ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (17.567-17.625)

Ὣς φάτο, γήθησεν δὲ θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη,

ὅττι ῥά οἱ πάμπρωτα θεῶν ἠρήσατο πάντων.
ἐν δὲ βίην ὤμοισι καὶ ἐν γούνεσσιν ἔθηκε,
570 καί οἱ μυίης θάρσος ἐνὶ στήθεσσιν ἐνῆκεν,
ἥ τε καὶ ἐργομένη μάλα περ χροὸς ἀνδρομέοιο
ἰσχανάᾳ δακέειν, λαρόν τέ οἱ αἷμ᾽ ἀνθρώπου·
τοίου μιν θάρσευς πλῆσε φρένας ἀμφὶ μελαίνας,
βῆ δ᾽ ἐπὶ Πατρόκλῳ, καὶ ἀκόντισε δουρὶ φαεινῷ.
575 ἔσκε δ᾽ ἐνὶ Τρώεσσι Ποδῆς, υἱὸς Ἠετίωνος,
ἀφνειός τ᾽ ἀγαθός τε· μάλιστα δέ μιν τίεν Ἕκτωρ
δήμου, ἐπεί οἱ ἑταῖρος ἔην φίλος εἰλαπιναστής·
τόν ῥα κατὰ ζωστῆρα βάλε ξανθὸς Μενέλαος
ἀΐξαντα φόβονδε, διαπρὸ δὲ χαλκὸν ἔλασσε·
580 δούπησεν δὲ πεσών· ἀτὰρ Ἀτρεΐδης Μενέλαος
νεκρὸν ὑπὲκ Τρώων ἔρυσεν μετὰ ἔθνος ἑταίρων.
Ἕκτορα δ᾽ ἐγγύθεν ἱστάμενος ὤτρυνεν Ἀπόλλων,
Φαίνοπι Ἀσιάδῃ ἐναλίγκιος, ὅς οἱ ἁπάντων
ξείνων φίλτατος ἔσκεν, Ἀβυδόθι οἰκία ναίων·
585 τῷ μιν ἐεισάμενος προσέφη ἑκάεργος Ἀπόλλων·
«Ἕκτορ, τίς κέ σ᾽ ἔτ᾽ ἄλλος Ἀχαιῶν ταρβήσειεν;
οἷον δὴ Μενέλαον ὑπέτρεσας, ὃς τὸ πάρος γε
μαλθακὸς αἰχμητής· νῦν δ᾽ οἴχεται οἶος ἀείρας
νεκρὸν ὑπὲκ Τρώων, σὸν δ᾽ ἔκτανε πιστὸν ἑταῖρον,
590 ἐσθλὸν ἐνὶ προμάχοισι, Ποδῆν, υἱὸν Ἠετίωνος.»
Ὣς φάτο, τὸν δ᾽ ἄχεος νεφέλη ἐκάλυψε μέλαινα,
βῆ δὲ διὰ προμάχων κεκορυθμένος αἴθοπι χαλκῷ.
καὶ τότ᾽ ἄρα Κρονίδης ἕλετ᾽ αἰγίδα θυσσανόεσσαν
μαρμαρέην, Ἴδην δὲ κατὰ νεφέεσσι κάλυψεν,
595 ἀστράψας δὲ μάλα μεγάλ᾽ ἔκτυπε, τὴν δ᾽ ἐτίναξε,
νίκην δὲ Τρώεσσι δίδου, ἐφόβησε δ᾽ Ἀχαιούς.
Πρῶτος Πηνέλεως Βοιώτιος ἦρχε φόβοιο.
βλῆτο γὰρ ὦμον δουρὶ πρόσω τετραμμένος αἰεὶ
ἄκρον ἐπιλίγδην· γράψεν δέ οἱ ὀστέον ἄχρις
600 αἰχμὴ Πουλυδάμαντος· ὁ γάρ ῥ᾽ ἔβαλε σχεδὸν ἐλθών.
Λήϊτον αὖθ᾽ Ἕκτωρ σχεδὸν οὔτασε χεῖρ᾽ ἐπὶ καρπῷ,
υἱὸν Ἀλεκτρυόνος μεγαθύμου, παῦσε δὲ χάρμης·
τρέσσε δὲ παπτήνας, ἐπεὶ οὐκέτι ἔλπετο θυμῷ
ἔγχος ἔχων ἐν χειρὶ μαχήσεσθαι Τρώεσσιν.
605 Ἕκτορα δ᾽ Ἰδομενεὺς μετὰ Λήϊτον ὁρμηθέντα
βεβλήκει θώρηκα κατὰ στῆθος παρὰ μαζόν·
ἐν καυλῷ δ᾽ ἐάγη δολιχὸν δόρυ, τοὶ δὲ βόησαν
Τρῶες· ὁ δ᾽ Ἰδομενῆος ἀκόντισε Δευκαλίδαο
δίφρῳ ἐφεσταότος· τοῦ μέν ῥ᾽ ἀπὸ τυτθὸν ἅμαρτεν·
610 αὐτὰρ ὁ Μηριόναο ὀπάονά θ᾽ ἡνίοχόν τε,
Κοίρανον, ὅς ῥ᾽ ἐκ Λύκτου ἐϋκτιμένης ἕπετ᾽ αὐτῷ—
πεζὸς γὰρ τὰ πρῶτα λιπὼν νέας ἀμφιελίσσας
ἤλυθε, καί κε Τρωσὶ μέγα κράτος ἐγγυάλιξεν,
εἰ μὴ Κοίρανος ὦκα ποδώκεας ἤλασεν ἵππους·
615 καὶ τῷ μὲν φάος ἦλθεν, ἄμυνε δὲ νηλεὲς ἦμαρ,
αὐτὸς δ᾽ ὤλεσε θυμὸν ὑφ᾽ Ἕκτορος ἀνδροφόνοιο—
τὸν βάλ᾽ ὑπὸ γναθμοῖο καὶ οὔατος, ἐκ δ᾽ ἄρ᾽ ὀδόντας
ὦσε δόρυ πρυμνόν, διὰ δὲ γλῶσσαν τάμε μέσσην.
ἤριπε δ᾽ ἐξ ὀχέων, κατὰ δ᾽ ἡνία χεῦεν ἔραζε.
620 καὶ τά γε Μηριόνης ἔλαβεν χείρεσσι φίλῃσι
κύψας ἐκ πεδίοιο, καὶ Ἰδομενῆα προσηύδα·
«μάστιε νῦν, ἧός κε θοὰς ἐπὶ νῆας ἵκηαι·
γιγνώσκεις δὲ καὶ αὐτὸς ὅ τ᾽ οὐκέτι κάρτος Ἀχαιῶν.»
Ὣς ἔφατ᾽, Ἰδομενεὺς δ᾽ ἵμασεν καλλίτριχας ἵππους
625 νῆας ἔπι γλαφυράς· δὴ γὰρ δέος ἔμπεσε θυμῷ.

***

Είπε και η γλυκόφθαλμη θεά χαρά το πήρε
διότι απ᾽ όλους τους θεούς σ᾽ αυτήν ευχήθη πρώτον.
Και ορμήν πολλήν του έβαλε στα γόνατα, στους ώμους,
570 και μέσα τον εγέμισε με πείσμα ως έχ᾽ η μύγα,
που όσο την διώχνουν στο κορμί το ανθρώπινο κολλάει
να το δαγκάνει και πολύ το αίμ᾽ αγαπά του ανθρώπου.
Με τόσο πείσμα εγέμισε τα βάθη της καρδιάς του.
Κι επήγε προς τον Πάτροκλον και ακόντισε την λόγχην.
575 Άνθρωπος τ᾽ όνομα Ποδής ευρίσκετο εις την Τροίαν
υιός του Ηετίωνος και πλούσιος και γενναίος
σύντροφος ομοτράπεζος του Έκτορος και φίλος·
αυτόν ως έφευγε, ο ξανθός Μενέλαος στον ζωστήρα
κτύπησε και του πέρασε την λόγχην πέρα πέρα·
580 και όπως βροντώντας έπεσεν, ο Ατρείδης απ᾽ τους Τρώας
έσυρε αμέσως τον νεκρόν στες τάξες των συντρόφων.
Και ο Φοίβος τότ᾽ εστάθηκεν στου Έκτορος το πλάγι
του Ασιάδου Φαίνοπος προσόμοιος, της Αβύδου,
που ήταν φίλος του ακριβός όσον κανείς των ξένων.
585 «Έκτωρ», του είπεν ο θεός, «και ποιος θα σε τρομάξει
άλλος στο εξής των Αχαιών; Που εμπρός του Μενελάου
έφυγες, οπού ελέγετο πολεμιστής αχρείος·
και τώρα μόνος τον νεκρόν εσήκωσε απ᾽ την μέσην
των Τρώων, κι ήταν ο Ποδής αγαπητός σου φίλος,
590 του Ηετίωνος υιός καλός και ανδρειωμένος».
Είπε κι εκείνον σκέπασε πόνου βαθιά μαυρίλα
και ολόφρακτος μες στ᾽ άρματα εβγήκε απ᾽ τους προμάχους·
και τότε, ο Ζευς την κροσσωτήν αιγίδ᾽ ακτινοβόλον
επήρε και όλην σκέπασε με σύννεφα την Ίδην,
595 άστραψ᾽ εβρόντησε βαριά και σειώντας την αιγίδα
νίκην των Τρώων έδιδε και τρόμον των Αργείων.
Την φυγήν άρχισε ο Βοιωτός Πηνέλαος, ότι ως ήταν
πάντοτ᾽ εμπρός, τον λόγχισεν εγγύς ο Πολυδάμας,
κι επήρε η λόγχη ξέδερμα του ώμου του την άκραν
600 κι εξάκρισε το κόκαλο· τον Λήιτον ο Έκτωρ
του Αλεκτρύονος τον υιόν ελάβωσε στο χέρι
μες στον αρμόν, κι εμάκρυνεν αυτόν από την μάχην·
τηρώντας γύρω εσύρθηκε, ότι στο χέρι μέσα
την λόγχην είχε, ανίκανος να πολεμήσει πλέον.
605 Ο Ιδομενεύς τον Έκτορα που εχύνετο στον Λήιτον
εκτύπησε κατάστηθα προς το βυζί κι εκόπη
στην λόγχην το κοντάρι του και αλάλαξαν οι Τρώες.
Ο Έκτωρ τότε ακόντισεν εις τον Ιδομενέα
ορθόν στ᾽ αμάξι κι έλειψεν ολίγο να τον πάρει·
610 κι εκτύπησε τον Κοίρανον, που απ᾽ την ωραίαν Λύκτον
του Μηριόνη ήλθε οπαδός στ᾽ αμάξι κυβερνήτης.
Ότ᾽ είχεν έλθει ο Ιδομενεύς πεζός απ᾽ τα καράβια
και δόξης θα ήταν αφορμή μεγάλης εις τους Τρώας,
αν δεν έφθανε ο Κοίρανος των ίππων κυβερνήτης·
615 και σώστης του απ᾽ τον όλεθρον προφύλαξεν εκείνον
και του ανδροφόνου Έκτορος αυτόν επήρε η λόγχη,
κάτω απ᾽ τ᾽ αυτί τον κτύπησε, και του ᾽σπασεν η λόγχη
όλα τα δόντια κι έκοψε την γλώσσαν μες στην μέσην,
από το αμάξι εβρόντησε και απόλυσε απ᾽ τα χέρια
620 τα χαλινάρια· κι έσκυψε στην γην ο Μηριόνης,
τα επήρε κι έπειτα έλεγε προς τον Ιδομενέα:
«Ράβδιζε τώρα, γρήγορα να φθάσεις εις τα πλοία·
το βλέπεις, που των Αχαιών δεν είναι η νίκη πλέον».
Είπε κι ευθύς εράβδισε τους ίππους προς τα πλοία
625 ο Ιδομενεύς, ότι έπεσε μες στην ψυχήν του ο φόβος.

Περί βίας και βίου

 …ἔχει ἄλλωστε προσφυῶς λεχθεῖ ὅτι ἡ βία εἶναι το θηλυκό τοῦ βίος 

Ἡ φράση, ἄν και ἀνολοκλήρωτη (το οὐδέτερο εἶναι το βιός· ὅποιος στό βίο χρησιμοποιεῖ βία, ἀποκτάει βιός), ἠχεῖ ὡς εὐφυολόγημα, ἐνδεχομένως καί εὐτελές, ἀποτελεῖ ὅμως βαθύτατη καί τραγική διαπίστωση. Ἕνας βί-ος χωρίς βί-α θά ἦταν ἄνευρος, ἀ-β ί- ω τ ο ς, ἐκτός πού θα ὁδηγοῦσε τήν κοινωνία σέ λήθαργο. Θά ἀποτελοῦσε βέβαια ἀσυγχώρητη καί δόλια ἀπερισκεψία, ἱκανή μόνο γιά ἐλλοχεύοντες ἀ ρ χ ι - μ α ν τ ρ ί - τ ε ς, ἔνστολους ἤ μή, λαϊκούς ἤ ρασοφόρους, νά ἐκληφθεῖ ὅτι ἐκθειάζεται ἐδῶ ἡ βία – ὁ γράφων μάλιστα τή βδελύσσεται ὑπέρ πάντα ἄλλον καί τιμᾶ μέ σεβασμό τούς ἀρνητές της· ἐπειδή ὅμως ἡ πραγματικότητα πραγματοποιεῖται συνήθως ἐρήμην τῶν προθέσεων καί τῶν ἰδεῶν τῶν ἀνθρώπων (τό εἶχε διαπιστώσει ὁ Ἐπίκτητος συνιστώντας νά ἀλλάξουμε τίς ἰδέες γιά τά πράγματα: ταράσσει τούς ἀνθρώπους οὐ τά πράγματα, ἀλλά τά περί τῶν πραγμάτων δόγματα, ἐνῶ ὁ Marx διατύπωσε διαμετρικά ἀντίθετη ἄποψη γιά τή δύναμη τῶν ἰδεῶν καί τή βία, ἀμφίβολης ὅμως ἐπαληθευσιμότητας, γιατί τό χαρακτηριστικό της βίας εἶναι ἡ οἰκουμενικότητά της καί τό μυστικό της ὅτι ἀνανεώνεται διαρκῶς σέ κάθε πραγματικότητα, ἔστω καί νέα πραγματικότητα, ἀκόμα καί μαρξιστική, ὡς ἐπαναστατική βεβαίως ἐδῶ), εὔκολα διαπιστώνεται ὅτι ὁ βίος τίκτει ἀ ν ε ρ ώ τ η τ α καί τή βία σέ ὅλη της τήν πολυχρωμία, πολυμορφία καί ποικιλωνυμία: λευκή, μαύρη, ὑλική, ἠθική, πνευματική, ψυχολογική, ἐπαναστατική..., ὅπως χτίζει καί τά τείχη, κι αὐτά ἀ ν ε π α ι σ θ ή τ ω ς, κατά τόν ποιητή. 

Τή βία, ὅπως καί τόν πόλεμο, διδάσκαλο τῆς βίας, δέν τά προπαγανδίζει κανείς ἤ ἔστω λίγοι, πάντως πολύ λιγότεροι ἐκείνων, πού μάχονται γιά τήν εἰρήνη· ἐν τούτοις ἀποτελοῦν στυγνό καί καθημερινό ἐφιάλτη, ἐνῶ ἡ εἰρήνη, παρά τά ἐγκώμια τοῦ Ἀριστοφάνη καί τούς ἀγώνες τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων, ὅπου γῆς, ἀποτελεῖ δυστυχῶς ὅραμα δυσπρόσιτο, πού ἀπομακρύνεται ὁλοένα καί περισσότερο ἀπό τόν Ἀνθρώπινο ὁρίζοντα. 

Ὁ Marx καί ὁ Engels ἐπιφυλάσσουν στή βία, τήν ἐπαναστατική ἐννοεῖται, καί ρόλο ἐμβρυουλκοῦ τῆς Ἐλευθερίας καί τῆς Ἁρμονίας, τῆς ἄρσεως δηλ. τῆς οἰκονομικῆς καί κοινωνικῆς ἀνισότητας καί τῆς ἐγκαθιδρύσεως μίας ἀταξικῆς κοινωνίας, κοινωνίας, κατά τά φαινόμενα, τῆς ἀνωνυμίας, ὅπου μόνο ἡ ἐξουσία θά εἶναι ἐπώνυμη καί θά ἀποτελεῖ ἀντικείμενο νομῆς καί καταχρήσεως ἀπό τους ὁμόρρυθμους ἑταίρους, ἐνῶ οἱ «πολίτες», ἐν ὀνόματί τῆς μονολιθικότητας, τῆς ὁμοφωνίας τοῦ κοιμητηρίου – ὑπαινιγμός τοῦ ἰδίου τοῦ Marx γιά τή μονολιθικότητα - θά εὐφημοῦν ἤ θά ἐπευφημοῦν, γνωρίζοντας «τί κούφια λόγια ἤτανε αὐτές οἱ βασιλεῖες», πάλι κατά τόν ποιητή. 

Ἀλλά καί ὁ Πλάτων, σοφός μέγας καί Μονοφυσίτης τοῦ «ἀγαθοῦ» καί τοῦ «ἀληθοῦς», ἐξορίζοντας ἀπό τήν Πολιτεία του τούς ποιητές, χωρίς νά φείδεται καί αὐτοῦ τοῦ Ὁμήρου, χάρη στόν ὁποῖο ὑπῆρξε καί ὁ ἴδιος καί οἱ Ἕλληνές, ὡς Ἕλληνες βεβαίως, διώχνοντας τό ἐπιθυμητικόν καί τό θυμοειδές καί κρατώντας τό λογιστικόν, τό Λόγο, ᾦ δεῖ πειστέον, ἕως ἄν τις ἡμᾶς ἄλλῳ καλλίονι πείσῃ, ἐπεφύλασσε στό σύστημα τῆς διαπαιδαγωγητικῆς του δικτατορίας σπουδαία θέση στή βία, ἰσοδύναμη ἐκείνης τῆς πειθοῦς. Ὀνειρευόταν, εὐτυχῶς πού μόνο τό ὀνειρευόταν, ἕνα πολίτευμα, στό ὁποῖο οἱ ἄνθρωποι δέν θά εἶχαν τίποτε δικό τους παρά μόνο τό σῶμα (μηδέν ἴδιον ἐκτῆσθαι πλήν τό σῶμα, τά δ’ ἄλλα κοινά), ἀκόμα καί τά μάτια καί τ’ αὐτιά θά ἔπρεπε «νά βλέπουν καί νά ἀκοῦνε τά ἴδια πράγματα», δήλ. τίποτα. Ὀνειρευόταν καί ἀνεχόταν πολιτική δραστηριότητα κοιμητηρίου, καί ὅλα αὐτά θά ἐπιτυγχάνονταν πειθοῖ ἡ βίᾳ ἤ πειθοῖ τέ καί βίᾳ, μέ ἀποτελεσματικότατα δηλ. ἐργαλεῖα πολιτικῆς πρακτικῆς. 

Ἡ βία, ἅπαξ καί γεννηθεῖ, ἀναπαράγεται ἀπό τοῦ αὐτομάτου, ὅπως θά ἔλεγε κι ὁ Θουκυδίδης γιά τή φωτιά βέβαια, χωρίς ἐπιβήτορα, καί ἡ ὕπαρξή της θά προκαλεῖ πάντα τήν ἄρνησή της, ὅπως τό βέλος τήν ἀσπίδα. Ἡ ἐπιγενόμενη ὅμως βία, γιά νά ἄρει τήν προηγούμενη, πρέπει νά εἶναι περισσότερο ἀποτελεσματική, δήλ. β ι α ι ό τ ε ρ η. Ἡ ἀντιπαράταξη τῆς ἀγάπης στή βία τῆς βίας, παρ’ ὅλες τίς ἀγαθές προθέσεις τῶν εἰσηγητῶν της, ἀπό τό Χριστό ὡς τόν Γκάντι, διαψεύστηκε οἰκτρότατα ἀπό τήν καθημερινή πραγματικότητα καί ἀπόδειξη γι’ αὐτό ἡ οἰκουμενικότητα καί ἡ κυριαρχία της βίας: τό μέγιστο μέρος τῆς Οἰκουμένης εἶναι ντυμένο στό χακί, ἐνῶ τό ὑπόλοιπο στενάζει ὑπό ἄλλες, ποικιλώνυμες στολές. Τό κακό λοιπόν καταπολεμεῖται ἀπό τό μεῖζον κ α κ ό, τ ό χειρότερο, ἀδιάφορο ἄν αὐτό, τό χειρότερο, ἐμφανίζεται ὡς καλύτερο – εἶναι ὁ μόνος τρόπος νά παγιδεύει τά θύματα τῆς βίας, ἀλλιῶς θά ἦταν καί ἀποκρουστικό καί ἀναποτελεσματικό. Ἔτσι ἐξηγεῖται τό ὅτι ἐπικρατεῖ, σέ συνοπτική βέβαια θεώρηση τοῦ κόσμου καί ὄχι μ ε ρ ι κ ή, πάντα τό χειρότερο, γιά τό ὁποῖο, λόγω ὑπερβολικῆς ἀδράνειας, μέ τή σημασία πού ἔχει ὁ ὅρος στή Φυσική ἐπιστήμη, ἀπαιτεῖται μεγαλύτερη δύναμη γιά νά ἐντοπισθεῖ και νά ἐκτοπισθεῖ, δηλ. μεῖζον κακό...! 

Ή παροιμιώδης φράση τοῦ ἀρχαίου Σπαρτιάτη βασιλιά ἀπόλωλεν, ὦ Ἡράκλεις, ἀνδρός ἀρετά (χάθηκε, Ἡρακλῆ, τοῦ ἄντρα ἡ παλικαροσύνη), ὅταν πρώτη φορά εἶδε καταπελτικό βέλος, παρακινεῖ τον γράφοντα στήν ἀκόλουθη σκέψη: ἡ ἀρετή, ἡ ἀνδρεία ἐν προκειμένω, ἀποσπᾶται ἀπό τόν φορέα της, τόν ἀνθρωπο, και γίνεται ἐξάρτημα, μόριο τοῦ δημιουργήματος της νοητικής του ἐπίνοιας. Τό ἴδιο συμβαίνει μᾶλλον καί μέ τήν ἠθική ἀρετή, εἰδικότερα σήμερα, πού τό εἶναι τοῦ ἀνθρώπου ἔχει ὑποκατασταθεῖ ἀπό τό ἔ χ ε ι ν, πού ὁ ἄνθρωπος εἶναι μόνο ὅταν ἔ χ ε ι, καί, έπειδή τείνει διαρκώς νά ἔ χ ε ι καί μ ά λ ι σ τ α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α, δέν είναι ποτέ ἤ μᾶλλον εἶναι κλάσμα τοῦ ἑαυτοῦ του, δ έ ν ἰ σ ο ῦ τ α ι μέ τόν ἑ α υ τ ό του, εἶναι και γίνεται μέρα μέ τή μέρα καί πιό μ ι σ - ε ρ ό ς, ἀκρωτηριασμένος δηλ. ώς προς τό οὐσιαστικότερο στοιχεῖο του, ἀλλά καί ἔ μ π λ ε ω ς μ ί σ - ο υ ς ! 

Αὐτό σημαίνει ὅτι μόνο ἡ παραίτηση τοῦ ἀνθρώπου άπό τά μηχανικά του δημιουργήματα, αὐτά πού τοῦ προσπορίζουν δύναμη ἀμήχανη τουλάχιστον, μπορεῖ νά ὁδηγήσει τήν ἀρετή, καί ὡς ἀνδρεία καί ὡς ἠθική πλήρωση, στά μέτρα του καί ὄχι στά μέτρα τῶν δυνατοτήτων του. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως σεμνύνεται γιά τά δημιουργήματα καί τά ὅπλα του — τά ἐπιδεικνύει ἄλλωστε περήφανα στίς παρελάσεις!, καί δέν πρόκειται νά παραιτηθεῖ ποτέ ἀπ’ αὐτά, ἀλλά θά τά χρησιμοποιεῖ ἐπιτείνοντας ἤ ἄλλάζοντας τίς μορφές τῆς βίας, ὅπως φαίνεται στις ἔκρυθμες κυρίως καταστάσεις. Ἐκτός αὐτοῦ, τά ὅπλα του καλύπτουν καί ποικίλες ἄλλες ἀνάγκες ἐγγενεῖς καί ἀναπαλλοτρίωτες, καί ὡς ζώου καί ὡς ἀνθρωπίνου ὄντος, δυστυχώς. 

Δεδομένου λοιπόν ὅτι ὁ βίος τίκτει τή βία, δεδομένης δηλ. τῆς μητρότητας τῆς βίας, ἀπορητέον πῶς τίκτεται ὁ βίος. Μήπως ὅπως ἡ Ἀδράστεια, ἡ Ἀνάγκη τῶν ἀρχαίων, πλάσμα ἀρρενόθηλυ, masculofemina, μήπως αὐτοαναπαράγεται σάν αὐγό πού κυοφορεῖ καί κυοφορεῖται συγχρόνως, κυούμενον καί κύον ὠόν, τυφλά καί ἀνεξέλεγκτα μέ τήν ἁπλή καί γνωστή καταγωγική πράξη, τόσο οἰκεία ἄλλωστε καί στά ζῶα, πού ἀποτελεῖ τό θεμέλιό τῆς ἀναπαραγωγῆς καί ἐμμέσως καί τῆς παραγωγικότητας; Καί ἡ πράξη αὐτή ἀπό ἔνστικτο ἤ ἐπιθυμία; Κι αὐτά; Ἐδῶ ὅμως παύει κατά τόν γράφοντα νά ὑφίσταται τό πρόβλημα ὡς πρόβλημα - ἕνα πρόβλημα τίθεται, ὅταν εἶναι δεδομένοι καί οἱ ὅροι γιά τήν ἐπίλυσή του - καί ἀναδύεται ὡς αἴνιγμα αὔταρκες καί ἀεί ἀπορούμενον, στό ὁποῖο ὡς ἀπάντηση μόνο μία προσεγγιστική εἰκασία μπορεῖ νά δοθεῖ, ἕνα νέο δήλ. αἴνιγμα, ἐνῶ τό προηγούμενο θά λανθάνει διαρκῶς καί περισσότερο στό χῶρο ὅπου βλάστησε, στό βυθό του, μέχρι νά ἀναδυθεῖ ἐκ νέου σφριγηλό στό φῶς, ὁπότε θά πρέπει νά ἐγείρουμε πάλι τόν Οἰδίποδα, α ἰ ν ι γ μ ά τ ω ν λ ύ τ η, ἀπό τόν ὕπνο του, γιά νά ξαναχάσει τό φῶς του, ἑλληνικά βέβαια καί τούτη τή φορά!

Πήγαινε εκεί που επιλέγεις να πας, όχι εκεί που σε σέρνουν

Ενώ μπορεί να είσαι πολύ προσεκτικός με το πού δίνεις τα χρήματά σου, ίσως να είσαι λιγότερο προσεκτικός με το πού δίνεις την προσοχή σου.

Μακροπρόθεσμα, το πώς ξοδεύεις την προσοχή σου επηρεάζει τη ζωή σου πιο βαθιά από το πώς ξοδεύεις τα χρήματά σου. Η προσοχή σου είναι το πιο ισχυρό νόμισμα που έχεις στη διάθεσή σου. Αν την κατασπαταλάς, τότε η ζωή σου θα καταλήξει σε ένα μεγάλο χρεωστικό. Αν την επενδύσεις σε πράγματα που θεωρείς πολύτιμα, τότε θα συγκεντρώσεις τεράστιους τόκους.

Φαντάσου δυο δικηγόρους σε ένα δικαστήριο μέσα στο κεφάλι σου. Ο ένας υπερασπίζεται τις δυνατότητές σου και την επιτυχία των στόχων σου. Ο άλλος επιχειρηματολογεί σχετικά με τα όριά σου και το γιατί δεν σου αξίζει αυτό που θέλεις. Ποιος θα νικήσει; Ο δικηγόρος που πληρώνεις περισσότερο. Αυτούς τους δικηγόρους, όμως, δεν τους πληρώνεις με χρήματα, τους πληρώνεις με την προσοχή σου.

Η προσοχή είναι ενέργεια. Ό,τι τρέφεις μ΄ αυτήν θα αναπτυχθεί. Η προσοχή είναι πρόθεση. Αυτό που σκέφτεσαι και για το οποίο μιλάς στρώνει το δρόμο για κείνο που θα δημιουργήσεις. Όταν δίνεις προσοχή σ΄ εκείνα που θέλεις να συμβούν, τότε αυξάνεις τις πιθανότητες να τα κάνεις να συμβούν. Η ίδια δυναμική ισχύει και για εκείνα που δε θέλεις να συμβούν.

Κάθε σκέψη είναι μια προσευχή, και η ανησυχία είναι αντίστροφη προσευχή. Όταν εστιάζεις την προσοχή σου στα άσχημα που σου έχουν συμβεί, τότε αυξάνεις την πιθανότητα να συμβούν ξανά. Όταν ξέρεις τι πάει στραβά, κινητοποίησε όλη σου την ενέργεια προς τη λύση. Τα προβλήματα είναι αυτό που βλέπεις όταν παίρνεις τα μάτια σου από το στόχο. Για να προσεύχεσαι αποτελεσματικά, κράτα στο νου και στην όρασή σου το τελικό αποτέλεσμα που επιλέγεις. Μην υπονομεύεις τον εαυτό σου με το να γοητεύεσαι με το πρόβλημα. Γοητεύσου με τη λύση.

Το μυστικό της μεγαλοφυίας είναι η εστίαση. Αν μπορείς να εστιάζεις την προσοχή σου σαν λέιζερ σε οποιοδήποτε ζήτημα ή στόχο, θα σου αποκαλύψει το αρχιτεκτονικό του σχέδιο.

Ο Τζορτζ Ουάσινγκτον Κάρβερ ανακάλυψε 325 χρήσεις για το αράπικο φιστίκι και 100 για τη γλυκοπατάτα. Οι μεγαλοφυείς άνθρωποι έχουν ισχυρή εστίαση. Πολλοί έχουν χαρακτηριστεί ως εκκεντρικοί ή ακόμα και παράφρονες επειδή βάζουν στην άκρη τα κοσμικά ενδιαφέροντα για χάρη της μουσικής, της τέχνης, της αρχιτεκτονικής, του θεάτρου, των εφευρέσεων ή της συγγραφής. Όμως, αυτοί αλλάζουν τον κόσμο, ενώ εκείνοι με τη διασκορπισμένη προσοχή προχωρούν με δυσκολία μέσα σε μια μέτρια ζωή. Οι μεγαλοφυίες δεν σπαταλούν το πολύτιμο μυαλό τους σε μαζικές τάσεις. Δημιουργούν τις τάσεις που αλλάζουν τις μάζες.

Πρόσεξε τι συμβαίνει όταν στρέφεις την προσοχή σου προς μια κατεύθυνση. Διάβαζε κίτρινα έντυπα ενώ περιμένεις στην ουρά στο σουπερμάρκετ, αφηγήσου το ατύχημά σου, ασχολήσου με κουτσομπολιά, και μέσα σε λίγες στιγμές ανοίγεις την πόρτα σε μια ολόκληρη σφαίρα συνειδητότητας που ταιριάζει με τις σκέψεις ή τις συζητήσεις σου.

Αν επιμείνεις σ΄ αυτές λίγο περισσότερο, γίνονται η πραγματικότητά σου, που συμπληρώνεται με τη συμφωνία των άλλων και με γεγονότα που την επιβεβαιώνουν. Στη συνέχεια νιώθεις στραγγισμένος, έλκεις παρόμοιες εμπειρίες που σε κάνουν να νιώθεις ακόμα χειρότερα και αναρωτιέσαι γιατί η ζωή σου έχει τα χάλια της.

Παρατήρησε τώρα τι συμβαίνει όταν εστιάζεσαι σε πράγματα που σε γεμίζουν. Διάβαζε τα λόγια ή τη βιογραφία κάποιου που θαυμάζεις. Μπες μέσα στο στούντιό σου και ελευθέρωσε τις δημιουργικές σου παρορμήσεις. Πέρνα ένα απόγευμα στην παραλία. Πες στους αγαπημένους σου πόσο εκτιμάς την παρουσία τους στη ζωή σου. Ξαφνικά, πιάνεις τον εαυτό σου να νιώθει υπέροχα και τραβάς κοντά σου ανθρώπους και περιστατικά που σου ταιριάζουν και σε δυναμώνουν. Και όλα αυτά επειδή έστρεψες το νου σου προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Ζούμε σ΄ ένα σύμπαν άπειρων πιθανών πραγματικοτήτων. Κάθε στιγμή, σε όποια πραγματικότητα δώσεις την προσοχή σου, αυτή θα σου ανοίξει την πόρτα της για να μπεις.

Φίλε, πήγαινε εκεί που επιλέγεις να πας, όχι εκεί που σε σέρνουν.

Η δύναμη της Θετικότητας μπορεί στην πραγματικότητα να αλλάξει τον κόσμο γύρω σας

Η ζωή είναι 10% αυτό που σας συμβαίνει και 90% ο τρόπος που αντιδράτε σε αυτό.

Αν εστιάσουμε σε ένα αρνητικό αποτέλεσμα σε κάτι με αρνητικό τρόπο, τότε υποσυνείδητα θα ζητάτε περισσότερο από το ίδιο χωρίς να το συνειδητοποιείτε σε συνειδητό επίπεδο. Φυσικά, το να είναι κάποιος θυμωμένος (ή να νιώθει οποιοδήποτε άλλο αρνητικό συναίσθημα για αυτό το θέμα) είναι φυσιολογικό και οι άνθρωποι θα το βιώνουν περιστασιακά. Το ερώτημα είναι αν θα αφήνατε αυτό το θυμό να σας «φάει» ώστε το συναίσθημα να σας ελέγχει σε αντίθεση με κάποιον άλλον τρόπο. Απαντήστε αυτό το ερώτημα στον εαυτό σας με ειλικρίνεια. Ωστόσο μπορεί να χρειαστεί χρόνος για εσάς για να το κάνετε καθώς πρέπει να αποδεχτείτε τις οδυνηρές αλήθειες μέσα σας.

Η κατανόηση αυτών των έξι πραγμάτων θα σας βοηθήσει να χρησιμοποιήσετε τη δύναμη της θετικότητας για να φέρετε στην επιφάνεια αυτή τη συνειδητοποίηση:

1. Είστε πάντα κομμάτι της εξίσωσης της ζωής

Ναι, το Σύμπαν πάντα σας περιλαμβάνει, και εσάς και όλους και όλα τα άλλα. Η συχνότητά σας και η δόνησή σας παίζουν ένα βασικό ρόλο στο πώς σκέφτεστε και αισθάνεστε και η αρνητικότητα είναι η καταπακτή της αποσύνδεσης. Όταν αποσυνδέεστε από τον κόσμο νιώθετε διαφορετικοί και μόνοι. Αυτό είναι γνωστό ως ο Πόνος του Αποχωρισμού. Η θετικότητα από την άλλη, είναι φυσική και έμφυτη, παρόλο που πρέπει να αναπρογραμματιστεί μέσα στην ψυχή σας. Η αρνητική ομάδα σκέψεων πρέπει να σβηστεί ώστε η θετική να πάρει τη θέση της, κάτι που μας οδηγεί με ωραίο τρόπο στο επόμενο σημείο..

2. Μπορείτε να δώσετε τη δύναμη στον εαυτό σας ώστε να γίνετε η αλλαγή που θέλετε

Η κοινωνία σήμερα, μας λέει ότι η αλλαγή είναι εξωτερική. Η αλλαγή είναι εσωτερική. Ωστόσο, πρέπει να αποφασίσετε για αυτή την αλλαγή εσωτερικά για να φτάσετε στον προορισμό σας εξωτερικά. Μόλις αλλάξουμε, απελευθερωνόμαστε και ο μόνος περιορισμός που έχουμε είναι στο μυαλό μας. (Ειλικρινά ήταν πάντα έτσι, μα μόνο τώρα συνειδητοποιούμε τη διαφορά).

3. Είστε οι δημιουργοί της δικής σας πραγματικότητας

Σκεφτείτε τον εαυτό σας ως καλλιτέχνες και το Σύμπαν ως πινέλο. Κάνετε τη ζωγραφιά και το Σύμπαν είναι το έμπιστο εργαλείο σας για να κάνετε καλά τη δουλειά. Στην πραγματικότητα, το Σύμπαν μπορεί να γίνει όποιο εργαλείο θέλετε και μπορείτε να γίνετε οτιδήποτε θέλετε να γίνετε, ακριβώς όπως σας είπε και η μητέρα σας. Αν θέλετε να χτίσετε έναν ουρανοξύστη, αφήστε το Σύμπαν να είναι τα σχέδια αρχιτεκτονικής σας και ο γερανός σας.

Να απομονώνεστε 15 λεπτά κάθε μέρα για να οραματίζεστε, εστιάζοντας πάντα στο θετικό συναίσθημα που δίνει ο οραματισμός, εν αντιθέσει με την συγκέντρωση της προσοχής στην απουσία αυτού που επιθυμείτε. Καθώς αυτές οι σκέψεις ζευγαρώνουν με το θετικό συναίσθημα, γίνονται πιο δυνατές καθώς έρχονται βαθιά μέσα από την ψυχή σας. Όταν οραματίζεστε ένα λάθος που πρέπει να γίνει σωστό, οι σκέψεις σας βρίσκονται σε αυτό το πρόβλημα που είναι η αρνητική πλευρά της εξίσωσης. Καθώς ο χρόνος περνάει, η εκδήλωση συμβαίνει μόνο με κυρίαρχες σκέψεις. Ας αφήσουμε τη συγκέντρωση στο πρόβλημα και ας προσηλωθούμε στη λύση!

4. Θεραπεία είναι να χάνετε την αίσθηση του διαχωρισμού και του φόβου

Είναι ένας αγνός κύκλος . Καθώς επανασυνδέεστε, νιώθετε καλύτερα με τον εαυτό σας. Όσο νιώθετε καλύτερα, η αίσθηση του διαχωρισμού και του φόβου εξαφανίζεται, όπως ακριβώς γίνεται και με μια πληγή. Η ουλή που απέμεινε είναι ένα ενθύμιο αυτής της συγκεκριμένης δοκιμασίας, γνωρίζοντας ότι ήσασταν δυνατοί την παρούσα στιγμή και τα βγάλατε πέρα. Μπορείτε να το δείτε και σαν τρόπαιο ή ένα παράσημο. Το Σύμπαν σας υποστηρίζει και πάντα θα σας καλύπτει.

5. Οι άλλοι είναι σύμμαχοι στη δημιουργία σας

Η αντίληψη «εμείς εναντίον των άλλων» είναι ο μικρός αδερφός του διαχωρισμού. Μια φυλή υπάρχει σε αυτόν τον κόσμο, η ανθρώπινη φυλή και είμαστε όλοι εδώ για να νικήσουμε. Όλοι νικάμε βοηθώντας ο ένας τον άλλον και υποστηρίζοντας ο ένας τον άλλον. Το μόνο άτομο που μπορεί να σκοτώσει μια ιδέα είναι το άτομο που την σκέφτηκε.

6. Μπορείτε πάντα να αλλάξετε το κανάλι στο οποίο είστε συντονισμένοι

Αν δεν σας αρέσει η συχνότητα και/ή οι δονήσεις ενός πράγματος, μπορείτε να αλλάξετε το κανάλι ή ακόμα και να το επαναφέρετε ώστε να είναι πιο άνετο και φυσικό για εσάς. Αν είχατε μια άσχημη μέρα, η επόμενη μέρα θα είναι ακριβώς μια άλλη μέρα. Δε σημαίνει ότι η άσχημη μέρα πρέπει να μολύνει την επόμενη. Έχετε τη δύναμη να απορρίψετε ή να προσθέσετε στη ζωή σας και αυτό περιλαμβάνει οτιδήποτε. Ξεκόψτε από τα άσχημα και φέρτε στη ζωή σας τα καλά.

Η κλεψύδρα της ζωής

Πάντα δίνω χρόνο στις σκέψεις μου... και με το χαρακτήρα που έχω αυτό δεν θα μπορούσε να μείνει ανεκμετάλλευτο. Τριγυρνάνε πολύ καιρό στο μυαλό μου οι λέξεις επιφάνεια, χρόνος, πρέπει.. Προσπαθώ να καταλάβω... αλλά δεν τα καταφέρνω καλά..

Οι άνθρωποι έχουμε τόση ανάγκη ο ένας τον άλλον, για ένα άγγιγμα, μια λέξη, μια αγκαλιά, για να μοιραστούμε το συναίσθημα- ευχάριστο και στενάχωρο- κι αντί γι’ αυτό δημιουργούμε τείχη... ψηλά τείχη.. μην τυχόν και μας δουν.. μην τυχόν και μας νιώσουν... φοβόμαστε να είμαστε καλά μην τυχόν και... μας ζηλέψουν και μας κάνουν κακό... μας εκμεταλλευτούν... φοβόμαστε να μην είμαστε καλά μην τυχόν και μας λυπηθούν και φυσικά, δεν αντέχουμε τον οίκτο κανενός... πολύ μεγάλη η αξιοπρέπεια μας για να το αντέξει αυτό.. και η αλήθεια είναι πως σαφώς μπορεί να συμβούν αυτά.

Και υπάρχει κι άλλος φόβος... αδιαφορία λέγεται.. ποιος ενδιαφέρεται για το πώς νιώθω... για το τι θέλω... ας μη δώσω καλύτερα τροφή για σχόλια. Ας κλείσω καλά το κλουβί μου... χρυσό κατά προτίμηση έτσι για να αρέσει καλύτερα.. ή μαύρο; Για να έχω περισσότερους οπαδούς μιας και το μαύρο έλκει... το δικό μου μαύρο... αυτό που περίτεχνα καλύπτει το δικό σου... και μετά... και μετά... πιο καλή η μοναξιά... μια μοναξιά όμως που δεν αντέχω... που με πνίγει... όχι μια κι έξω... αργά-αργά και βασανιστικά ρουφάει το οξυγόνο μου, ρουφάει το αίμα μου, ρουφάει εμένα ολόκληρο, μέχρι να με καταπιεί... μέχρι να μην υπάρχω πια... και τότε είναι πια αργά.

Κρυβόμαστε πίσω από λέξεις, πολλές, αμέτρητες, κενές, πίσω από γενικότητες που δεν ενδιαφέρουν ούτε εμάς τους ίδιους. Δίνουμε αξία σε πράγματα χωρίς αξία, και το πιο σημαντικό όλων το μηδενίζουμε χωρίς δεύτερη σκέψη.

ΧΡΟΝΟΣ

Κανείς δεν ξέρει πότε θα είναι ο τελευταίος κόκκος άμμου της δικής του κλεψύδρας.. κι όμως τον σπαταλάμε σα να μην έχει καμία αξία... τον κοστολογούμε μηδέν, το απόλυτο μηδέν, με εξαίρεση τη δουλειά μας που τότε ποτέ η πληρωμή του δε μας είναι ικανοποιητική, τότε έχουμε τη γνώση πως δουλεύουμε ”τσάμπα” αλλά τι να κάνουμε εκεί μας “κατάντησαν”, αυτοί, οι άλλοι, θα μας πεθάνουν, αυτοί οι άλλοι ευθύνονται για όλα.

Τα πράγματα σαφώς και θα έπρεπε να ήταν αλλιώς, δηλαδή… θα έπρεπε το αφεντικό να μου μιλούσε γλυκά και τρυφερά, ο/η σύντροφος/σύζυγος να μη ροχάλιζε, να μην είχα αρχή φαλάκρας τόσο νωρίς, και το παιδί να διάβαζε τα μαθήματά του χωρίς παρακάλια, να ήμουν πιο ψηλός, να ήταν πιο μεγάλο το σπίτι μου, να μην είχα τόσο ανάξιους εργαζόμενους, να είχα κι ένα εξοχικό κάπου, κι αν το έχω ας έχω κι ένα δεύτερο κάπου αλλού. Και κάθε ΠΡΕΠΕΙ σκάει μέσα στο κεφάλι μας, πιάνει όλο τον τόπο αυτό το ανικανοποίητο, ο θυμός, η αυτοδικαίωση, τόσο που να μη χωρά καμιά ευτυχισμένη σκέψη, κανένα βαθύ γαλήνεμα..

Ίσως η πιο βαθιά σύνδεση με τη ζωή βρίσκεται στην τέχνη να είσαι ανοιχτός στα λάθη, να μη σου πω και θετικός ακόμα. Πάψε να θεωρείς πως τα ξέρεις όλα, άρχισε να ακούς πρώτα το μέσα σου και μετά τους άλλους, από τον πιο μικρό μέχρι τον πιο μεγάλο, άφησε χώρο στην ψυχή και στο μυαλό σου για το διαφορετικό, επίλεξε εσύ αυτό που σου ταιριάζει και κάνε το δικό σου, απόλαυσε το.

Κάποτε έβλεπα με τρόμο τα 35 και νόμιζα φτάνοντάς τα θα ήμουν γέρος. Τι λάθος, μιας και σήμερα, αισθάνομαι πιο νέος και πολύ πιο τολμηρός από τα 20 μου. Ξεκινώντας τη δουλειά μου είχα απαιτήσεις για το πώς θα ’πρεπε να πάει. Για το πώς θα πρέπει να είναι η ζωή μου σήμερα. Αναθεώρησα πολλές φορές τις απόψεις μου, και σήμερα, μπορώ να πω πως αν είχα εκείνα που ονειρευόμουν τότε πιθανόν να ήμουν δυστυχής. Πιθανόν και όχι, δεν θα μάθω ποτέ! Εκ των υστέρων μπορώ να δω πώς κάποιες αστοχίες μου με βοήθησαν κι όλας.

Είναι εξαιρετικό έως και απαραίτητο να έχεις την πόρτα σου ανοιχτή σε μια άλλη οπτική, να συνειδητοποιείς πως κάποιες προσδοκίες σου δεν είναι παρά κοινωνικά μικρόβια, στερεότυπα τσιμπούρια, που κάνουν το μυαλό και τη ζωή σου κολλημένη στο λίγο..

Η ζωή, πιστεύω, ξεκινά από το σημείο όπου λες, στάσου, μήπως κάνω λάθος; Μήπως μπορώ να σκεφτώ διαφορετικά; Μήπως θα μπορούσα να το πάρω αλλιώς; H ζωή προχωρά από εκεί που καταλαβαίνεις πως τα λάθη, τα δύσκολα, τα απρόοπτα, τα άστοχα ξεκλειδώνουν τις πιο βαθιές σου δυνατότητες, ή τα μεγαλύτερα σκοτάδια σου..

Εσύ δημιουργείς το μονοπάτι κι ας νομίζεις πως αυτό σε πλάθει.. Σημασία δεν έχει τόσο πολύ τι ζεις αλλά πώς βιώνεις το κάθε τι. Μπορείς να ζεις τη ζωή σου μέσα στην γκρίνια και τη μιζέρια για όλα τα κακά που σε βρήκαν, αλλά μπορείς να επιλέξεις να εκμεταλλευτείς τον χρόνο για να ζήσεις.

Δώσε την ενέργειά σου για την επίλυση των προβλημάτων σου κι όσα δε λύνονται μάθε να ζεις με αυτά. Σταμάτα την μόνιμα αρνητική κριτική και την κινδυνολογία γιατί αυτό δεν είναι ειλικρίνεια ούτε και σοφία.

Πριν καν τελειώσω το κείμενο εγώ μπορεί να μην υπάρχω για να ακούσω το σ’ αγαπώ σου, να νιώσω την αγκαλιά σου, να μοιραστείς την χαρά σου, τους προβληματισμούς σου, ή μπορεί να μην υπάρχεις εσύ για λάβεις αυτά που έχω εγώ να σου δώσω, αν δεν σου κάνω φύγε.

Ψάξε να βρεις αυτό που γεμίζει την ψυχή σου, που σε κρατάει ζωντανό, και τρέξε εκεί. Τώρα. Μην χάνεις άλλο χρόνο εδώ. Μην σπαταλάς χρόνο να με αλλάξεις. Άλλαξε εσύ, ή αποδέξου το διαφορετικό μου, ιδανικά αγάπησε με γι’ αυτό, αν δεν μπορείς ή δεν θες είναι εντάξει.. Τρέξε γρήγορα εκεί που νιώθεις πως η ψυχή σου ηρεμεί, κι αν ακόμα δεν το έχεις βρει ψαξ’ το. Υπάρχει σίγουρα! Κι αν νιώθεις αλλιώς, άρχισε να ψάχνεις μέσα σου. Ψάξε... κι αν δεν μπορείς μόνος σου αποδέξου το και ζητά βοήθεια, και όταν το μέσα σου ηρεμήσει τότε θα δεις πως μέσα στα τόσα δισεκατομμύρια ανθρώπων της γης σίγουρα μπορείς να φτιάξεις τον δικό σου κόσμο για να νιώθεις καλά..

Μην το καθυστερείς γιατί η κλεψύδρα έχει γυρίσει και η επόμενη στιγμή μπορεί να μην υπάρχει, είναι πολύ πιθανόν να μην υπάρχει, μετά... κι επειδή δεύτερη ζωή δεν έχει κάνε ότι καλύτερο μπορείς για να την απολαύσεις! Όταν πεθάνω όσες ενοχές και να γεμίσεις, ο χρόνος δεν θα γυρίσει πίσω..

Ονειρέψου τώρα τη ζωή σου σαν ένα κάδρο και αφού ζωγραφίσεις εσένα πρώτα μέσα κάνε χώρο και για μένα, μόνο αν θέλεις, όχι για να με μουτζουρώνεις κάθε μέρα αλλά για να μου δίνεις χρώμα, αφού το φτιάξεις να είσαι διατεθειμένος κάθε στιγμή να το αλλάξεις, γιατί η ομορφιά της ζωής είναι πως δεν ξέρεις ποτέ τι σου επιφυλάσσει η επόμενη στιγμή. Κι αν την επόμενη στιγμή πέσεις, είναι εντάξει. Σήκω... Πάρε όσο χρόνο χρειάζεσαι αρκεί να μην παραιτείσαι από τη ζωή.

Ζήσε την θλίψη σου, ζήσε τον φόβο σου, τον θυμό σου, όπως την χαρά σου, μόνο μη μιζεριάζεις. Είμαι εδώ, αν το θες, για να σταθώ πλάι σου. Ίσως να μπορώ να σε βοηθήσω να βρεις και τρόπο να σηκωθείς, αλλά δεν είμαι εδώ για να γίνω ο κάδος των απορριμμάτων σου, του ανεξέλεγκτου θυμού σου, προς όλους και όλα με επίκεντρο εσένα για να κοκορεύεσαι ως ο καλύτερος. Δεν είσαι ο καλύτερος, ούτε εσύ ούτε κι εγώ.

Γίνε σημαντικός για σένα, μπορείς να γίνεις πολύ σημαντικός και για μένα, κι αυτό σίγουρα δεν θα γίνει γιατί όλος ο υπόλοιπος κόσμος είναι σκάρτος, δε με αφορά αυτός ο κόσμος, και ξέρεις και κάτι; Αυτός που για σένα είναι σκάρτος για κάποιον άλλον είναι σημαντικός, γιατί του έβγαλε το δικό του όμορφο κομμάτι, γιατί πιθανόν αυτό που δεν αντέχεις εσύ σε μένα, εγώ και κάποιος άλλος μπορεί να το αγαπάμε, ακόμα και να το θαυμάζουμε.

Αποδέξου αυτό λοιπόν και σταματά να ασχολείσαι με το πώς πρέπει να είναι ο κόσμος όλος και επικεντρώσου σε σένα που οφείλεις να σε αγαπάς και σε μένα που λες πως αγαπάς, γιατί ξέρεις και κάτι ακόμα; μπορεί κι εγώ να σ’ αγαπώ χωρίς να χρειάζεται να είσαι καλύτερος από κάποιον άλλον, άλλωστε δεν έχουν όλες οι ερωτήσεις απαντήσεις. Κι εγώ μπορεί να σ’ αγαπώ γιατί απλώς σε αγαπώ, κι αυτό να είναι αρκετό για να βγάζω μαζί σου ένα από τα ομορφότερα κομμάτια του εαυτού μου.

Και ανάμεσα σε όλες αυτές τις σκέψεις σηκώνω το κεφάλι και το βλέμμα μου χάνεται στο ατελείωτο γαλάζιο,ήρθε η ώρα να χωθώ στην αγκαλιά του.

Καλή συνέχεια σε όλους!

Είμαι απλά κάποιος που αποφάσισε να μοιραστεί τις γνώσεις του με άλλους

Τα περισσότερα πράγματα είναι «μέσα για κάτι άλλο». Το χρήμα είναι μέσο για… Η φυσική ομορφιά είναι μέσο για… Μερικές φορές ως κι η αγάπη είναι μέσο για κάτι άλλο… Εκτός από τη γνώση. Ο σκοπός της γνώσης θα έπρεπε να είναι μόνο η γνώση.

Εγώ θα κατέτασσα στους πιο σοφούς μόνο εκείνους που απολαμβάνουν την εσωτερική γαλήνη που δίνει η βεβαιότητα μιας σωστής πορείας σ’ έναν σωστό δρόμο. Μόνο αυτούς που είναι αληθινά πεπεισμένοι ότι το διαπροσωπικό υπερτερεί τον ατομικού. Και μόνο όσους έχουν αναπτύξει ένα υψηλότατο επίπεδο συνείδησης της αξίας του προφανούς. Μόνο αυτοί μπορούν να αξιωθούν μια ζωή μέσα στη γνώση -όπου η γνώση δεν θα είναι φορτίο αλλά καταφανής χαρά.

Ορισμένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα (τα ναρκωτικά, η εγκληματικότητα, η κατάχρηση εξουσίας, η βία, η χειραγώγηση και, προπαντός, ο κάθε είδους αυταρχισμός) όλα χωρούν μες στη λίστα της αποσύνθεσης. Αλλά πριν απ’ αυτή τη λίστα, χώρεσαν στο ανυπόφορο κενό που η γνώση δεν κατάφερε να γεμίσει.

Δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι το κενό αυτό δεν θα καταληφθεί από πράγματα χειροπιαστά και υλικά.
Εγώ δεν είμαι σοφός και μάλλον ποτέ δεν θα γίνω, αφιερώνω, όμως, το χρόνο και την ενέργειά μου για να βοηθήσω άλλους να νιώσουν την επιθυμία και να βρουν τη δύναμη που απαιτεί η αναζήτηση της σοφίας.

Είμαι, όπως έχω ξαναπεί, ένας επαγγελματίας βοηθός· κάποιος που αποφάσισε πριν από καιρό να μοιραστεί τις γνώσεις του με άλλους, με στόχο να διευκολύνει το έργο όσων θα ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο. Το κάνω όσο καλύτερα μπορώ -και μάλλον δεν είναι το καλύτερο που μπορεί να γίνει-, ζητώ, όμως, κάποιον σεβασμό απ’ όποιον επιχειρεί να με κρίνει, διότι είναι προφανές ότι εργάζομαι με τους προσωπικούς μου περιορισμούς- που δεν είναι λίγοι.

Σόλωνας: Φαίνεται πως ούτε οι δικοί μου νόμοι επρόκειτο να ωφελήσουν πολύ την πόλη μου

Ο Σόλωνας στον Επιμενίδη

Φαίνεται πως ούτε οι δικοί μου νόμοι επρόκειτο να ωφελήσουν πολύ την πόλη μου ούτε και εσύ την ωφέλησες καθαρίζοντάς την. Οι θεοί και οι νομοθέτες δεν μπορούν από μόνοι τους να ωφελήσουν τις πόλεις· αυτό μπορούν να το κάνουν εκείνοι που γίνονται πάντοτε οι οδηγοί του κόσμου με το μυαλό και τα σχέδια που έχουν.

Αν η διακυβέρνηση είναι σωστή, οι θεοί και οι νόμοι είναι ωφέλιμοι· αν, αντίθετα, είναι κακή, θεοί και νόμοι δεν ωφελούν σε τίποτε.

Ούτε είναι καλύτεροι από άλλους οι δικοί μου νόμοι και όσα εγώ νομοθέτησα· αυτοί που έκαναν υποχωρήσεις ήταν που έκαναν κακό στην πόλη, αυτοί που δεν εμπόδισαν τον Πεισίστρατο να πάρει την τυραννίδα. Κανένας δεν με πίστευε, όταν έκανα τις προβλέψεις μου· εκείνος, κολακεύοντας τους Αθηναίους, θεωρήθηκε πιο άξιος να του χαρίσουν την εμπιστοσύνη τους από ότι εγώ που τους έλεγα την αλήθεια.

Αποθέτοντας τα όπλα μου μπροστά στο οίκημα του στρατηγού, είπα πως είμαι πιο έξυπνος από εκείνους που δεν καταλάβαιναν ότι ο Πεισίστρατος θέλει να γίνει τύραννος και πιο γενναίος από αυτούς που διστάζουν να του αντισταθούν – κι αυτοί έλεγαν ότι ο Σόλωνας είναι τρελός.

Στο τέλος έβαλα μάρτυρα την πατρίδα μου: “Πατρίδα, εγώ ο Σόλωνας είμαι έτοιμος να σε υπερασπισθώ με λόγια και με έργα, αυτοί όμως με θεωρούν τρελό. Φεύγω λοιπόν από τη μέση ως ο μόνος εχθρός του Πεισίστρατου· κι αυτοί, αν έτσι θέλουν, ας γίνουν και σωματοφύλακές του”.

Γιατί, να ξέρεις, φίλε μου, ο άνθρωπος κυνήγησε την τυραννίδα με όλες τις δυνάμεις του.

Άρχισε με δημαγωγίες· ύστερα, αφού αυτοτραυματίστηκε, παρουσιάστηκε στην Ηλιαία και, φωνάζοντας ότι τα τραύματα του τα έκαναν οι εχθροί του, ζητούσε να του δώσουν φρουρά από τετρακόσιους νεότατους άντρες· κι εκείνοι, παρακούοντάς με, του έδωσαν τους άντρες που ζήτησε – άντρες που κρατούσαν ρόπαλα. Αμέσως μετά κατέλυσε τη δημοκρατία.

Αλήθεια, άδικα αγωνιζόμουν να απαλλάξω τους φτωχούς Αθηναίους από τη δουλεία τους· δες τους τώρα που έγιναν όλοι τους δούλοι ενός, του Πεισίστρατου.

Σόλων Ἐπιμενίδη
Οὔτε οἱ ἐμοί θεσμοί ἄρα Ἀθηναίους ἐπιπολύ ὀνήσειν ἔμελλον, οὔτε σύ καθήρας τήν πόλιν ὤνησας· τό τε γάρ θεῖον καί οἱ νομοθέται οὐ καθ’ ἑαυτά δύνανται ὀνῆσαι τάς πόλεις, οἱ δέ ἀεί τό πλῆθος ἄγοντες ὅπως ἄν γνώμης ἔχωσιν. οὕτω δέ καί τό θεῖον καί οἱ νόμοι, εὖ μέν ἀγόντων, εἰσίν ὠφέλιμοι· κακῶς δέ ἀγόντων, οὐδέν ὠφελοῦσιν…

Και ακριβώς επειδή δεν αισθανόμαστε πως είμαστε άρρωστοι, η γιατρειά μας καθίσταται ακόμα πιο δύσκολη

Ας προσθέσουμε μιαν ακόμα ιστορία, την οποία ο Σενέκας διηγείται σε ένα γράμμα του.

“Ξέρεις”, λέει, γράφοντας στον Λουκίλιο, “πως η Αρπάστη, η παλαβή δούλα της γυναίκας μου, έμεινε στο σπίτι μου σαν κληρονομικό βάρος· γιατί, από το χαρακτήρα μου, είμαι εχθρός αυτών των τεράτων και αν έχω διάθεση να γελάσω με κάποιον χαζό, δεν μου χρειάζεται να τον ψάξω αρκετά μακριά: γελάω με τον ίδιο μου τον εαυτό. Αυτή η χαζή έχασε ξαφνικά το φως της.

Σου διηγούμαι πράγμα περίεργο αλλά αληθινό: δεν αισθάνεται διόλου πως είναι τυφλή και πιέζει αδιάκοπα τον επιστάτη να την πάρει έξω, γιατί λέει πως το σπίτι μου είναι σκοτεινό.

Εκείνο που περιγελάμε σε αυτή τη γυναίκα, σε παρακαλώ να πιστέψεις πως συμβαίνει στον καθένα μας· κανείς δεν γνωρίζει πως είναι φιλάργυρος ή πως ορέγεται ξένα πράγματα.

Οι τυφλοί τουλάχιστον ζητούν έναν οδηγό. Εμείς ξεφεύγουμε από τον ίσιο δρόμο με τη δική μας συγκατάθεση. Δεν είμαι φιλόδοξος, λέμε, αλλά στη Ρώμη δεν μπορεί να ζήσει κανείς διαφορετικά· δεν είμαι σκορποχέρης, αλλά η πόλη απαιτεί μεγάλα έξοδα· δεν είναι λάθος μου να είμαι χολερικός ή φταίει η νιότη αν ακόμα δεν έχω φέρει σε λογαριασμό κάποιον οριστικό τρόπο ζωής. Ας μην ψάχνουμε έξω από εμάς για την αρρώστια μας· η αρρώστια είναι μέσα μας, φυτεμένη στα σωθικά μας. Και ακριβώς επειδή δεν αισθανόμαστε πως είμαστε άρρωστοι, η γιατρειά μας καθίσταται ακόμα πιο δύσκολη.

Αν από νωρίς δεν αρχίσουμε να φροντίζουμε τις πληγές μας, πότε άραγε θα καταφέρουμε να γιατρέψουμε και αυτές και τα κακά που τις προκαλούν; Ωστόσο, έχουμε ένα πολύ γλυκό γιατρικό, δηλαδή τη Φιλοσοφία, που προσφέρει την πιο γλυκιά γιατρειά. Τις άλλες γιατρειές τις απολαμβάνουμε μόνο όταν έχουν κάμει τη δουλειά τους· ετούτη μας προσφέρει χαρά μεμιάς”.

Αυτός που ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον

“To παρελθόν είναι ένα βάρος που βαθμιαία αυξάνει”, έγραψε ο Μπέρτραντ Ράσελ. «Είναι εύκολο να νομίσει κανείς πως στο παρελθόν τα συναισθήματά του ήταν πιο έντονα και το μυαλό του πιο οξυδερκές. Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε το παρελθόν θα έπρεπε να ξεχνιέται, αλλά αν ξεχνιέται, τότε πιθανόν να μην ήταν ποτέ αληθινό». Η αίσθηση αυτή του Ράσελ εμφανίζεται με απειλητικό τρόπο σε ένα σύνθημα από το 1984 του ‘Οργουελ: «Αυτός που ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, αυτός που ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν». Ποιος όμως στο βασίλειο του νου ελέγχει στ’ αλήθεια το παρελθόν;

Η μνήμη είναι μια αυτοβιογραφία και συγγραφέας της είναι ο “εαυτός» – μια ιδιαίτερα οργάνωση σχημάτων. Αυτός ο εαυτός, που κάποιες φορές ονομάζεται επίσης και “σύστημα εαυτού” ή “αυτοαντίληψη”, είναι το σύνολο των σχημάτων που καθορίζουν τι εννοούμε με τις λέξεις “εγώ”, “εμένα” και “δικό μου”, τα οποία κωδικοποιούν την αίσθηση που έχει κάποιος για το άτομό του και τον κόσμο του.

Από την παιδική ηλικία και μετά ο εαυτός χτίζεται αργά­ αργά για να αποτελέσει την πιο βασική ίσως ομάδα σχημάτων που κατέχει ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Επηρεάζεται κατ’ αρχάς από το άμεσο περιβάλλον και αναπτύσσεται μέσα στις γραμμές που χαράζουν οι σχέσεις με τους γονείς, τους συνομήλικους ή τους συμμαθητές – με κάθε σημαντικό άνθρωπο ή γεγονός της ζωής. Το σύστημα-εαυτού πλάθει τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος φιλτράρει και ερμηνεύει τις εμπειρίες του: επινοεί το παρελθόν χρησιμοποιώντας εγωιστικές μεθόδους ανάγνωσης, σαν αυτές του Dean και του Darsee. Άλλωστε ο εαυτός έχει στα χέρια του όλα τα εργαλεία – αλλά και τους πειρασμούς – ενός ολοκληρωτικού συστήματος. Παίζει το ρόλο του λογοκριτή που επιλέγει και διαγράφει πληροφορίες.

Σ’ ένα άρθρο με τίτλο “Το Ολοκληρωτικό Εγώ” ο Antony Greenwald, κοινωνικός ψυχολόγος, εξετάζει την αναλογία εαυτού και δικτάτορα.’ Ο Greenwald φιλοτεχνεί το πορτρέτο του εαυτού ερευνώντας τον μέσα από πολλά πεδία. «Τα πιο έντονα χαρακτηριστικά του πορτρέτου», λέει, «είναι οι γνωσιακές προκαταλήψεις, οι οποίες αντιστοιχούν σε ανησυχητικό βαθμό στην πνευματική καθοδήγηση και τους μηχανισμούς προπαγάνδας που χρησιμοποιεί ένα ολοκληρωτικό πολιτικό σύστημα». Διότι, προσθέτει, ενώ ο εαυτός φέρεται πραγματικά ως δικτάτορας, έχει να προτάξει γι’ αυτό πειστικές δικαιολογίες: «Οτι κρίνεται ανεπιθύμητο σε ένα πολιτικό σύστημα, αποδεικνύεται ενδεχομένως πολύ λειτουργικό στην οργάνωση της γνώσης του ατόμου».

Κεντρικός παρατηρητής και καταγραφέας της ζωής, ο εαυτός κρατάει το ρόλο του ιστορικού. Η αμεροληψία όμως δεν βρίσκεται ανάμεσα στις αρετές του: όπως παρατηρεί ο Greenwald ­ και απέδειξε ο Ντιν – «Θυμόμαστε το παρελθόν σαν ένα έργο στο οποίο ο εαυτός μας έχει τον πρώτο ρόλο» . Κανoντας-μια επισκόπηση στα αποτελεσματα εκτεταμένων ερευνών, ο Greenwald συμπεραίνει ότι ο εαυτός «εξυφαίνει και αναθεωρεί την ιστορία, υιοθετώντας μ’ αυτό τον τρόπο μεθόδους που συνήθως δεν τις επευφημούν οι ιστορικοί».

Ο Greenwald παραθέτει αποτελέσματα ερευνών για να μας δείξει πώς ο εγωκεντρισμός κυριαρχεί στην πνευματική ζωή: όσο περισσότερο ένα γεγονός έχει να κάνει με μας, τόσο καλύτερα το θυμόμαστε. Σε μια ομάδα τα περισσότερα άτομα αισθάνονται ότι αποτελούν το επίκεντρο της δραστηριότητας. Αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις στο χώρο της διεθνούς πολιτικής αντιλαμβάνονται τις πράξεις μακρινών κρατών σαν να στοχεύουν εναντίον τους, ενώ στην πραγματικότητα αυτές δεν απεικονίζουν παρά τις συνθήκες του τόπου όπου συμβαίνουν. Επίσης κάποιοι θεωρούν ότι είναι δυνατόν οι πράξεις τους να ευθύνονται για γεγονότα της τύχης, π.χ. το ότι κέρδισαν ένα λαχνό.

Εξάλλου οι άνθρωποι εισπράττουν επιδοκιμασίες για την επιτυχία τους αλλά όχι και για την αποτυχία τους: αυτό αποτελεί άλλη μια μορφή εγωκεντρικής προκατάληψης. Προκατάληψης που προδίδει η ίδια η χρήση της γλώσσας: οι φοιτητές ενός πανεπιστημίου, όταν είδαν την ποδοσφαιρική ομάδα τους να χάνει, είπαν «έχασαν», ενώ μετά από μια νίκη της ίδιας ομάδας, είπαν «κερδίσαμε». Και να η εξήγηση που έδωσε ένας οδηγός σε μια ασφαλιστική εταιρεία: «Ο τηλεγραφικός στύλος ερχόταν καταπάνω μου. Προσπαθούσα να φύγω από την πορεία του όταν με χτύπησε στο καπό ……..

Εντυπωσιακό δείγμα του εγωκεντρικού εαυτού είναι η αποτυχία των σχημάτων να αφομοιώσουν τις νέες πληροφορίες. Για παράδειγμα, η προκατάληψη είναι κυρίαρχη στην επιστήμη, στην τάση των ερευνητών να περιφρονούν αποτελέσματα που είναι αντίθετα με τις θεωρίες τους. Οι άνθρωποι προσκολλώνται σε συγκεκριμένες πεποιθήσεις ακόμα κι όταν υπάρχουν τελείως διαφορετικά στοιχεία και επιχειρήματα.

Ο Greenwald ισχυρίζεται πως αυτές οι αυταπάτες και οι προκαταλήψεις είναι τόσο διαδεδομένες επειδή προσαρμόζονται πολύ εύκολα και προστατεύουν την ακεραιότητα της οργάνωσης γνώσης του εαυτού. Συγκεκριμένα, όλες τους εκφράζουν την τάση του εαυτού να κωδικοποιεί τις πληροφορίες γύρω από μια κεντρική οργανωτική αρχή. Χωρίς μια τέτοια οργανωτική δομή η συμπεριφορά επηρεάζεται αναπόφευκτα από οποιαδήποτε καινούργια πληροφορία, ενώ με τη βοήθειά της τα νέα δεδομένα αφομοιώνονται σε ένα εύχρηστο και τακτικό ευρετήριο, από όπου εύκολα μπορεί κανείς να τα ανασύρει.

Με άλλα λόγια, υπάρχει ένα οργανωτικό πλεονέκτημα στο να χρησιμοποιεί ο εαυτός ένα βασικό πλαίσιο για τη μνήμη και τη δράση: οι σημαντικές γνώσεις μπορούν να ενταχθούν σε ένα ενιαίο κωδικοποιητικό πρόγραμμα. Ο Greenwald εξετάζει αυτό το πρόγραμμα σαν το ανάλογο ενός συστήματος βιβλιοθηκονομίας:

«Από τη στιγμή που δεσμευόμαστε να ακολουθήσουμε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα καταχώρισης, ίσως είναι πιο αποτελεσματικό να μείνουμε συνεπείς σ’ αυτό παρά να προσπαθήσουμε, ως βιβλιοθηκάριοι, να ταξινομήσουμε από την αρχή σε καταλόγους και ράφια την ήδη υπάρχουσα συλλογή … γιατί τότε θα ερχόμαστε κάθε φορά αντιμέτωποι με τη δημιουργία ενός νέου συστήματος ανεύρεσης. Ο εαυτός ελέγχει το νου όπως το Δεκαδικό Σύστημα Dewey.

Επανεξετάζοντας την έννοια της αυτοαντίληψης, ο Seymour Epstein σχολιάζει πόσο ανακριβείς μπορούν να είναι οι απόψεις των ανθρώπων για τον εαυτό τους. Αυτή όμως η ανακρίβεια δεν βρίσκεται πάντα σε συμφωνία με τις θετικές προκαταλήψεις που περιγράφει ο Greenwald:

«Υπάρχουν άνθρωποι που, ενώ είναι ιδιαίτερα ικανοί, αισθάνονται μερικές φορές βαθιά ανεπάρκεια και άλλοι που, ενώ είναι λιγότερο ικανοί, αισθάνονται ανώτεροί τους. Άνθρωποι με συνηθισμένη εμφάνιση που αισθάνονται όμορφοι και άνθρωποι γοητευτικοί που αισθάνονται πως είναι άσχημοι. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι πως άνθρωποι με υποδειγματική ζωή βασανίζονται από βαθιές ενοχές, σε σημείο να μη θέλουν πια τη ζωή τους, ενώ άλλοι, που έχουν διαπράξει φοβερά εγκλήματα, δεν νιώθουν την παραμικρή ενόχληση στη συνείδησή τους».

Ο Epstein ισχυρίζεται πως η βάση γι’ αυτές τις διαστρεβλωμένες απόψεις είναι η βαθμίδα αυτοεκτίμησης των ανθρώπων. Σύμφωνα με μια θεωρία η αίσθηση που έχει ένας άνθρωπος ότι είναι αξιόλογος και σημαντικός καθορίζεται από το “σύστημα εαυτού” του. Όταν απειλείται η άποψη που έχει για τον εαυτό του, αυτό μπορεί να γίνει ιδιαίτερα προβληματικό, γιατί η ανάγκη να διατηρηθεί η ακεραιότητα του συστήματος είναι επιτακτική. Είναι εύκολο να αφομοιώσει κανείς όσες πληροφορίες προσαρμόζονται στην αυτοαντίληψή του – ο Ντιν με χαρά ανέφερε πόσο σπουδαίες θεώρησε ο Πρόεδρος τις προσπάθειές του _ αλλά δύσκολα προσλαμβάνει τα δεδομένα που θίγουν τον εαυτό του: για παράδειγμα, ο Ντιν ξεχνούσε το γεγονός ότι στην πραγματικότητα μεγάλο μέρος από τα επαινετικά λόγια που ο ίδιος ανακαλούσε, ο Πρόεδρος δεν τα είχε πει.

Οι πληροφορίες που απειλούν τον εαυτό – που δεν υποστηρίζουν δηλαδή την ιστορία που διηγείται κάποιος στον εαυτό του για τον εαυτό του – απειλούν και την αυτοεκτίμησή του. Και τέτοιες απειλές αποτελούν σοβαρή πηγή άγχους. Στα ζώα η πιο συχνή μορφή στρες είναι η απειλή του θανάτου ή του τραυματισμού, αλλά στους ανθρώπους αρκεί μια απειλή της αυτοπεποίθησης για να πυροδοτήσει το άγχος.

Ο ψυχίατρος Aaron Beck μας περιγράφει τη λειτουργία της χαμηλής αυτοεκτίμησης σε έναν ασθενή του, έναν άνδρα με κατάθλιψη. Για ένα διάστημα μισής ώρας ο άνδρας ανέφερε τα εξής γεγονότα:

Η γυναίκα του ήταν εκνευρισμένη γιατί τα παιδιά καθυστερούσαν να ντυθούν. Σκέφτηκε: «Δεν είμαι καλός πατέρας, αλλιώς τα παιδιά μου θα ήταν πιο πειθαρχημένα». Είπε επίσης πως αυτό αποδείκνυε πως δεν ήταν ούτε καλός σύζυγος. Καθώς οδηγούσε για να πάει στη δουλειά του, σκέφτηκε: «Ούτε καλός οδηγός είμαι, αλλιώς τα άλλα αυτοκίνητα δεν θα με προσπερνούσαν». Φτάνοντας στη δουλειά παρατήρησε ότι κάποιοι συνάδελφοί του είχαν φτάσει ήδη. Σκέφθηκε: «Δεν μπορώ να αφοσιωθώ στη δουλειά μου, αλλιώς θα είχα φτάσει νωρίτερα». Και όταν πια είδε φακέλους και χαρτιά στοιβαγμένα στο γραφείο του, συμπέρανε: «Ούτε οργανωτικότητα διαθέτω, αλλιώς δεν θα είχε μαζευτεί τόση δουλειά».

Ο Beck λέει πως τέτοιες αυτοκαταστροφικές σκέψεις είναι το σήμα κατατεθέν της κατάθλιψης, την οποία θεωρεί μια χρόνια ενεργοποίηση των αρνητικών σχημάτων του εαυτού. Αναφέρει πως στην ηπιότερη κατάθλιψη ένα πρόσωπο μπορεί να έχει αρνητικές ιδέες για τον εαυτό του, αλλά διατηρεί και κάποια σχετική αντικειμενικότητα. Καθώς όμως η κατάθλιψη χειροτερεύει, η σκέψη του ολοένα και καταλαμβάνεται από αρνητικές ιδέες γύρω από τον εαυτό του.

Όσο ενεργοποιούνται αυτά τα αρνητικά σχήματα, τόσο διαστρεβλώνεται η σκέψη του και τόσο λιγότερο μπορεί να δει πως οι καταθλιπτικές σκέψεις είναι διαστρεβλώσεις της πραγματικότητας. Στην πιο βαριά κατάθλιψη η σκέψη γύρω από τον εαυτό κυριεύεται απόλυτα από οδυνηρές αυτομομφές, που απορροφούν το άτομο χωρίς να έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.

Στην κατάθλιψη, λέει ο Beck, τα σχήματα εαυτού οδηγούν τελικά το άτομο «να εκλαμβάνει τις εμπειρίες του ως καθολικές στερήσεις ή ήττες μη αναστρέψιμες. Συνακόλουθα κατηγορεί τον εαυτό του ως “ηττημένο” και καταραμένο». Ο Beck αντιπαραβάλλει τη διαστρεβλωμένη άποψη ενός καταθλιπτικού ατόμου για τον εαυτό του με την πιο ισορροπημένη άποψη ενός ανθρώπου που δεν βρίσκεται μέσα στο μηχανισμό της κατάθλιψης:

Α) ΣΧΗΜΑ ΕΑΥΤΟΥ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΟΥ    Β) ΣΧΗΜΑ ΕΑΥΤΟΥ ΥΓΙΟΥΣ

1. Είμαι φοβισμένος                                                                  Είμαι κάπως φοβισμένος, αρκετά γενναιόδωρος

                                                                                                και ικανοποιητικά έξυπνος

2. Είμαι ένας αξιοκαταφρόνητος δειλός                                  Είμαι πιο θαρραλέος από τα περισσότερα 

                                                                                                άτομα που γνωρίζω

3. Πάντα ήμουν και θα παραμείνω δειλός                              Οι φόβοι μου κυμαίνονται κατά χρονική στιγμή
                                                                                               και περίσταση

4. Αποφεύγω πολύ κάποιες καταστάσεις                                Έχω κάποια ελαττώματα στο χαρακτήρα μου

και έχω πολλούς φόβους    

5.Εφόσον είμαι κατά βάση αδύναμος,                                    Μπορώ να μάθω τρόπους να αντιμετωπίζω τις

δεν έχω καμιά ελπίδα                                                            περιστάσεις και να καταπολεμώ τους φόβους μου

                                 
Η πρόταση του Epstein είναι πως μέσα στο σύστημα εαυτού τα σχήματα (τα οποία αποκαλεί “αξιώματα”) τοποθετούνται ιεραρχικά. Τα κατώτερης τάξης σχήματα εαυτού συμπεριλαμβάνουν συγκεκριμένα γεγονότα μικρότερης σημασίας: «Παίζω καλό τένις», «Η ερμηνεία μου στο πιάνο αρέσει στον κόσμο». Ένα σχήμα εαυτού ανώτερης τάξης θα ήταν: «Είμαι καλός αθλητής» ή «Ο κόσμος το ξέρει πως είμαι καλός μουσικός. Και ένα ακόμα ανώτερης τάξης σχήμα θα ήταν: «Είμαι αξιόλογος».

Συνήθως τα σχήματα κατώτερης τάξης μπορούν να προσβληθούν από τα γεγονότα χωρίς να απειληθεί ιδιαίτερα η αυτοεκτίμηση: με το να χάσει κάποιος μια παρτίδα τένις ή να μην εισπράξει φιλοφρονήσεις για την ερμηνεία του στο πιάνο δεν διακυβεύονται πολλά πράγματα. Το ρίσκο μεγαλώνει όταν προσβάλλονται σχήματα ανώτερης τάξης. Η προσβολή που υπέστη ο Ντιν στην αίσθηση της αξίας του όταν κατέθετε στη Γερουσία ήταν αναμφίβολα μεγάλη, όπως ήταν κι εκείνη του Darsee όταν υπερασπιζόταν τον εαυτό του για την παραποίηση των δεδομένων του πειράματός του.

Γονείς που δεν παρέχουν αρκετή αγάπη, αδέρφια που συμπεριφέρονται εχθρικά, συνομήλικοι που δεν φέρονται φιλικά: όλες αυτές οι καταστάσεις μπορούν να μειώσουν την αυτοεκτίμηση, ενώ οι αντίστοιχες ευχάριστες εμπειρίες μπορούν να την αυξήσουν. Όπως λέει ο Epstein:

«Οι άνθρωποι με υψηλή αυτοεκτίμηση ουσιαστικά αναπαριστούν μέσα τους την αγάπη ενός γονέα που είναι περήφανος για τις επιτυχίες τους και υπομονετικός με τις αποτυχίες τους. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν την τάση να βλέπουν τη ζωή αισιόδοξα και να υπομένουν το στρες δίχως υπερβολικό άγχος. Αν και μπορεί να νιώσουν απογοήτευση ή κατάθλιψη από κάποιες άσχημες εμπειρίες, τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση συνέρχονται γρήγορα, όπως τα παιδιά που νιώθουν ασφάλεια μέσα στην αγκαλιά της μητέρας τους».

Αντίθετα, οι άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση κουβαλούν το ψυχολογικό φορτίο ενός σκληρού, απορριπτικού γονέα. Τείνουν να είναι υπερευαίσθητοι στην αποτυχία, δείχνουν υπερβολική ετοιμότητα στο να εισπράξουν την απόρριψη και αργούν να ξεπεράσουν την απογοήτευση. Βλέπουν τη ζωή απαισιόδοξα, ακριβώς όπως ένα παιδί που δεν έχει την ασφάλεια της γονεϊκής αγάπης.

Όταν εμφανίζεται στον ορίζοντα η απειλή της αυτοεκτίμησης, ένα υγιές σχήμα εαυτού είναι σε θέση με μερικούς επιδέξιους χειρισμούς να διώξει το άγχος. Ένα άτομο μπορεί να θυμάται, να επανερμηνεύει ή να παραλλάσσει τα γεγονότα επιλεκτικά. Όταν τα αντικειμενικά γεγονότα δεν υποστηρίζουν το σύστημα εαυτού, ένας πιο υποκειμενικός απολογισμός μπορεί να το καταφέρει. Αν εγώ αντιμετωπίζω τον εαυτό μου ως καλό και τίμιο και τα γεγονότα δεν στηρίζουν αυτή την άποψη, τότε θα διατηρήσω την αυτοεκτίμησή μου αναλύοντας τα γεγονότα κάτω από άλλο πρίσμα.

Όπως είδαμε, το μέσο για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο δεν έχει καμιά σχέση με την επίγνωση. Το σύστημα εαυτού μπορεί να εξωραϊσει την απεικόνιση των γεγονότων μέσα’ από το φιλτράρισμα που γίνεται πριν φτάσουν στην επίγνωση. Αυτό που μου χρειάζεται είναι να βλέπω ένα ολοκληρωμένο, ραφιναρισμένο πορτρέτο του εαυτού μου: οι παρασπονδίες ας μένουν στο παρασκήνιο. Κάποιες έρευνες έδειξαν πως οι καταθλιπτικοί λειτουργούν υπέρ του εαυτού τους λιγότερο από τους μη καταθλιπτικούς, οι οποίοι βλέπουν τη ζωή μέσα από την “πλασματική λάμψη” της θετικότητας. Σχεδόν όλοι μας δίνουμε κάποιες φορές παρόμοιες “υπέρ εαυτού” επανερμηνείες της πραγματικότητας, αλλά σπάνια οι άλλοι το ανακαλύπτουν. Στο κάτω­ κάτω, η συγκάλυψη γίνεται διακριτικά, πίσω από την κουρτίνα του ασυνείδητου, κι εμείς δεν είμαστε παρά οι αποδέκτες της: οι αθώοι αυτοαπατεώνες. Όντως, ένας πολύ βολικός διακανονισμός.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

7.4.2. Ο κρατήρας του Δαρείου

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αγγεία του απουλικού εργαστηρίου είναι ο μεγάλων διαστάσεων ελικωτός κρατήρας (1,38 m), που είναι γνωστός ως κρατήρας του Δαρείου από την παράσταση στην κυρία όψη του. Το αγγείο, που χρονολογείται γύρω στο 330 π.Χ., βρέθηκε στην Canosa της Απουλίας και φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεάπολης. Ο αγγειογράφος ονομάζεται «ζωγράφος του Δαρείου» και οφείλει το όνομά του στον κρατήρα αυτό. Στην πολυπρόσωπη σκηνή της κύριας όψης κυρίαρχη θέση έχει ο βασιλιάς της Περσίας Δαρείος, που εικονίζεται στο κέντρο καθισμένος σε πολυτελή θρόνο με υποπόδιο, κρατώντας σκήπτρο στο δεξί και ξίφος στο αριστερό χέρι, και ταυτίζεται, όπως και άλλες μορφές, με επιγραφή. Μπροστά στον Δαρείο στέκεται ένας γενειοφόρος άνδρας ντυμένος με χιτώνα και ιμάτιο, με κωνικό πίλο στο κεφάλι, ψηλά υποδήματα οδοιπόρου στα πόδια και μπαστούνι στο αριστερό χέρι: είναι ένας αγγελιοφόρος που μεταφέρει μια είδηση στον Πέρση βασιλιά, όπως δείχνει το προτεταμένο δεξί του χέρι με τα υψωμένα τρία δάχτυλα· η έκφραση του προσώπου του δείχνει ότι τα νέα είναι δυσάρεστα. Ο αγγελιοφόρος πατάει επάνω σε ένα κυκλικό βάθρο με δύο βαθμίδες που φέρει την επιγραφή ΠΕΡΣΑΙ. Είναι πολύ πιθανόν ότι η παράσταση εμπνέεται από ένα θεατρικό έργο με αυτό τον τίτλο, που δεν μπορεί πάντως να είναι η γνωστή τραγωδία του Αισχύλου. Πίσω από τον Δαρείο εικονίζεται ένας σωματοφύλακας, που κρατάει δύο δόρατα και μάχαιρα. Από τις υπόλοιπες μορφές της μεσαίας ζώνης τέσσερις είναι ώριμοι άνδρες καθισμένοι ανά δύο δεξιά και αριστερά του Δαρείου, πιθανότατα σύμβουλοί του και αξιωματούχοι. Αξίζει να σημειώσουμε ότι μόνο οι δύο είναι Πέρσες, όπως δείχνει η ενδυμασία τους, ενώ οι άλλοι δύο είναι Έλληνες. Η τελευταία μορφή δεξιά είναι ένας ηλικιωμένος άνδρας που στέκεται ακουμπώντας σε ένα ραβδί και προτείνει το δεξί χέρι. Στην κάτω ζώνη εικονίζεται ένας ιματιοφόρος άνδρας, καθισμένος μπροστά σε ένα τραπέζι, με ένα δίπτυχο πινάκιο με αριθμούς στο αριστερό χέρι. Επάνω στο τραπέζι διακρίνονται ψῆφοι, δηλαδή λευκές πέτρες που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για να κάνουν πράξεις της αριθμητικής. Δεξιά και αριστερά δύο Ανατολίτες φέρνουν ο ένας σάκο με χρήματα και ο άλλος χρυσά αγγεία, ενώ άλλοι Ανατολίτες γονατίζουν και προτείνουν τα χέρια σε στάση ικεσίας. Είναι σαφές ότι οι Ανατολίτες πληρώνουν φόρο και δηλώνουν υποταγή, ενώ ο ιματιοφόρος Έλληνας υπολογίζει και καταγράφει το συνολικό ποσό. Οι μορφές στην επάνω ζώνη είναι θεοί, ενώ δύο άστρα δηλώνουν ότι βρίσκονται στον ουρανό. Στη μέση κάθεται ο Δίας με το σκήπτρο στο χέρι, τον κεραυνό δίπλα του και μια φτερωτή Νίκη μπροστά του. Ο βασιλιάς των θεών στρέφεται προς μια γυναίκα που, όπως δηλώνει η επιγραφή επάνω από το κεφάλι της, είναι η προσωποποιημένη Ελλάδα, την οποία συνοδεύει η Αθηνά ακουμπώντας το δεξί χέρι στον ώμο της. Δεξιότερα η προσωποποίηση της Απάτης, με δάδες στα χέρια, στρέφεται προς την προσωποποίηση της Ασίας, που κάθεται επάνω σε βωμό, πίσω από τον οποίο υψώνεται μια ερμαϊκή στήλη με κεφάλι γυναίκας. Στα αριστερά εικονίζονται η Άρτεμις, καθισμένη σε ελάφι, και ο Απόλλων με το ιερό του πουλί, τον κύκνο.

Αν και η υπόθεση της τραγωδίας μάς είναι άγνωστη, μπορούμε να συμπεράνουμε ποιο είναι σε γενικές γραμμές το νόημα της παράστασης. Ο βασιλιάς της Περσίας Δαρείος, καθισμένος ανάμεσα στους συμβούλους του στην αίθουσα του θρόνου, πληροφορείται από έναν αγγελιοφόρο ότι ο στρατός του νικήθηκε και ότι πολλοί από τους υπηκόους του δήλωσαν υποτέλεια και άρχισαν να πληρώνουν φόρο στον νικητή. Από τη νίκη επωφελείται η Ελλάδα, που την επιβραβεύουν οι θεοί, ενώ η Ασία, θύμα της Απάτης, ανήσυχη για την τύχη που την περιμένει, έχει καταφύγει στον βωμό ζητώντας την προστασία των θεών. Είναι προφανές ότι το θέμα δεν σχετίζεται με τους Περσικούς Πολέμους των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ., αλλά με μια ελληνική εκστρατεία εναντίον του βασιλιά της Περσίας, που απειλεί την κυριαρχία του στην Ασία. Με δεδομένη τη χρονολόγηση του αγγείου γύρω στο 330 π.Χ., η εκστρατεία αυτή δύσκολα μπορεί να είναι άλλη από εκείνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Επομένως, ο Πέρσης βασιλιάς πρέπει να είναι ο Δαρείος ο Γ'. Η ήττα του περσικού στρατού που αναγγέλλει ο αγγελιοφόρος πρέπει να είναι η μάχη του Γρανικού το 334 π.Χ. Ξέρουμε ότι μετά τη μάχη αυτή ο Αλέξανδρος έγινε κυρίαρχος της Μικράς Ασίας ως τον Ταύρο και ότι πολλές περιοχές υπέκυψαν ή δήλωσαν υποταγή σε αυτόν και αναγκάστηκαν να του πληρώσουν φόρο, γεμίζοντας έτσι το ταμείο του. Το ενδιαφέρον είναι ότι η πρώτη νίκη του Αλεξάνδρου εναντίον του Δαρείου είχε τέτοια απήχηση στην Ελλάδα, ώστε σχεδόν αμέσως έγινε θέμα μιας τραγωδίας, η οποία όχι μόνο παίχτηκε με μεγάλη επιτυχία ακόμη και στη Κάτω Ιταλία, αλλά έγινε επίσης πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες, όπως δείχνει ο κρατήρας του Δαρείου, έργο ενός από τους πιο άξιους αγγειογράφους του Τάραντα.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

16. Η περιπέτεια της φιλοσοφίας στο τέλος του αρχαίου κόσμου

16.1. Νέο κρασί σε παλιά δοχεία;

Οι μετασχηματισμοί της φιλοσοφίας δεν είχαν τέλος κατά τους τελευταίους αιώνες της αρχαιότητας. Σκοπός της τώρα δεν είναι τόσο η γνώση του κόσμου, αυτού εδώ του αισθητού κόσμου· ούτε, βεβαίως, η αλλαγή του. Δεν είναι μόνο (αν ήταν κάποτε μόνο) η επιδίωξη της θεωρητικής σοφίας. Δεν είναι μόνο (όπως ήταν κάποτε κυρίως) μια αἵρεσις βίου, η επιλογή ενός τρόπου ζωής από τους πολλούς διαθέσιμους.

Οι έξι πιο αγαπητοί ορισμοί της φιλοσοφίας, που κυκλοφορούσαν στα σχολικά εγχειρίδια κατά την Ύστερη Αρχαιότητα και για τουλάχιστον χίλια χρόνια, δείχνουν ποιος ήταν ο χαρακτήρας και ο ρόλος της φιλοσοφίας. Η φιλοσοφία ορίζεται ως η γνώση ανθρώπινων και θεϊκών πραγμάτων, ορατών και αοράτων. Σύμφωνα με το πλατωνικό παράδειγμα, σχετίζεται με τη ζωή του ανθρώπου: είναι μελέτη θανάτου, μας προετοιμάζει για την έξοδο από αυτή τη ζωή (μήπως και για την είσοδο σε κάποια άλλη;), και ὁμοίωσις πρὸς τὸν Θεόν, πορεία μίμησης ενός ανώτερου προτύπου. Επιπλέον, κατά την αριστοτελική εκδοχή της, είναι η ύψιστη τέχνη και επιστήμη (τέχνη τεχνῶν καὶ ἐπιστήμη ἐπιστημῶν). Τέλος, κατά τον πολύ παλαιό ετυμολογικό ορισμό της, η φιλοσοφία είναι η αγάπη προς τη σοφία, η κίνηση προς αυτή, μια και η κατάκτηση της σοφίας είναι αδύνατη από τον άνθρωπο και αποτελεί προνόμιο του Θεού.

Οι χριστιανοί δέχονταν και επαναλάμβαναν τους παραπάνω ορισμούς της φιλοσοφίας, προχωρούσαν όμως και σε μια άλλη διαίρεσή της. Από τη μια πλευρά είναι η φιλοσοφία των εθνικών, η ἔξωθεν, η ματαία φιλοσοφία, και από την άλλη πλευρά η δική τους, η αληθινή, η ὄντως φιλοσοφία. Εδώ η διάκριση δεν είναι απλώς περιγραφική αλλά αξιολογική. Ο πραγματικός φιλόσοφος είναι πλέον ο χριστιανός.

Ο χριστιανός συνέχιζε να φορά την τήβεννο του φιλοσόφου και ουσιαστικά δεν απαρνιόταν τη φιλοσοφική παιδεία του· παράλληλα, και κυρίως, ήταν ένας θεολόγος. Υπήρχαν χριστιανοί στοχαστές (σαν τον Γρηγόριο Νύσσης ή τον Ψευδοδιονύσιο Αρεοπαγίτη) που μπορούν να ονομαστούν «πλατωνικοί», με την έννοια ότι χρησιμοποίησαν όσες θεωρητικές αρχές του Πλατωνισμού τούς φάνηκαν κατάλληλες για να υπερασπιστούν τον λογικό χαρακτήρα των πεποιθήσεών τους και για να ασκήσουν κριτική στους αντιπάλους τους. Όπως ο Πλατωνισμός της Ύστερης Αρχαιότητας «απορρόφησε» τις άλλες φιλοσοφικές παραδόσεις, ήρθε η ώρα του να τον εκμεταλλευτεί ο χριστιανισμός.