Διαχείριση ενοχών

Πόσο εύκολα καταφέρνεις να πεις «όχι»; Και αν το κάνεις πόσες από αυτές τις φορές σε έχουν κατακλύσει μετά σκέψεις του τύπου «Μα έκανα καλά;», «Είναι σωστό που αρνήθηκα;», «Πως θα το πάρει αυτό ο άλλος, και αν θυμώσει ή στεναχωρηθεί;». Τότε έχεις αναρωτηθεί μήπως σε χαρακτηρίζει μια ενοχική στάση απέναντι στους ανθρώπους και στα πράγματα;

Αυτό ξεκινάει αρκετά χρόνια πριν, όταν το παιδί της νηπιακής ηλικίας βρίσκεται σε ένα στάδιο που έχει κατακτήσει πληθώρα δεξιοτήτων τόσο στον τομέα του συμβολισμού και της γλώσσας όσο και στον κοινωνικό τομέα, εφόδια που το ωθούν για δημιουργική δράση, να ανακαλύψει τι μπορεί να κάνει το ίδιο αλλά και τι μπορεί να γίνει. Ωστόσο, στο διάστημα αυτό αναπτύσσεται και η συνείδηση, το λεγόμενο Υπερεγώ, όπου το παιδί υιοθετώντας το αξιολογικό σύστημα των γονέων, μπορεί να κρίνει τι επιτρέπεται να κάνει και τι όχι. Όταν όμως, δεν καταφέρει να συμμορφωθεί με τις επιταγές του Υπερεγώ, τότε αυτή η διχοτόμηση μεταξύ δημιουργικής δράσης και απαίτησης για αυτοέλεγχο οδηγεί σε ενοχή. Σπουδαίο ρόλο σε αυτό διαδραματίζει η στάση των γονέων. Αν λοιπόν, οι γονείς με σαφή όρια επιτρέπουν και επιδοκιμάζουν τις προσπάθειες του παιδιού για εξερεύνηση και δημιουργική δράση, το παιδί επιτυχώς θα αναπτύξει πρωτοβουλία. Απεναντίας, αν οι γονείς αποδοκιμάζουν τις προσπάθειες αυτές του παιδιού, προσπαθώντας να αναπτύξει από πολύ νωρίς ένα ισχυρό Υπερεγώ δημιουργείται η τάση για ενοχή για πολλά πράγματα που δοκιμάζει στην πραγματικότητα ακόμη και στη φαντασία του.

Ξεκινάει στο τότε, όμως μπορεί να δουλευτεί στο εδώ και τώρα. Υπάρχουν τρόποι που μπορούν να σε βοηθήσουν να χαλαρώσεις από αυτόν τον ισχυρό αυτοέλεγχο που τόσο σε πιέζει αλλά και αποτελεί τροχοπέδη στις ευχάριστες και όμορφες στιγμές.

Δεν υπάρχει άλλωστε κάποια εξωτερική δύναμη που σε κρατάει δέσμιο των συνθηκών αλλά ο ίδιος σου εαυτός. Ο έλεγχος των σκέψεων και της συμπεριφοράς σου είναι μάλλον στο δικό σου χέρι.
Μήπως λοιπόν χρειάζεται να γνωρίσεις καλύτερα τον εαυτό σου, με τα θετικά και τα αρνητικά του και να τον αγαπήσεις για αυτό που είναι; Και αν, έτσι καταλάβεις ποιες είναι πραγματικά οι δικές σου ανάγκες και τα δικά σου θέλω, τότε μήπως θα έπρεπε να τα βάζεις σε προτεραιότητα κάποιες φορές;

Επίσης, χρειάζεται να αντιληφθείς τις σκέψεις που σε κάνουν κάθε φορά να αναρωτιέσαι για το αν έκανες καλά. Τότε ρώτα τον εαυτό σου «Μα ήταν πράγματι κακό που αρνήθηκες»; Αν όντως ήταν, ίσως οφείλεις μια «Συγγνώμη», διαφορετικά έχεις κάθε δικαίωμα επιλογής!

Τι θα έλεγες, δηλαδή, σε έναν φίλο σου που θα ένιωθε έτσι; Πάντοτε μας είναι πιο εύκολο να βλέπουμε με μεγαλύτερη διαύγεια τα πράγματα όταν αφορούν κάποιον τρίτο. Έτσι, πιθανόν να πάρεις μια πιο αντικειμενική απάντηση.

Ίσως ακόμη σε βοηθήσει να κρατάς σημειώσεις, τύπου ημερολόγιο, πότε νιώθω έτσι και με ποιους. Γίνεται με όλους τους ανθρώπους ή με κάποιους; Ύστερα αναρωτήσου γιατί πιστεύεις ότι συμβαίνει αυτό; Είναι μήπως ο τρόπος των άλλων που σε κάνει να αισθάνεσαι έτσι; Τότε μάλλον χρειάζεται να το καθρεφτίσεις στον άλλον αυτό, να πεις πως νιώθεις και να υπερασπιστείς τη θέση σου.

Αν όμως ο άλλος δε στο ζητάει ούτε σε πιέζει, τότε γιατί έχεις τόσο μεγάλη ανάγκη να βοηθήσεις και να κερδίσεις αυτόν τον άλλον; Πόσο σημαντικός είναι για εσένα; Μα οι άνθρωποι δε κερδίζονται με χάρες και υποχωρήσεις, δεν είναι αυτό που μετράει σε μια σχέση.

Αν παρόλο αυτά οι ενοχές επιμένουν να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη ζωή σου, μη μπορώντας να τις χειριστείς μόνο σου, ίσως τότε χρειάζεσαι βοήθεια.