Στη θέση της λέξης παιδί θα μπορούσαμε να έχουμε πάμπολλα ουσιαστικά. Ουσιαστικά ονομάζονται τα μέρη του λόγου που δηλώνουν οντότητες, δηλαδή στοιχεία του κόσμου που μπορούν να εντοπιστούν στον χώρο, π.χ. συγκεκριμένα αντικείμενα: τραπέζι, καρέκλα κ.ά. Ως ουσιαστικά ωστόσο εμφανίζονται στη γλώσσα και πιο αφηρημένα «πράγματα»: ειρήνη, πόλεμος, θυμός, θλίψη, καταδίκη. Πολλά από αυτά προέρχονται από ρήματα. Στη θέση της λέξης παιδί θα μπορούσε να εμφανιστεί επίσης ένα κύριο όνομα, π.χ. ο Γιάννης έφυγε. Κύρια ονόματα είναι αυτά που ονομάζουν πρόσωπα και τόπους. Στη θέση, τέλος, της λέξης παιδί θα μπορούσε να εμφανιστεί (ως όνομα ή υποκείμενο) μια ολόκληρη φράση: το παιδί που σου έλεγα έφυγε. Η πρόταση που εισάγεται με τη «μικρή» λέξη που λέγεται αναφορική, γιατί αναφέρεται σε (και προσδιορίζει ειδικότερα) ένα ουσιαστικό που προηγείται. Οι αναφορικές προτάσεις είναι ένας μηχανισμός που διαθέτουν οι γλώσσες για να «κατασκευάζουν» ουσιαστικά, για τα οποία δεν υπάρχουν ή δεν χρειάζεται να υπάρχουν μονολεκτικά ουσιαστικά. Έτσι, η φράση το παιδί που σου έλεγα κλείνει μέσα της ένα περιφραστικό ουσιαστικό, ένα ουσιαστικό δηλαδή που δεν αποτελεί μια λέξη αλλά φτιάχνεται από πολλές λέξεις. Τέτοιου είδους περιφράσεις χρησιμοποιούν τα ερμηνευτικά λεξικά για να περιγράψουν το νόημα των ουσιαστικών και σε τέτοιου είδους περιφράσεις καταφεύγουμε όταν δεν μπορούμε να θυμηθούμε ένα ουσιαστικό και ζητάμε από τον συνομιλητή μας να μας βοηθήσει να το θυμηθούμε. Οι αναφορικές προτάσεις μάς βοηθούν να επεκτείνουμε το λεξιλόγιο, κατασκευάζοντας ουσιαστικά «μιας χρήσης», που δεν χρειάζονται δηλαδή για το σταθερό λεξιλόγιο της γλώσσας. Το παιδί που σου έλεγα είναι ένα τέτοιο ουσιαστικό «μιας χρήσης».
Άρθρο
Δυο λόγια τώρα για το άρθρο. Το άρθρο είναι μια «μικρή λέξη» που προσδιορίζει το ουσιαστικό. Χρησιμοποιούμε το οριστικό άρθρο (ο γιατρός, η γυναίκα, το παιδί), όταν θεωρούμε ότι ο συνομιλητής μας ξέρει για ποιον ή για τί μιλάμε. Έτσι, όταν σε μια συνομιλία λέω το παιδί έφυγε, χρησιμοποιώ το οριστικό άρθρο γιατί πιστεύω (σωστά ή λάθος - δεν έχει σημασία) ότι ο συνομιλητής μου ξέρει για ποιο παιδί μιλάω. Αν πίστευα το αντίθετο, θα χρησιμοποιούσα το αόριστο άρθρο: ένας, μία, ένα. Όταν λέω λοιπόν, ένα παιδί έφυγε, διαλέγω το αόριστο άρθρο γιατί πιστεύω (σωστά ή λάθος - δεν έχει σημασία) ότι μεταφέρω στον συνομιλητή μου μια καινούργια πληροφορία. Το αν θα χρησιμοποιήσουμε λοιπόν οριστικό ή αόριστο άρθρο εξαρτάται από το τί θεωρούμε ότι είναι γνωστό στον συνομιλητή μας. Και αυτό δεν είναι παράξενο. Τις «προτάσεις», όπως λέγαμε, τις «εξαπολύουμε», σαν βέλη, στους συνομιλητές μας· υπηρετούν τον διάλογο. Τα άρθρα, ως στοιχεία της πρότασης, υπηρετούν, και αυτά, τις ανάγκες του διαλόγου.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου