική" ωστόσο πληροφορία για αυτόν τον αρχαίο Έλληνα ασκητή της μνημονικής τέχνης, έρχεται από έναν άλλο Λατίνο δάσκαλο της ρητορικής, τον Κιντιλιανό (Quintilianus), ο οποίος πιθανότατα γνώριζε (όπως και ο Κικέρωνας) το έργο του Μητρόδωρου. Αναφέρει λοιπόν, ότι ο Μητρόδωρος στη μνημονική του τέχνη χρησιμοποιούσε «360 μνημονικούς τόπους στα δώδεκα ζώδια, μέσα από τα οποία διέρχεται ο Ήλιος».
Αναμφίβολα, πρόκειται για μία αρχαία μαρτυρία η οποία επιβεβαιώνει ότι η Τέχνη της Μνήμης στην αρχαιότητα συνδεόταν με τη μελέτη των άστρων και τη χρήση τους ως μνημονικούς τόπους.

Μήπως λοιπόν το μνημονικό σύστημα στο οποίο είχε εξασκηθεί ο Μητρόδωρος ήταν το ίδιο (ή έστω παρεμφερές) με αυτό του Ομήρου; Εκτός αυτού, στην αναφορά αυτή ίσως να κρύβεται και η εξήγηση στο ερώτημα γιατί οι περισσότεροι από τους μεταγενέστερους στοχαστές του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης επέλεξαν επίσης να χρησιμοποιήσουν τις 360 μοίρες του ζωδιακού κύκλου, σε μια προσπάθεια αναδημιουργίας των αρχαίων ελληνικών μνημονικών συστημάτων...

Η Τέχνη της Μνήμης στο Μεσαίωνα και την Αναγέννηση: αναζητώντας την αρχαία γνώση

Τα "σκοτεινά" χρόνια που ακολούθησαν την πτώση της Ρώμης, η γενικότερη πνευματική παρακμή παρέσυρε κάθε γνώση στη λήθη. Στα πλαίσια αυτά, και η διδασκαλία της μνη-μοτεχνικής φαίνεται να ατονεί σταδιακά (με ελάχιστες εξαιρέσεις) και να χάνεται, εντασσόμενη στο θολό ημίφως της μαγικής, "δαιμονικής" γνώσης, προερχόμενης από την "αναίσχυντη, ειδωλολατρική αρχαιότητα". Οι μνήμες της ύπαρξης αυτής της τέχνης, ωστόσο, υπήρχαν ακόμα ολοζώντανες, όπως και οι περισσότερες από τις (λατινικές κυρίως) πηγές, οι οποίες στα χέρια των λίγων "εκλεκτών" της γνώσης, αποτέλεσαν τον οδηγό τους στις μεμονωμένες προσπάθειες αναπαραγωγής του εντυπωσιακού αυτού συστήματος γνώσης.

Η αναζήτηση λοιπόν ενός μνημονικού συστήματος ικανού να ανακτήσει ολόκληρο το σώμα της χαμένης αρχαίας σοφίας, τοποθετήθηκε από τα πρώιμα κιόλας μεσαιωνικά χρόνια στην κορυφή των επιδιώξεων της νέας κάστας φιλοσόφων-μάγων που δημιουργήθηκε. Βασιζόμενοι στην αριστοτελική πεποίθηση ότι είναι αδύνατο να υπάρξει καινούρια γνώση, έστρεψαν από την αρχή τις έρευνες τους στο παρελθόν. Στην αναζήτηση αυτή, καταλυτικό ρόλο έπαιξε και η μελέτη των θεωριών του Πλάτωνα, ότι κάθε γνώση είναι ανάμνηση της ψυχής από τον Κόσμο των Ιδεών, με τη μνήμη να αποτελεί έμφυτη ιδιότητα που ανήκει στις δυνατότητες του ανθρώπινου νου.

Δεν θα ήταν υπερβολή, αν λέγαμε ότι οι ερευνητές του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης αισθάνονταν σαν το παιδί εκείνο που, μεγαλώνοντας, έχασε το θείο δώρο της ψυχικής ανάμνησης. Η "Ars Magna" (Μεγάλη Τέχνη), όπως ονομάστηκε η προσπάθεια αυτή αποκατάστασης της επαφής της ανθρώπινης ψυχής με τη συμπαντική γνώση, αποτέλεσε από νωρίς το "Άγιο Δισκοπότηρο" της φιλοσοφικής έρευνας, στην αναζήτηση του οποί ου αναλώθηκαν πολλά από τα φωτεινότερα πνεύματα της εποχής (π.χ. Julio Camillo, Θωμάς ο Ακινάτης, Albertus Magnus, Raymond Lull κ.α.)·

Σε όλα σχεδόν τα μνημονικά συστήματα της εποχής που κατά καιρούς δημιουργούνταν, η Τέχνη της Μνήμης, εμφανιζόταν να είναι ενδεδυμένη το περίβλημα του μάγου. Απομονώνοντας, ωστόσο, τις επικλήσεις και τις μαγικο-θρησκευτικές δοξασίες, μπορούμε με ασφάλεια να διαπιστώσουμε ότι οι μνημονικές αρχές των μεσαιωνικών και αναγεννησιακών συστημάτων ήταν ουσιαστικά οι ίδιες με αυτές των αρχαίων χρόνων.

Μερικά μνημονικά συστήματα του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης

Οι αναφορές από τα διάφορα μνημοτεχνικά συστήματα που κατά καιρούς προτάθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στη μεσαιωνική και αναγεννησιακή περίοδο, είναι πολλές και εντυπωσιακές. Ενδεικτικά μόνο, αξίζει να αναφέρουμε ότι τέτοιου είδους μνημονικούς τόπους αποτέλεσαν και οι αίθουσες της Κολάσεως του Δάντη(Ι), ενώ πολλοί είναι εκείνοι που υποστήριξαν (εδώ και πολλούς μάλιστα αιώνες) ότι το συγκεκριμένο έργο δεν αποτελεί παρά μια ακόμα μνημοτεχνική-μεταφυσική διατριβή με χριστιανικές αναφορές!

Ωστόσο, ξεχωρίζοντας και αξιολογώντας τις κατά καιρούς μνημονικές μελέτες των "σκοτεινών" αυτών εποχών, μπορούμε εύκολα να διακρίνουμε εκείνες, οι οποίες, εκτός του ότι άσκησαν τεράστια επίδραση στη διαμόρφωση του φιλοσοφικού στοχασμού των εν λόγω περιόδων, αποτέλεσαν και την αφετηρία των αναζητήσεων του αναμφισβήτητα μεγαλύτερου ασκητή της Τέχνης της Μνήμης της μεταχριστιανικής περιόδου: του μεγάλου Giordano Bruno, αλλά και άλλων σπουδαίων στοχαστών εκείνης της καθοριστικής περιόδου.

Η "Ars Brevis" (Τέχνη των Γενναίων) του Ramon Lull

Γεννημένος στη Μαγιόρκα, το 1235 -δέκα περίπου χρόνια μετά τον Θωμά τον Ακινάτη- ο Ramon Lull, ήταν ο πρώτος που επιχείρησε να αφομοιώσει το σύνολο της διαθέσιμης κατά την εποχή του γνώσης σε ένα ομοιογενές σύστημα μνημοτεχνικά δομημένο. Η "Are Brevis" (Τέχνη των Γενναίων ή γενναία τέχνη), όπως επικράτησε να αποκαλούν το σύστημα του τόσο ο ίδιος όσο και οι πολυάριθμοι συνεχιστές του έργου του, έδινε στον ασκούμενο τη δυνατότητα να συνδυάζει παρεμφερείς μεταξύ τους έννοιες κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να προκύπτουν "πρωτότυποι" στοχασμοί.

Το σύστημα "αναζήτησης της αλήθειας" του Lull (του οποίου την επινόηση απέδιδε ο ίδιος σε "θεϊκή φώτιση", αποτέλεσμα μιας υπερβατικής εμπειρίας κατά την επίσκεψη του στο όρος Randa, σε ένα νησί της Μαγιόρ κα!), αφομοίωνε και αστρολογικές δοξασίες και αντιλήψεις. Μετά από πολλές αναθεωρήσεις και διαδοχικές "βελτιώσεις", ο Lull προχώρησε κατά την περίοδο 1305-8 στην τελευταία εκδοχή της μεθόδου του, την επινόηση της οποίας ο ίδιος φρόντισε να συνοδεύσει με μεγαλεπήβολες διακηρύξεις και σχόλια, από δίδοντας της την "υπεροπτική" ονομασία "Ars Magna" (Μεγάλη Τέχνη).

Στη μέθοδο αυτή, για πρώτη φορά βλέπουμε να χρησιμοποιούνται παρεμφερείς μεταξύ τους έννοιες τοποθετημένες σε κυκλική διάταξη, έτσι ώστε να διευκολύνεται ο συσχετισμός τους με την κεντρική, υπό διερεύνηση ιδέα, η οποία βρίσκεται στο κέντρο της σχηματικής απεικόνισης. Ο Νεοπλατωνιστής αυτός ως προς τις φιλοσοφικές του αντιλήψεις, άσκησε τεράστια επιρροή στο φιλοσοφικό στοχασμό της εποχής του (σε βαθμό ώστε οι σύγχρονοι μελετητές να κάνουν λόγο για "ρεύμα σκέψης Λαλλιαμού" - Lullism), και με τις επιδράσεις του έργου του να είναι ευδιάκριτες ακόμα και στην Αναγέννηση.

Το φιλοσοφικό μνημοτεχνικό σύστημα του Lull υιοθετήθηκε αργότερα από τους εκπροσώπους των Φραγκισκανών, αντλώντας από τις ιδέες του το ιδεολογικό υπόβαθρο του κινήματος τους. (Και αφού μιλάμε για μέθοδο μνήμης, θυμηθείτε τα όσα γράφαμε στο τεύχος 130 για τις επιδράσεις του ελληνικού Νεοπλατωνισμού σε όλα τα μεταγενέστερα δυτικά εσωτερικά συστήματα...)

Το "Θέατρο της Μνήμης" του Julio Camillo

Πιο πιστός στις αρχαίες αρχές της Τέχνης της Μνήμης, όπως τη βρίσκουμε να διατυπώνεται μέσα από τα αρχαία κείμενα, ο Julio Camillo Delminio έδωσε στους μνημονικούς τόπους του συστήματος που εισηγήθηκε, τη μορφή αρχαίου ελληνικού αμφιθεάτρου.

Ο γεννημένος το 1480 Ιταλός στοχαστής και ερευνητής της Τέχνης της Μνήμης, από νωρίς διαπίστωσε ότι η αρχιτεκτονική διαρρύθμιση ενός αμφιθεάτρου θα παρουσίαζε τεράστια πλεονεκτήματα στην εξάσκηση της μνημονικής τέχνης. Σύμφωνο προς τις προϋποθέσεις των (μνημονικών) τόπων του "Ad Herennium" και του Αριστοτέλη, το ελληνικό αμφιθέατρο διαθέτει ένα κεντρικό. σημείο αφετηρίας (σκηνή), το οποίο προσφέρει τεράστια ελευθερία κινήσεων, καθώς μέσω των διαδρόμων επικοινωνεί με όλα τα, ευδιάκριτα χωρισμέ να σε επτά διαδοχικά επίπεδα, διαστήματα των κερκίδων.

Όσον αφορά τις (μνημονικές) εικόνες που επέλεξε να χρησιμοποιήσει ως φορείς των εννοιών, ο Camillo προσπάθησε στο θέατρο του να αναπαραστήσει ολόκληρο το σύμπαν όπως προβάλλεται μέσα από την ελληνική μυθολογία, την αστρολογία και την καβαλιστική παράδοση.

Οι κερκίδες χωρίζονταν από 6 διαδρόμους σε 7 τμήματα, τα οποία ο ίδιος ονόμαζε "στήλες του Οίκον της Σοφίας τον Σολόμωντος". Καθένα από αυτά τα τμήματα χρησιμοποιούταν για να αποδώσει και έναν διαφορετικό πλανήτη με τις αστρολογικές του ιδιότητες, έφερε το όνομα ενός θεού της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, ενώ τα επίπεδα "αφιερώνονταν" σε χαρακτήρες και τόπους της ελληνικής μυθολογίας.

Τα "εντυπωσιακά σχέδια ενός νοητικού μνημοτεχνικού θεάτρου στο οποίο θα απεικονιζόταν ολόκληρη η συμπαντική γνώση" του μυστηριώδη σοφού, δεν άργησαν να διαδοθούν σε ολόκληρη την Ιταλία. Το 1530, ο Camillo βρέθηκε στο Παρίσι, προσκεκλημένος ίου Γάλλου βασιλιά, ο οποίος ανέλαβε και τη χρηματοδότηση της υλικής κατασκευής του. Μαρτυρίες της εποχής αναφέρουν ότι λίγο καιρό αργότερα, ένα μικρό ξύλινο αμφιθέατρο με πολύ παράξενη διακόσμηση είχε ανεγερθεί στη βασιλική αυλή της Γαλλίας...

Όμως φαίνεται ότι το αποτέλεσμα δεν ικανοποίησε τον Camillo, καθώς το 1532 επιστρέφει στην Ιταλία, όπου αρχίζει νέες προσπάθειες για την υλοποίηση της κατασκευής του μνημονικού του θεάτρου, αυτή τη φορά στη Βενετία. Ο Julio Camillo τελικά πέθανε το 1544 και το όνειρο της κατασκευής του "θεάτρου της Μνήμης", στο οποίο είχε αφιερώσει και το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ποτέ δεν υλοποιήθηκε όπως θα ήθελε.
Το "μνημονικό παλάτι" του Matteo Ricci. Η διδασκαλία της Τέχνης της Μνήμης στην Κίνα!

Ο Matteo Ricci ήταν ένας Ιησουίτης ιερέας στον οποίο το 1577 ανατέθηκε να μεταβεί στη μακρινή Κίνα για να κηρύξει τη χριστιανική πίστη και τη δυτική σκέψη στους υπηκόους της δυναστείας των Μινγκ. Μετά από μακροχρόνια όμως παραμονή και χωρίς να έχει καταφέρει να κεντρίσει ιδιαίτερα το ενδιαφέρον των Κινέζων, το 1596 ανέφερε σε μια τυχαία συνομιλία του με έναν πρίγκιπα της δυναστείας για ένα σύστημα μνήμης, το οποίο επιτρέπει στον ασκούμενο την από μνημόνευση με τη μορφή εικόνων τεράστιου όγκου πληροφοριών σύμφωνα με μια μέθοδο, την οποία στη μακρινή δύση αποκαλούσαν "εσωτερική γραφή". Η μέθοδος αυτή είχε ανακαλυφθεί πριν πολλά χρόνια σε μια μακρινή χώρα της Δύσης, την Ελλάδα, από έναν ποιητή ευγενούς καταγωγής, ονόματι Xi-mo-ni-de (Σιμωνίδης)!

Η είδηση για την ύπαρξη μιας τόσο εκπληκτικής τέχνης, ενθουσίασε τους ευγενείς της πόλης Nanchang στην επαρχία Jianxi, όπου διέμενε και τον προσκάλεσαν να τους την διδάξει. Ο Ricci, ο οποίος γνώριζε τις γενικές αρχές της μνημοτεχνικής (καθώς στα πλαίσια των νομικών σπουδών που είχε παρακολουθήσει στη Ρώμη το 1572, είχε διδαχθεί το έργο του Κικέρωνα), οργάνωσε για το πρωτότυπο αυτό "ποίμνιο" που κατάφερε επιτέλους να συγκεντρώσει μια σειρά μνημονικών τόπων, οι οποίοι συγκροτούσαν ένα παλάτι.
Οι αίθουσες του "μνημονικού παλατιού" του Ricci διακοσμούνται από κινεζικά ιδεογράμματα, τα οποία όμως πρέσβευαν διαφορετικές παραστάσεις της Βίβλου, προσαρμοσμένες στις κινεζικές παραδόσεις.

Βλέποντας τη μαζική ανταπόκριση των Κινέζων ευγενών στη διδασκαλία της τέχνης της Μνήμης, πολύ σύντομα συνέγραψε και μελέτη στα κινεζικά και άρχισε να περιοδεύει, κηρύττοντας μέσα από τη μνημονική τέχνη το λόγο του θεού.

Το ενδιαφέρον των Κινέζων για τον πολιτισμό που ανέπτυξε ένα τόσο εξελιγμένο σύστημα -τον ελληνικό- οδήγησε το 1607 τον Ricci, όταν πλέον είχε εγκατασταθεί στο Πεκίνο, να μεταφράσει στα κινεζικά και να εκδώσει και τα πρώτα έξι βιβλία των "στοιχείων της Γεωμετρίας" του Ευκλείδη. Τελικά, μετά από μεγάλη προσπάθεια, οι κόποι του δείχνουν να ευοδώνονται όταν, στις 8 Σεπτεμβρίου 1609, παίρνει άδεια από τον αυτοκράτορα της δυναστείας να ιδρύσει στο Πεκίνο την "Αδελφότητα της Μαρίας". Ο Matteo Ricci πέθανε στο Πεκίνο στις 11 Μαΐου 1610. Το βιβλίο του για τη μνημονική τέχνη, φυλάχτηκε με ευλάβεια από τους ευγενείς της δυναστείας των Μινγκ και κληροδοτούμενο από γενιά σε γενιά, σώζεται ως τις μέρες μας.

Το "μαγικό" σύστημα μνήμης του Giordano Bruno

Η αναδημιουργία ενός μνημοτεχνικού συστήματος ικανού να επιτύχει την πλατωνική ανάμνηση, ήταν ένα ζήτημα, το οποίο από νωρίς απασχόλησε την κορυφαία πνευματική μορφή της Αναγέννησης, από την εποχή που ήταν ακόμα δομινικανός μοναχός. Δεν θα ήταν υπερβολή, αν λέγαμε όχι η "μαγική", όπως την αποκαλούσε, μνήμη αποτελούσε τον "κορμό" του μεγάλου δέντρου των αναζητήσεων του, με τις φιλοσοφικές, θεολογικές και κοσμολογικές του απόψεις να είναι απλά οι καρποί. Άλλωστε, εκτός από τα αμιγώς "μνημονικά" έργα του, αναφορές στην μνημονική τεχνική που χρησιμοποιούσε βρίσκουμε στο σύνολο σχεδόν των μελετών του, ενώ ολόκληρος ο φιλοσοφικός του στοχασμός φαίνεται να αποτελεί το αποτέλεσμα και την επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητας των τεχνικών μνήμης που χρησιμοποιούσε.

Η ύπαρξη στην ελληνική αρχαιότητα συλλογιστικών συστημάτων ικανών να παράγουν σχεδόν αλάνθαστα αποτελέσματα, ήταν για τον Μπρούνο αυταπόδεικτη. Αφετηρία του μνημονικού συστήματος που εισηγήθηκε, στάθηκε η ανάλυση της συλλογιστικής διαδικασίας παραγωγής ιδεών και εξαγωγής συμπερασμάτων, όπως τη συναντάμε στο έργο του Πλάτωνα. Παρατήρησε ότι η "εκμαίευση" των αληθειών από τον Σωκράτη επιτυγχανόταν ξεκινώντας από απλούς ορισμούς των εννοιών και διερευνώντας όλες τις γύρω τους. Στο κλείσιμο της αλληγο ρίας αυτής, βρίσκουμε ακόμα μία περιγραφή του μνημονικού συστήματος του Μπρούνο.

Οι ύμνοι τους οποίους χρησιμοποι εί στο έργο αυτό, παρουσιάζουν εξαι ρετική ομοιότητα με τους Ορφικούς ύμνους και αποσκοπούν, σύμφωνα με την κορυφαία ερμηνεύτρια του έργου του, Frances A.Yates, στην ψυχική προετοιμασία και τόνωση των μελετητών της μνημονικής τέχνης και στη διέγερση της φαντασίας τους, ώστε να φτάσουν σε εγκεφαλική και ψυχική κατάσταση ετοιμότητας να "δεχθούν" τη γνώση από το Σύμπαν, με την εξάσκηση της μνημονικής τέχνης. Βλέπουμε λοιπόν ότι η «ανάμνηση» δεν είναι μία απλή μηχανιστική διαδικασία, αλλά απαιτεί κατάλληλο ψυχικό υπόβαθρο...

Σύντομα, ο Μπρούνο εκδίδει και τρίτο "μνημονικό" έργο, την "Τέχνη της Μνήμης" (Are Memoriae). Φαίνεται ότι οι έρευνες του για την απεικόνιση της συμπαντικής και ανθρώπινης διάνοιας τον οδήγησαν στην υιοθέτηση μιας πιο αφαιρετικής φόρμας, με εντονότερο το στοιχείο του συμβολισμού, καθώς τόσο οι ομόκεντροι κύκλοι, όσο και οι πίνακες αναφοράς έχουν λιγοστέψει.

Έχει πλέον εμβαθύνει στη "χαοτική" σκέψη και τα σύμβολα του παραπέμπουν σε αστερισμούς και σε επεισόδια παρμένα από την ελληνική μυθολογία, θεωρώντας ότι αποτελούν γνησιότερους συμβολισμούς μεγαλύτερης δύναμης και μεστότητας νοημάτων και ότι βρίσκονται πιο κοντά στη συμπαντική σκέψη.

To Ars Memoriae έχει χαρακτηριστεί από τους μελετητές του έργου του Μπρούνο ως "μαγικό". Αποτελεί, ωστόσο, την ευθεία προέκταση της πορείας που ακολουθεί η σκέψη του από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο, από το υλικό στο πνευματικό και από το ανθρώπινο στο Συμπαντικό.

Αρκετά χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Γερμανία, ο Μπρούνο θα επανέλθει στην προσπάθεια του να δημιουργήσει ένα σύστημα μνήμης εκφρασμένο αυτή τη φορά μέσα από εικόνες και σύμβολα, ικανών να φέρουν την ανθρώπινη ψυχή σε επαφή με την "αληθινή πραγματικότητα", με την έκδοση των «30 αγαλμάτων» (Lampas Triginte Statuarum).

Στο έργο αυτό, το οποίο έχει κυρίως θρησκευτικό χαρακτήρα, οι αστρολογικές παραστάσεις στις οποίες στηριζόταν η διαδικασία της "ανάμνησης", έχουν πλέον αντικατασταθεί από μορφές αγαλμάτων, τις οποίες ο Μπρούνο χαρακτηρίζει ως "εσωτερικές εικόνες". Θεωρεί τη φαντασία ως τον ισχυρότερο και αμεσότερο τρόπο να επιτύχει κάποιος την επαφή με τον πνευματικό κόσμο και χρησιμοποιεί τις μορφές αυτές ως πιο αποτελεσματικούς ψυχικούς συνδέσμους της φαντασίας (της ανθρώπινης διάνοιας) με το Θείο.

Πρώτη μορφή στις απεικονίσεις του είναι αυτή του Απόλλωνα που συμβολίζει το Εν και το Φως και ακολουθεί ο Κρόνος που αντιπροσωπεύει την Αρχή. Ανάμεσα στα υπόλοιπα αγάλματα βρίσκουμε τις μορφές του Προμηθέα, του Ηφαίστου, της Θέτιδος, του Γανυμήδη ή Τοξότη, του Ουρανού, της Αφροδίτης, του Έρωτα, της Αρτέμιδος και φυσικά της Αθηνάς, η οποία εκπροσωπώντας τη Σοφία, αποτελεί την ιερότερη, σύμφωνα με τον Μπρούνο, από τις Θηλυκές Θεότητες.

Εξαιρετικό, επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζει στο έργο αυτό και ο πρωταρχικός δια χωρισμός του Θεϊκού στοιχείου, για το οποίο αναφέρει ότι είναι αδύνατο να αποδοθεί με κάποια μορφή άλλη από τη φυσική του, που είναι το Φως και έχει τριαδική υπόσταση. Τ

ο Θεϊκό αυτό στοιχείο, δύναται να γίνει αντιληπτό από την ανθρώπινη διάνοια με τις έννοιες: του "Πατρός ή Νου ή της Ουσίας των Ουσιών", του "Υιού ή της πρωταρχικής διάνοιας, της ομορφιάς και της αγάπης της δημιουργίας", και του "Φωτός", το οποίο αποτελεί την ψυχή του Κόσμου και όλων των πραγμάτων (anima mundi) και τη Ζωοποιό Ενέργεια του Σύμπαντος.

Η πορεία των αναζητήσεων του Μπρούνο στην αναδημιουργία των μνημοτεχνικών μεθόδων της αρχαιότητας, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς έχοντας ως αφετηρία τις ερμητικές και πλατωνικές θεωρίες και ιδέες, καταλήγει να επαληθεύει πρακτικές αιώνων. Το μνημονικό σύστημα του Μπρούνο φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι οι αφηρημένες έννοιες και οι συμβολικές εικόνες διευρύνουν την αντίληψη, αμβλύνουν τη λογική-γραμμική σκέψη και προκαλούν την κατάλληλη διανοητική κατάσταση, επιτρέποντας με αυτό τον τρόπο στην ανθρώπινη ψυχή να επικοινωνήσει με το θείο κατά τον αμεσότερο δυνατό τρόπο.

Μερικές "τολμηρές" υποθέσεις...

Ας "ξεχάσουμε" για λίγο όλα όσα γνωρίζουμε για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και ας επιχειρήσουμε να τον ξανα-αντικρίσουμε με την αποκαλυπτική απλότητα της πρώτης ματιάς. Παρατηρούμε λοιπόν, ότι τα ονόματα και οι ιδιότητες των αρχαίων Θεών συμπίπτουν με τα αντίστοιχα των πλανητών, ενώ η δράση τους αποτυπώνεται σε επεισόδια της Μυθολογίας, με συμμετοχή και κατώτερων θεοτήτων, τα ονόματα των οποίων πάλι, κατά "σύμπτωση", συμπίπτουν με τα ονόματα και τις ιδιότητες των αστερισμών!

Σε κάποια φάση της εξέλιξης του πολιτισμού αυτού, δημιουργείται από πρωτογενείς αποτυπώσεις των εννοιών σε εικόνες, μια αρχική μορφή κωδικοποιημένης επικοινωνίας, η οποία φθείρεται με την πάροδο των αιώνων και απλοποιείται, για να δώσει τη θέση της στους χαρακτήρες που γνωρίζουμε σήμερα ως γραφή!

Η συγκεκριμένη γραφή που αναπτύσσεται, ακριβώς όπως και οι μνημονικές εικόνες, διαβάζεται κανονικά από τα αριστερά προς χα δεξιά, αλλά και αντίστροφα. Την ίδια περίπου εποχή, οι πιο οξυδερκείς παρατηρητές των άστρων διατυπώνουν τις αρχές της Γεωμετρίας (όπως π.χ. ο Θαλής), της Φιλοσοφίας (Ησίοδος), της Ποίησης (Όμηρος) ή των θρησκευτικών αντιλήψεων (Ορφικοί), ενώ άλλοι, οι οποίοι πιθανότητα "μαγεύτηκαν" από την αναλλοίωτη και αιώνια λάμψη των άστρων, μπορούν και "αντιλαμβάνονται" τις δονήσεις τους (Πυθαγόρας) και προσπαθούν να τις αναπαράγουν.

Δημιουργείται έτσι η Μουσική (η πλησιέστερη σύμφωνα με τον Πλάτωνα τέχνη στο θεϊκό στοιχείο, καθώς είναι άυλη), από τη μελέτη των αρχών της οποίας προκύπτουν τα Μαθηματικά. Η επισταμένη έρευνα καθώς και η πρακτική εφαρμογή των αρχών των μαθηματικών οδηγεί στην ανάπτυξη όλων των υπολοίπων τεχνών και επιστημών (π.χ. Γλυπτική, Αρχιτεκτονική), με αποτέλεσμα μια γενικότερη περίοδο ευημερίας και άνθισης, κατά την οποία χτίζονται πόλεις (πάλι σε αντανάκλαση των αστερισμών. Βλ. Νίκ. Λίτσας, "Μυστικές Διαδρομές στην Άγνωστη, Ελλάδα και η Αναζήτηση, τον Πραγματικού Ομήρου").

Όλοι αυτοί οι τομείς γνώσης (π.χ. η Αστρονομία, τα Μαθηματικά, η Φιλοσοφία, η Μουσική, η θρησκεία, οι εικαστικές τέχνες, η Ναυσιπλοΐα, η Αρχιτεκτονική, κ.α.) είναι φυσικά αλληλένδετοι μεταξύ τους, αλληλεπιδρούν και εξελίσσονται ταυτόχρονα και για την αποτύπωση τους χρησιμοποιούν την παραφθαρμένη μορφή των αρχικών "μνημονικών" εικόνων (γραφή). Σημειώστε ότι τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου χρησιμοποιούνται για να αποδώσουν όχι μόνο τον γραπτό λόγο, αλλά και τους αριθμούς, καθώς και τους μουσικούς τόνους (νότες).

Δηλαδή, ακριβώς όπως και οι μνημονικές εικόνες, χα γράμματα αποτελούν στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό "φορείς" πολλαπλών νοημάτων, αναλόγως του συστήματος σκέψης με το οποίο τα ερμηνεύουμε. Επίσης, όλες αυτές οι γνώσεις εμφανίζονται να έχουν "θεϊκή" προέλευση. (Μήπως τελικά η "συνωνυμία" άστρων, πλανητών, αστερισμών, Θεών και μυθικών χαρακτήρων ήταν ουσιαστικά "μνημοτεχνική" ταυτοσημία;)

Απομακρυνόμενοι πλέον από τον ελληνικό χώρο, όλες αυτές οι τέχνες, οι επιστήμες και οι γνώσεις μεταναστεύουν στο λατινικό κόσμο, όπου, αποκομμένες από τις ρίζες τους, ατροφούν σε μια "σκοτεινή" περίοδο πνευματικής παρακμής και εξαθλίωσης, για να αναβιώσουν μερικούς αιώνες αργότερα, σε μια προσπάθεια αναδημιουργίας του αρχαίου κόσμου (Αναγέννηση). Την περίοδο εκείνη μάλιστα, η φωτεινότερη πνευματική μορφή (Giordano Bruno) οδηγείται μέσα από τη μελέτη των αρχαίων πηγών στην επαλήθευση και την επιβεβαίωση όλων των αρχών της ελληνικής σκέψης, με ιδιαίτερη έμφαση (όπως και οι Έλληνες) στην παρατήρηση και την μελέτη των άστρων.

Ολοκληρώνοντας τον μακροσκελή (και αναγκαστικά γενικευτικό) αυτό συλλογισμό, θα αποτολμήσουμε τη διατύπωση ορισμένων "τολμηρών" ερωτημάτων, θεωρώντας ότι το να θέτει κανείς ερωτήματα αποτελεί πολύ πιο ειλικρινή στάση από την "αφοριστική" κατάθεση απαντήσεων:

* Μήπως ολόκληρο το σώμα της αρχαίας και σύγχρονης γνώσης στηρίχθηκε στις αρχές της Τέχνης της Μνήμης, σύμφωνα με τις οποίες η μάθηση οικοδομείται με την ορθή τοποθέτηση κάθε πληροφορίας πάνω στην παλαιά γνώση;
* Μήπως είχε δίκιο ο Πλάτωνας και η γνώση που προέρχεται από το διάβασμα γραπτών πηγών δεν ασκεί καμία απολύτως επί δράση στη διαμόρφωση της ψυχής μας, αλλά λειτουργεί ανασταλτικά στην απόκτηση της σοφίας;
* Μήπως, αντίθετα με τις απόψεις των ιστορικών και των ανθρωπολόγων, η ανάπτυξη της γραφής σήμανε την έναρξη μιας εκτεταμένης περιόδου πνευματικής παρακμής του ελληνισμού, καθώς άρχισε σταδιακά να εγκαταλείπεται η μνημονική Τέχνη;
* Μήπως το πραγματικό απόγειο του ελληνικού πολιτισμού θα πρέπει να το αναζητήσουμε όχι στην κλασική εποχή, αλλά στην εκτενή προ-ομηρική περίοδο, κατά την οποία διαμορφώνονταν οι μυθικές αντιλήψεις και η γλώσσα;
* Μήπως η ταύτιση της σκέψης με μη συγκεκριμένες μορφές και εικόνες εννοιών (όπως αυτές της ελληνικής Μυθολογίας), αποδεσμεύει την ανθρώπινη διάνοια από τις από τις "αλυσίδες" της ασφυκτικά λογικής, γραμμικής πραγματικότητας και επιτρέπει την επικοινωνία με τη συμπαντική διάνοια, καθιστώντας δυνατή την πλατωνική ανάμνηση της ψυχής;
* Μήπως θα πρέπει να επιχειρήσουμε να "ξαναδιαβάσουμε" ολόκληρη την ελληνική Μυθολογία, προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσουμε τις "μνημονικές" της εικόνες;
* Μήπως το ίδιο θα πρέπει να κάνουμε και με την αρχαία ελληνική τέχνη στο σύνολο της, προσέχοντας τόσο την ακριβή θέση της κάθε ανάγλυφης μορφής π.χ. στα αετώματα ή στις εισόδους των αρχαίων ναών όσο και τις επιμέρους της λεπτομέρειες;
* Μήπως, κάτω από το φως των νέων αυτών αποκαλύψεων, η αρχαία ελληνική μυθολογία θα έπρεπε να εισαχθεί στην εκπαίδευση και να διδάσκεται σχολαστικά, προκειμένου να αυξηθούν οι μαθησιακές, αντιληπτικές και συλλογιστικές ικανότητες των μαθητών;
* Μήπως το ίδιο ακριβώς θα πρέπει να γίνει και με τις αρχές της μνημονικής τέχνης;
* Μήπως όλες αυτές οι αλήθειες κρατήθηκαν επίτηδες κρυφές από το ευρύ κοινό, σε μια προσπάθεια γενικότερης πνευματικής υποβάθμισης του συνόλου από ομάδες μυημένων, ώστε να καθίσταται ευκολότερη η χειραγώγηση του; (Είναι γνωστό ότι ειδικά στην περίπτωση του Μπρούνο, οι διδασκαλίες του ποτέ δεν έγιναν ευρύτερα γνωστές, ωστόσο αποτέλεσαν το πνευματικό υπόβαθρο της οργάνωσης των Ροδόσταυρων.)
* Μήπως η επιστροφή στην εξάσκηση της Τέχνης της Μνήμης θα οδηγούσε όχι μόνο τον ελληνισμό, αλλά και ολόκληρη την ανθρωπότητα σε μια νέα πνευματική ανάταση;

Έρευνα: Σχέση θρησκευτικότητας και νοημοσύνης

Οι πιστοί και θρησκευόμενοι άνθρωποι έχουν χαμηλότερη νοημοσύνη κατά μέσο όρο σε σχέση με τους άπιστους και άθεους, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, την πρώτη που μελέτησε σε τόσο εύρος και βάθος χρόνου τη σχέση θρησκευτικότητας και νοημοσύνης.

Οι ψυχολόγοι, με επικεφαλής τον καθηγητή Μάιρον Ζάκερμαν του πανεπιστημίου του Ρότσεστερ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό κοινωνικής ψυχολογίας "Personality and Social Psychology Review", σύμφωνα με τη βρετανική «Independent», αξιολόγησαν συγκριτικά (μετα-ανάλυση) όλες τις δημοσιευμένες έρευνες πάνω στο ζήτημα.

Από τις συνολικά 63 μελέτες, που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των ετών 1928- 2012, οι 53 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει αρνητική σχέση ανάμεσα στην θρησκευτική πίστη και στη νοημοσύνη (δηλαδή οι θρησκευόμενοι είναι γενικά λιγότερο νοήμονες) και, από αυτές τις 53, οι 35 έρευνες διαπίστωσαν έντονα αρνητική σχέση μεταξύ θρησκευτικότητας-νοημοσύνης.

Οι υπόλοιπες δέκα μελέτες έφθασαν στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα ότι υπάρχει θετική σχέση (δηλαδή θρησκευτικότητα και νοημοσύνη συμβαδίζουν), αν και από αυτές μόνο οι δύο συμπέραναν ότι υπάρχει έντονα θετική σχέση μεταξύ θρησκευτικότητας και νοημοσύνης.

Μεταξύ άλλων, η μετα-ανάλυση επισημαίνει πως ήδη από την παιδική ηλικία όσο πιο έξυπνο είναι ένα παιδί (έχοντας υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης), τόσο περισσότερο πιθανό είναι να απομακρυνθεί από τη θρησκεία. Από την άλλη, στην τρίτη ηλικία, όσο πιο έξυπνος είναι ένας ηλικιωμένος, τόσο πιο πιθανό είναι να μην πιστεύει στον Θεό.

Μια μελέτη, που άρχισε στη δεκαετία του '20 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, παρακολουθεί στη διάρκεια της ζωής τους τις πεποιθήσεις 1.500 χαρισματικών παιδιών που είχαν δείκτη νοημοσύνης (IQ) πάνω από 135. Ακόμα και σε βαθιά γεράματα, οι άνθρωποι αυτοί είχαν -και έχουν ακόμα- πολύ μικρότερα επίπεδα θρησκευτικής πίστης σε σχέση με τον μέσο όρο του πληθυσμού.

Οι ερευνητές όρισαν τη νοημοσύνη ως «την ικανότητα λογικών συλλογισμών, σχεδιασμού, επίλυσης προβλημάτων, αφαιρετικής σκέψης, κατανόησης πολύπλοκων ιδεών και ταχείας μάθησης από τις εμπειρίες».

Ως θρησκευτικότητα ορίστηκε οποιαδήποτε εμπλοκή με κάποια όψη της θρησκείας. Παράγοντες όπως το φύλο ή το μορφωτικό επίπεδο δεν φαίνεται να παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στη σχέση μεταξύ νοημοσύνης και πίστης, ενώ το επίπεδο της τελευταίας σε έναν άνθρωπο τείνει να αυξάνει με το πέρασμα του χρόνου.

Σύμφωνα με την μελέτη, η θρησκευτική πίστη φαίνεται παράλογη, αντιεπιστημονική και αναπόδεικτη σε πολλούς έξυπνους ανθρώπους, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να αποστασιοποιούνται από τη θρησκεία.

Ακόμα, οι ερευνητές επεσήμαναν ότι οι πιο έξυπνοι άνθρωποι συνήθως δίνουν μεγαλύτερη σημασία στον αυτοέλεγχο της προσωπικής ζωής τους, κάτι που τους απομακρύνει από τις πεποιθήσεις περί Θεού.

Μονοθεϊσμός - Αθεϊσμός - Πανθεϊσμός - Πολυθεϊσμός: Οι τέσσερις βασικές κοσμοθεάσεις

Α) ΜΟΝΟΘΕΪΣΜΟΣ

Η θέση του δεν έχει να κάνει με τον αριθμό των Θεών (δεν έχει σχέση δηλαδή, όπως οι περισσότεροι εξαπατώνται, με τον Ενισμό), αλλά με το ότι τοποθετεί το Δημιουργικό Αίτιο έξω από τον Κόσμο, άρα έχουμε δημιουργία εκ του μηδενός και κατά συνέπεια ο Κόσμος έχει αρχή και συνεπώς θα πεθάνει σε κάποιο μελλοντικό χρονικό σημείο.

Τους νόμους που διέπουν τον Κόσμο τούς έχει θέσει το εξωτερικό (και μόνο αιώνιο) Αίτιο, ο «ένας», «μοναδικός», «τετραγράμματος» και «παντοδύναμος» Θεός, που δικαιούται να ασκεί αυταρχία προς το δημιούργημά του.

Ο «Τετραγράμματος» Θεός των «μονοθεϊστών»

Όπως αρκετοί δικοί του θεολόγοι και αρχαιολόγοι έχουν ομολογήσει, στην πραγματικότητα ο Μονοθεϊσμός εφευρέθηκε από το ιουδαϊκό ιερατείο κατά την λεγόμενη «Βαβυλώνιο Αιχμαλωσία», παρά τους ισχυρισμούς της μονοθεϊστικής μυθολογίας για υποτιθέμενο βάθος χρόνου πέραν της πρώτης προχριστιανικής χιλιετίας.

Β) ΑΘΕΪΣΜΟΣ

Μία σχετικά πρόσφατη θέση (από το 1587), κατ’ ουσία άρνηση της ύπαρξης του Θεού του λεγόμενου «Μονοθεϊσμού» (στον προχριστιανικό κόσμο ο όρος «άθεος» αποτελούσε βρισιά και σήμαινε τον αρνητή των Θεών, τον ανόσιο, ασεβή, βέβηλο και άθρησκο άνθρωπο).

Το «Άτομο» σύμβολο των σύγχρονων αθέων

Κατ” αυτήν (που σε επέκταση αρνείται και κάθε άλλη έννοια Θεού), ο Φυσικός Κόσμος (υλικός) είναι η μόνη πραγματικότητα. Δεν δημιουργήθηκε από κανένα εξωτερικό Αίτιο και υπάρχει, κινείται και εξελίσσεται εντελώς μηχανικά, δίχως την ύπαρξη ανωτέρων συνειδήσεων μέσα σε αυτόν ή έξω από αυτόν (κατά προέκταση ούτε ο ίδιος μπορεί να έχει συνείδηση).

Γ) ΠΑΝΘΕΪΣΜΟΣ

Η θέση του αναγνωρίζει, όπως και στην προηγούμενη κοσμοθέαση, τον αιώνιο Κόσμο ως μοναδική πραγματικότητα. Εδώ όμως ο (αυτογέννητος) Κόσμος ταυτίζεται με τον Θεό (που είναι παντού και διαπερνάει τα πάντα), χωρίς κανένα από τα δύο μέρη να υπερβαίνει το άλλο.

Ο Κόσμος έχει συνείδηση, ΕΙΝΑΙ Θεός, που δεν πληθύνεται όμως περαιτέρω με ιδιαίτερες λειτουργίες και ζώνες αρμοδιότητος, άρα δεν χρειάζεται λατρεία για να επικοινωνήσει κάποιος με αυτόν.

Ο Ήλιος των Πουέμπλο του Νέου Μεξικού, σύμβολο του ινδιάνικου Πανθεϊσμού

Διαφοροποιήσεις του απόλυτου Πανθεϊσμού είναι ο Ντεϊσμός (η αποδοχή πως ο Θεός, που είναι εγκόσμιος αλλά δεν ασχολείται με το δημιούργημά του και συνεπώς δεν αλληλεπιδρά με αυτό, δημιούργησε τον κόσμο, όχι όμως εκ του μηδενός), ο Θεϊσμός (η αποδοχή ότι ο Θεός είναι εντός του κόσμου, αν και τον υπερβαίνει) και ο Πανενθεϊσμός (η άποψη ότι ο κόσμος εμπεριέχεται εξολοκλήρου μέσα στον κατά πολύ ευρύτερο Θεό).

Δ) ΠΟΛΥΘΕΪΣΜΟΣ

Εδώ, όπως και πιο πάνω, ο Κόσμος (ως ζώσα ύλη) έχει αναδυθεί αφ” εαυτού και είναι αιώνιος. Δεν υπάρχει εξωτερικό δημιουργικό Αίτιο και εκ του μηδενός δημιουργία, οι Θεοί (ως πλήθυνση του Ενός σε ενσυνείδητα, διακριτά και ξεχωριστά όντα) έχουν αντιθέτως γεννηθεί μέσα από αυτόν, για να εξυπηρετήσουν την δική του αέναη πορεία.

Ο Άνθρωπος, ως κάτοχος και χρήστης του Λόγου, μπορεί να επικοινωνεί με τους τελευταίους μέσω ιεροπραξιών, σε κάποιες μάλιστα παραδόσεις είναι ( όπως η λογική της ίδιας της Φύσεως δείχνει) ένα εξελίξιμο είδος μέσα σε ένα εξελίξιμο Σύμπαν, μερικά σκαλοπάτια κάτω από τους Θεούς.

Η ιεροπραξία ικανοποιεί αλλά και διαμορφώνει Θεούς και θνητούς σε σημείο που ανταλλάσσονται χαρακτηριστικά. Υπό αυτή την έννοια, έχουμε ατομικές, οικογενειακές, φυλετικές ή εθνικές αποχρώσεις λατρευομένων θεοτήτων.

«Δωδεκάεδρον», το σύμβολο της θεότητας για τον Ελληνικό Πολυθεϊσμό

Διαφοροποιήσεις του απόλυτου Πολυθεϊσμού είναι η Μονολατρία (δηλαδή η λατρεία ενός μόνο Θεού, παρά την αποδοχή ύπαρξης και άλλων), ο Συγκρητισμός (η ένταξη διαφορετικών θεοτήτων μέσα σε έναν καινούργιο Θεό) και ο Ενοθεϊσμός (η αποδοχή ότι πολλές θεότητες εμπεριέχονται σε έναν υπέρτατο Θεό), ενώ μεταξύ του Πολυθεϊσμού και του Πανθεϊσμού τοποθετείται ο λεγόμενος Ενισμός, δηλαδή η κοσμοθέαση της ενότητας των πάντων, σύμφωνα με την οποία αρχή των πάντων είναι μία μόνον «ουσία».

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΛΕΓΟΜΕΝΟΥ «ΜΟΝΟΘΕΪΣΜΟΥ»

Η πραγματική φύση του λεγόμενου «Μονοθεϊσμού».

Μικρό απόσπασμα από την ομιλία του συγγραφέα Βλάση Ρασσιά «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΣΜΟΘΕΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΨΕΥΔΕΣ ΔΙΛΗΜΜΑ «ΕΝΑΣ ή ΠΟΛΛΟΙ ΘΕΟΙ»» σε αθηναϊκή αίθουσα εκδηλώσεων.