Με την ησυχία σου

Μια φορά την αυγή ο Σωκράτης άρχισε να σκέφτεται κάτι και στάθηκε σε ένα συγκεκριμένο σημείο συλλογιζόμενος και, όταν δε βρήκε λύση, δεν έφυγε από το σημείο αυτό αλλά παρέμεινε εκεί θέτοντας ερωτήματα. Έφτασε το μεσημέρι και ο κόσμος το πρόσεξε κι άρχισαν να αναρωτιούνται τι συμβαίνει, λέγοντας πως ο Σωκράτης ήταν όρθιος στο σημείο αυτό από την αυγή και σκεφτόταν κάτι. Τέλος, όταν έπεσε το σκοτάδι, κάποιοι Ίωνες έβγαλαν έξω τα στρωσίδια τους για να κοιμηθούν στη δροσιά και να παρακολουθήσουν αν ο Σωκράτης θα συνέχιζε να στέκεται στο ίδιο σημείο όλη τη νύχτα. Ο Σωκράτης παρέμεινε στο ίδιο σημείο μέχρι την αυγή και την ανατολή του ήλιου κατόπιν, απηύθυνε μια προσευχή στον ήλιο κι έφυγε.

Για να αναρωτηθεί κανείς χρειάζεται χρόνο. Όπως ένα καλό γεύμα ή το καλό σεξ, δεν μπορεί να γίνει βιαστικά. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ο Σωκράτης δε βιαζόταν όταν συζητούσε. Επέμενε ακόμα κι όταν οι συνομιλητές του κουράζονταν και εξοργίζονταν.

Ο Σωκράτης ήταν ο πρώτος ψυχοθεραπευτής. Έτεινε να απαντά σε ένα ερώτημα με ένα άλλο ερώτημα. Σε αντίθεση με τους ψυχοθεραπευτές, ο Σωκράτης δε χρέωνε με την ώρα (ποτέ δε χρέωσε ούτε μια δραχμή για τις συνεδρίες του) και ποτέ δεν είπε τις λέξεις «φοβάμαι πως τελείωσε ο χρόνος μας». Πάντα είχε περισσότερο χρόνο.

Η καλή φιλοσοφία είναι η αργή φιλοσοφία. Ο Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν αποκαλούσε το επάγγελμά του «αργή θεραπεία» και πρότεινε όλοι οι φιλόσοφοι να χαιρετιούνται μεταξύ τους, λέγοντας: «Με την ησυχία σου!» Προσωπικά τη βρίσκω εξαιρετική ιδέα, όχι μόνο για τους φιλοσόφους αλλά για όλους μας. Αντί να λέμε: «Καλή σου μέρα» ή κάποια άλλη φράση κενή περιεχομένου, ας χαιρετάμε ο ένας τον άλλο λέγοντας: «Με την ησυχία σου» ή «Μη βιάζεσαι». Ίσως, αν πούμε αρκετές φορές αυτά τα λόγια, να καταφέρουμε στο τέλος να επιβραδύνουμε.

Σε κάποιο επίπεδο, πιστεύω, ήδη αναγνωρίζουμε τα νοητικά οφέλη της επιβράδυνσης. Όταν κάτι μας κάνει να στα ματίσουμε και να σκεφτούμε, λέμε πως «κάνουμε παύση». Η παύση δεν είναι σφάλμα ούτε δυσλειτουργία. Η παύση δεν είναι τραύλισμα ούτε διακοπή. Δεν είναι κάτι κενό, αλλά ένα είδος άδηλου ζητήματος. Είναι ο σπόρος της σκέψης. Κάθε παύση εμπεριέχει το ενδεχόμενο της γνώσης και της δυνατότητας να αναρωτηθούμε.