Αν όταν θυμώνουμε με τα ελαττώματα των ανθρώπων στραφούμε προς τα δικά μας και τα εξετάσουμε, ο θυμός θα μας περάσει.Οι άνθρωποι κάνουν ό,τι μπορούν. Λιγοστοί είναι εκείνοι που θέλουν να είναι κακοί. («Ουδείς εκών κακός» έλεγε ο Σωκράτης.)
Όταν κάποιος μας φέρεται άσχημα, πρέπει να σκεφτόμαστε δύο πράγματα: πρώτον, ότι κι εμείς έχουμε ελαττώματα και, δεύτερον, ότι ο καθένας είναι, εν μέρει τουλάχιστον, προϊόν των συνθηκών της ζωής του. Αν, λόγου χάρη, κάποιος γίνει κατά συρροήν δολοφόνος, υπάρχουν πολλές πιθανότητες να έχει κακοποιηθεί στην παιδική του ηλικία, να έχει δηλαδή «κατασκευαστεί» μέσα από φρικτές καταστάσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να παραβλέπουμε τις αποτρόπαιες πράξεις ή ότι πρέπει να εξισώνουμε το ηθικό βάρος όλων των πράξεων, ή να τις αφήνουμε ατιμώρητες.
Όταν λοιπόν οι άνθρωποι δεν ενεργούν με τον τρόπο που θέλουμε, ας δείχνουμε επιείκεια. Ο λαός, που δεν είναι πάντα σοφός —αλλά μερικές φορές είναι—, λέει: «Δώσε τόπο στην οργή». Εξάλλου, δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ίδια πνευματική δύναμη ώστε να γίνονται καλύτεροι. Η βελτίωσή μας είναι μια σταδιακή διαδικασία με πολλά πισωγυρίσματα. Πρέπει να μάθουμε να συγχωρούμε τους άλλους όπως συγχωρούμε τον εαυτό μας. Κι εκτός αυτού, όπως έλεγε ο Όσκαρ Ουάιλντ, με το να συγχωρούμε τους εχθρούς μας τους εκνευρίζουμε λίγο περισσότερο — πράγμα που μπορεί να είναι διασκεδαστικό και σωτήριο.
Η συνηθέστερη αντίδρασή μας στους κλέφτες, τους ψεύτες, τους κακοποιούς είναι το μίσος και η επιθυμία για εκδίκηση. Όμως το πρόβλημα δεν λύνεται έτσι. «Προτού ξεκινήσεις για ταξίδι εκδίκησης, σκάψε δύο τάφους» λέει ο Κομφούκιος. Το πρόβλημα λύνεται με την κατανόηση, με την αποδοχή του εξής απλού γεγονότος: οι άνθρωποι που σφάλλουν στερούνται των ηθικών εκείνων κριτηρίων που οδηγούν τους ενάρετους. Όταν λοιπόν κάποιος πει ή κάνει κάτι ανόητο, κάτι απεχθές, είναι άξιος οίκτου, όχι θυμού.
Τέλος, είναι χρήσιμο να σκεφτόμαστε πως αν οι άνθρωποι μας ήξεραν καλύτερα, αν ήξεραν τα βαθύτερα ελαττώματα μας, ίσως να μας κακολογούσαν ακόμα περισσότερο. Πολλά από τα ελαττώματα μας τα ξέρουμε μόνον εμείς. Όλοι έχουμε μυστικά, υπό την έννοια ότι προσπαθούμε να δείχνουμε καλύτεροι απ’ ό,τι είμαστε.
Αν λοιπόν κάποιος σε έχει εξοργίσει, έχε υπόψη ότι είναι η δική σου σκέψη που σε εξοργίζει (κάτι σχετικό λέει και ο Δαλάι Λάμα για τον θυμό) — μην αφήσεις τις εντυπώσεις σου να σε παρασύρουν σε υπερβολικές αντιδράσεις. Αν δώσεις λίγο χρόνο στον εαυτό σου, θα μπορέσεις να ελέγξεις τις αντιδράσεις σου: η σύγχρονη λέξη είναι «anger management».
Όλοι θα συμφωνήσουμε ότι ο θυμός καταστρέφει την ικανότητά μας να παίρνουμε σωστές αποφάσεις. Γι’ αυτό, πρέπει να φερόμαστε με μετριοπάθεια και, ταυτοχρόνως, με αποφασιστικότητα. Ο Επίκτητος λέει ότι κάθε πράγμα έχει δύο λαβές: μία από την οποία μπορείς να το σηκώσεις και μία από την οποία δεν μπορείς. Δηλαδή, κάθε πράγμα έχει δύο όψεις, μία υποφερτή και μία όχι. Ο θυμός μοιάζει ανώφελος· μας εμποδίζει να διαχειριζόμαστε την κατάσταση που ουσιαστικά τον προκάλεσε και, όχι σπάνια, γίνεται εργαλείο παραλογισμού. Λέει ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος: «Οι προσβολές, όταν γίνονται δεκτές με περιφρονητική σιωπή, εξουδετερώνονται. Όταν γίνονται δεκτές με εκνευρισμό όμως, δείχνουμε ότι, σε κάποιο βαθμό, αναγνωρίζουμε την αλήθεια των προσβολών».
Ο Σωκράτης δεν έχανε ποτέ την ψυχραιμία του. Στις διαφωνίες του με άλλους ανθρώπους δεν έλεγε ποτέ κάτι αλαζονικό ή υβριστικό, ανεχόταν την αλαζονεία των άλλων βάζοντας τέρμα στον διαπληκτισμό. Η αλαζονεία δεν μας αφήνει να δούμε τα ελαττώματά μας, αλλά, όπως έλεγε ο Απολλόδωρος, δεν υπάρχει ανάστημα στο ανθρώπινο γένος που να μην το συνέτριψε ο χρόνος ή ο φθόνος.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου