ΦΡΗΝΤΡΙΧ ΝΙΤΣΕ

Που είχε ως μεγάλους δάσκαλους του τους Αρχαίους Έλληνες προσωκρατικούς φιλοσόφους, ιδιαίτερα τον ΗΡΑΚΛΕΙΤΟ «Τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ'αυτό μένειν...» τρέφοντας μεγάλη εκτίμηση στον ΕΠΙΚΟΥΡΟ.

Υπήρξε μια πολυσχιδής και αινιγματική προσωπικότητα στην ιστορία της φιλοσοφίας, αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα του στον πνευματικό διάλογο με τις ριζοσπαστικές ιδέες και τις προκλητικές ιδέες του.

Η εμβάθυνση στη φιλοσοφία του Νίτσε απαιτεί το βίωμα για να κατανοηθεί αποκαλύπτοντας ένα σύνθετο πλέγμα εννοιών που αμφισβητούν τη συμβατική σοφία και προσφέρουν μια αλήθεια που δεν είδαν πολλοί. Το έργο του δυσφημίστηκε βάναυσα, χρησιμοποιήθηκε αρκετές φορές ως έμπνευση για φανατικούς ιδεολόγους, παρόλο που ο ίδιος τους κατέκρινε μια και μέσα απο τις κλασικές δυνάμεις που καθοδηγούν τον άνθρωπο συγκρούστηκε με όλες τις, τότε αρχές του κόσμου και δε δίστασε να επικρίνει ακόμη και πτυχές του έργου του.

Επίκαιρος και σήμερα μέσα από το ρηξικέλευθο έργο του για τις παθογένειες της σύγχρονης κοινωνίας μας...

1) Κριτική της μαζικής κουλτούρας

Υποστήριξε ότι οι μάζες γίνονταν όλο και περισσότερο ομογενοποιημένες, καθοδηγούμενες από τη νοοτροπία της αγέλης και επηρεασμένες από αυτό που ονόμασε “ηθική των σκλάβων”. Πίστευε ότι αυτός ο κομφορμισμός καταπνίγει την ατομική δημιουργικότητα και την ανάπτυξη ενός γνήσιου, ανεξάρτητου εαυτού.

2) Νιχιλισμός-Μηδενισμός

Η έννοια του μηδενισμού αναφέρεται συχνά για τη σύγχρονη κοινωνία. Τον έβλεπε ως συνέπεια της διάβρωσης των κλασικών αξιών. Υποστήριξε ότι η απόρριψη αυτών των αξιών από τη νεωτερικότητα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια αίσθηση έλλειψης σκοπού και σε ένα ηθικό κενό, προκαλώντας μια κρίση νοήματος και ταυτότητας.

«Από τότε που κουράστηκα να ψάχνω, έμαθα να βρίσκω.Κι από τότε που ο άνεμος μου εναντιώθηκε, έμαθα να σαλπάρω με όλους τους ανέμους...»

2) Θέληση για εξουσία

Στηλίτευε ότι η ιδέα της “θέλησης για εξουσία” υποδηλώνει ότι τα άτομα έχουν μια θεμελιώδη ορμή να διεκδικούν δικαιώματα για εαυτό τους και να επιδιώκουν την εξουσία με διάφορους τρόπους. Η προοπτική του Νίτσε μας ενθαρρύνει να εξετάσουμε τα κίνητρά μας και τις δυναμικές εξουσίας που παίζουν στις κοινωνικές μας δομές.

3) Αιώνια επανάληψη

Εισήγαγε την ιδέα της αιώνιας επανάληψης ότι τα πάντα στο σύμπαν, συμπεριλαμβανομένης της ζωής μας, θα επαναλαμβάνονται επ’ άπειρον. Αυτή η ιδέα ενθαρρύνει τα άτομα να αναλογιστούν τις πράξεις και τις επιλογές τους, αναρωτώμενα αν θα ήταν πρόθυμα να ζήσουν την ίδια ζωή, με όλες τις χαρές και τα βάσανά της, ξανά και ξανά. Αποτελεί ένα κάλεσμα για να κάνουμε ουσιαστικές, αυθεντικές επιλογές.

4) Ατομικισμός και ο Υπεράνθρωπος-Übermensch

Ο Νίτσε εξυμνούσε την ιδέα του Übermensch, ενός ατόμου που υψώνεται πάνω από τους κοινωνικούς κανόνες και περιορισμούς για να δημιουργήσει τις δικές του αξίες και το δικό του νόημα. Στη σύγχρονη κοινωνία, είδε τη δυνατότητα εξαιρετικών ατόμων να οδηγήσουν την ανθρωπότητα προς ένα πιο απελευθερωμένο και αυτοκαθοριζόμενο μέλλον.

«Σας ικετεύω, αδελφοί μου, μείνετε πιστοί στη γη και μην πιστεύετε εκείνους που σας μιλάνε για υπερκόσμιες ελπίδες! Είναι δηλητηριαστές, είτε το γνωρίζουν είτε όχι. Είναι καταφρονητές της ζωής, ατροφούντες και αυτοδηλητηριαζόμενοι άνθρωποι, που τους έχει βαρεθεί η γη ̇ ας εξαφανιστούν λοιπόν...»

5) Πολιτισμική κριτική

Η κριτική του στον πολιτισμό συχνά στρεφόταν κατά των κοινωνικών περιορισμών, αξιών και κανόνων που πίστευε ότι κατέστειλαν το ανθρώπινο δυναμικό. Τάχθηκε υπέρ της επανεκτίμησης αυτών των πολιτισμικών αξιών ώστε να καταστεί δυνατή η μεγαλύτερη ανθρώπινη άνθηση.

«Ο άνθρωπος είναι ένα σκοινί, δεμένο ανάμεσα σε ζώο και Υπεράνθρωπο, ένα σκοινί πάνω από μιαν άβυσσο. Επικίνδυνο το πέρασμα απέναντι, επικίνδυνη η οδοιπορία, επικίνδυνο να κοιτάξει πίσω, επικίνδυνο να ριγήσει και να μείνει ακίνητος...»

6) Προσκοπισμός-οδηγισμός και αντικειμενική αλήθεια

Ο Νίτσε αμφισβητεί την έννοια της αντικειμενικής αλήθειας, υποστηρίζοντας αντ’ αυτού τον προοπτικισμό, την ιδέα ότι κάθε γνώση είναι υποκειμενική και επηρεάζεται από την οπτική γωνία του καθενός. Αντί να αναζητά απόλυτες αλήθειες, ο Νίτσε υποστηρίζει την υιοθέτηση πολλαπλών προοπτικών και την αναγνώριση των εγγενών προκαταλήψεων που διαμορφώνουν την ανθρώπινη κατανόηση.

7) Κριτική του χριστιανισμού

Η κριτική του στον χριστιανισμό είναι πολύπλευρη, στοχεύοντας στην έμφαση που δίνει στην απόκοσμη σωτηρία, στην ηθική απολυτότητα και στην καταστολή των ενστικτωδών ορμών. Θεωρεί τον χριστιανισμό ως μια δουλοπρεπή ηθική που υποτιμά τη ζωή προς όφελος των απόκοσμων ανταμοιβών, καταπνίγοντας την ατομική δημιουργικότητα και ζωτικότητα.

8) Ο θάνατος του Θεού

Ίσως η πιο διάσημη διακήρυξη του Νίτσε, “Ο Θεός είναι νεκρός”, συμπυκνώνει την κριτική του στη θρησκευτική μεταφυσική και την παρακμή των παραδοσιακών αξιών στη νεωτερικότητα. Η έννοια του «Θεού» έχει επινοηθεί ως αντίθεση της ζωής. Με τον θάνατο του Θεού, ο Νίτσε προαναγγέλλει την κατάρρευση του παραδοσιακού νοήματος και των παραδοσιακών αξιών, που καθιστά αναγκαία τη δημιουργία νέων, ζωογόνων αξιών.

9) Η ανατίμηση των αξιών

Μας καλεί σε μια ριζική επαναξιολόγηση των αξιών υποστηρίζοντας τη μετατίμηση της παραδοσιακής ηθικής. Αντί να εμμένει σε κληρονομημένες αξίες που βασίζονται στη Χριστιανική ηθική, προτρέπει τα άτομα να δημιουργήσουν τις δικές τους αξίες με βάση την προσωπική αυθεντικότητα και την αυτοέκφραση.

10) Αγάπη της μοίρας-amor fati

Προτρέπει τους ανθρώπους να επιβεβαιώσουν και να αγαπήσουν τη μοίρα τους, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες ή τις προκλήσεις της. Αντί να δυσανασχετεί ή να θρηνεί κανείς για τις περιστάσεις του, το amor fati περιλαμβάνει την αποδοχή της ζωής στο σύνολό της, συμπεριλαμβανομένου του πόνου και των αντιξοοτήτων, ως ουσιωδών συστατικών της προσωπικής ανάπτυξης και της αυτο-υπέρβασης.